Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
WALTER LLWYD.
WALTER LLWYD. NEU HELYNTION Y GLOWR. DROS y clawdd,' sisialodd Jac. Mewn eiliad yr oedd y ddau tu arall i'r berth, ac yn llechu yn y ifos. Y r oedd trwst y dyn- lon ar yr heol yn awr yn eithafamlwg. Nid oedd ynt ond dau, a siaradent a u gilydd yn uchel. Fel yr oeddynt yn pasio y ddau a lechent y tu arall i'r clawdd dywedai un wrth y llall, 'Gellweh benderfynu fod Jac Huddog a Wil Simwnd yn fradwyr. Y maent yn rhwym o fod. Y mae genyf lawer o res- vmau brofi hyny.' W Pe gwybyddwn eu bod,' oedd yr ateb, llosgwn hwy yn fyw. Ni fyddwn uwch law deuddegawr cyn eu gosod o'r neilldu. Ond pa beth sydd genych i brofi eu bod V Fel hyn. Dyna y cyfarfod diweddaf, yr oedd Mr. Llewelyns yn gwybod pob gair a basiodd ynddo boreu tranoeth, a gwelwyd Jac a Wil yn dyfod o'r Castell y noswaith hono o gwmpas 12 o'r gloch.' 4 Nid oeddent hwy yn y cyfarfod.' Eithaf gwir nad oeddent yno yn wel- edig. ond yr wyf yn credu eu bod yno yn anweledig.' 4 Dichon nis gallaf eich amheu.' Yr oedd y ddau ddyn erbyn hyn yn rhy bell i fechyn y ffos i'w deall, ac felly darfu iddynt ddyfod allan o'u lloches, ac wedi syllu ar eu gilydd am rai mynydau, dy- wedodd Wil yn ddystaw, (canys nid oedd- ent yn neb amgen na Jac Huddog a Wil Simwni). 'Dyna pa beth yr wyf yn galw dianc gerfydd gwallt pen arno.' Yr ydych yn iawn,' oedd yr ateb,' ond yr wyf fi yn fwy na haner hurt. A ddarfu i ti adnabod y rhai yna-a basiodd V 'Do.' 4 Pwy oeddent V 4 Joseph Llwyd a Morgan Rhydderch.' 4 Morgan oedd yn dweyd y buasai yn ein llosgi yn fyw ¥ Ie.' 'Gelli benderfynu ei fod yn meddwl hyny. Creadur ofnadwy ydyw. Nid ydyw y yn hidio mwy am losgi dyn mwy na llosgi chwanen.' 4 Yr ydym mewn sefyllfa lied beryglus Pa beth a wnawn V Pa beth a wnawn V 4 Myned yn mlaen ac ymdrechu clywed pob gair a fydd yn cael ei siarad, amynegu y cyfan yn onest a didwyll i Mr. Llewel- yns boreu yfory.' Pa. faint ydyw y swm f 4 Pum bunt.' 4 Dwy bunt a deg swllt yr un: nid drwg. Pa bryd y mae yn ein talu V Wedi i ni orphen ein gwaith bid siwr.' 4 Boreu yfory ynte. Wel, pa beth ydyw eieh gynllun V Myned yn mlaen i ymyl y cae, ac wedi cael golwg arnynt, taflu ein hunain ar y glaswellt, ac ymlusgo yn mlaen fel nadr- oedd hyd atynt.' 0 'Yr hen gynllun ydyw hwna.' 'Ni chawn ei well, ac felly gad i ni gychwyn. Very well: ffwrdd a ni.' Yn sefyll rhyw ddau cant o latheni i bwynt y dwyrain o'r man hwnw, yn nghanol y coed, yr cedd llecyn glas by- chan, a galwai trigolion y ewm ef yn Cae y Groes. Dyma y fan yr arferai glowyr y dyffryn gynal eu cyfarfodydd, a dadleu y pynciau perthynol i'w gwahanol weith- feydd. Yr oeddent yn eu cynal fynychaf yn y r os am ei bod yn rhy beryglus i'w cynal y dydd. A deg ofnadwy arweithwyr ydoedd hon, a chawn olwg arni, feaUai yn fwy clir yn y man. Yr oedd y noson dan sylw yn noson hyfryd-y ser yn chwareu, a'r lloer yn tynu yn aref a phwyllog, tua'r gorllewin pell, ac anadlai yr awelon yn araf