Baner ac Amserau Cymru

CYNNADLEDD RHYDDFRYDWYR CYMRU. As un ar ddeg o'r gloob, boreu dydd Ian diweddaf, ymgyanullodd nifer mawr o Byddfrydwyr dylanwadol o wahanol birthao y Oywyaogaetb yn y Freemasons' Tarern, I ymgynghori ynghyfoh y moddion goreu i'w harfer i gadw ya eu meddiant y tir y maent eiioee wedi ei ennill, aciennillchwaneg e eiateddleoedd oddi ar y Taryaid. Cjnoygiodd y Pareb. J. Thomas, Liverpool, ao (Qiodd Mr. Mathewa, Maer Absryitwytb, fod Mr. B M. Bicbarda, yr A. e. drot air Aberttill, I gymmeryd 1 gafeir; a phaaiwyd ef yn untrydo). Cynnygiodd y Parch, M. Dariea, o Gaerdydd, benderfyniad yn rhwymo y cyfarfod i wneutbar ym. drech egnial o blaid Cymdeithae Cofre.triad y Sbyddfrydwyr, fel via o'r moddion eSeitbiolaf er cryfbiu eu bacbot. Dtogosodd y daioiii mawr yr oedd y oy/ryw gymdeithawu wedl tll wneyd yn y Deheudir, IC unogodd y llbyddfirydwyr i'w sefydlu yo mhob oil a bwrdeieoref. Eiliwyd y pendarfyniad gan Mr. O. Davies Hnghee, Corwen, a rboddodd adroddiad dyddorol o'r amgylchiadau cysayUtiedjg Ag ethoiiad air Feirioa- ydd, a', offeith di* a gMfodd ffurfiad Oymdeithaa Liverpool ar yr ymdtoebu ddiweddaf. Yr oedd yr ail beaJerfyoiad yn ffafr eatyn gweitb- ftdiadau Qytndeithai Ddj wygiadol Liverpool drot bob Thu e'r Dywyiogaeth; ood gwrtbwynebodd y Cad. Ydd;hyn, ac awgrymodd fod cymdtitbaaan Ileal y tweitMo yn lUwer iawn gwell. Nid eedd tmynt "Memweeydthy? hM?r o dwrw; ond .P1d y "Mm Iwiri0u4tW yn ?wyeh ntew?tdd OOMW 1&0 'i,jdl,  *UbW ""a ?iy?eh, *we 0 ). CNdif pt'fMi?mdetthM. "11 Gogledd Cymru a ChymJeitbas Lirerpool,a chym- n^. hatau y Deheudir A Chymdeitbas Etholiadol y Deheudir, y byddai yn help nid bychan i gyrhaedd yr amotn oedd ganddynt mewn golwg; ond ar yru' pryd dyaunai arnynt gofio mai y lleoedd eu buna n oedd i wneyd y gwaith gwirioneddol-y Kwaith a fyddai yn llwyddiannus i ddychwelyd Bhyddfrydwyr i'r senedd (cymmeradwyaetb). Cefnogwyd hyn gan Mr. Henry Richard, A. 8., yr hwn addaogoeodd mewn dull eglur fawredda phvrys- igrwydd y gwaith oedd o'n blaen. Nid yr yagriw oedd ganddynt yn awr i'whofni, ond gallu newydd, a ltawer mwy dichellgar. Yr oedd cyfarfod wedi ei gynnal ya Penrbyn Hall, Bangor, o dan lywyddiaetb yr EIIOh, yo yr hwn yr ymddangoaai fod tel gre yddol yn cael el hennyn gan gymmheliiadau politic- aldd (chwertbin )-cyfaf i geieio dychwelyd y Cymry, Did at riatiouogaei simys yr oedd byny eiaoes wedi ei wneyd—ond tt yfEfttwy* (chwer. thio)-fol tra yr edryebi 1 ar ol en heneidiau y gellid hefyd ar yr uo pryd edrych ar ol eu pleidleisiau (chwertbin). Siaradodd Mr. Richard vn galonog am y dyfodol, canys eredai y byddent j n sicr o gael y tugel yn fuan; ooi