Papurau Newydd Cymru

Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru

Cuddio Rhestr Erthyglau

14 erthygl ar y dudalen hon

-"'-"-."------------BRWYDR…

Newyddion
Dyfynnu
Rhannu

BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD A'R HYN ARWEINIODD IDDI. -0-- GAN AP BRYTHONFRYN. -i> NAPOLEON A'R PRWSSIAID. (Parhad.) Tra yr oedd Marshal Ney yn ymosod ar y Fyddin U nedig dan arweiniad y Due o t, Wellington, gyrodd Napoleon ran arall o'i fyddin luosog yn erbyn y Prwssiaid oeddynt yn sefydledig yn Sombref. Daiiai Marshal Blucher safle gadarn iawn, ar- amddiffynid ef gan fegnyl lawer. Yr oeddynt yn sefyd- ledig ar ddarn uehel o dir. gydai thri 0 ben- trefi o'u blaen rhyngddynt a'r Ffrancod. Nifetr yr olaf, dam Napoleon, yn y rkan hon o'r maes, yddedd 100,000, Ymddengys mat arncan Bonaparte oedd cyferrio rhani fwyaf o'i alluoedd yn erbyn y cadfridog Prwssiaidd, cyn y medrai yr olaf gaej cymhorth byddin Wellington. Proff- wydai y gwnai lwyr orchfygui y FrdidiDJ Brwssiaidd' dani Biucher, gan ei gwahaou oddiwrth eiddo y Cadfridog Seisnig. a, gyrui y gweddill o honi (as byddai, gweddill, wrth gwrs!) yn ol, i Maestricht. Dechreuodd y frwydr tua 3 o'r gloch y pirydnawn drwy danbelemiad trystfawr a'r megnyl Ffrengig, a chyehwynodd yn agos i igi ddiau can) mil o wyr, a phump cant a fegnyL, ar y gwaith dinystrio1. Yr ymdrech gyntaf ydoedd; i geisio troi rhan ddeheuol byddin y Prwssiaid1. Ymosododd dosran o'c fyddin Ffrengig ar bentref St. Amarad Amddi- ffynodd! y Prwssiaid y lie gyda'r dewrder mwya.f; end darfu i'r Ffrancod, drwy ruthr- iad sydyn a beiddgar gyda'ti bigadau, Iwvdda i gymeryd y pentref, a sefydiu eu hunain yn yr eghvys a'r fynwent. Yr oedd yr ymladdL fa yma o'r fath ffyrnicaf a mwyaf gwaedlyd, ac ar yr ysmotyn hwn yr oedd gan y ddwy ochr bobo haner cant to fegnyl yn eu cyn- orthwyo yn yr ornest. Yn mherc amser, stocmiwydl y lie eilwaith gan y Prwssiaid, a, llwyddasant i\v enill yn ol; ond drachefn cymerwyd ef oddiamynt gan y Ffrancod- Parhaodd y frwydr ar hyd yr holi linell, oblegid yr oedd Napoleon wedi gyru rhif ma-wr o'i wyr yn erbyn y Thirdi Corps o'r Fydidini Brwssiaidd; oedd yn sefydledigj yn Sambref. Ond yn Ligny, fodd bynag, yr oedd y frwydr ffymicaf a phoethaf. Saif y pentref eniwog hwnw yn awr ar I an) afon fechan o'r un enw, ac ymgolla, yn y Sambre. Yr oeddi a faintioli. dyogel (y pentret), ac wedi ei adteiladu yn gadam. Go'rchym,yniwydi y Ffrancod i wn.eyd! ymosodiad arno, a phenr derfynodd y Prwssiaid i wneyTd gwrthsafiad ystyfnig. Yr oedd dau, cant o fegnyl 01 bob ochr yn gyfeiri,edig yn erbyn yr ysmotyn chwenychedig hwTx. Yr oedd y ffwydr oddi- amgylch i'r pentref cadarn hwn yn waad- lyd ofnadvvy. Cedwid hi yn mlaen law- wrth law, a