ac es- mwyth. Daeth y ddau ddyn yn mlaen a safasant yn nghysgod llwyn bychan ar derfyn yr anialwch. Syllent i mewn i'r cae yu bryderus. Yn sefyll rhyw gant neu gant a haner o latheni oddiwrthynt, canfyddent rhyw beth tebyg i gwmwl yn ymsymud yn ] yn ol ac yn mlaen. Dynioll ydoedu. y c,, mwl hwn. Glowyr o bwll Abereithyn, a man cafodd y ddau ddyn olwg arnynt estynodd un o honynt ei ben yn mlaen a sisialodd yn nghlust y llall, 4 Dacwnhw. <- u I pa fodd y maemyned atynt.' Dyna y pwnc,' oedd yr ateb. 4 Bydd- ant yn sicr o'n canfod.' Yn ddystaw, os gweli yn dda. Cofia fod clusfiau gan y coed a'r ceryg. Wel, myned atynt yw y fusnes, ond yr yd m yn rhwym o fynedtrwy y gorchwyl bydd- ed y canlyniad y peth a fyddo.' Eithaf gwir ond yr ydym yn anturio ein bywydau. Pe dygwyddai iddynt gael golwg arnom, ni fyddai ein bywydau yn werth dinaai hren.' 4 Y niae yn rhaid i ni gynyg. Canlyn li. Yna tanodd ei hun ar y ddaear, a dechreu- odd ymlusgo yn mlaen fel neidr, agwnaeth y liall yruu peth. Rbyw ddeg mynyd a'u dygodd o fawn l bymtheg llath at y dyn- ion, ac felly yr oddent mewn man cyfleus i glywed pob gair oedd yn cael ei siarad. Yn fuan wedi iddynt ddyfod i'w safle newydd, clywent Joseph Llwyd yn cael ei alw yu mlaen, yr hwn addywedodd, Y mae yn eithaf gwir fod y nwyon yn yr hen waith yn gwasgu i lawr bob dydd, a chyn pen naw diwrnod eto y bydd wedi dyfod ar ein gwarthaf, ac yna Duw yn unisc a wyr pa beth fydd y canlyniad.' Felly yr ydych chwi yn ystyried y lie 1 yn rby beryglus i weithio ynddo,' ebai rhyw un o fysg y dorf. Ydwyf,' oedd yr ateb,' ac yr wyf yn ystyried fod llawer o bethau ereill yn galw am ein sylw, ond dichon y byddai yn well gorphen a hwn yn gyntaf.' A ydych chwi yn meddwl,' gofynodd' un arall,' ei bod yn bosibl gweithio awyr i mewn i'r hen waith, a chlirio y nwyon' ymaith V 7 Ydwyf yr wyf yn gwybod hyny. ,Pa- fodd ?' Agor y mnr sydd rhwng heading Twm Enoch a heading Dai o'r West, a hoMti yr awyr. Gadael un rhan o hono yn mlaen fyned trwy yr hen waith, a'r rhan arall trwy y brif fynedfa, a chyn pen wythnos bydd mor laned ag ydyw ya y fan hon o ran nwy/ Yr ydym yn rhwym o'i gael,' gwaedd- odd rhyw un o fysg y dorf. Os na chawn ef, bythefnos o rybudd boreu yfory,' dywedai un arall. Ie/ ebai y trydydd. Ac os na chawn y lie fel y mae Llwyd yn dweyd, ei.adael i'r ysbryd drwg i weitkio ynddo.' Cyn pen pum mynyd yr oedd y pender- fyniad wedi pasio fod Joseph Llwyd a Dafydd Jones i fyned at Mr. Llewelyns boreu tranoeth i osod y cais ger ei fron, ac os byddai iddo gael ei wrthod, fod pythefnos o rybudd i gael ei roddi y boreu canlynol, a phawb i ymadael yn mhen y tymhor. Ar yr adeg, hon dyma rhyw un yn gwaeddi, Beth gebyst ydyw y rhai hyn sydd yn gorwedd fel Harps yn y fan yma V Yn mha le 1 yn mha le 1 yn mha le t gofynodd degau ar unwaith. De'wch yn mlaenacedrychwch arnynt,' oedd yr ateb. 'Halo, Jac Huddog a Wil Simwnd. Lynch Ivw, boys.' I'r afon,' gwaeddodd un arall. Trugaredd,' gwaeddodd Huddog. Cai yr un faint o drugaredd a ganiata yr afon i ti,' oedd yr ateb, Cyn pen deg mynyd yr oedd y ddau greadur anffodus yn cael eu taflu ben-j dramwnwgl i'r afon. I'w barhau. T
