Baner ac Amserau Cymru

AMDDIFFYNIAD I'R EGLWYS. ATTEBIAD Fit 'GOHEBYDD NEILLDUOL.' FOKKHDIGION, Ymddengys fod y gohebydd Weill iliRio ar 01 aaruen fy llythyr, a chymmeryd taith awyrawl. Nia ydyw y rban fwvaf ond dychymmygion yn ei lythyr Ni(I oc. a fynwyf &'r dysgedi*ion a enwa. Nid wyf yn cym- deitbasn, chwaith, It mawrion y ddaear; ac nid oes arnaf awydd am ennill hynodrwydd uvic enwogrwydd. Y mae yn dda genyf ei fod, ar ol dyfod i lawr or uchelderau, yn cydnabod yr byn a geiBiais ei brofi. ISi chodymodd fi, no nid gwylaidd y dyn yn son am y fath beth; ond daeth o fewn hyd breichiau ar ol bod yn curo yr awyr. Ymddengys fod ganddo deimiau fel ninnau. Peth doeth ydyw gwaeddi cyn iddo gael ei ttrcboDi. Bydded yn fwy gofahis o byn allan. lleia rhyw foneddwr, yr Uwn a wrthododd siarad yn lied rwydd, am y gwYddM y byddai yn beryglus i'r ymgom ymddangos yn y FANER. Pywed y Gohebydd M ddi. riddg:etr.a'ryw11": :tíUrd:; mewn eglwys a enwa. Ni th&i d..U fel yna i geiSM osgoi, canys dibrisiwyd y pregetbau mewn llawer o eglwysydd ac os gan y Gohcbydd ddyweyd wrthynj, drwy gyfrwng BANKB AC AMSEKAU CYMRU, na dJi. brisiodd ef mo bonynt, pwy a ddarfu? Pwy, er enghraifft, a ddywedodd 'a thraddodi rhywbeth ariftn pregeth?' Nid oes eisieu myned yn mheilach yn ol na BANER AC AMSKRAU CYMKU am Awst 23ain, lie yr oedd y cymmun yu cael ail sylw arno ganddo. Y mae ei sylwadau ar y gweiuidog yn ddiraddiol; megys, 'doniau affafar,' 'lleisiau atiafar,' a'r 'ystumiau a fabwysiedir,' gan veinulogion yr Kglwyg. I hyn attcbaf yo fyrmtraddodir pregetlrau da yn yr eglwys ydd. Y maent yn ym^rfcrol. Nid ydyw y ileisiau^ yn 'atlafar;' ac ni wneir mwy o 'ystumiau yn yr eglwys nag yn y capelydd. Nid wyf yn beio yr 4ys- tumiau' yn y capelydd; ac ni chyfeiriaswn atynt ond er mwyn dangos fod y Gohebydd yn beio gweiiiidogion yr Eglwys am wneyd ystumiau,' fel pe buasai y gweinidogion eruill yn sefyll fel delwau. Dymunaf adgoffa ymresymiad Paul yr Apostol ynghylch pobi yn beio eraill, a hwythau yn gwneuthur yr un pethau. Beiir canu y gweddïau yn yr eglwys, a chlywais rai yn y capel yn canu eu gweddiau. Cydnabyddodd y Gohebydd mai gweddi ydyw Saint cii. Yn y Salm, y mae yr awdwr yn cyffelybu ei hun i belican yr anial. web, ac i aderyn to unig ar ben y t £ Ond yr oedd yn medrugweddtoynyf!efynfahon;apbeb)]aM)y Gohebydd mewn ysbtyd gweildio, gallasai yntau weddio yn yr eglwys, neu rywle arall. Os ydyw yn tybied, os gall plentvn erfyn am ei angenrheidiau, nad oes eisieu ffurf o weddi yn yr eglwys, yr un modd y gallai ddy. vedyd nad oe8 eiaieu gweJdïo yn gyhoeddus; r.id oes eisieu i un weddio drosy gynnulleidfa. Gallai pleotyn lefain am fwyd felly, gallai pawb weddio drostynt eu hunain. Y mae y gweinidog yn cael tal; ac y mae geiriau y gweinidog yn y capelydd yn tturf i bawb ond efe ei hun y ma. yr addolwyr, os byddant yn uno âg ef yn y weddi, yn gweddïn yn ei eiriau ef. Y maent felJy yn arfer ffurf. Frodyr, ymddygwn yn addas i efengyl Crist. Clywais rai o weddÏitu o'r Lhifr Gwcddi mewn oapclydd. Y peth mawr ydyw addoli. O boed ein calon oil mewn hwyl, Fel telyn Dafydd ar yr wyl.' Fe allai y bydd yn ddyddorol gan lawer glywed fod un enwad yn J,]ocr yn parotoi cyfarwyddiadur i'r addoliad cyhoeddus. Yr ordd gan John Calfin 'ffurf' yn Geneva. Cyfansoddodd Baxter ffurf o weddiau. (Gwelais y ddwy ffurf). Cyfansoddodd y diweddar Barch. T. Binney ffurfiau o weddio. Yr oedd y Parch. George Whitefield, pan yn pregethu ar y Pharisead a'r Publican, o'r farn fod y geiriau, 'a weddiodd rhyngddo âg ef ei bun,' yn golygu ei fod yn sefyll ar ei ben mewn rhywrle amlwg yn agos i'r cyssegrsancteiddiolaf, neu yn gweddio yn ddifyfyr, ac fod modd meistroli y gelf- yddyd o bregothu a gweddio yn ddifyfyr fel rhyw gelfyddyd arall. Nid oedd yn beio gweddio yn ddifyfyr; ond ceryddai yr hIVn nid arferai ffurf am gollfarnu yr hwn a arferai un. *Och!' ebe fe, 'nid pawb sydd yn atfer ffurf sydd yn gweddio yn ffurfiol, ac uid pawb sydd yn gweddio yn ddifyfyr sydd yn gweddio o'i galon.' 