yr oedd yn riaid iddynt weithredu fel pe at boaaent i'w gael, oa oeddynt yn ewyllysio cidw yr eiateddleoedd yr oeddyut eiaoea wedi ea hennill, 10 ennill chwaneg o eiateddleoedd Seneddol i'r Rhyddfrydwyr (cymmeradwyaetb). Gwrthwynebai Mr. Gee, o Ddiobych, y cyn- nygiad, 01 ydoedd yn ei ddeall yu iawoJ, i eddef i tiymdeithas Liverpool arfer awdnrdod a rheol- asth ar gymdeitbasau y Dywyaogaelb. Yr oedd efe bob amler yo fwy ffifriol i lywodraetb leot na Uywt>draeth gyffrediool. Nid oedd arnynt eisieu un gymdeithas liosog gydag eaw mawreddog, ond pwyllgor o ddynloo ffyddlawit a gweithgar yn mhob plwyl yn mhob fir (clywcb, clywcb). Byddai yn eithaf da cael bwrdd i gyfarfod ya Liverpool, ond dylat cymdeitbaeau y giroedd fod ya annibynol (cym- meradwyaetb). Yr oedd efe yn telmlo tod hyn o'r pwye mwyaf i'w wybod a'i ddeall yn drwyadl-osd oadd Cymdeitbas Liverpool yn barod i ymgymmeryd Wr holl gyfrifoldeb a'r gwaith cvssylltiedig &'r Re, stration Courts, ac hefyd "r etboliadau, yn mhob cynnrychiolaeth drwy Ogledd Cymru; hyd yn oed ps y gelwid arni gan y wlad i waeutbur byny. Nid oedd dim i'w wneyd gan hyny ond i bob cynnrych- iolaeth edrych ar ol ei baohosiou ei hunj ac yr oedd efe yn eredu yn gryf mai dyma y llwybr goreu (clywcb). Yr unig gweatiwn gan byny i'w yatyried osdd hwn-pa gyssylltiad oedd i fod rbwng y IIwa- hanol gynnrycbiolaetbau a'u g lydd,ac A Cbymdeithaa Liverpool (clywch)? Yr oedd efe yn tybied y dflai pwyllgor pob cynnrychiolaeth fod yn hollol annib- ynol ar eu gilydd, ond i lofoo nifer cyfarttl i'w oyncryebloli i ryw gvfariod yn Liverpool, neu yn rhywle arall ya y Gogledd—a'r Deheudir i wnentbur yr an modd. Yr otidd gan Liverpool faea neiltduol o'i beiddo ei hno yn myag y Cymry yn mwrdeiadref Liverpool, ac yn y than hono o air Laocaster-I gallai hithau ddewis yr un nifer a'r cynnrycblol aetban ereill, i gyfarfod ar acblyturoo neilldnol, i benderfynu ar eymmudiadau cyffredinol (cymmer. adwyaetb). Yr oedd efe yn telmlo cymmaiot o barch i Gymdelthas Liverpool a neb, 10 ni fynai er dim friwo teimlad neb; ond yr oedd yn gobeithlo y gwelai aelodau y Gymdeitbas hono mai yr angen oedd am daflu y trefniadau i ryw ddnll y gellir eu gweithio yn llwyddiannua, a'u deall yn drwyadi, a'i barweiniodd i wneutbur y sylwadao by a (cymmer- adwyaetb). Cefnogodd Mr. Rees, Caernarfon, hyn. Nid oedd Mr. M. Wiliiami, un o aelodau cymdeith- as Liverpool, yn credu fod eu cymdeithas hwy yn ceisio unrbyw awdutded na rheolaeth ar gymdeith- aaau ereill. Yr oedd ganddynt hwy ddigon o waith i'w wneyd yn Liverpool gyda'u hetholiadau eu hun. ain; end yr oedd yn Bier y byddai yn dda ganddynt roddi anrhyw gymmhorth a