Tarian Y Gweithiwr

Pontypridd. CAPEL SARDIS (A)-Boreu dydd Nadollg Tcyn&liwyd cyfarfod undebol rhwng y Gym- deithas Ymdrechol a'r Gymdeithas Ddi- wyllieàíg Gymreig yn y lie hwn. Llywydd- wvd gan Mr G Davies, a darllenwyd papyrau gan Miss Nellie Davies ar Nadolig a'i sieges,' a chan Mr J 1 homas ar Hanes Genedigaeth Ciist.' Yn ychvanegol at hyn cymerwyd rhan mewn canu, &c,, gan Misses Mary Lewis, Mri E l.lewelyn, R J Williams, 1) Williams,-Lewis Lloyd, J Thompson, a'r Slywydd.

Anfoesoldeb y Potteries. Y mae rhyw gyffro rhyfedd wedi bod yn ■Than o Swydd Stafford yn ddiweddar, drwy i cer perthynol i Eglwys Loegr yno von- memnio yr arferion a^'oesol a llygredig a <)dywedir sydd yn bodoli yn nghylchoedd y ffactrioedd VDO. V.1 ei bre-^ethau yn •ddiweddar, y mae wedi eghiro sat y mae'r bobl a'r do ienanc yn v yno, nes enyn digofaint un dosha; th. a < hanmoiiaeth y 11aIl.

,a.r Achos Annibyaol Newyddl KHYHNI.—Y mse swn unwf»ith eto sm jych vyn achos Asmibynol Seisniy yn y lJe 3Wn. Y mpe ymgeisjadau i'r cyteiriad hwnw svedi bod or bs?en, ac we li myned vn feth- ant y nFe pobpeth hvd yn hyn.al yny am lad uedd Annibynwyr Se sn'g yn y I e. Mae Rhymni wedi bod yn y gorphenoi mor I ;ithriadol Gymreigaidd mewn iaith ac ysbryd el r ad oedd gan urr hyw ¡..¡cbos Seisnig fawr ) help i fyw yma. Ond erbvn hyn y mae pethau yn dech-eu newtd. Gyda chynydd y tioblogaeth, a dy ifiad Hawer o Saeson i fewn, ac vn eu p ith rai Annibynwyr, credwn fod .,r w c- I argoel yn awr am achos Seisnig^nag a lu erioed o'r blaen yma. Yr ydym yn ei nlo yn bur sicr fod eglwysi Cymreig y lie yn barod roddi pob help i achos felly, os gweiir fod yma gnjvvyllyn iach i'w gychwyn.

RUBBING EASES PAIN, By instinct the hand flioH to the part hurt, but to eliminate Aches and Pains a safe stimulating medium or lubricant is necessary, and its physical condition should facilitate the process of rubbing. Such is ELLIMAN'S EMBROCATION. Biliman's For Rheumatism, Lumbago, Etliman's „ Sprains, Bruises, Elliman's s Fresh Cuts, iilliman's < Sore Throat from Cola; Etiiman s „ CoM at the Chest, ES'imars's ». Neuralgia from CoM, E' mart's C!si?blainsbeforeBrokeH| fciiitnan's Coras when Painful, Elliman's „ Cramp, Stiffness, _m Elliman's Soreness of the Limbs Elliman's after Cycling, Football, Iilliman's Rawing, &c. Bottles, 8; a." is. ild., 2S. 9d., 4s. 2 s Svns & Co.. Slough, England..

