Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
-"'-"-."------------BRWYDR…
BRWYDR WATERLOO, YN NGHYD A'R HYN ARWEINIODD IDDI. -0-- GAN AP BRYTHONFRYN. -i> NAPOLEON A'R PRWSSIAID. (Parhad.) Tra yr oedd Marshal Ney yn ymosod ar y Fyddin U nedig dan arweiniad y Due o t, Wellington, gyrodd Napoleon ran arall o'i fyddin luosog yn erbyn y Prwssiaid oeddynt yn sefydledig yn Sombref. Daiiai Marshal Blucher safle gadarn iawn, ar- amddiffynid ef gan fegnyl lawer. Yr oeddynt yn sefyd- ledig ar ddarn uehel o dir. gydai thri 0 ben- trefi o'u blaen rhyngddynt a'r Ffrancod. Nifetr yr olaf, dam Napoleon, yn y rkan hon o'r maes, yddedd 100,000, Ymddengys mat arncan Bonaparte oedd cyferrio rhani fwyaf o'i alluoedd yn erbyn y cadfridog Prwssiaidd, cyn y medrai yr olaf gaej cymhorth byddin Wellington. Proff- wydai y gwnai lwyr orchfygui y FrdidiDJ Brwssiaidd' dani Biucher, gan ei gwahaou oddiwrth eiddo y Cadfridog Seisnig. a, gyrui y gweddill o honi (as byddai, gweddill, wrth gwrs!) yn ol, i Maestricht. Dechreuodd y frwydr tua 3 o'r gloch y pirydnawn drwy danbelemiad trystfawr a'r megnyl Ffrengig, a chyehwynodd yn agos i igi ddiau can) mil o wyr, a phump cant a fegnyL, ar y gwaith dinystrio1. Yr ymdrech gyntaf ydoedd; i geisio troi rhan ddeheuol byddin y Prwssiaid1. Ymosododd dosran o'c fyddin Ffrengig ar bentref St. Amarad Amddi- ffynodd! y Prwssiaid y lie gyda'r dewrder mwya.f; end darfu i'r Ffrancod, drwy ruthr- iad sydyn a beiddgar gyda'ti bigadau, Iwvdda i gymeryd y pentref, a sefydiu eu hunain yn yr eghvys a'r fynwent. Yr oedd yr ymladdL fa yma o'r fath ffyrnicaf a mwyaf gwaedlyd, ac ar yr ysmotyn hwn yr oedd gan y ddwy ochr bobo haner cant to fegnyl yn eu cyn- orthwyo yn yr ornest. Yn mherc amser, stocmiwydl y lie eilwaith gan y Prwssiaid, a, llwyddasant i\v enill yn ol; ond drachefn cymerwyd ef oddiamynt gan y Ffrancod- Parhaodd y frwydr ar hyd yr holi linell, oblegid yr oedd Napoleon wedi gyru rhif ma-wr o'i wyr yn erbyn y Thirdi Corps o'r Fydidini Brwssiaidd; oedd yn sefydledigj yn Sambref. Ond yn Ligny, fodd bynag, yr oedd y frwydr ffymicaf a phoethaf. Saif y pentref eniwog hwnw yn awr ar I an) afon fechan o'r un enw, ac ymgolla, yn y Sambre. Yr oeddi a faintioli. dyogel (y pentret), ac wedi ei adteiladu yn gadam. Go'rchym,yniwydi y Ffrancod i wn.eyd! ymosodiad arno, a phenr derfynodd y Prwssiaid i wneyTd gwrthsafiad ystyfnig. Yr oedd dau, cant o fegnyl 01 bob ochr yn gyfeiri,edig yn erbyn yr ysmotyn chwenychedig hwTx. Yr oedd y ffwydr oddi- amgylch i'r pentref cadarn hwn yn waad- lyd ofnadvvy. Cedwid hi yn mlaen law- wrth law, a gwr yn erbyn gwr, am saith awr t Parhaodd y, ddwyi ochr i ddwyn i fyny filwyr ffres, a thra y rhuai y megnyl ac yr ymledd- id o bryd i bryd mewn rhanau ereill o'r maes gvd-ar ysbryd dialeddol a'r brwdfrydig- rwvdd mwyaf daorphwys, ni ataliadsd am enyd yn Ligny. Gwnawdi ymdrech o'r naill du a'r llall i gipio y He oddiwrlfe eu gilydd am yspaid o bedair awr. Arvremiodd Blucher, gyda/'i gleddyf yn) ei Jaw. ei fiJwyr yn mlaen dro ar ol tro yn barhaus ytnJ erbyni y Ffrancodi. Yr oedd1 megnyl y ddwy fyddin yn sefydledig ar ochrau yr afon fechan: rag- soniedig—y rhai Ffrengig; ar y dde ac oiddb Prwssia ar yr aswy; a, thu cefn iddyint yr oedd tyrfaoedd! o filwyr 0' bob ochr, a. deuai adgyfnierthion ii fyny yn barhaus. Dy^vedai y gelyn mewn adroddiad wedi hyny, "i'r pentref (Ligny) gael ei gymerydi a'i ad gymer- yd amryw weithiau." Ond dywed: Blue her, "Parhaodd y frwydr yn y pentrefi am bump awr." Yr oeddi rhuthr-gyrchoedid y rneirch- filwyT yn Ilutosog. Yn un o'r rhai