atlent i'w cyfeillion yn Ngbymru (cymmeradwyaetb). Rhoddodd Mr. Morgan Lloyd, adroddiad dy- ddorol o'r modd yr oedd Mr. David Pugh, Mr. 0. Davies Hogbea, a Mr. W. Williams, wedi gweithio gydi'r cofrestriad yn air Jfelrionydd. Gwyddent am bob un a bleidleisiai; gwyddent pwy i'w wrthwynebu yn llys y cofrestriad, a bawl pwy i'w gefnogi (cym. meradwyaetb). Nis gallai cymdeitbai gyfiredinol byth wneyd hyn (clywch, clywcb). Dywedodd y Patch. J. Thomas, fod y cyfarfod yn Liverpool, yn yr hwn yr oedd Mr. Bright yn bresen- not, wedi rboddi symbyliad nertbol i'r symmudiad diwvtfladol YOO; ac yn yr etboliadau diweddar fe peth a silent o blaid yr whes Rhyddftydig yn mhob rban o'r Dywysog- "th lie y gofynwyd am en gwassnaeth. Wrth gltrl, ni wnaethant ddim gyda golwg ar y cofrestriad mewn gwahanol giroedd. Dywedwyd yno y dylal fed un gymdeithaa i'r holl Dywyeogaetb, a bod pobl Liverpool yn awyddus i gymmeryd pob mater ethol- iadol il w dwylaw eu bunain. Modd bynag, aid oedd- ynt yn coledd an dymuniad o'r fath; yr oedd Cym deithas Liverpool wedi dangos pob parodrwydd I wneyd byny a alleut i Gymru; ond yr oeddynt yn barod i roddi i'fyny y cwbl yr oeddynt yn ei wneyd, olymfymmeral unrhyw gymdeitbas arall A'r gwaith, a'i gario yn mlaen ya fwy effeithiol. Tybiai ei bod o bwya cael rbyw ddolen I gyssylltu Gogledd a Deheudir Cymru mewn trefn i'w galluogi i gydweitt redu pan y byddai hyny yn angenrheidiol fclywch, clywch). Byddai yn dda ganddo pe geili-1 cael rbyw lwybr i Iwyr gynnhyrfu pobl y Dywysogaeth mewn un wythnog. Gwnaeth Mr. David Piigh ychydig o sylwadau o bartit i'r oofrestriad yn air Feirionyddj ac yna aeth yn mlaen i sylwi ei fod yn ystyrled cynllun Mr. Gee yn un y gellid yn hawdd ei gario yn mhob sir a bwrdeiadref. Dywedodd Mr. O. Morgan fod manteision eym- mharlaethol cymdeithasau sirol a chyffredinol wedi eu d.dleu yo gyflawn yn y cyfarfod a gynnaliwyd yn Mbalaa Owestty We.-tminsttr beth amaer yn ol, ya yr bwnyr oaddl nifer mawr o foneddigion o broflad mawr yn bresennol. Aeth i'r cyfarfod hwnw gyda rbagfarn gref yn ffafr cymdeitbas gyffrediool, ond vt oedd yr areithiaa a draddodasid gan dri neu bedwRr o foaeddigion profladol fel Mr. Pugh, Mr. R JO. Williams, a Mr. Breeee, wedi peri iddo fabwyslliCU golyglai gwahanol. Yroedd efe yn awr yn credu mai gwir foes y frwydr mewn eyssylltiad ag etbol- iadau seneddol oedd y llys cofrestrol, ae yr oedd efe yn meddwl mal y dull goreu i ymwneyd A'r cofrest- riad oedd rmddirled I bob cynnrychiolaeth y ddylec- swyddoedrych ar 01 ei gwsith ei hun. Dadlenal Mr. Letter o blaid cymdeithasau lleol mewn undeb A chymdeitbas ganolbarthol. Gredai fod elsleu cymdeitbaaau