'Gall yr ymadrodd, rhyngddo ag ef ei bun,' hefyd, olygu gweddïo yn fewnol heb lefaru. Y mae adegau pan y mae yr enaid yn rhy lawn i lefaru. Drachefn, y mae nmserau pan y bydd yr enaid fel wedi inerwino-yn hollol ddiymadfertb ac nid oes gan y credadyn air i'w ddywedyd wrth ei Dad nefol; ac yna, y galon yn unig a all lefaru. Pan y byddom yn teimlo fel hyn, bydded i ni offrwm ein hunain mewn distaw. rwydd ger broil Duw, fel y clai yn nllw y crocheoydd, er mwyn iddo argraphu ei ddelw ar ein heneidiau. Gan fod yn bryd i mi derfynu, diolcbaf am eich cared- jgrwydd bJaenorol ac attolygaf ar i'r Gohebydd droi i Salin civ., ac fe wul uarl oes achos ofni i'r Atlantic Ocean orchuddio ctnedl y Cymry, fel ag i roddi prawf a oes yno 'ddigon o ddwfr i oevi yr awydd angerdciol am gydraddoldeb crefyddol.' Y mae digon o ddwfr yno i 'gydraddoli' pawb meWIl un y.tyr-yn yr ystyr ag y catodd y cyn ddiluwiaid gydraddoldeb. Y mae addewid na wntir y fath biawf trychinebus. Dy- munaf ddyfynu ychyilig o lincllau o waith Gwilym Canoldref; sef, rlian o'i gyfieitliiad o'r Salm civ 'Bho'ist derfyn, fel nad elont Drosto ar lioewder bynt Fel na ddouont, lie gwel gwyr, Oedd wiw, i guddio'r ddaear. Troi ffynnonau goreu gwedd A fynaist i'r afonydd, Y thai a gerddant yn rhwydd, tfae 'n addas rhwiig mynydduedd, Yn y m"ca rbon' i meeur, I fwystfilod ddiod ddwr ri J5I,t\áj.wn gâd, i Sy' iach a djr eu syched. Yr eidd..h, &c., Manchester, iledi 10M. J. JONES.

EGLWYSYDD NOETHLWM CYMRU. AT I EGLIN'YSIN'lt 0 LANGEIINYW.' Y mac Mr. James Davies a minnan, mewn undeba n | silvdd, trwy hyn yn cich gwahodd i gylioeddi eich cwyn ar ddalenau y FANKK 0 dan eich enw pnodo), canys gwell o la«cr ydyw nag ymguddio yn nghysgod cow mabwysiedig. Os gwnewch hyn, bydd yu dda genym wneyd sylw o'cli Uythyr, a chwaJu tipyn ar bac eglwys ac Bglw'swyr Mang?.nyw. Yn ol pob tebyg, ? ei? hymwdiadau yn debyg 0 ennyn cynadaredil llu o rai tebyg i clnvi-y mae hyny yn beth eithaf natmiol. Ond bydded hysbys i ehwi, a hwythau, nn wneir sylw o lythyr neb a ddefnyddia ttu„-enw. Gwimethum hyu yn liysbys ar ol fy ymweliad åg ejlwys Derwen, o ddeutu dwy tiynedd yn ul, ao yi wyf am gadw ato. Gan hyny, os deuweh i r maua o dan eioh enw priudcl, cewcli cich gwaM o r hyn a any- munweb. Y mae James Davits yn barod ir frwyiir, ie, yn awyddus ioldi; ac fe wnaf tinnau fy ngorcu 1 w gynnortbwyo. Feofalwn y ctVr byd wybod peth am figlwyByddiaeth yn Llangernyw cyn y gorpnenwn a cbwi; end wiw i chwi daigio os d3,wedir petbau celyd, I oblegid eih gwaith chw, In g~od y-hwyd, I delir chwi ynddi—wel!  I  de9, I ..id 6 ? YfoiddochynbMchu9, yr idd-?b y?, A Dinbych, Mcdi 19eg. Y Gohebydd lU\D.r.I.UU:,

Y CYNGHORAU PLWYFOL. FONKDDIGION, L' F>t"IHY..  agosl1a  ""e""o 1 VJ- horau hYII ao Itt-, 3" wyf yo of 01 ell1 bod, a clly" ??,?,ydy wlad Y. gy ff,, y? ,ad?ydd?,?   ? ''eothyn Cyiel, Mewn UD ystyr, y mae y ?hora?u (am eu bod yn Ue5)y^ doedd h>« jn oca j Cys ngoht aS I bwysicach i ni, nr>g Sirol ae (!tto, nid oes di o', bywyd  oedtl i'w gaiifud yn i sefydllad y rhai h;.y i'l? ganfod yn awr, pan y n.ae yr adeg yn pryiu, 19.?liau I ffurfio v<hai hyn. Pa ham, a pba beth a all fod yr Ss 0 hyo, nis gallaf ddyfalu. Can nad P> ^» all fod y rbeswm, yr wyf yn bur sicr fod 'b Pfh y galw Mllom i ddihuno ar ..?aith, a dccPh.reu .1 Y. ?agbarotoadau heb golli moment. Y mae Y, adc?g i weithio wrth y drws. Dywed fod etto la?er o dywyUwch yn y w, i Jl parthed hatur ac a .,??"ion y dd.ddf ??Y?'? tywyllwch bwnw, wrth gwrs, yn esgor ar ?i S"?." i.dau natmiol-diffyg dyddordeb, a'r d.f.towcU y cyfciriwyd .to. Da genym allu dwyn tyst???aet?h ?nJad ydych chwi, tua'r ewyddfa v.,?, i'eh dal y- 6yM? hyn yn y graddau Ueiaf. I'r g?thwyneb, yn bytra(!h. Yr ydych trwy y FANER, a'r f?pM?y" byeban tair ceiniog mcistrolgar a goleu sydd wed ei gyh.?d,li g.nych. wedi gwneyd eymmaint ag a e)hd ?' ;;8Srwvi .ddiwrthy.h, ac am ?n i gymma.ut ? °e1d fewn eieh gallu, i oleuo y wlad ar Y materpwyslg liwn ac i w deffro i ymdeimlad byw o'i dyledswyddau. yr wyf yn cael ar ddeall fod U?er o ??" ? °???' deilliaw oddi wrth eich ymdreebion. Ac '?o, dj;^fr•aw. dor a cb]aearineb sydd yn parliau mewn infer goi modo o lawer o fanau ar y mater. twinUpth Y mae yn dda iawn genyf alln dwyu tystrolaeth bellach i'r gwaith da y mae Cynghraii? l.hjddfryd g y Delieudir, hefyd, yn ei wiio3,(l sn 3,r iin cy Y,i ei gyfarfod i?dLf, pcnd<-rfyn.ddrwy!).orgweith? y c?hr'ur hwn i anfon gwyr cvmmhwya trwy amryw ?a,.b?up??yn ?.h.ubartb, r —— 0 oleuo yr etholwyr, a obodi ysbryd pM? otoi Jnddjnt. Erbyn heddyw, os .?d wyf yn ca.?ymmcrydyn fa r, y maent hwythan wedi