hyn, a ar- weiniid yn bersonol gan y Tywysog Blucher, ac a brofcdd yn aflwyddianus, bu a.gos' i'r cadfridog dewiI1 hwnw golli ei fyini-d. Tara-wyd ei geffyl gan fwled, a gwyiltodd yr anifail hyd nes y syrthiodd; i lawr mewn pangfa farwol, ond yn anffcdus gwnaeth, hyny am draws yr hvrn a'i farchogaaw ac yno y gorwedldiaa Blucherdtan ei geffyl mewn ystad o anwybodolrwydd- drwy effaitl): y cwymp. Dynesodkii y Curassiers Ffrengig, ac yma- dawodd: y roeirchiilwr Prwssiaidd olaf o'r fan heb d'darganfod helbul truenus ei gad- fridog. Dim, ondi un is-swyddog (adjutant) arosodd air_ol, a phendierfynoddi i gydgyfran- ogi o dyngtxl ei arvvr. Gan ymlid eu gwrth- wynebwyr, pasiodd y gelyn heibio yn frysiog heb weled sefyllfa, y cadfridog enwog. Dych- welodd y meirchJilwyr Prwsssaidid at yr ym- oscxliad. Gyrasant y gelyn yn ol, ac etoi aeth- ant heibio heb weled sefyilfa ddiamddiffyn eu harr.iednydjd; a'r pryd. hwnw, ac Hid cynt, yr aciMbwyd y Cadfridog Blucher o'i safle beryglus. Mewn ldr f1 liadi Prwsc, Lai o'r amgylchiad. y rcne y sy'lv." a ganlyn: £ 'Gwyl- ioddi y Nefoedd! r n yn yr amgylchiad hwn." Wedi cael ei ryddhau., neidaodd Blucher atgefn un 01 feirch y Dragodns, a'r g-eiriau cyntaf a lefarodd pan allodd siarad a gweled gut oedd pethau yn sefyll, oeddynt, "\Vel, fy mechgyn dewrion, gadewch i ni ruthro arnynt eto Yn y eyf amser parhaai y frwydr gydia. phoethder diderfyn yn rahob ran o'r males. Adroddiad milwrol a ddy- wed, "Cymierwyd rhan Oi bentref St. Arnand odkliar y Ffrancod gan gorphlu o'r Prvv-ssi- aid a arweiinid yn bersonol gan Blucher." Nid oes dadl nac amb riiaeth yn nghylch gwrhydri y cadfridog, r.i-awr hwn, ond y mae yn amheUis (ag erithiic1 B smarck) os oes un cadfridog Germanaiddj wedi ei croesi a brenfodd ei hun tuhwnt i'r -nesnirau o effeithr .iolrwydd; a chymhwysdeir, mewn ystyr fihvr- ol, ag a wnaeth y Tywysog; Blucher. Ond vr oedd y rhagolwg hapus i'r Prwssiaid o fyr barhad. Ar yr aidseg hon, daeth rregeseuon i law yn hysbysu fodi y Fyddni. Seisnig, ocdd wed ei bwriadu i'w1 cyntorthwyo fctwy, wedi crueil ei hymosodi arni yn druenus gan rant aruthroJ o''r Fyddini Ffrengig, a'i bod' braidd vn alluog i ddlal ei) hun wrth ei gilydd yn Quatre Bras. Delad Liigny o hyd--para wnai yr ymladdfa fwyaf waetllyd, ac i radd- au o Iwyddiant o du y Prwssiaid. Brvvydrai y Westphalian a'r Berg 'iments yn v fan. hon. Sy'rthiodd cwmni cytani o'r felaehaf o flam 'Eghvys Ligny, ac ar y palmant tuallan i'r fynedfa gorwa.M'ai harsesr cant o fihvyr dieWf yn eu cw-sg diweddaf. Gwnaeth y d-hvy ochr math o gaerau ac amddiffeydd o'r anedd-dai a ddelid ganddynt. Daiiai y Ffrancodi un pen i'r pentref, a'r Prwssiaid y pen arall. Gyrwyd) y Ffrancod1 allan bedair gwaith, ac mor fynych a, hyny adeniilasant eu safleoedd yn oil; end o'r diwedd fe osod- wyd y pentref a,r dan, ac ymiaddodd y ddwy ochr yn nghanol y niamiau o'r tai. Yr oedd yr oJ'l or Fyddin dian Blucher erbyn hyn wedi cael profiadi chwerw 01 effaith y frwydr, ac nadi oedd ganddlo ragor o wyr ag y gallasaa dkianfon am danynt i adgyfnerthu ei rengau. Ond am y Ffrancod1, dylifai corphluoedd newyddion yn barhaus i'r maes. Eto, er cryfed oedd eu galluoedd, cieid arwyddion digamsyniol eu bod yn ninedig, ac yn chwenychu) rywfaint oorphwysGJra neu gad- oediiad. Fodd bynag, ar ucheldiroedd Bussy, a Ligny safai y colofnau miawrion o'r Prwssiaid o kyd yn gadarn. Yr oedd yr adeg yn awr weddi dod i wnieyd un ymgais beixierfynol i .setlo'r frwydr waadlydi un fforddi neuJI llall. "Yr oedd brcn yr oU o'r coirphliioeddi," ebai y; golym mewn adirodd- iadi ar 01 