lleol, mewn trjfn i gario &11%n waith ymMterd yr etboliadau, &a yr oedd hefyd eiaieu uodeb i merhM RwyddiMt dySawo. TyMttamLj?pcMtMyM MfM??beym'. «tbMtMt a?ddOytM:1Fh ?mM?dehtwtddtt lys M Ddinbyob, o?yd lUwtr 0 gymmhoith gwerthfawr o Liverpool, a'i f.rn ef oedd, osgwahenld Liverpool oddi wrtb Ogledd Cymru, yn y mater iwu, y collent lawer iawn o'u nerth (cymmeradwy- teth). Y Parch. Evan Evans a ddywedodd, pe na buatai Gymdeithas Byddfrydig yn Liverpool wedi ei atfydlu, na baasai ond ychydig o ymdrechfeydd etholiadol wedi oymmeryd Itiya Ngogledd Cymru. Nh gxt'ai j efe wele I pa ham na ellid ca"l dwy gymdeitbas-y naill droi y Gogledd a'r llall droa y Deheubartb. Yr oed rhai o'r boneddwyr ceddynt yo bresennol yn sr. ddangos awyddfryd i ddymchwelydj ond yn lie tfna i lawr, yr oedd efe o'r farn mai gwell oedd iddynt j adailado (clywcb ) Dymunal Mr. W. William* sicrbau y bonediligion o'i amgylch mai dymuniad y gymdeitbas yn Liver- oool oedd cynnorthwyo y airoedd a'r bwrdeiadrefl Cymreig mewn yetyr etboliadol. Nid ei hamcan bwy oedd llywodraetbu etholwyr y dywysogaetb, ac ni theimlai yr aelodau yr eiddigedd lleiaf tnag at aorhyw gymdeitbas arall (clywch). Nid oeddynt yn awyddua am orfaelu unrhyw bartk o Gymry, ond byddai yn dda ganddynt roddi en cynnortbwy pryd bynag y gelwid am hyny. Mr. H. Hughes, Llundaio, a ddywedai ei fod ef o'r farn nad oedd yr eiddigedd y soniwyd am dano yo un man ond mewn dyebymmyg. Yr oedd cydgord- led yn bodoli rbwng De a Gogledd, ac yr oedd efe yn credu y byddai tr boaeddigion oeddynt bresennol ar yr achlysur fyaed ymaitb o dan ddylanwad y telmladau mwyaf eyfeillgar 8e unfrydol (clywcb). Yna cynnygiodd Mr. Gee y penderfyniad canlyn. ol:—1"Bin bod yn dymuno i bob cynnrychiolaeth yo Ngogledd a Deheudir Cymra fforfli cymdeitbas i ofalu am eu manteiaion etholiadol a cbofrestrol eu hunsin; a bed i ddau fwrdd canolbarthol gael ei sefydlu-un yn y Gogledd, a'r llall yn y Deheudir. Fod i'r Gymdeitbas ya Neheudir Cymru ymgyfarfod mewn unrhywile non leoedd y cyttunant arnynt etto, a bod i'r Gymdelthas yn Ngogledd Cymru gael ei galw Cymdeithas Etholiadol Ryddfrydig Liverpool a Gogledd Cymru.' Fod i aelodau pob bwrdd gael eu hethol yn nifer cyfartal o bob cynnrychiolaeth, ac i ymgyfarfod mor ami ag y byddo yn gyfleus i gyd- ymgynghori ae i arfer pob moddion a all fod yn angeorheidiol er sicrbau IIwyr oruchati-teth egwvdd- orion Bhyddfrydig" (cymmeradwyaetb). Dywed- odd y byddai yn ddrwg iawn gauddo ddeall fod neb o gyfeillion Liverpool wedi ei dramgwyddo gan ddim a ddywedwyd. Yr OJddyot o dan rwymau mawrion i Gymdeithaa Liverpool am yr help gwerth- fiwr a dderbyniwyd ganddynt yn