decbreu ar eu gwaith. Ali » ??erafybyddeuhymd.ith yn cael !i bo,.i?i. Nid ydyw Oynghrair y Gogledd wedi gwneyd dim yn yr uo lyliiiad etto. Pa ham, ms gwn. Hyn yn unig a wn-fod yr amser mwyaf gwerthfawr yn cael ei golli wrth oedi. Yr wyf yn deall fod tuag Abergele yna ryw gymdeithas sydd yn gwneyd hyn yn neges arbenig iddi ei hun. Yr wyf yn dymuno ei llwydd, er mai scll.3 '| yr wyf hyd yma yn ei wybod am dam. Ond dylíd anfon areithwyr ar draws y w'ad, hefyd. Ar yr un pryd, gan yr ardaloedd eu hunain y mae y gwaith pentf i'w wneyd. Gresyn na fyddai y bobl flaenaf yn mhob ardal yn ymgymmeryd a chynnal oyf- arfodydd i siarad y mater yn eu plith eu hunain. Y mae y b?t.ditli?o,? ddeillia i ni oddi wrth gyfr-ith y Cyughorau Plwyfol yn afrifed. Os rhoddir yd??f newydd hon mewn gweith?,?diad gonest ac e&etthio, nid wyf yn petruso dyweyd y bydd iddi greu chwyl- droad trwyadl yn llywodraethiad ein plwyfydd a n cyinmydogaethau gwledig. Dengys byn yn amlwg gymmaint o bwysigrwydd sydd mewn bod yn effro i vmaflyd o ddifrif yn y fantais a estynir in dwy law. Hyd yma, y mae riianau gwledig Cymra wedi bod o dan gam-lywodraeth anfad, heb ofal am danynt nac arolygiaeth arnynt. Os oedd rhywun yn cael ei ffordd ei Lun ynddynt, yr yswa i n, neu y parson, a fyddai hwnw. Yö\\a;vs:rlf;dYpi¡sln, f!nf: newydd hon, bydd brenhioiaeth' drwyad) effeitliial yn 'teyrnasu' yn ein plwyfydd, ac ??yll?,? y wena- cot ph eu pob!ogaeth-nid mympwyon ycbydig o ber- sonau—yn cael ei chario allan yn ol cyfiMth. Y mae hyn yn fy arwain yn naturiol l wneyd un sylw arall; sef, os ydys am g,lel gweinyddiad etteithio. ar y ddeddf newydd hon, ei bod o'r pwys mwyaf pwy a etholir yn aelodau cyntaf o'r cynghorau newyddjon. Hyny ydyw, dylid dangos gofal a doethmeb yn y dewisiad o'r rhai yr ymddiiiedir iddynt y gorcuwyl pwysig ae anbawdd o osod y peiriannwaitb ar liwyl i ddechreu gweithio. Munyd o yetyriaeth sydd yn ddigon i'r mwyaf p\vi ei amgyffredion i weled hyn. Y mae effeithiolrwydd y trefniant newydd yn y dyfodol yn ymddibynu, i fesur helaeth iawn, ar pwy a fydd yn ei osod ar waith ar y cychwyn cyntaf. Onid dyma fel y bu gyda pheiriannwaith y Cynghorau biroi pan ydcedd hwnw yn ei fabandod ? Yr ydys beddyw yn gorfoleddu yn effeithiolrwydd ein cynghorau trwy yr oil o Gymru. AmbcJl Dori anhydrin, yma ao acw, a gdr yn gwrthryfela yn ei erbyn. Ond teimlaf yn gwbl argyhoeddedig fod ei effeithiolrwydd i'w bnodoli yn benaf, os nad yn unig, i'r doethin-b mawr a ddangos- wyd gan y wlad wrth ddewis ei aelodau cyntaf, gan ofalu am anfon iddo, y pryd hwnw, fwyafrif ilethol o ddynion ag oeddynt mewn cydymdeimlad Hawn ar amcanion. A raid dyweyd fod hyn yn dal etto mewn cyssylltiad a'r Cynghorau Plwyfol, hefyd? Oa ydym am i'r peiriannwaith fod yn elfeithiol, nid parsoniaid ac ysweiniaid a ddylid eu hanfon iw oaod ar hwyl gwaith JlIaddcued y darJlenwyr II ch witbau i mi am ysgrifeou mor faith o dan y penawd hwn. Fy unig esgusawd ydyw—pwysigrwydd y mater. Wrth derfynu, dymunat appelio, yn y modd mwyaf difrifol, at fy mrod) r-n m chwiorydd, befyd-pawb yn mhob ihan o Gymru wledig sydd yn meddu pJeidlais— i ymddetfro ar un- waith i ymdeimlad priodol o ddifrifwch y sefyllfa, Be 1 r angenrheidrwydd am ddewis y dynion goreu sydd yn bossibl i fod yn aelodau o'n Cynghorau Plwyfol cyntaf. Gwneler hyny, er mwyn rhoddi pertfaith chwareu teg i'i trefniant ag yr ydys yn gyfiawn yn disgwyl cym- maint o fendithion oddi wrtho. Dylai gael chwareu tog i gyohwyn yn iawn, a dyweyd y lleiaf; a r unig ffordd i sicrhau hyny ydyw anfon dynion mewn llawn cydymdeimlad &g egwyddor llywodraethiad lleol i fod yn aelodau o bob Cynghor Pl??,f a Dosbarth trwy Gymru benbaladr. Yr ydys wedi bod yn dyheuarhyd y blynyddoedd am gael rhywbeth o'r natur yma i arolygu ein bamgylchiadau mwyaf cartrefol. Wedi ei gael, byddai yn resyn-ie, byddai yn warth tragyfyth — i ni 'ysbwylio' y cyfun, trwy roddi dynion nas gellid disgwyl iddynt wneyd dim ond dyrysu yr amcan hwn yn aelodau cyntaf o bonynt, ac i gychwyn y peirian- waith. Mawr byderaf y daw ein hanwyl wlad i feddu ymdeimlad effro, byw, o'i cbyfrifoldeb yn y cyfwng presennol. Bydd y cyfarfod cyntaf i ddswis yr ymgeiswyr yn cael ei gynnal ar y 4ydd 0 Kagfyr. Am liyuy, gwelir nad oes genym nemawr ddim amser i'w golli i wneyd ein parotoadau. Ydwyf, &c" RADICAL.