ENWOGION SIR GAERFYRDDIN
ENWOGION SIR GAERFYRDDIN GAN DAFYDD MORGANWG. Yn mhob gwlad y megir glew.Diar. ENWOGOION Brenhinol. GRUFFYDD AB Buys An Geuffydd. Fel yr hysbyswyd yn niwedd y byw- graffiad blaenorol, yr oedd gwrthddrych y bywaraffiad presenol yn fab i'r enwog Arglwydd Rhys, ac efe a ganlypodd ei dad i'r arglwyddiaetb. Ond cyn iddo gael ei mwynhau ond am ychydig o atiieiby, darru i'w frawd cyDgrair a G^en^vynwyn, mab Owain Cyfeiliawg, a dyfod a'u byddinoedd yn erbyn Grnifydd ya ddiarwybod iddo, gan ymosod ar Gastell Aberystwytb, ac wedi enill y Castell, a 11 idd llawer o'r g,varchodln, c>merwyd Grufiydd yn garcharor. Rhoddwyd gofal y car- charor anffodus i'w frawd Rhys Gryg, yr hwn wedi' hyny a'i anfonodd yn rhwym at Gwenwynwyn, yr hwn a'i i traddododd yn garcbaror i'r awdur- dodan Seisnig a chymerwyd at yr etifeddiaeth gan ei frodyr. Tua'r un amser ag y traddodwyd ef i garebar i blith y Seison, darfa i Wil- liam de Bruce, Arglwydd Brycheiniocr, ddal Wahaiarn Fychan, Arglwydd Llangors, a'i ddwyn i Aberhonddu, ac ar olei lusgo mewn dull barbaraidd ar ol march trwy yr healydd, a dorodd ei ben, ac a adawodd ei gorff yn nghrog ar bren am ari diwrnod. I ddial am y weithred felldigedig hon, darfu i Gwenwynwyn, Arglwydd Powys, gr- wain byddin nertholyn 1198 yn erbyn Castell Buallt, eiddode Bruce. Wedi iddo warchae y Castell am dair wyth- nos, dat tli byddinoedd o Loegr i gy- northwyo y castell wyr, dan arweinTad Geoffrey Fitz i'elr, prifYuad Lloegr, yr hwn a geisiodd yn gyntat vrnend amodau heddwch a Gwenwynwyn, yr hwn a vrthodod-J. Y pryd hwnw rhyddbaodd y fe'ei?on Griiflydd ar yr amod iddo en cynorthwyo hwy yn erbyn Gwenwynwyn, ac yr oedd Gruff- ydd yn falch o'r cyflenstra i gael dial arco. Felly, efe a gasgloid fyddin, ac a unodd a'r galhtoedd Seisnig yn erbyn Tywysog Powys; ac wedi brwydr galed, gorfu ar Gwenwynwyn fFoi, wedi colli dros 3,000 o wyr, yn mhlith y rhai,yr oedd Anarawd ab Emion, Owain ab Cadwallon, Richard, ab Iestyn, a Robert ab Hywel, a chymcnvyd Mered- ydd ab Cynan ac amryw creill yn gar- charorion. Yna aeth Grufiydd gyda'i fyddinoedd yn erbyn ei frawd Mael- gwn, ac a gymerodd oddiarno holl dir- oedd Ceredigion, ond Castell Aberteifi ac Yttradmeurig. Yr oedd Castell Aberteifi yn un pwysig iawn y pryd hwnw, ac yn cael ei ystyried yn allwedd i r Debenbarth ac addawodd Maelgwn fvrth Gruflyiid, os rholdai efe wystlon j 7 iddo, ac y tyngai trwy lw yr arbedid ei fywyd, y rboddai efe y Castell i fyny iddo. Cydsjniodd Gruflfydd a hyn ond ipor fuan ag y cafodd Maelgwn y gwystlon/'i'w afael, efo a'u hainfonbdd yn frarcharorion at Gwenwynwyrt, ac a gadarnhaodd y Castell yn erbyn un- rhyw ymosodiad o eiddo ei frawd. Wedi hyny ymosododd Maelgwn ar Gastell Dinerth • Llanrystydmedd rhai), ac a laddodd yr