hyny, "wedi bod! yn ymfadd yn y 'pentæfi.JJ! Er dangps pa mor gyfyng yd- oedd ar Napoleon, ge-llir dirnad oddiwrth lythyr Marshal Ney, yn yr hwn yr hysbysir ni i Bonaparte gymeryd ymaith y First Corps di Fyddin er gwrthwynebu y Prwssiaid. Yn St. Amandi, bu y lladdfa, a'r dinystr mor ofaadwy, fel y gorfu i'r Ymherawawr alw i fyny y First Corps a nodwyd li\v arnddiffyn. Ond erbyn iddynt gyThaedd, gorfu i'r Prwssiaid roi y lie i fyny ac yrnnedllduoi. Yna anfonwydl hwynt yn ol at wa.sana.eth Ney eilwaith, ond1 dychwelasant yn rhy ddi- weddar A fod o un cynorthwy iddo. (Iw, Barhau.) -:0:
TRYCHINEB MEWN TWN'EL YN -NEW…
TRYCHINEB MEWN TWN'EL YN NEW YORK. -0> Gwirthdiarawiadi Trenau Teiithwyr. Lladld 17 0 Bersonau, a Niweidio 40. -0-- Cymerodd daniwain ddychrynllyd lie boreu ddyddi Mercher yn nhwnel y Ffordd Haiam Ganolog ac Afon Hudson, ger llaw Park Avenue, trwy ba un y lladdiwyd dau ar bymtheg o bersonau, ac y derbyniodd rhyw bymtheg ar hugain ereill niweidia.u difrifol, tra y cafod'd nifer luosog ruiweidiau llai. Cymerodld1 y ddamwan le tiuia chwaiter i naw, yr adeg, brysuraf ar y dliwrniod ar y hinell hono. Ataliwyd tren1 0 New Rochella, I yr hwn oedd yn orlarwn o ddynion a, merehed 0 fusnes, fel yr arferir gwneyd yn ami yn y borefu yn y twnel, er i dren 01 Newhaven fyn- ed heibioi. Yr oedd y diweddaf wedi cael ei 'shumtia' yn ddiogel hetibio y blaenaf, pan y rhuthroddl tren dr White Plains, trwy ddiofalwch y gyriedydd neu yr anvyddwI, i'r rhan ol o dren New Rochella. Yr oedd y rhuthr yn ddychrynllyd. ac aeth peiriant tren y White Plains trwy gerbydi olaf y tren ,:œdrli yn sefyll, a haner y ffotrddl trwy y cer- byd nesaf. Yn mron ar yr un amser ffrwydroddl ber- wedydd y tren a ddaeth i wrthdarawiad, a threiddiodd yr ager i bob cwr o'r adfeilion, gan losgi i fanrolaeth rai a, ailasent ddianc gyda rhyw gymaint o ndweidiau. Anfonwyd hysbysrwydd am y ddamwain yn ddioed ar hydl y llinell, a chyrhaeddodd y t#.uvrrr o'r.o^af agosaf yn fuasa. Wedi mynedi i'r twnel diringodid y dynion gwrol ar hyd pen y cerbydau nes; y cyThaeddas- ant y cerbydau oeidd wedi eu dinystrio,- trwy ba rai y darfu idd'ynt wneyd' ffordd gyda'u bwyeill; a, thrwy eu hymdrechion hwy, llwydd^vyd i waredut nifer 0 bersonau oedd wedi eu, niweidio, a'u taraw a dychryn, a rhoddwyd hwy o dani ofal corphluoedd yr 'ambulance.' VI ediedrych ar ol y bobl oedd yn fyw, pasiodd y tanrwyr raffau o amgylch y rh.a.ii oedd wedi rnarw, a thynuyd hwy i fyny i'r wyneb. Pan glywodd Mr Cornelius Vanderbilt, yr hwn sydd yn llyw^^ddi Cwmni Ffordd Haiarn Ganolog New York, am y ddamwain ofnai hvy, rhuthrodid o'i dy, yr hwn sydd1 heb fod yni neppell, a gwnaeth ymgai.s, i ddringc1 ysgol tanwr, gyda'r bwriad; 0 gynortliwyo vi tan- vvyr. Wedi gweled! y personau oedd- wedi mairw, a'r rhai oeddi yn marw, tarawyd ef a dychryn, a gwaeddbdd allan mewn cyffro., "Y maa hyn yn ddychry-nllyd." Perswad- iwyd ef i ddychwelyd yn ol i'r heol, lie y bu yn gwylio am ryw gymaint o a,mse.r y rhai oedd wedii ell niweidioi yn cael eu symud i ffwrdd yn nghanol; ystorm 01 eira. Yr oeddi y rhan fwyaf o'r personau oedd wedi marw1 a'u niweidio yn drigianwyr yn New Rochella, y rhai a arferent ddyfod i Newi York yn ddydldiol at eu. gwaith. Cymerwyd yr an\yddwr, gyTiedydd, a gy thanwr tren y White. Plains i'r ddalfa, yn union yn miron ar ol y ddamwain; a chymer- wyd hwy o flaen y Dadleraydd Jerome. Ar 01 iddynt gael eu holi yn famwi, rhyddhawyd yr arwycldwT a'r tanwr1; and cadwydi y gyr- iedydd mewn daJfa j a gwrthodwyd iddo f\n,ed allan o dan feichniaeth. -:0:-
TONYPANDY A'R CYLCH.