I DYFFRYN CONWY. CYNNALIODD y gweimdogion Anmbynol eii cyfarfod niisol yn Nghonwy, ddydd Llun, Medi IVfed, dan Jywyddiaeth Mr. Thomas Jones, Ijlanrwst. Darllenwyd papur gan Mr, W. E. Jones (Penllyu), Colwyn, ar Efengyl Crist yn unig foddion adferiad y byd.' Cymmeradwyai Mr. Jones arddull y Puritaniaid i gyhoeddi yr Iesu, yn hytrach na dull doethion yr' efengy I arall,' a geir yn ein teyrnaa y dyddian hyn. Cafwyd braslinellan o bregethau gan y Parchu. Keinion Thomas, Thomas Jones, a D. S. Thomas, ar Job xxxvi. 10. Ceir papur ya y cyfarfod nesaf gan Mr. D. P. Uavies, Penraaenmawr, ar Perthynas y Pulpud a dysgu Trefnidedd WIlld. olac yn y cyfarfod dilynol, adolygiad ar Es. gyniad Dyn,' Diuinmond, gan Mr. Keinion Thomas. Amlygwyd cydymdeimlad it Mr. J. P. Evans yn ngwydeb niarwolaeth ei fam, yn Pencader, Myrddin. Dadgauwyd gofid fod neb gweinidogion yn dyweyd iddynt gael eu boycotio o gvlch y gymdeithas, yr hyn ddywedid nad oedd wir mewn unrhyw fodd. Cafwyd cyfarfod rhagorol 0 ran cynnulliad, gwaith, a sirioldeb.

Yn Ucheldiroedd Ysgotland y mae Gackwal" Baroda yn awr. Postiwyd banner can mil o filiynau o lyth- yrau yn mhob rhan o'r byd y titfyddyn ddiwedd aI. Uyabysrwydd o Cacr Cystenyn a ddywed nad ydyw y Sultan a Khedive yr Aiplit ar delerau da iawu arhjn o bryd.

?BNASSW-.???'??. T* u VW v cyntaf, o ran syn* B.-y cyrchyn ? "? yn mhob ystyr. iad a chynglianedd—y ?t?? '? ?  u.y-, ..? ngtyn Y mae y ddwy lmeil gyntaf >n yn yr englyn I o)af; end y mac y d.ydedd lnie y walius_0'r hyn Ilei?f, .?,el a chael y mae-ar ou y. dywyll fel y fagddu. fagddu'Yti gain rhyd(I lion yn goi, Y 11?ythi '? &uaf l,th-1. A wna y bardd .U d?fl? gyda ydd? -1-f. VmaBV ddwy linell gyntaf o'l, englyn bwll yn ha?lio diwedd- fad gwelJ 0 ¡awer. YmM'I?'y"°'?°?n 'Rhtddeida.wtMMddodM, Rtlsg an-eu ft'i rwyg ingolI, A dywed, 08 gall y bardd vneyd cu g,,ell, am iddo eu banfon .i rarnaMws. ac y ?yh.ed?lir hwyt; and chwerthin yn sarcastic y mae Fe g h » hym?. wrtho (?i hun. Wedi methu y mae; a g?yr jjyny yn dA^ ° ^rilwg beu B.-CaSm ?'?,-?'?'?ir 0 tawl i'r heo gastell a geir gan y '?dd.G? ? y?m?'?  P?iio ag ymaByd o ,?'y" destyn; ?o rhyw bicio yma ac .cw- wetthtu yn y ? .Mte? weitbiau yn yr afon, ac weithian ar y dol ona ach y dawyn y mac. Meddylied yn dr ya I cyn dechreu c?aBu. S.-??.7ho.t ?.ffa Miss Samh  iawn y gwna y bardd hwn ei waith. Y mae delw yr awen wir ar bob Uinet! yn y g? bruddglwyflls. I'? oedd arnom h.Meth am weled wyMb y ba?jd?? ??'n?en! ei fod wedi aymmud: i rywle y tn a Uu i ^byd «.ioct awl bWD, neu y buasai wedi y"1^ ni; end pob peth yn iawn, daeth, a gwnaeth waith d?. Bry.i?d yma ,?tt.. B -¥ Dolau Penwam.—Y mae y G,?ydd?l b.ch, ffraeth, fel y gelwir ef, wedi rhoddi ei wydrau ar ei drwyn am fod ganddo olwg b)r, ao wcdi lDyned trwy y gin yn ofalus—un neu ddau o waUau dibwys B gaf- odd ond y mae yn methu yn lin a deaU y ,7 y Unell ganlynol, yn enwedig yr olaf i- Clywch y seiri yn morthwylio, A di&ta-wrwydd me- Ch yn pwytho.} Clywed distawrwydd Distawrwydd od Ybtyriol yw hwn, yn ddiau, medd cf. Gwell fyddai A thingciadau merch yn pwytho. Y peiriant pwytho y mae yn ei olygu, debyg. Ef6 sydd gyfrifol. Boed a fo, y mae y gfcn yo ddjangol. B.-Ce,-ydd, Paul i'r Galatioid,-Y mae y farddon- es hon yn well am euglyna nag am ganu pennilliori. Englyn (la yw hwn: a chyhoeduir of gyda cbyfnewid- iad bach yn y llinell olaf, fel hyn A neidio at enwaediad.' S.-Merched Siloa, a Olanhau y e, lapel.-Tipy. bennillion, syml ddigou, o fawl sydd gan y bardd r rhyw deg, am y Mlafurns gariad a ddangosasant at y deinl. Haeddant hyn, yn wir. S.-Duw sydd noddfa, Ac.—Yr ydym yn rhoddi lie i'r ddau benuill yma am ddau reswm-am fod y syn- iadau yn dda ac yn drefmis, ao yn arbenig am mai bachgen pymtheg oed yw y bardd. Llwydd iddo.