holl filwyr oedd yn ei gadw dan Gruffydd. Yn 1199, cymerodd Gruffydd Gas- tell Cilgeran, ac a'i cadarnhaodd at ei wasanaeth ei hun. Maelgwn, yntau, er dangos gwrthwynebiad. i'w frawd, a werthodd Gastell Aberteifi i'r Seison am ychydig arian. "Yn 1201,' llofrnddiwyd lleredydd, brawd Gruffydd, ac yntau a g) merodd at ei Gastell yn Llanymddyfri, yn ngbyd a'i holl gyfoeth. Priododd Gruffydd á mereh William de Bruce, ac felly yr oedd mewn cryn barch yn mhlith y Seison. 0 ran ei gymeriad, dywedir ei fod yn bendefig o gyneddf- au galluog, ac y mae ei weithredoedd yn dadgan ei glod fel rhyfelwr. Yn y flwyddyn 1202, bu farw er mawr alar i'r wlad yn gyffredinol, a chladdwyd ef gyda rhwysg teilwng o'i urddas yn Mynachlog Ystradfflur. Gadawodd Gruffydd ddau fab ar ei ol, sefR hys ac Owain-y blaenaf o'r ddau a ganlynodd ei dad i'r etifeddiaetb.
CROMWELL.
CROMWELL. Oddiwrth lythyr-a yagrifenodd Crom- well, Awst yr 8fed, 1643, at ddirprwy- wyr Caergr-awnt, gellir deall ei fod mewn pryderynpghylch nerthygelyn. Yr oedd yn gwylied symudiadaa bydd- in Siarls ac mor ochelgar a phe buasai y cwbl yn ymddibynn ar ei ddoethineb ef. Crefai ar y dirprwywyr i anfon mil- wyr ac arian i'w gynorthwyo. Dywed nad oedd yr arian a dderbyniodd efe yn baner digon at' eu dillad hwy. Yr oedd amryw o'i gyd-gadflaenoriaid ef wedi colli'r dydd. Parai hyn bryder mawr iddo. Apwyntiwyd ef gan y Senedd i fod yn llywydd ar Ynys Ely, yn swydd Caergrawnt, lie yr oedd y gelynion yn gwnend cryn lawer o niwaid. Yn Ely y mae yn debyg, yr oedd teulu Crom- well yn aros. Amlhaodd trallodau y Senedd. x Yr -oreaa [yn j^mddaPgO^ytt amheus iawn. Yr deftld rlragoiygon y brenin yn obeithiol. 'Penderfynodd y Senedd i ofyn cymborth gan y Scot- iaid. 0 dan ryw amodau yr oeddynt hwythan yn barod i'w roddi. Gwnawd ymdrech mawr i gasgln byddin gref o dan Gadlywyddiaeth Iarll Manchester. Gosodwyd Crom- well yn ail iddo mewn awdnrdod. Yr amcan oedd i beri dychryn i'r Pabydd- ion, fel y gelwid pleidwyr y brenin. N i wyddis pa bryd y ffurfiodd Crom- well ei fintai ryfedd o -Ironsides-sef, gwyr yr ochrau heiyrn. Pigodd hwynt allan. Dysgyblbdd hwynt. Nid oedd neb o honynt i ysbeilio, meddwi, na bod yn afreolus, nac annuwiol. Dvwed- ir na choncrwyd y fintai hon unwaith. Yr oedd byddin y brenin, o dan ar- vreiniad Eucet, Robert, neu Robber, fel ei gehyidef weithiau—wrdi llwyddo yn fawr yn y rhanan gorllewinol o'r deyrnas. Yr oedd pobl Lluncfcrin yn bryderus iawn oblegyd hyn. Clywsant ei fod ef yn gwarchae yn effeithiol ar dref Caerloyw. Penderfynasant anfon minteioedd o dan arweiniad Iarll Essex i waredu dinas Caerloyw. Pan welodd pobl Caerloyw arwydd, danan Essex ar fynydd Presbury, llan- wyd eu calonau o lawenvdd. Ciliodd Tywyeog Kupert oddiwrth y lIe rhag ofn Essex a'i fyddin. Trodd Essex yn 01, ond dilyn wyd ef gan Rupert. Gorfu- wyd Essex i ymladd. Araf, trwm, a malw odenaidd oedd efe, ond eariodd y dydd ar Rupert. Hon, medd Cailyhj, oedd yr orehest fwyaf a wnaeth Essex yn ystod y rhyfel. Cymerodd hyn le yn Awst-1643, pan yr oedd Cromwell oddentu 44 mlwydd oei. Yn y mig Medi canlynol, anfonodd efe lyihyr at awdurdodau Caergrawnt i wnend pob parotoad angenrheidiol i gryfhan y fyddin, a (lewis 'cadben- aethiaid duwiol a gonest.' Ebai efe 'Byddai yn well genyt giel dyn yn I gwisgo cot lwyd, dalpentan, yn gad- ben, yr hwn a wyr am- ba peth y mao efe yn Jmhdd, yr hwn hefyd sydd yn