TONYPANDY A'R CYLCH. Nos lau, no-si Wener, a nos Sadwrii, Ion. pfed, xofedi, a'r IIeg, cafcdid drig-olion y gymydoga,eth hon wledd1 yn ngwir ystyr y gair, oblegid, ar y nosweithdau uchod per- fformiwydi, "Cinderella, a'r Tywysog," yn Neuadd; Gyhioedduisi Blaendydiach, dan' ar- weiniad medrus a galluog Mr J. Jenkins, o'r cvich, yr hwn svdldl ddyn ieuanc hynod addawol." Yr oeddi yn cael ei gynorthwyo gan y celfyddydwyr meistrolgar a, ganlyn: Lizzie Jones, W. C. Edwards, Sophia. Bowen, BlodKven Davies, Llew Bedw, Catherine S wit en, Morgan Jones, Letitia, Jenkins. Cyfeilwyr: Ben Davies a W. J. Michael. LlywycÍdliwyd gan 'E .H. Davies, Ysw., Y.H., yn nghyd a L. W. Llewelyn, Ysw., M.E., Clydach Valei, i fed yn bresenol i, gymeryd y gadair1 nos Iau a nos Wener. Cadieiriwyd nos Sadwrn gan Dr. T. L. Mor- gans, Ysw., Clydach Vale. Cafwyd cynull- iadau rhagorol, ac yr oedd yr elw yn myned i gj-n&rt'hwyo eghvys Siloh, Tonypandy 5 a theimlad pawb ar derfyn y gyfres ddyddorol, yma ydbedid, "Melus, moes eto., Morwr.
[No title]
-0:- Y mae yna 7,000 rhagor o fenywod na dynion yn Torquay. Nid yw bywyd reilen ddur o dan drafnid- aeth g^son yn rhiagO'r na deuddeng mlyn- addi. Ar y 'siding' neu {spur' anaetha am dynior maethach. 4
DIFYRION ENGLYNOL. -0-
DIFYRION ENGLYNOL. -0- GAN BRYNFAB. Rhywstuit, mae yr elf en ddifyrus wedi myn- ed yn brin oiawn yn mhlith beirdd y cyfniOid diweddair. Awgrymai rhai mai y marwnad- au atr bedidergryff syddi wedi arwain y beirdd ar hyd lliinellau mwy difrifol. Beth bynag yw yr achos, mae ynj ffaith taw ychydig o'n ;beirddl diweddar a fed'rant wneyd cymaint ag englyn i gynyrchu gwen air wynebj y samI a'i dar-Ilem. Mae yn anhawdd gwybod sut y gall hyn fod;, gan fodierin beiJrdidi a'n. llen- oriom Seisnig yn myned yn fwy difyrus bob diydd. Tua cleg mlyncdd ar ugain yn ol, nid oedd nemawr wythncis yn; mynedi heibio heb i ryw newyddiadur gynwys defnyddiiau difyrweh ar ryw bwnc neu gilyrdd. Dichon mai, new- yddiaduron y Gogledd oeddJ y goreuon am ddifyrion englynol, ond bu rhai o new-ydd- iaduron y De hefydi yni cynwys toiraeth o ddifyrwch cynghanedldol. Bu llaw-er dadl englynol ddifyr yn y "Gwladgarwr," ac ni fu y "Darian" yn briin o'r elfen ddifyr am lawer o flynyddoecld. Ond1 maei yr adeg lawen ar yr aav-en Gymireig; wedi myned heibio, ac nid oes ond gobaith gwan am ddyfodiad aideg ddiifyriujs idldlii byth eto. Yr oedd Gethin Jones yn un o englynwyr goreu Cymru. 'Efe bia yr englynion hyny i Bont Menai—lie mae y cwpledJ hwn: "Ofnadiwy feilch fynedfan, A llewod yn ganllawian. Yr oedd Gethin a. Treibor M,aii yn gyfeillion mawr. Teiliwr oedd Trebor, fel y gwydd- och. Un tro, aeth Gethin at y teiliwr barddol i geisio 'troIUISIeT'S.' Wedi eii 'fesur,' gofynodd Gethin beth oedd ei bris i, fod. "Rhaid i til) ei gael am ben rhaw, mae'n deibyg," ebai Trebor, gan olygui gini:, wrth gwrs. Gyrwyd! y 'trouslers' i Gethin), ac yn mhen ychydig didyddiau, yn lie 'cheque,' beth gafoddl Trefor ond hen ben raw -rydlyd, fingam, wedi efil lapio i fyny yn ofalus mewn papyr rhodresgar ei olwg. Deallodd y 'teiliwr y 'joike,' a dyrna fel yr anfonodd at Dethill Yn y far gen, ces fawrgam—chwi gofiw,ch, Gyfiawn wr diwyrgam, 'R adduned, pen rhaw ddinam, Ac nidi pen sefl a gwefl gam. Tarawsom fargen y 'trousers'—yn rhwydd Am ben rhaw1 fel Cwacers; Ni fynaf raw ddifaners, Rhaw aur sydd eto'n 'airrears., Os hon gaf w,e,dli'r swniQ,-ymwisgweh, Ac am wa,S:god eto; Och o'r dlrefn, gyrweh rhyw drot B wten o hen gaib eto. Diorphwyso ddri ff osyddc--wedyn, Wnaf a gador nodiwydld; Dnvy y ddwy cewch we I'd rhyw dtlydd Hen deiliwr yn trin dolydd. Yr oedd rhyw frawdi tuag ardal Pen- machno yn ddliarebol am fynychu a,,ngladd- ,au-er mwyn y dteisen a, gyfrenid ar ach- lysuron felly, medde nhw. Gwnaeth Gethin Jones englyn toddlaid iddo—diweddai yn ddigon tarawiadiol: I Ei wledd sydd mewn angladdaiu1—yn mhob man Y mae yn hongfiian fel 