Y BEDD. MAN i luirio am emiyd—yw y bedd, Pawb ant iddo befyd Oer a gwael yw giaen gweryd, ■Rraw v bedd sv' ar bawb o'r byd. GWERNOG.

ER COF ANWYL Ant SARAH, priod IlIr. OWEV WILLIAMS, Love Lane, Dinbych, a merch Mr. T. ELLIS, Llwyn, Llan. rhaiadr. I i'tr Thad.] GYlJA GWLADYS facli araddifad 0 dan ysjafn wawl y lIoer, llenii'rwyt Yl) wylo 'th galon Allan yn y fynweut oer; Yn y fynwent unig yroa Y mae SABAH 'n fud dan len AnwyJ, anwyl. i ti mwyach A fydd daear Eglwyswen. Tros dy enaid gwan, crynedig, Corodd llawer 'storom ercli; Ond y storom ddyfnaf brofa'tt Oedd ystorom colli 'th ferch Gwneyd y ddaear iti 'n nefoedd Byddai GIVLADYS fach a hon; Anwyl oedd fel brwd ddefnynau 'r Gwaed a reda dan dy fron. lIJae dy enaid trist yn trydar, Fel colomen unig, dlôs Fel colomen dan ei chlwyfau Y n encilion prudd y nos, 'Ffarwel, SAKAH bythol ffarwel I' Dyna iaitb dy galon MwY Mwydo 'i bedd 4 dafnau galar, Bellaoh wnei tra 'th fron yn ddwy. Byr, ond llawn o nefol swynion Oedd ei bywyd ieuangc, hardd; Glin fel ewyn ar y wendiin, Pryclferth megys breuddwyd bardd; Yn nyfnderau 'i henaid tawel, Yn ei bywyd gloew. gwyn, Hedd a rhinwedd adlewyrchid, Fel y ser yn Jlwfr y llyn. Ymwreichionai caredigrwydd Yn ei llygaid gloew 'n din Gwawl-ymdonai pur wyleidd-dra 'n Hyfryd ar ei dwyrudd Un Yn ei cbartref gwyn teyrnasai 'n Llawn o gariad, llawn o hedd; Priod well, na mam dyneracb, Eiioed ni roddwyd yn y bedd. Lbfodd yn ei chystudd garw, Beth sydd i mi yn y byd ? Beth sydd i mi ond gorthrymder Ar orthrymder mawr o hyd ?' Ond pan cliwyddai tbiau duon Afon angeu dan ei thraed, Ar y traeth fe welodd Iesu, Ar y traeth ea'dd fodd i gann, Ac fe ganodd am y gwaed. Pan gurai 'r don ddiweddaf Ar draeth ei obalon bur, Cusanodd hi ei GWLADYS fach, Er maint ei phoen a'i chur; Pan roddir fi i orphwys Yu isel iawn fy -be., Fy uhad 1 O byddweh chwi yn gefn I'm GWLADYS fechan wen.' O! GWLADYS fach, amddifad, Ymlyna wrth dy da id; Y mae ei serch yn loew, bur, Yn wastad a dibaid Dy fam a'th roddes iddo Ar erchwyn oer ei bedd; Ac iddo, bellach, byddi IlIWY, Yn fywyd ac yn hedd. Pan fyddo 'r nos yn dywell, A gwg ar ael y nen, Fe siriol wena GWLADYS facb, Fel seren dibs uwch ben; A phan fo haul dy fywyd Yn araf fyn'd i lawr, 0 boed i VLDYS fechan, dlos, Koi iti well ei gwawr. Ffarwel fam, a pbriod ieuangc Cwsg yn dawel yu y b?dl Ymlouyddodd twymyn by wyd, H(?. yn mreichiau Dwyfol Hedd, Ar for-lauau tragwyddoldeb, Trengu mae tymmhestloedd cur, Marw a darfod yn y pellder, Mae curiadau calon amser; Henffych! anfarwoldeb pur. Mehefui 2ôam.. luitiig blentyn. EILDKYKN.

1- Geihv prif farnwr y Weriniaeth Arianin ar I Jabez Spencer Balfour i ddyweyd 0 fewn naw diwrnod pa ham na ddylid ei anfon ef i Loegr i sefyll ei brawf.