[No title]
Sylfaonwyd Hen Yst,ad- filur, yr to oedd 2 filldir i'r deheu oddi- IN th yr adfeuiou p eeenol, gan Khj s lib Tewd^r; wr. hon sydd a'i gwoddillion yn arcs gan Arglwydd lihys yn 1184 caru yr hyn a wyr efe, na dyn a elwcb yn wr boneddig, heb ei fod yn ddirn arall. Yr wyf yn parchu gwir fonedd- wr. Byddai yn fuddiol i chwi gael dynion eydwybodol.' Cwynai Cromwell nad oedd yn cael digon o arian i gynal ei filwyr. Dywed- ai, I Esgeulusir fi yn fawr. Yr wyf yn barod i fyEed, allan yn erbyn y gelyn. Y mie- efe, sef Due Newcastle, yn gwarehae JlnH-.>¥--mae genyf f ragorol. Y.aent yn Gristionogion gonest a sõOv. Nid wyf yn ceisio yr eiddof fy hun, ond nid oes gonyf ddigoa o arian yn bresenol i gynal fy imilwyr. --Yz wyf.wedi rhoddi oddeutu 1,200p. Yr ydych wedi cael fy arian, ac yr wyf yn mentro fy nghroen. Y mae 5,000p. yn ddyledus i. fy mintai i. Bydd y cwbl ar ben os na helpa Duw Cofiwch pwy sydd yn dweyd wrthych.' Ar y 25ain o Fedi, 1G43, llawnod- wyd Cyfamod Scotland gan 220 o ael- odau y Seneld yn Eglwys St. Margaret, Westminster, er mwyn cael cymhoith o Scotland. Rhoddodd Cromwell ei enw wrth y Cyfamod hwn, yn ol barn Rushwortb, ond yn ol golygiadau Car- lyle ni wnaeth hyny, am ei tod lawer milldir o Lundain ar y pryd. Yr oedd y Cadbenaeth Fairfax yn Hall, yn cael ei amgylchu yno gan fyddin y brenin, o dan arweiniad Argl- wydd Newcastle. Ond aeth Fairfax allan o Hall ar hyd afon Humber, ac a ymucodd a byddin Cromwell yn swydd Lincoln. I wneud hyn gorfod.wyd hwynt i ymladd. Dywedodd Cromwell am yr amgylchiad hwn, I Oni buasai i Dduw f od yn drngarog wrthym buasem wedi cael ein dinystrio. Yr ydym yn cydnabod Duw am ein gwaredigaeth.' CJwynai Cromwell fod rhwystran yn cael eu rhoddi ar ffordd gwr dewr o'r enw Margery, yr hwn oedd, meddai efe; 4 wedi prynu anfoddlonrwydd dynion drwg ermwyn gwneud daioni i'r deyrn- as.' Ymddengys nad oedd Margery yn wr boneddig, a bod rhai o bleidwyr y Senedd yn ddynion lied falch, ond yn siarad mwy o lawer nag y wnaent. Dywed Cromwell wrthynt am aufon bpnedd wyr os gwnaent y gwaith angen- rheidiol., Ymddengys fod Iarll Manchester yn concro byddin y brenin yn swydd Caergrawnt, &c. -Yr. -oedd Cromwell a. Fairfax yn llwyddianns yn swydd Lincoln. Bn bywyd Cromwell mewn perygl* mewn brwydr yn y lie a elwir Winceby- mwy. o berygl nag mewn un frwydr arall. Cymerodd y frwydr hon le Hyd. lOfed, 1643. Arwyddair byddin Crom- well oedd4 Crefydd.' Arwyddair byddin y brefctir oedd Cavendish,' sef yr un a lad lwyd yn y gors. Fel yroaddy gelynion yn