DIRGELWCH DAU NADOLIG. PEKfOD III.—Farhad. Aeth yr yswain droion i edrych allan i gyfeiriad y mor. Rhuai y mor yn ofnadwy -yr oedd digter yn ei donau, a'i donau liidiog yn lluchio eu hunain yn chwilfriw ar y creigiau. Fel yr oedd y corwynt yn chwythu, yn chwiban, yn ochain, ac yn brochi! Ofnadwy meddai yr yswain. Dychrynllyd atebai Twmi y gwas, oedd yn ei ymyl. Dacw oleurii yn ymyl y graig gwaeddai yr yswain yn ddychrynedig, ac eiliad arall yr oed Twmi yn y Neuadd, a llefodd yn fra" bus,— J Jong ar y creigiall Am eiliad ymwelwodd gwynebau yr oil, ac yn nerth ryw allu, na wyddai neb beth, rhuthrodd y gwyr cryfion fel un drwy y drws, a chyda rhaffau rhedasant tua'r graig, lie yr oedd llong yn cael ei ehuro yn ysgyrion gan y tonau. Clywyd lief yn yr ymyl, ac et erfyniadau,' mynodd Bonsville gael ei oll- wng i lawr. Yr oedd breichiau cedyrn yn dai ar y lan, a chalon wrol wedi myned i lawr, dim ond am ychydig ciliadau, a chlywyd lief floesg am ymwared, ac yr oedd y bechgyn cyhyrog oedd i fyny yn tynu fel cewri, ac wele swp o ddynoliaeth ddiymad- ferth yn dod i fyny. Pruan o Bonsville wrol,' ebe'r cyfeillion oedd oedd yn ceisio cael y rhafF allan o'i afaelion diollwng. Yr oedd wedi ei guro yn echrydusgan y tonau. Cludwyd ef yn ol i Min y Mor. Yr oedd yn anymwybodol, a rhyfjg fyddai anturio i'r fath ferw brawychus etu. Nid oedd un ddynes wedi anturio allan, ond ni ddisgwylient weled y fath olygfa yn dychwelyd. Dychrynwyd hwy pan ddeall- asint mai Bonsville oedd y dewrddyn oedd yn cael ei osod ar lawr y neuadd. Dygwyd y llusernau i'w ymyl-y fath olwg ddyeithr- iol-yr oeddynt wedi eu syfrdanu, ac ed- rychent yn ddychrynedig ar eu gilydd. Yr oedd Eluned o'r naill du, a'i thad yn ei chysuro. Cyneuwyd busern neu ddwy yn ychwaneg — ymddyrysent! Yr oedd ei ddillad yn ysgyrion-yr oedd ei wedd wedi newid-yr oedd wedi dyeithrio. Clustfein- iai un i wrando os oedd yn anadlu-yr oedd yn fyw yn sicr Daeth Eluned yn mlaen, a gafaelodd yn ei law-yr oedd ei ddwylaw wedi chwyddo, ond y gwyneb y gwyneb Tybed eu bod wedi eu gorphwyllo oil ? Gosododd ei llaw ar ei wyneb, edrychodd i fyny at ei thad, a wylodd, Syllodd eto mewn dyrys- wch a braw. Allai hi ddim sylweddoli beth oedd wedi cymeryd lie yn yr haner awr ddiweddaf. Tra rhuai ystorm o'r tuallan, yr oedd ystorm o drueni oddifewn. orisv '(Bonsville sibrydai un yn amheus. I I Jim posib—mae'r gwaharuaeth yn or- mod ebe un arail. Edrycher ar ei ddillad, ac ar ei wallt- dim tebyg,' sisialai un vedyn, ac eto yr oedd rhywbeth—rhywbeth Ceistai Eiuned oliwng ei law, ond nis gallai-nl wyddai ai etc ynte hi oedd yn gafaelyd-vr oedd wedi ymgolli. Beth ydoedd ? Methai wylo-nid oedd ei medd- wl yn ddigon sicr i sylweddoli dim. Gos- ododd ei llaw eilwaith ar ei arlais, agorodd y truan ei lygaid yn wanaidd. Yr oedd y benbleth yn myn'd yn fwy. Cariodd ei lyg- aid eto. ac ymddyelthriodd. Agorodd hwy drachefn,|ac ocheneidiodd a syllodd ar yr hon afaeliai yn ei law, ac i dde, ac