gwr yn erbyn gwr, am saith awr t Parhaodd y, ddwyi ochr i ddwyn i fyny filwyr ffres, a thra y rhuai y megnyl ac yr ymledd- id o bryd i bryd mewn rhanau ereill o'r maes gvd-ar ysbryd dialeddol a'r brwdfrydig- rwvdd mwyaf daorphwys, ni ataliadsd am enyd yn Ligny. Gwnawdi ymdrech o'r naill du a'r llall i gipio y He oddiwrlfe eu gilydd am yspaid o bedair awr. Arvremiodd Blucher, gyda/'i gleddyf yn) ei Jaw. ei fiJwyr yn mlaen dro ar ol tro yn barhaus ytnJ erbyni y Ffrancodi. Yr oedd1 megnyl y ddwy fyddin yn sefydledig ar ochrau yr afon fechan: rag- soniedig—y rhai Ffrengig; ar y dde ac oiddb Prwssia ar yr aswy; a, thu cefn iddyint yr oedd tyrfaoedd! o filwyr 0' bob ochr, a. deuai adgyfnierthion ii fyny yn barhaus. Dy^vedai y gelyn mewn adroddiad wedi hyny, "i'r pentref (Ligny) gael ei gymerydi a'i ad gymer- yd amryw weithiau." Ond dywed: Blue her, "Parhaodd y frwydr yn y pentrefi am bump awr." Yr oeddi rhuthr-gyrchoedid y rneirch- filwyT yn Ilutosog. Yn un o'r rhai hyn, a ar- weiniid yn bersonol gan y Tywysog Blucher, ac a brofcdd yn aflwyddianus, bu a.gos' i'r cadfridog dewiI1 hwnw golli ei fyini-d. Tara-wyd ei geffyl gan fwled, a gwyiltodd yr anifail hyd nes y syrthiodd; i lawr mewn pangfa farwol, ond yn anffcdus gwnaeth, hyny am draws yr hvrn a'i farchogaaw ac yno y gorwedldiaa Blucherdtan ei geffyl mewn ystad o anwybodolrwydd- drwy effaitl): y cwymp. Dynesodkii y Curassiers Ffrengig, ac yma- dawodd: y roeirchiilwr Prwssiaidd olaf o'r fan heb d'darganfod helbul truenus ei gad- fridog. Dim, ondi un is-swyddog (adjutant) arosodd air_ol, a phendierfynoddi i gydgyfran- ogi o dyngtxl ei arvvr. Gan ymlid eu gwrth- wynebwyr, pasiodd y gelyn heibio yn frysiog heb weled sefyllfa, y cadfridog enwog. Dych- welodd y meirchJilwyr Prwsssaidid at yr ym- oscxliad. Gyrasant y gelyn yn ol, ac etoi aeth- ant heibio heb weled sefyilfa ddiamddiffyn eu harr.iednydjd; a'r pryd. hwnw, ac Hid cynt, yr aciMbwyd y Cadfridog Blucher o'i safle beryglus. Mewn ldr f1 liadi Prwsc, Lai o'r amgylchiad. y rcne y sy'lv." a ganlyn: £ 'Gwyl- ioddi y Nefoedd! r n yn yr amgylchiad hwn." Wedi cael ei ryddhau., neidaodd Blucher atgefn un 01 feirch y Dragodns, a'r g-eiriau cyntaf a lefarodd pan allodd siarad a gweled gut oedd pethau yn sefyll, oeddynt, "\Vel, fy mechgyn dewrion, gadewch i ni ruthro arnynt eto Yn y eyf amser parhaai y frwydr gydia. phoethder diderfyn yn rahob ran o'r males. Adroddiad milwrol a ddy- wed, "Cymierwyd rhan Oi bentref St. Arnand odkliar y Ffrancod gan gorphlu o'r Prvv-ssi- aid a arweiinid yn bersonol gan Blucher." Nid oes dadl nac amb riiaeth yn nghylch gwrhydri y cadfridog, r.i-awr hwn, ond y mae yn amheUis (ag erithiic1 B smarck) os oes un cadfridog Germanaiddj wedi ei