dyfod i'r golwg, llanwyd milwyr Cromwell a llawenydd a phen- derfyniad. Aeth ei filwyr efyn mlaen yn finteioedd gan gann Salman. Yn yr ymdrechfa Haddwyd ceffyl Cromwell o dano, a chwympodd ar Cromwell. Fel.yr oedd efe yn cyfodi draonefn tar- awyd ef i lawr gan elyn.. Ond neid- iodd Cromwell .ar geln ceffyl un o'i fil- wyr ac ymosododd drachefn ar ei elyn ion, y rhai a giliasant ac a ffoisant cyn pen haner awr ar ol yr ymosodiad cyttaf. Lladdwyd y gwr a geis old ladd Cromwell. Ei enw oedd Syr J'agram Hopton. Boddwyd oddeutu cant o'r gelynion mewn ffosydd llawn o ddwfr. Cymerwyd drjgoons yn garcharorion. Yr oedd trigolion tref Hull yr un amser wedi ymosod ar fyddin Argl-. v ydd Newcastle. Lladdwyd ei fiJwyr ef Y sbeiliasant ef o'i fagnelau, a gyr- a¡;an t ei fyddin ar ffo. 0 dan fantell. y nos diangodd yntau a'i fyddin a dar- fvddodd y g.varchaa. Trwy y dewy fuddogoliaetli gwawr- iodd gobaith i r acbos y Sened i, ac yndusgodd cos dros aehos y brenin. Yn lonawr 1 (/4-4, ymddengys fod Cromwell gartrefgyda i deulu, fel llyw- odraethwr E!y, yn ol apwyntiad y Senedd. Yr oedd y Senedd wedi penderfynu, er js misoedd, nad oedd yr offcinaidi wisgo fel y Pabyddion; na 1 oeddynt i weinyddu" mewn gv>isgoedd gwycion zn fel crysau hirion yn yr eglwysi. Yr oedd Eglwys Gadeiriol Eiyhebgvd- synio a chais y ScDedd yn hyn. Yr o,. dd yr offel r i ad, y Parch. Mr. Hitch, am fa 1W ei crys gwyn am dano, beth bynag a ddywedai y Senedd. Yr oedd crysau gwynion, yn ol barn y Puritan- i id, yn arwyddion o goel. r^fydd, eilunaddoliafeth, a Phabyd uaeth. Can fed Cromwell yn liywydd ar Ely, nid oedd modd iddo ef ddyoddef i arwydd- luniau Pabyddol ^nddangos yn f Brifysgol yno. Cyfododd ei sel ef. Penderfynodd weithredu yn ol ei seL Ai y lOfed o Ionawr, 1644, anfon- odd lythyr at y Parch. Mr. Hitch fel y canlyn:— Mr. Eich, Rhsg i'r milwyr gynf# diwygio y gwas.naeth yn yr Eg Gadeniol mewn m;dd annrhef^us therfj sglyd, yr wyf ya gofyn geoycb* baidio cyflawci y eorwasinaetti, yo^J hwn mdoes adeil'.idaeth, ond yr hwn syo*J yn wrthun. Os cyfyd terfysg byddwcb yn gyfrifol am dano. D>rllenwch esboiiiwch y Beibl i'r bobl. yn am"tftch.—Eich ee chog gyfaiu,* OlIVBa CROMWELL. Nid oedd Mr. Hitch yn prisio diØl am awdurdod Cromwell. Aeth 10 mlaen a'i gorwasanaeth. Deaiico Cromwell hyny. Aeth ef a'i filwyt I mewn i'r Eglwys-a'i het am ei ben sO i fyny ag ef at y Cor. Yna d" odd, 'Dyn o dan awdurdod wyf fl. i(i wyt yn rhwym i orchymyn y gynnUèid" fa hon i fyned allan.' Yna aeth efe y" ol ychydig, er mwyn iddynt fyned aHØØ yn weddaidd. Wrth weled hyny ita) Mr. Hitch yn mltien fel arfer, 4 Meg?* yr oedd yn y dechreu, <fcc.' Metfjj llais uchel dywedodd Oliver, Rhowf eich ynfydrwydd heibio, a den web1 lawr Syr!' Yr oedd y daran yn ddigo, Daeth Hitch i lawr, ac aeth efe gynulleidfa allan i anghol bythol. && oes achos g lD Eglwyswyr i gwyi 0 byd,oblegydymaenthwyynymse yn ngortodaeth y cleddyf mewn Cr sylltiad a chrefydd. I
ABERTAWE A'R CYLCHOEDD.