'footman' angau, Pan oedd "Cronicl y ('ymry" yn fyw, a Nicander yn Olygyddl y farddoniaeth, yr oedd englyn o eiclldo y Golygydd ar ben y golofn farddbniQ'l, ac englyn ar ei gwaelod gan Trebor Mai, a hyny bob wythnos am flynyddbedd. Lied debyg fod llawer o honr- ynt yn fyrfyfyr ddigon, oindi ar y cyfan yr oeddynt yn eglynion gwychiom. Dyma feddargraff aeiddü Nicander i ryw frawd oedd dipyn yn annyben ei gorpholaeth: Efe oedc1 glaf o'i ddwy glun-a.'i rodiad, Yr ydloedd yn wrthun; Ond daw o'i lwch yn fad ei lun, A phur dd'igloff o'r ddwyglun. "Y Cyfia,wn a,'r Annghyfiawni yn Mario;' yw testyn yr eglyn hw-nl dii eiddio: Ar eigion digllon y d'wr—>pawb a, wel Fed pot) un yn forwr; Ac fe nawf y cyfiawn wr. Tra y sudda troiseddWr. Ar waelodl y golofn, yn mhlith eraill, ym,dd:angosodd yr englynion hyn o eiddo Trefor: Pechoelau'r Tadau. Caiddi Noah smot, a Lot glwy'—colli'r dydd. Wnai Ddafydldl yn ddeufwy; Ond o'u hall bechcdan hwy-dadau hen, Hen fenyw Eden wnaeth, dtroi ofnadwy. Cymhelliad i Fod yn Haelionus. Os ti agori yn gjall—bwrs i wae-1, Brasha Ner di'n ddiball; Os ti a'i, pini, daw paI1- Pima Tor y pen arall. —,0i— Nid oedd Tudmot ond; megys yn dechreu ei yrfa farddol yn ystod y cyfnod hwnw yn hanes y "Cronicl." Ond cyfranodd luiaws o englynion i Ian-w y gofod' rhwng cynyrchion Nicander a Trebor. Dyma ychydig: —o— Pethau Dyrxuinol eu cael. Cael hyder mewn caledir—cael gwraig, Hwyl, a, gwres. barddonii1; Cae.l o-es 0 binacl seboni—ffyliaid, A llai o dd.—1—d mewn lIe addbli. -P-- Y Goludog a'l Gi. Goludog yn ein gwlad gu1—feddai gynt Uufudcù giii i chwymu; Chwerwyn balch yn ddychryn bu I drueiiniaidi a,r rynu. Cyfarthodd;, brathodd mewn bri-tros ei feistr Oes faith. Yna wedi Iddo fyned, nadd feini Yn efi bare sy'n coffa'r ci. Y s, trenga, y meistr anghall-yn wrthddrych Oes 0: warthrudd diball; Ac yna, fel gwyddfa, gall, Bydldl oerig beddl ci aia.H! NÏJd yn ami y deuir o hyd i englynion Saesneg. Ond dyma. rai, a waith loan Emlyn. Cyfansoddwyd hwy mewn Eis- teddfod yn Nghaerodor, mewn neuadJdi fawr lie yr oedd organ a'i swn yn annghymroaiddl i glust bardd1—ai hyny i didangos i'r Llywydd Seisnig, sut yr oedd clecian cydseiniaid: The Awaking of the Ha,rp. -0-- Wake sweet hairp, why warp in woe—why linger, Why langiuish in SOIrTOW; Let noi rough and bluff wiiind blow Thy wailings on the willow. The echo of thy awaking—in the hall, On the Mils is sounding; What tones moire smoothmno soothing Than a strain from thy new string. Of any foe, have no fear,-waft along I Thy soft lays for ever; Thy dulcet notes are better Again than that organ there. Yr oedd hen wratig gynt yn Aberaman, a, chanddli asyn a chert i fyned oddiamgylch i werthu bresych a chloron. Gelwid hi "Magws Ty Mwg." Yr oeddi yr asyn yn gof alu bod bob. boreu wrth y drws i gaeleii foreubryd arferal 01 bilion tatws a dail bres- ych. Pan fu Magws faiw, gwnaeth Gwilym Gellideg a Mac Ebrill feddargraff iddi .rhyngddynt, fel hyn: O'ii thy mwg fe aeth Magws—i'r nefoedd, A'r anifail Waedd:vvs: "Eto, os bydd eisiau tatws Yn y diref, yr wyf wrth y drws." Dynai y tro cyntaf i mi glywed son am asyn yn siarad: yn gynghaneddol. Yn Eisteddfod; Genedlaethol Birkenhead, tua ch vvarter canrif yn ol, cynygiidi gwobr am yr englyn duchanol goreu i "Chwilen Color- ado." Yr oedd! y chwilen hono wedi mwy nai hainer frawychu Ewrob' ar y ptrydl Nid wyf yn coifio pwy ai enillodd, and dyma, yr englyn Drawl yn ngwlad1 Colorado,—rhyw chwilen Erch olwg; sydd yno; Yn ei gwlad hyd byth dan glo, Duw y( Ceidwadi a'i cadwo. Yr o'edd! Hiraethog yn un o'r beirnruaid yno, ac ebai yntau'yn fyrfyfyr: Chwilen gwlad Colorado-—gochelwch Rhag y chwilen h.,oino; Yn ei brad, os daw i'n brcs, I'n tatws dawl haint etc. A gaf fi ofyn i'r cyfeillion barddol, ac ereill;, ami anion yr englynion difyrus syddi atr gof a chadw ar hydly; wlad, i'r "Dariam" Mae llawer heb weled goleu dydd y wasg, a fyddent yn ddyddorol iawn.