i'r aswy. Breuddwyd ] Eluned Breuddwyd r ebe yn eiddil. Gogwyddodd Eluned ei phen, ac wylodd yu chwerw. Bywyd bywyd neu marwolaeth yw hyn ?' sisialai ef yn wanaidd eto. Yr oeddynt oil wedi ymddyrysu, ond sibrydodd Eluned,- Bywyd bywyd yw 1' 10 diolch Bywyd Breuddwyd dreigl- ai yn wan dros ei wefasau glasddu. Llais llais O ddirgclwch ebe El- uned yn wylofus. Eluned Eluned Ie, hyhi'yw,' yngan- ai'n ddistaw. I Llais, iiais dyna ddirgelwch sibrydai hi yn grynedig. Eluned Breuddwyd Hywel di- ferai yn floesg dros ei wefusau. Yr oeddynt oil yn tywallt dagrau erbyn hyn Howel 11 galwai hi yn syfrdanol. > Eluned oedd yr ateb, fel o fyd arall. 4 Hywel gofynai eto yn bryderus. Bluned ediai vntau yn grynedig. Anesioniadwy meddai yr yswain, yr ydym wedi mynd i fyd dyeithr.' 'Na, na, M!n y Mor, Hywel Rhys' oedd y geiriau toredig o enau y truan. Edrychent yn syn yn llygad eu gilydd, ond ni ai y dirgelwch yn ilai, ac er iddynt orfod credu eu llygaid a'u clyw, yr oedd eu rheswm yn gwamaiu. Tra yn cydriabod ) n anewyl ysgar mai Hywel Hhys oedd y truan, curedig ar lawr y neuadd, ac a geis- iant—un ac oil ei adferyd—'Beth,' 'sut,' pwy,' pam oedd y geiriau Mbrydenf Hyd yn hyn, ni feddyliodd neb am Bons- viIJe, ar wahan i'r truan oedd ar lawr, a'r ffaith hono yn dyfnhau y dyryswch. Pel y rhai y rhyferthwy rhaid fod Bonsville yn y cenlli trochionog. a rhuthrodd rhai o wyr cryfion yn wyllt allan ac i ymyl y graig lie yr aeth i lawr, ac er hir aros yn bryderus, nid oedd obaitn am waredigaeth, a phan ddychv, elasant, wedi toriad y dydd y gwynt w?di gostegu a'r mor yn ymion- yddu,ac ewyn cynddaredd yr ystorm ar fin y traethell, dychwelwyd yn drallodus i Min y Mor at yr unig un-ailai roi goleuni ar y dirgelwch, a'r hwn pan gyrhaeddasant oedd wedi adferyd ychydig drwy gymoith arnsero Disgynai goleuni y boreu fel gwawr o fyd arall ar ei wyneb. Nis gallai Hywel Rhys ddweyd dim yn ychwaneg nag iddo gael ei olchi oddiar fwrdd y ilong i ddcrnyn o graig, nc iddo ddod o hyd i'r rhaff oedd yn crogi drosti. Nid oedd yn gwybod dim am y gwr dewr galoh oedd wedi disgyn wrthi, a wylodd pan ddeallodd mai Bons- | ville ydoedd. Er na reh end Bo t, zc ynt''u, yr yr :j,i g' v nc)s Hvwf'1 Rhys i yi> 4*is eu, t»nd storm ac etddigeau uedd yn golchi ,»rnvnt y pryd hwnw, ac en i'r msin a'r Hall gredu fod angau wedi pendc..t'nu y cweryi. ac 1 Hywel Rhys o gyv ily'd ddtanc o'r gymdogaeth rhug iduo ddiea n sefyll ei brawf am goUi bvwvd dye; a iiynv yn ddieuog, ohcrwydii B01 svHle oe id yr ymosodwr, oud na djvweder oncry d-i am y m 'rw.' Yr oedd y sroraj wedi cvfareddu, 0 fewn d utddyid c o hyd gorph marw Bonsvilletr y traeth, ond "U y di- gwyddiad a'r d rgelwcb yn fyw ar got cen hedlaeth gyfan. Caf dl yswain Min y Mor tyw i hen I ddyddiau, felly Twmi y ?was yn mhell dros ( ddyddiau ei ddefnyddioideb, a chawsant I gymdeithas a nodded tynerkHywel Rhys ac Eluned fel meistr a meistres aelwyd Min | y Mor. BRET HARTE. (Diwedd y Stori fuddugol).