yr ymdrechfa ddl- weddar, a byddai yn ddrw, itiwn ganddynt ddyweyd nagwneyd dim o duedd i archolli teimiadau eu cyfeill- ion yn Liverpool (clywob, clywch). With basio y penderfyniad yr oedd efe wedi ei gynnyg, barnai y byddant yn cynnorthwyo yn hytrach nag yn niweidio Oymdelthas Liverpool (clywch). Awgrymodd Mr. Maurice Williams, y dylid newid y penderfyniad yn y fath fodd fel mg i adael pob ttanylion i'r byrddau y cynnygid eu ffarfto. Fel yr oedd y penderfyniad yn aefyll, yr oedd mewn effaith yn diddymu Cymdeithas bresennol Liverpool, ac aid osdd efe yn meddwl fod y cam hwnw mewn un modd yn ddymnnol (clywch, olywcb). Yr oedd yn rhaid iddynt goflo fod nifer mawi o Gymry yn Liver- pool: ac os na ddeuai y mynydd atynt hwy, yr oedd yn rhaid iddynt hwy fyned at y mynydd. Yatyriai fod dwy gymdeithaa yn angenrheldiol-un i Oiledd Cymru, a'r llall i Ddsheadir Cymru, ond barnai na ddylent fyned yn mhellach na hyny. Sylwal Dr. Evan Davies fod cymdeitbas fely rhai y cynnygid eu sefydln, gyda'r elthriad o rai nsanyl- ion mewa llawn weithrediad yn bresennol yn Neheu dir Cymru. Rhoddodd grynoieb o'r gwaith a wnaed yn ddiweddar ganddi, a dywedodd fod 1,700 o bar- IOOIU wedi eu rhoddi ar y rkeatr, a bod 1,100 o honvnt wedi rhoddi plumpers i Mr. Sartorip. Tybiai y dylent fel Rhyddfrydwyr tiwyadl fod ar eu gwyl- iadwriaeth yn erbyn y bendeflgaeth a'r Diwygwyr cytumedrol, neu yr hen Whigiaid, y rhai, yr oedd yn ofni, a brotent yn rhwystr iddynt. Cefnogodd Mr. L-ster y penderfyniad, aryr amuod fod i Mr. Gee roddi eglarhAd llawn arno. Rhoddodd Mr. Gee eglurhAd arno, a dywedodd yn mysg pethau ereill, nad oedd Cymdeitbas Liverpool yn proffesu gwneyd dim mwy na rboddi cymmhorth i'r gwahanol airoedd yn Nghymru, trwy anfon dar- lithwyr neu ddirprwywyr i gynnorthwyo i gario yn mlaen walth yr etboliadau. Heb law hyny, nid oedd pwyllgor Cymdeithas Liverpool, na'i rbeolau, wedi eu dewis na'u oymmeradwyo gan yjairoedd ao yr oedd yn teimlo nad oes dim yn fwy pwysig iddynt hwy ar yr adeg bresennol na gwybod fod y fuddug- oliaetb i'w bennill drwy ofal cartrefol am ein bachos- ion etboliadol (cymmeradwyaeth). Yr oedd Mr. John Lewis o'r farn y dylid gadael Liverpool aUan o'r penderfyniad. Yr oedd eym- deithas Liverpool yn meddu bodolaeth ar wablu, ac nid oedd un ammheuaeth nad oedd wedi gwneyd gwaaanaetb mawr i'r aobos Bhyddfrydig yn Nghymru. Dymunai gymmhell fod i benderfyniad vael ei basio, yn cydnabod y priodoldeb a'r augen, rhei irwydd o lefydlu dwy gymdeitbas, un i'r Gog- ledd, a'r llall i'r Debeuiir, gan adael Liverpool yn hololl alias o'r cwesttwn. Cyttuoai y Parch. Daniel Evans, Llanelli, â'r hyn a ddywedaaid o barth