-:01:-ANNGHYDWELEDIAD CHWAREL…
-:01:- ANNGHYDWELEDIAD CHWAREL Y PENRHYN. -{)! Cyfarfod Mawr yn Bethesda. -0- Nos Sadwrn cynali-wyd! cyfarfod arferol y streicwyr yn Bethesda. Yr oedd nifer lu- osog wedi dyfod yn nghyd. Llywyddid gan Mr Owen Griffith, is- gadeirydd pwyllgor y dyniion, yr hwn- ai ddy- wediodd fod) y rhai oedd! yn bresenol yn gwybod fod adroddiadau- néllduol o nod- vveddJ swyddogol wedi cael eu cyhoeddi yn ddiwedd!ar. Yr -oedd yr olaf o'r! adrodd,iadL !au hyn yn rhoiddi, ar ddeall fod 13 o'r dyne- ion wedi ail fynedi i'r chwarei y mis- hwn. Yn awr, yr unig ranbarth yn nglyn a'r chwar- eli ag nad oedd y pwyllgor yn berff aith sicr a honoi ydbôdidJ Bangor ond mor bell ag yr oedd y pwyllgor yn gwybad am yr hon ran- barth, nid oedd bndl tri wedi dycdiwelyd yn ystodi y mis presenol. Nidi oedd y pwyll- gpr yn d!y)m.uno dweyd dim y noson bono am yi nifer a henid oedd wedi dychwelyd i'r chwarei y mis diwedd'af, onrl byddai i'r pwyllgor nos; Sadwrn nesaf re niifer manwl y rhaii oedd wedi dychwei L i'r' chwarei. Yn bresenol yr oil at ■ddywt nit ydoedd, en bod yn amheu yn fawr y fT -raui oedd wedi caeI eu cyhoeddi ei,soes. JnJdl yr oedd yf pwyllgor yn gwybod hydi rwyddi, mewn pe:rthyn:as: i ranbarth Banf r, nad1 oedd un chwarelwr a arfeirai wei.th. yn y chwaiel wedi dychwelyd i'r chwarei. vn ystodi y mis presenol. Nid OIeddi yr hysbysiad hwn yn cael ei wneydi er mnvyn y rhai oedd yn bres- enol, y rhai oedd yn berffaith hysbys, 0 sefyllfa, pethau, ondi er mwyn pobl ereill o'r tiui allan i'r cylch hwnw.. AmJygodd ei ed- mygedd o'r m,odd yr oedd can-redd o ddyn- ion wedi myned o Bethesda y dydd Llun blaenorol, gan lynu, yn gadiam wrth eu heg- wyddoriioo. Tra,d!dod:wyd areithiau ereill, a chanodd cor rhif 3 amryw didetholion yn ystod y cyf- ■arfod.
-:0:-BONEDDIGES GLEBROG.
-:0:- BONEDDIGES GLEBROG. Aeth boneddiges: glebrog oedd wedi dioddef am ddeiuigaini mlynedd o anhwylder corffcrol at Dr. Ahernetheyi geido ei gynghor, a dechreiuodd! ar ddesgrifio- cynydd yr aflechvd; o'r diechren i'r di weddi, pan y dlarfu i Dr. Abernethey ymyraeth, a hi gan ddywedyd fod amo eisiau myned i'r stryd nesaf i wel'd: un daf, a begiodd ar y fonedd- iges i ddweyd wrtha faint 0' amser fuasai hi yni ei gymeryd i adrodd ei stori. Yr ateb- t,Y I iaid, oedid: ugain mynud. Gofynodd iddi ddechireu, a gobeithiaii, y buasai hi wedi gor- phen erbyn y deuai yn ol.
--:0:--MAE'N WERTH EI DRETO,
-0: MAE'N WERTH EI DRETO, I) i foneddwr Ysgotaidd cyfoethog ai ei wely tngeu ofyn i'w weinidog, "os y buasai yn gadget deng mil 01 bunau i'r' eghvys, a, fydidai ei gadwedigaeth yni sicr." Atebodd y gweinidog gochelgar na fulasai :efe didimi yn leiciol bod yn sicr, ond y mae o'n beth ag sydd yn werth ei dreio. Talodd y boneddwr yr arian, ac yn fuan wedi hyny rhoddedd i fyny yr' ysbryd.
[No title]
-0:- ~y.mai cariad at fenywod: fel in; gyda,'r 11IOS y mae yni did a, yn y bore wedi ei dyfetba, ei 'spwylio.'