ABERTAWE A'R CYLCHOEDD. C/fiifyddodd bachgen ieaanc 18 0$ a'i farwolaeth yn dra sydyn Mercer diweddaf, drwy foddi. irw ddocgiys iddo f/ned i'r afon Tawe i yf' drochi, yn ages i waith copr y Mor&r thrwy ryw anffawd auhysbys, iddo ø1: fir fod a'i ddiwedd. Neidiodd rhyw araU i'r dwfr yn ei ddillad, er ceisip < achub ond yn gwbl ofer, a bu oilo d; eh agos a. phrofi yn faiwolaeth yntau hefyd. Diambeu y bussai v boddi, oiii bai fod rhywrai ereid wee weled a'i waredu. Dylai dygwyddi- fel hyn, y rhai syddyndy^wyd dyn fy, yn y di e-f bobloguidd Men, gael mifi hystyriaeth. 'TEBrYyiAn STRIKE PWlL Y Sa-st- genym gael tr ddeaJl fod a. strike t ei adwyn i d^f.uiad. D, cbre gweithio dechreu yr wythnos diwt: Achoswyd yr anghvdfod trwy J raoistri yn tr-i ryw 4c. y dydd o i" gweithwyr. Nid oedd eucyflogfc D 41. 4 j. y dydd felly wediiddyct gv cwympo o'r 43. yna^ buasent y" e. swm tr rhydeddes o 43. y dyda acferth onide ?" Y fceleriu ar decbrenaaMt weitbin, oedd 2c. yti y dy dd o oistyr g,d. Felly gweli • i- gael ba- er y fu jdugoliaeth, a'r JDt yr haner arall. CADIt
. AMRY WION.
AMRY WION. Chwefror 15fed, yn Columbia, P:, sylvania, bu tarw Mrs. Rachel leW gwraig David P. Lewis, gynt o Nant 1 0 yn yroedranteg o 64 mlwydd oed. awodd briod a phedwar o blant, merch a mab, yr h wn sydd yn CaJ» fornia. j Dywedir fod y beddargrafF gmly?^ nr gareg bedd yn Greenwood CdiuefcW' Brooklyn, America:— JBeieath ttig stone IllY wife and I, B.ck t) back toifi thor lie, A M bleet th »n wh -a in li e'a short We liad )ik c.thers f .ce to ttp-i; Now lreo fcom troutile, free f om fear; If SiB should s -old, 1,.c,-m!d n tjieir,' When the Iltlt tr. m» t ie,air^sfijll fiil, If she g ts up, thi. fliia tJ3L J Tripheth oter chwilio aw datty1^ Aur yn mhwrs prydydd, iechyd/ £ r>ghorff meidwyn, a doethineb meddwl balch. ø Y MAE un ine vault ger Llundam yn cuddio ) n agos i ] 7 efif o dir. 0 Nid oes yn fyw yn awr ond 48 swyddogion brwvdr Wuterio", yr a ymtaddwyd 62 mlytudd yn ol.. Allan o fti;iwll CI)itto gong, India Ddwyr- iuiol, bu f&j 62,5 71 o'r cholera rhwng 1876, a Mawith diweddaf.. Cynyrch holl. iof^ydd y byd flwyddyn diweddaf ot-dd 273,000, o dynelli, ac o'r oyf-ipswxn hwn, cynyrchwyd va 1 .'>3,000 000. Ni chvnyrch«-yd Utiol Dalaethau or d 4 0,500 000. qehwyd yn Germany, 4^.000-0 Ffrainc. 16,949 000 Belgium, 000 Austria ac lluiig.iry, 10,58i>» a H^sia, 1,"41,000.. Poblogaeth amei o.lraeth 84.584 482 ac eiddo Twrci yn 868; neu wrth gynwNs yr iVitTt, poli, a Tunis, 43.408,800.