croesi a brenfodd ei hun tuhwnt i'r -nesnirau o effeithr .iolrwydd; a chymhwysdeir, mewn ystyr fihvr- ol, ag a wnaeth y Tywysog; Blucher. Ond vr oedd y rhagolwg hapus i'r Prwssiaid o fyr barhad. Ar yr aidseg hon, daeth rregeseuon i law yn hysbysu fodi y Fyddni. Seisnig, ocdd wed ei bwriadu i'w1 cyntorthwyo fctwy, wedi crueil ei hymosodi arni yn druenus gan rant aruthroJ o''r Fyddini Ffrengig, a'i bod' braidd vn alluog i ddlal ei) hun wrth ei gilydd yn Quatre Bras. Delad Liigny o hyd--para wnai yr ymladdfa fwyaf waetllyd, ac i radd- au o Iwyddiant o du y Prwssiaid. Brvvydrai y Westphalian a'r Berg 'iments yn v fan. hon. Sy'rthiodd cwmni cytani o'r felaehaf o flam 'Eghvys Ligny, ac ar y palmant tuallan i'r fynedfa gorwa.M'ai harsesr cant o fihvyr dieWf yn eu cw-sg diweddaf. Gwnaeth y d-hvy ochr math o gaerau ac amddiffeydd o'r anedd-dai a ddelid ganddynt. Daiiai y Ffrancodi un pen i'r pentref, a'r Prwssiaid y pen arall. Gyrwyd) y Ffrancod1 allan bedair gwaith, ac mor fynych a, hyny adeniilasant eu safleoedd yn oil; end o'r diwedd fe osod- wyd y pentref a,r dan, ac ymiaddodd y ddwy ochr yn nghanol y niamiau o'r tai. Yr oedd yr oJ'l or Fyddin dian Blucher erbyn hyn wedi cael profiadi chwerw 01 effaith y frwydr, ac nadi oedd ganddlo ragor o wyr ag y gallasaa dkianfon am danynt i adgyfnerthu ei rengau. Ond am y Ffrancod1, dylifai corphluoedd newyddion yn barhaus i'r maes. Eto, er cryfed oedd eu galluoedd, cieid arwyddion digamsyniol eu bod yn ninedig, ac yn chwenychu) rywfaint oorphwysGJra neu gad- oediiad. Fodd bynag, ar ucheldiroedd Bussy, a Ligny safai y colofnau miawrion o'r Prwssiaid o kyd yn gadarn. Yr oedd yr adeg yn awr weddi dod i wnieyd un ymgais beixierfynol i .setlo'r frwydr waadlydi un fforddi neuJI llall. "Yr oedd brcn yr oU o'r coirphliioeddi," ebai y; golym mewn adirodd- iadi ar 01 hyny, "wedi bod! yn ymfadd yn y 'pentæfi.JJ! Er dangps pa mor gyfyng yd- oedd ar Napoleon, ge-llir dirnad oddiwrth lythyr Marshal Ney, yn yr hwn yr hysbysir ni i Bonaparte gymeryd ymaith y First Corps di Fyddin er gwrthwynebu y Prwssiaid. Yn St. Amandi, bu y lladdfa, a'r dinystr mor ofaadwy, fel y gorfu i'r Ymherawawr alw i fyny y First Corps a nodwyd li\v arnddiffyn. Ond erbyn iddynt gyThaedd, gorfu i'r Prwssiaid roi y lie i fyny ac yrnnedllduoi. Yna anfonwydl hwynt yn ol at wa.sana.eth Ney eilwaith, ond1 dychwelasant yn rhy ddi- weddar A fod o un cynorthwy iddo. (Iw, Barhau.) -:0:

TRYCHINEB MEWN TWN'EL YN -NEW…

TONYPANDY A'R CYLCH.

[No title]

DIFYRION ENGLYNOL. -0-

-:01:-ANNGHYDWELEDIAD CHWAREL…

-:0:-BONEDDIGES GLEBROG.

--:0:--MAE'N WERTH EI DRETO,

[No title]

J. EURFIN BENJAMIN A'R GWERSYLLOEDD…

TROSEDDWR ANFAD FFRAINC.

.PERSON SIARADUS.I

[No title]

Advertising