J. EURFIN BENJAMIN A'R GWERSYLLOEDD…
J. EURFIN BENJAMIN A'R GWERSYLLOEDD NE AFFRICA. -(}-- Mr Golygyddl,— Ai tybed! o ddifrif fodi eich gohebydd wedi byw y chwechi mis diweddaf ar ddihun yn n,pa-lad efengyl? neu, ynte, ai yw wedi treul- io cymaint ai hyny a amser, Üi leiaf, Üi dan dwbai, ac wedi. codi, a chael gohvg ar y "Dar- ian," ai rhuthrOi i ysgrifenu y pwt llythyr cyn cael ei frecwest. Dichon,, ei fod fel dlya arall ar bynciau ereill, end ar yi pwnc hwn, ni ddychymyigais, fod! ilIeb a ddarllenwyr y "Darian" moralillwyboduls ac afresymol. Cyn rhuthroi i'r wasig, byddaf fi yn mynu ymgyd- nabyddn rhyw gymaint, air awdhrdod uchaf allaf gael air] y, ptraca ac st ffuif lenyddbl pob ochr; iddo. Wrth, ateb B.B., a-'hoddlais fy awdurdtodi, sef Llyfr Glas y Llywodraeth— yr awdbrdod1 uchaf ar y pwnc hwn. Dylasfti J. Eurfin Benjamin fod weidii gwel- ed y llyfr hwn, cyn mientro ysgrifenu arno. Dyma "Gwc-shop" y pwnc hwnt, a'r unig un a;r y blamed ddaearol. Yn awr, Mr. Gol., dylasai eich goheibydd! fod! yn gwybod mai ffurf rifyddol y Llyfr Glas yw cyfartaledd misol y marwolaethau. Os y cymer y drafferth Ijj droi iddb. ef ga weledi d,ros,to ei hun. Byddied iddo diroi i'r diweddaf 01 honh ynt, ai chalel allan wersyll Nylstroon; ac yno y gwel rif y marwolaethau; am Awst yn ddau gant y fil; neu oai ydych yn dean Saiesneg yn well—"The death-rate, amongst; the children was at the rate of two hundred per thousand per month." Mae: hyniy yn "2,400 per tho,usand per annum," sef y rhif roddais i mewnt Cymraeg; eglur. Yn y ffurf yna, saai rhifyddiaeth yr ystadegau hyn wedi ym- dd'angos yni mhrif newyddiaduron y dey-rnas yn g\ son yn ystod y chwech mis diweddiaf. Mae yn wir nad, yw y "Yellow Press" yn, eu rhoddi yn y, ffurf yna; ond ceir hwy felly yn y "Daily News" (London), "Morning Leader," "Manchester Guardian," etc., yr holi newyddiadiuiron hyny, ydynt wedi sefyll [ i fyny yn erbyn y oreulonderau erchyll, a rhyfedd genyf na baech chwithafui yn hoffi gwele-di y cyfryw rai, weitbiaiuL Byddaf fi yn darlleni y papyr mwyaf Jingoaidd ii gael gwel- 1 led yir ochr arall. Yr ail bwynt, Mr Gol., yn Ilythyr eich g^)^ i hebydd yw—traul o gynal gvwrsydl Nystroon. Pe buasai, yn troti at yr awduirdtodl ar hwm eto. cawsai wreled mai diyddiol ac nid blynyddbl yw y geiniibg. Dymaf bravvf eto fod eich gohebydd wedi byw dan diwba yn ddiwedd- ar, oblegydl mae hyd, yn nod y "Yellow Press'' wedi cyhoeddi y rhai hyn. Yr wyf braided yn sicr i mi roddi 'dydd'iioi' ar y copi a:I11fonrais i'r swyddtfa,; ond tebyg fod! l' cysodydd yn gweled! nad Oiedki, ei angen--y gallai pob plentyn weled cymaint ,a, hyn. Yn awr, Mr Gol1., yr wyf yufodldlon dad- leu a Jingo Intelligent, neu, rywun sydd: yn gwybod tipyn bach am bwnc fel fy hun; ona rhy ddrwgj yw i mi wa,straffu fy atoser i ddiadleu ag Ulll fel hwn nad' yw yn gwybod dim am y pwnc. Chwi wyddech chwi 01'1' goreu ei fod1 yn ei anwybodaeth, yni ymosod arnaf ar gam, ac o ganlyniad, dylasech droi ei lythyr cas yn gwestiwn syml. OWAIN GLYNDWR. -:01:-
TROSEDDWR ANFAD FFRAINC.
TROSEDDWR ANFAD FFRAINC. LlofrudkJi Nice yn Cydnabodl Cyftes. 01 Lof ruddi-aethau. 'O—* Nidi yn ami y bydd Ffrainc yn cael ei galw i ymwneyidi ag achos mor ddychrynllyd ag eiddb Hemriii Vidal, yr hwn sydidi yn awr yn mgharohar Nice, ac yn cael -ei, gyhudido ar ei gyfaddenad 'ei h.u.n oi bedwair o lofruddiaeth- au, ac a ddrwgdybir yn gryf o bump, heb law lluaws o ladiradau. Y noson olaf o'r flwyddijTnt y cymerwyd Vidal i fyny yn ngorsaf Nice am y trasedd diibwys: o deithio, heb docyn. Darfu i'w ymdidangosiadi achosi drwgdyb- iaeth yn meddwl yr a:wdru.rdWalu, a chyhudd- :wyd; ef o lofruddiaetih Eze. Y Hoson hono gwnaeth ymgais i cyflawnu hunaniaddiad mewn cell yn r .;rs.af yr heddgeidwaid. Deallodd pobl: y diwrnod canlynol ididq gyfaddef dda.rfod iddoi !<indiiio yr eneth anffodtis Gertude Hirchbrunner. DyAvedodd. pa, fodd yr oedd unwaith wedi ei ddyweddiio iddii, ac iddb roddi arian iddi, ai phai fodd yr oedd yr ymirwymiad wie,dt cael ei ddwyn ii deirfyniad, ac iddo deithioi gyda hi air ol hyny Oi Nicel i Monte Carlo; gyda thren nos, aj pha fodd yr oedd cweiyl, wedi tori allan, ac iddoi ddri e gwddf, a thaflu y corph allan o'r cerbydl tral yr oedd y tren yn myned trwy dwnel Eze:. Nidi. oedd hyn ond rhagymadrodd i restn faith 0 droiseddau Vidal a ddygir yneå. er- byni, y rhai, ydynt, a, ganlyn: i,. Antona Van Bnisselmi, a lofruddiwyd yW Taimairis; 2, Marie Arnoux, lofruddiwyd: yn Malmousique; 3, Louise Guinmrdl, y gwnaedi ymgais i'w lladd yn Marseilles; 4, Jaseph;i,ne Mareino, y gwnaedi ymgais: i'w llofruddio yn Nice; 5, Gertrudei Hirschbhummer, a lofruddiwyd yn Eze. Toroldkjj VidaJ: åi wylo wrth gafei ei groes- ¡ holi ddyidd Mercher. Lladirad oedd amcan ei holl dlrosedldau. Y mae mam VÍJdlal yn wraig barchus iawn, ac yn cadw gyveisty yn Hyeres,; and dywetlir ei fold ef wedi dangos; a.vwyddion o-'r diyg- ioni mwyaf er yn ieuanc, a,c nid ydyw yn awr end 34ain mlwyddi oed. Yr unig eglurhaid poisibl a ellir roddi dims y cyfryw drosedcau ydyw ei fod yn wallgof. I -01:
.PERSON SIARADUS.I
PERSON SIARADUS. Mae'ch llaw chwi, yn fy mihoeni vn ofnat- san, ebai pendiefig wrth graadur clebrog, yr ¡ hwnt oedd byth a hefyd yn, lluchio ei law gyda phob gair. £ Ai 'e, yn wir, fy arghvydd, I ebai'r clebr'wr, 'yr ydlymi wedi ein tyru gym- iaint wrth y ford fel na wn i ddam blei i roi fy llaw." "Rho hi ar dy eneu," ebai y pen- defig.