EISTEDDIAD DYDD IAU, YN MACHYNLLETH. SYR WATK1N WILLIAMS WYNN AR I GVVKTH-DDEGVMVVyH. .rT.TTVC! I TYSTIOLAETH Y MILWRUD nuui.r.0, YSTRAD. .T 11 Ymgyfarfyddodd Y ddirprwyaeth yn ineua., ,,M<=.?-" 4— Gofynwyd i'r Milwriad Hughes, Yatrad, pnf oruchwyliwr Syr Watkin Williams Wynn, cyo rhoddi 0 hono ei brif dystioIaeth mewn perthynas i etifeddiaethau Syr Watkin yn gyfIredinol, er Arglwydd Kenyon Y gadair.. mwyn cyfleusdra i ddan dystion oc?ddynt yu dy- muno dychwelyd gartref yn gynnar, I roddi gwrthdystiolaeth 0 berthynas i'r I yn a ddywed- wyd gan y Mri. Richard Parry a Rowland Evans MewnperthynaS i Richard Parry, dywedoddI y NJ wid p ?.gbe!i el fod wedi sefyll yn arbyn talu    drosodd a throsodd drachefn Y byddai yn rhaid iddo wneyd byny, gan fod Syr Watkin ya cdrych ar y degw. fel rhan o'r ardreth, Dy wedodd Parry fod ganddo wrthwynebiad cydwybodol i dalu y d6\lTBryiimor Jones.—'Nid wyf yn deall eich bod yn gwadu y ffeithiau a adroddwyd gan Mr. Richard Parry ? Y Milwriad Hughes N ae ydwyf, yu sicr. Yr ydivyf yma i sefyll dros em rheolau. Ac yr wyf vn meddwl fod y degwm yn gwneyd gwahan. iaeth i Richard Parry o rhyw wyth neu n?aw punt.' Ai Ymneilldiiwr ydyw 0, ie. ?'i? wyf ? deall yn hollol. A vdyoh yn ammheu ei ddi!fuantrwydd 0 berthynas 1 w wrth. wynebiad cydwybodol i dalu y dc^wm ?' Na; nid wyf yn ammheu hyny 0 gwbl. Ond os bydd gan ddyn gydwybod mewn uri peth, bydd eanddo gydwybod ?x)glyn i phob peth, fel rheol. Cym-,rodd yn ei ben na byddai iddo dah. y degwm, a ,?afodd at hyny. Ac yr odd arno pisieu eael ei wneyd yn fertbyr a thb¡af ?i fod vn hoffi h?y hefyd. Yr wyf yn tybio hyny yu ?r. ond anghymmeradwyid hyny yn fawr gan ei b,?rthya. ^ewn attebiad i Mr. Martin Woo».»,. cyn- nrychiolydd y tenantiaid, addefodd y Milwriad Hughes fod Richard Parry wedi cael rbybudd i ymadael o'i fferm o herwydd ei agwedd ynglJn i'r gyfoiwyd yr Mr. Martin Woosnam: A gyfodwyd yr ardreth cyn i Richard Parry wneyd ei gais ynglyn Y tyst :Cyfod,wyd yr ardreth ar ol i'r den- antiaeth derfynu ar yr ail brisiad a wnaed gan Mr. Richard Jones.' I A ddywedasoch wrth Richard Parry na chai efe y fferm, hyd yn oed pe byddai yn rliaid iddi fod heb denant ?  ?redat °r?i wneyd byny o herwydd yr oeddym yn benderfynol o sefyll at hyuy. Wedi hyny, cyfeiriodd y Milwriad Hughes at y dyatiolaeth a roddwyd gan Rowland Evans, i'r un perwyl a'r uchod. Gwrthodai yntau daln y degwm; ac ni fynai ddadleu y cwestiwn chwaith, fel y gwnaeth Parry end dywedodd yn syiiil 'Nid wyf yn malio. Ni thalaf y degwm i'r parson. Byddaf farw ar ochr y ffordd yn gyntaf. Gofynodd efe (y tyst) i Rowland Evans a oedd efe yn dymuno ymadael, a dywedodd yntau y gwnai. Dywedwyd wrtho ef wedi hyny fod gan Rowlaud Evans gynnen yn erbyn elerigwyr yn y mater o dalu degwm; ond nid oedd efe yu dymuno myned i irewn i'r mater. Mr. Brynmor Jones :—' Ai onid ydych chwi yn meddwl ei fod yn gryn galedi gwneyd i ddynion dalu at gynnaliaeth corph erefyddol nad yayiit yn credu yn ei athrawiaethau ? Wei, y mae hyny yn dibynu ar delerau eu contract,' ocid ydyw ya rhau Arghvydd Kenyon'Ai omd yd, yw yn rhan o'r contract I' Y tyst: Ydyiv.' Ond yiia, y Mae pob Mr. Brynmor Jones Ond yna, y mae pob tir yn ddarostyngedig iddo.' Mater i'r senedd ymwneyd 5g ef ydyw. Etifeddir y degwm ynghyd a'r tir.' 'Cyn Deddf y Degwm yr oedd hyny. Cyn hyny, yr oedd y gyfraith yn gyfryw fel naa gallai tirberchenog o Ymneilldliwr gael ymwared a cbyfrifoldeb y tir i dalu y degwm.' Nis gallaf wrth hyny. Nid oes gan neb fwy o barch fii gydwybod yr Ymneillduwyr nag sydd barch fi.' Onid gwir wrthwynebiad Rowland Evans i dalu y degwm ydoedd ei fod yn wrthwynebol i dalu at gynnaliaeth ffurf o Gristionogaeth nad aedd efe yn gallu credn ynddi. Ai onid ydych yn meddwl fod hyny yn galed? Ai onid ydych yn medd%-l fod h3lDyy dyyw u Syr Watkin Williams Wynn yn credu mewn rhyddid cydwybod, y dylasai fod wedi ymddwyn yn fwy tyner nag y gwnaeth ? Y tyst:—' Nid wyf yn meddwl fod un dyn ar y ddaear yn