i'r dymanoldeb o beidioymyr- yd â gweitbredlad Ileol, a chynnygiodd y gwelliaat canlynol" Bin bod ya dymuno ar i bob cynnrych- iolaetb yn Ngogledd a Deheudir Cymru ffurflo cym- deithas i ofalu am eu manteision Ileol. En bod yn erfyn ar Gymdeitbas Ddiwygiadol Gymreig Liver pool I roddi pob eymmhorth a yetyriai y eynnrych- iolaethau yn Ngogledd Cymru mai cymdeithas canol- barthol a all ei roddi oreu; bod yn erfyn ar Gymdelthas Etholiadol Deheudir Cymru roddi cym- mhorth oyffelyb i'r cynnrycbiolaethau yn Neheudir C'm"" Ce?noeodd Mr. Lewis y gwelliant. Dywedodd Mr. GriNth (HangoUen), mai bwriad Mr. Gee 0 d I nid dinyttno Cymdeitbas Liverrool, ond hetaeMm ei dylanwad, &'I gwneyd yn fwy defn- Anrogai Y Gobebydd fod i ryw bsoderfya- lad gael ei basio yn annog fod i gymdelthas Liver- pool pel ei hail flnrflo ar ryw gynilun tebyg i'r uo y orybwyllodd Mr. Geo am dano. Wedi ychydig o ddadl pellach, pleidleisiodd y Gyn- nadledd, a bysbyswyd fed cyonyglad Mr. Gee wedi. ei arlo. Yna' cynnygiodd Mr. WiUi'mt, benderfyniad BMM ? fe!ycaQ)yn:— "Fod i'r cymdeithaMn canolbarthol sydd efsoes mewn b?d yn Ngodledd a Deheudir Cymru aros fel y maMt a bod I bwyUgoraa Heel gael eu farno yn mbob MMY409 ??th lie y berair eu bod yn ogeD- thui I -r a' 7 Gogledd i fod m.? cyMyUt!? A c?h sivil ive 001, A Gogledd Cymru S^hai y i,ae 0 11 1 Yiltiid » OhYt2dtWdit"1;6"r Cymru." Cynnygiodd Y Gohebydd welliant yn u- awgrymiad yr oedd efe o'r ba9z wedi ei wneyd. Cynnygiodd Dr. Evan Davies hefyd welliar-t- Hu bod yn dytru'io ar i Gymdfitbai Ddiwygiadol Liverpool appwyntio dirprwywyr o'u plitb eu huoain i'w cynnrychioli hwyut yn Nghymdeitbai Gauol- birthol Gogledd Cymru," yn 01 y penderfyniad a buiwyd, yr hwn a gynnygiwyd gan M-. Gee. Barnai life el bod yn ddymunol i Gymdeithaa Liverpool buhau ynjgorph ar wahAo, fel cynnrycbiolaethau treill (olvwch). Sylwai Mr. Lewis Williams, y gallai unrhyw gym. d ithaa leol a dauyagriflti ddau giui yn y flwydilyn gitl ei cbynnrychioli ya Nebyngor Cymdeitbas Liverpiol, gan fod ganddi reol i'r pwrpas hWDW. Cjfi 01dd Mr. Davies (Treffynnon), welliant Dr. Davies Tybial Dr. Nicholas nad:osdd ganddynt bawl i ymyryd Ag un gymdeithas sydd mewn hot yn bres- ennol, ac y byddai yn dda cael dwy gymdeithas, un i Ogledd Cymru, a'r llall i Ddebeudir Cymru, yn chwanegol at yr un yn Liverpool. O'r dlwedd tynodd y Gohebydd ei welliant yn of, a syrthiodd y penderfyniad a gynnygiwyd gan Mr. Williams i'r llawr o ddiSjrg cefnogydd, a pbas- iwyd gwelliant Dr. Davies. Ar gynnyglad y Parch, J. Thomas,"Liverpool, diolchoSd y cyfarfod i'r cadeirydd, ae wedi i Mr. Bicbards e' gydnabod, fe ymwahanodd y gynnull- eidra. _u_-