[No title]
———— ;0i; I Pridian hynod 01 brin j'w gweled yn Payta, Peru, ydyw gwlawleni, ac nidi yw hyny yn beth i'1 ryfedldu ,ato, pan ystyrir fod saith, mlynedd! ar gyfartaledd rhwng dwy gawod, oj wla,w. Nifer y blew ar ben diynol air- gyfartaledd t,Y sydd fel' a ganlyn: Coch, 90,000 din, 103,- 000; 'brown,' 109,000; a! goleu, 140,000. Maefr llyfr gweddi Prvvssiai.dd yn gorch- ymiyn nad! yw yr holl was:ana,eth, yn cymeryd i fewn v bregeth, i barai rhagor nag awr.
Advertising
Meddigynaeth Ddigyffelyb Meddyginiaeth Bur, Sicr, Ddyogel, ianuI, ac Efifeithiol 'Ell Quinine Bitters i | fwil m NID YW BYTH YN S10MI. t Paw. yn id chsumiol, N id yw byth va siomi, Rhydd nerth i'r gwan, Adferiad iechyd i'r clal, A mwynhad bywyd1 i bawb. MEDDYGINIAETH EFFEITHIOL. Y mae miloedd, wedi cael lachad oddiwrth amryw glefydau trwy ddefnyddio y FEDDYGINIAETH RHYFEEDOli HWN Pan jj mae pob FEDDYGINIAETH ARALL WllDI HEBDDn MEDD MEDDYGOM, BITTERS GWILYM EVANS, ADFERA IECHYD. MEDDYGINIAETH DEULUOL. PHUR" MEDD DAliANSODDWM, -0- BITTERS GWILYM EVANS NI DDYLAI UN TEULU FOD HEBDDO. -0- MEDDYGINIAETH LLWYDDIANUS. MEmj FFERYLLWYR, -o¡.- Pawb yn ei ganmol. MEDDYGINIAETH Y MAE YN RHODDI NERTH I'R GWAN, IECHYD I' RCLAF, A MWYNHAD BYWYD I BAWB. Meddyginiaeth Bur, Sicr, Dyogel, Llwydii ianust ac Effeithiol ydyw. Bitters Gwilym Evans. -0- ^waa^Micia HxavioixsAx -0- 530 llA flTSOO KL3VINK)A(I<3OT ELLEN WILLIAMS. RHYBUDD. Anglesey,. North Wales. Mawrth 211, 1896. Foneddigion,-Yir wyf yn eich hysbysu fy mod wedi cael lies annhracthol oddiwrth QUININE BITERS GWILYM EVANS. Yr oeddwn mor wan pan y dechreuais ei gy- meryd fel nias gallwn gerdded at y tan fy human, heb gynoirthwy fy mam. Er fy mod wedi cael amryw gyffeiriau gan fedygon. ar y prydi ni chefais; ddim lies, oiddiwrth yr un, hyd nes y clywaisi am Quinine; Bitters Gwilym Evans gan ffrynd; a phan ddechreuais ei gymeryd yr oeddwn yn well mewn byr am- ser. Y mae genyf ffyddi anngliyffredin yn Quinine Bitters Gwilym, Evans, ac yr wyf yn holol g,rediu, y bytMwm wedi marw oni bai i mi ei gymeryd. Yr wyf yn ei gymeradw} o at Wendid fel y Physig goreu, a, gefais erioecyi ac yr wyf yn dymuno ar i bawb ei, deroi,, ac yn teimloi yn sicr y cant leshad drwyddo. oddiiwirth Wen-did a Llesgedld. Yr eiddloch, yn gywir,. Ellen Williams. Y mae poblogrwydd a Hwyddiant di- gyffelyb y meddyglyn rhagorol hwn wedi temtio amryw i gynyg efelychiadau dâ. werth o hono i'r cyhoedd. Gocheler y cyfryw efelychiadau. Edrychwch fod enw Gwilym Evans air bob Label, Stmap, a, P hotel. Gwerthir ef mewn poteli, is 1 ^c, 2s 9c, a, 4s, 6ch yr un; blychau yn cynwys tair potel 4s 6ch am, 12s 6ch. I'w gael yn mhob man, neu danfouilr ef yn rhad am y prisiau uchod drwy y post, yn uniongyrehol oddi- wrth y perchenogion:, 1-% Quinine Bitters 'Y- MANUFACTURING COMPANY, LIT „ LLANELLY, SOUTH WALES. Prif Oruchwyliwr yn America—Mr D. l Williams, Plymouth, Penn.