ymddwyn yn fwy tyner at gydwybod dyn.' Mr. Brynmor Jones A ydwyf i ddeall eich bod yn dyweyd na oddefa Syr Watkin Williams Wynn i'r un 01 denantiaid gymmaint a phroteatio yn erbyn y degwm ?' Arglwydd Kenyon (wrth y tyst); -1 Y mae yn debyg fod Syr Watkin yn teimlo rhwymedigaeth arno i gefnogi yr Eglwys' Y tyst Nid wyf yn credu hyny, heb law fel Eglwyswr.' Mr. Brynmor Jones: I S.fl. pethau, felly, ydoedd, tod yu rhaid i'r tenantiaid naill ai talu y degwm neu golli eu IFerniydd ?' Y tyst Ie yr wyf yn sefyll wrth hyn yna.' Mr. Brynmor Jones :—' A ydych yn ystyried fod hyny yn driniaeth dyner tuag at y tenantiaid, mewn ysbryd heddweh, a pharch at gydwybodau y tenantiaid ?' Y tyst' Yn ol y gyfraith, y mae y degwm yn rhan o'r dreth ar y tir, pa beth bynag a ddaw o hono yn y dyfodol; a rhaid ydyw gwneyd yr amcangyfrifon yn unol a hyny.' Mr. Brynmor Jones: Yna, mewn gwinonedd, y mae yn dyfod i hyn Fod yr holl denantiaid eraill yn foddlawn i dalu y degwm ond y ddau yna; ac y mae eu tenantiaeth hwy wedi ei therfynu? Y tyst Felly yr oedd.' Mr. Brynmor Jones Wrth gwrs, yr wyf yn deall fod y dynion yn dyweyd nad ydynt ya wrthwynebol i'r (fegwm fel y cyfryw, ond i'r oymmhwysiad presennol o bono. Y tyst Y r wyf yn deall hyny.' Arglwydd Kenyon Pa beth ydoedd gweith- rediad yr hen ddeddf er adfeddiannu y doj-wm ?' Y tyst Yn y lie cyntaf, yr oedd y parson i adfeddiannu.' Arglwydd Kenyon :—*Ond os na byddai yno .Ond os na byddai yno ystoc yr oedd yr hawliad terfynol yn dyfod yn erbyn y tir T Y tyst' Yr wyf yn credu y byddai felly.' a Arglwydd Kenyon Nen ar pa beth bynag a fyddai arno ?' Y tyst lë, ),n sier. Arglwydd Kenyon 'Wrth gwrs, y mae y gyfraith wedi ei chyfnewid yn awr.' Mr. Brynmor Jones Adfeddiannir yn awr drwy weithrodiad y llys ibirol., Mr. Woosnam:—'Yr ydych Mr. WooM?m :—' Yr ydych yn T"  ty dynhwnwedicMt ei droi?)' 0 ¡"thl Y wrthwynebiad l dalu v degwm ci Y ty.t Yd?yf." 6 Mr. \VoO!!t.am:—' Fe ddarfu i e',v' :n: ria rhy(ldid eydwybod y I)ert;oll il%vn "'1:r¡ú Vl ,>:j4. wybod neb. Arghvydd Kenyon A d.iarfu j ci. ■ ?rfni(; '?'? redu yn ol arclnad pendant Svr WiitllU--C lV< WYDII ?' ¡ Y tyst:Do.' Mr. Grove Ai aui fti?,sai a,:<bl\ o gydymdeimlad a charedigrwvda pe b^ "'Vy Watkin Williams Wynn wedi cauiatM*  .1 f'ned yn ol ar yr hen ardreth ?' Ytyst:—'Uyd?ph<,bparehiehwi,ii??.?, yn methu canfod pa fodd y gallai efe WI:"),¡' Yr oedd efe ya rhwym o sefyll at t:i rtoi"i: ), Mr. Grove Ond ai nid ydyw?K?? y s fod y tenant hwn wcdi gorfod t?lu t'. i v li ardreth o herwydd ei wrthwynebiad ty.wl T*' 1 i dalu y degwm ?' Y tyst:—'Hysbyswyd ef o'r telenm 1; V- ion, a chydsyniodd yntau a livvynt ymwybyddiaeth o'u natur.'

TYSTIOLAETH Y MILWRIAD )jl, I Yii tighwrs ei brif dyatiolaeth, ■ Milwriad Huglies ei fod wedi cael ).„ > aeth o weinyddiad titol yn ystod ) edd diweddaf. Yr oedd wedi tod yi. i .■ wyliwr ystad Wynnfetay am y diweddaf, ac yn oruchwyliwr hefyd dio< > eraill yn Lloegr a Chmru. Yu bix c oeddnin gofalu am 150,000 o Nil au wahin i hawlian maenorol); ond M.I myned i roddi tvstiolaeth ot,(i diog t perthynol i Wynnstay, eiudo Syr Arglwyddes Wynn. Yr o«dd yr hyn yn chwech mewn tliir, ac yn airoedd Dinbych, FBint, yr Arnwynu ■. ydd, Trefddwyn, a ymwney"d tf'r gwahanol eiifcddiapthau i. i. bod yn sefyll gan mwyaf yn XghyiMiu, i-i ,B hollol Gymreig; ac yr oedd yn bwriami w liiuj i ddybenion ei dystiolaeth yn ddwy m; i. ,t etifeddiaethau oeddynt yn hollul etifeddiaethau ar la rai > r oedd fwy cyffrediuol, ac ar y rhai yr oedd nosv.r.i.iina y bobl, a u dull o amaetliu, yn gvvaiia:.h«tU oddi wrth eiddo y Cymry. Yr wui v iiKn Gymreig yn cynnwys etifeddiaethau Uhslljn, yn sir Feirionydd; Ll.tnbryiimair, yn M'wj.i Trefaldwyn a Cheredigion (nid oel-l o.i :jl « erwau yn y sir ddiweddaf; a Drefaldwyn, y rhai a fesurant lll.oOs <> e» ,i 60.616 o barai oedd yn fynydd dir. i r i.e„n y rban Saesnig yn cynnwys etifeddiaethau Wvi,c. stay yn Ninbych, Fllint, Uanfordaa Llatijitdwyp, yn siroedd Dinbych, Trefaldwyn, aiAiiiv ytiiii:, gyda chvfanswm o 25,454 n erwau, o r u oedd 4,20 yn fynydd-dir. Holl uif"r, y ten-u.ii.iid amaethyddol a'r bytliyuwyr ar yr eiiiV-:iatili, ae eithrio tcualiti aid Ved-I .,r ystad Glaullyn, Cymry oedd y tenaiaia.i ui ddieithriad. Yr oedd o ddeulu SOain y cat,r o honyntvn deall Saesneg; ond yn y v cerid pob ymdrafodaetb yu n-laen ar yr ysu4 hono. Ar ystad Llanbryntnair, yr oedd oin.- uw 70ain o Gymry unieithog, nas gallant orakd «a bu9nes oud yn Gyinraeg yn unig. Ar jftm Llwydiarth, yr oedd o ddeutu banner v tciii.nt- iatd yn Gymry unieithog. Gellid rlmwti ■ i> oedd fel v canlyn yn mherthynas i w i-• !• yddol. Ar ystad Glanllyn, 137 JB > 168 yn Ymneillduwyr, a 32 jn h-iuj uu; at ystad yntrlijn 27 o E'lwyswyr; neu 389 o \iu!!e;i.ii>v>r yu erbyn 78 yn Eglwyswyr. Ar yMaa L mair, yr Aunibynwyr oedd tiosueat, tu roe,: ynt hwy a'r Methodistiaid yn deby,' ILl ar y ddwy ystad arall. Nid oedd omi ro unieithog ar ystad Wynnstay, .v at ystad Llangedwyn, a dim un w ■ ■ forda. Ar y lair ystad hyn, mor leii credo yn y cwestiwn, geliid djweyil i t(iuiuoeddynEsiwysw)r,aH)jy?' Yr oe?id ol.?-tiol ?r i-1, ??' -? Liodweddu ),r elifedcliictit eriot(i. y aelod 0 deulu cymmhwys i fod ,n ■ rhoddid y demmti'acth bob :t!'?er I'?.'J hi, yn ddirwgnach; ac nis gwydd.u aut i1( yn mil a un y gommeddwyd i weduw tw>» yddi'wgAr.oabyddinycd.ym?LO;- byddai gweddw, caniateid i fab nm 1 ynas agos arail fed yn olynydd fel tad Glanllyn, yr oedd teutuoeddian,?'"? wedi dal Bryullech atu 40C? o ill Jones, Llwyngwern, am tjOoth?;?" Williams, yn Dwrn, udo1J, am 3U0 "? yr liyn a roddai gyfartaledd o 23-4 i bob teulu. 'fybid fod teolu y .j dal Gartberyr, ar y&tad L)Mgedw\u, a i 1,000 o Mynyddoedd Yr oetid ) r i cyfuDdtefn o'r fath bon yu llawer h'? MbwyaataBgecrhMdiMycytun?" rhyw gyfundretn o gyd-berchenogauu i feisio. Y n cyfeido at gwesti wn Y wedodd y tyst ei fod ef bob am • edrych ar y degww fel treth oedd y?i y nen dtaw, ar y meistr tir, ac yr 01,i ?  ymwneyd ag ef fel yc cael ei enfed'. ac fel rhwymedigaeth yr oedd yn >V!1. meryd i yatyriaeth pan yn Pw'<*sU ar ba un yr okl?l heb ei rydd i?u.  nad oedd a wnelo y degwiu ddm ( nad oed.i a wodo Y dcgwlU ddilu ?redo crefyddo). Ni ?darm wdo e, .? achlyaur.ganta.tauiystynMtbau?? ? lan wadu arno mewn umhy IV ,> cyMyhhad a'r tir neu t.?nnch.  yn gwybod am unrhyw berWD;?U a ;i, troio'uSermyddyn ystod ?'" ».• weddaf am resymau ?''?y''?'' ihybuddion i ymadael i "eb oud teli?il-il .? ynt wedi rhedeg i Gl-ddyled, oddig- -j • r .u-v yut wedi rhedeg i 61-ddyled, Oddi,It", ,¡i MnagodwydyugtyQ! deg'»v.w.( -t ?ter, ac amrywiaeth acsa?ud y t;h, "r? etifeddiaetttauhyB,yroeddB)t?' ??,. oeddynt mewn anbawsderau a.na!l ;vv Iycban. Arystad?aabrynn'atr, u .?'.f flynedd o ddirwa?iad mawr yf ??.? ? ddigwyddodd oud dau achos o L  .U ystad Llwydiarth, Mddi?vyduodd?.i.? ??, inewn chwe blyjjedd Difer ?l' gedwyn, a dim un ar ystad L!avtued, "I ,r"i, e,yu ,0, lol ba,od i argy"?i'can. '?r.  lesoedd, yr oedd ya cael ii (I > yn awyddus atu IL"y?t gan d?dew"'j)? vtr .?)' eyttundebau bfy?'ddo) pr,?le" ,I. ,1, ,i vr oeddynt yn cael mwy o ?" 1 raffj e^iur of teimlad cyfeiifgar oedd y  cy?u?ci! meiatrtiratbeuaut oedd y ? ?' ?.t ,i. am Hermydd ar yr '-t"edd?t.M. ?.j d?. boblogiad rhauau mwnawl sir l> ,vJJ) canlyniad i attaliad y gweithttjd^( l j.wi( etfeithio ar a'i'ryw ?'??o??dd a?L J? effeithio ar amryw al°eda ae "'c" C?l iad, yr oedd Uawer o f?u-,i)ddN,i,oll i 'ydry,,Ioi yn tfennydd mWY, 31  J ).? f' Uawer o fy thy nod wed! « cad oedd neb yn byw y""?"?.) 1\ o?' manwlidai gweithwyr ar )?r ),?L ,i\!U.i ,n Itafar, mewn bly??y(idau di,V?Lill?ll, ?.? ,» > fwy cyfuewidiol yu Ht Batur, N", e, ? d ardrethi wnaw). Uuo r ?'? i cILI, .:r. ? t  diHaniad yr hen bertby"? hariaivn^ c\'n thwagy cyiiogedi? ar cy fe>- .j V yi., awroeddta?a.nyr?'? "c!,( "11",11' rhoddi cyllog btyny''?'. Y? Wî .i i'i ragorfreintlau oed?yit >u j ),i u L .'?- w?yDUWrth ei ?rtret. ?? .[J ? ya ?. y gellid pricdoij byu ??" I Ic.