GWAUNCAEGURWEN. MR. GOL. Y testyn y tro hwn fvdd 'hwnt ac yma.' Y mae un dosbarth o ddynion yn hynod hoff o wthio eu hunain i swyddi, fel y mae rhai yn ein hardal ni Rhyw ychydig o ddynion dwad ydynt, ac y maent wedi dechreu ffurfio cymdeithas er cael Hywodraethu busnes y doctoriaid. Maent yn bwriadu gwnend ffwrdd a'r doc- toriaid presenol, pe medrcnt. Y dydd o'r blaen, anfonwyd i'r 'Western Mail' am wasanaeth doctor—nis gwn at beth ond chwareu teg iddynt, yr oedd eisieu doctor arnynt hwy i wella y bendro a Ilawer o'r man ddoluriau ereill. Peidient a meddwl gwneud i ffwrdd a Dr Rees—byddai mor hawdded iddynt i symud Mynydd Etna a'i ddodi i lawr yn ymyl y capel bach, a sym- ud yr hen ddoctor. Mae genym y doctor- iaid goreu yn y Deheudir, ac nid oes eisie-i eu gwell; y mae yr ardal yn berffaith satisfied arnynt. Gwelais papyr rheolau eu cymdeithas, yn dangos talei-It y clic. Os oes eto eisieu Satan-un llosg I Yn He ffynon Elian; Papyr newydd y scheme, bydd y fan I'w gael uwchlaw y geulan. Y mae Dr Rces yma er's deuddeg ar bugain o flynyddau, ac yn ddyn sobr, fel y dylasai pob doctor fod-vn barod bob amser, canol nos fel canol d\dd. Mae wedi bod gyda chanoedd o wragedd ar enedig- aeth babanod, ac heb i'r un bywyd gael ei golii—v mae hyna yn fare tra uchol i ddoc- tor. Y mae yr holl ardal yn ei hoffi. Tro arall, yr oedd gweithiwr o'n hardal heb fod yn hwylus. Adnabyddodd Dr Rees ei ddolur, ac fod careg yn tyfu yn ei gyfan- soddiad, ac anfonwyd y dyn i lawr i'r claf- dy. Mae llawer yn credu fod doctoriaid goreu y byd yn yr hospital. Mewn ychydig ddiwrnodau, anfonwyd yn ol at Dr Rees i ddweyd nad oedd dim ar y dyn. Gallwn feddwl fod y doctor yn gynhyrfus ei feddwJ, Z7, gan ei fod yn gwybod gwell. Heb golli amser, aeth y doctor i lawr i'r ciafdy, a I gosodwyd y dyn dan operation,' ac er siomiant a chywilydd i feddygon y ciafdy, cafwyd yno y gareg, fel yr oedd Dr Rees weji hysbysu, a hyny er ei erlod. Gweithred arail o eiddo'r doctor ydoedd gweini ar weddwon a phlant amddifaid, a hen bobl wedi eu hatal yn y gweithfeydd, heb gael ceiniog o dal erioed. Dyna'r boneddwr mae'r clic am ei newid. Cywiaid erch sy'n gado'u hynt Eu hunain, ffei o honynt. Un peth sydd gen i yn erbyn Dr Rees, Mr Gol, sef ei fod yn perthyn i gymdeithas yr hen lanciau, pan mae'r gwr doeth yn dweyd nid da bo'r dyn ei hunan Aed rhyw hogen teg ei hagwedd-ar ei ol A'i ddwyn o'i unigedd Mwy gwael bod heb. ymgeledd Na dim o'r byd tu yma i'r bedd, Yn y misredd diweddaf bu pobl ieuainc y Waun yma yn ddiwyd ddysgu cantata erbyn y Nadolig. Cawsant dri chyfarfod poblogaidd Yr arweinydd ydoedd Mr D W Roberts, dyn ieuanc sydd yn dringo grisiau cerddoriaeth yn rhwydd. Y pianist oedd Master D John Evans (Ensydd Glan Gurwen), yr hwn eto sydd yn fyw a llawn o'r dalent gerddorol. Da oedd genym glywed am ei lwyddiant yn pasio yr arholiad, y dydd o'r blaen, yn Abertawe, lie y daeth allan, mae'n debyg, yn yr Honours' Stage, yn y Senior Class, o dan y London College of Music. Well done,' fachgen. Mae'n dda genyf fod y Bill Addysg yn gweithio ei ffordd er llwyddiant Maer tal wedi gostwng yn Mhlwyf Llangiwc gryn dipyn, a gwn fod y trethdalwyr, un ac oil, yn bloeddio Amen ac Amen. Er fod rhai o'r Radicaliaid yn tanbelenu at y Bill, mae boneddwyr anrhydeddus y School Board wedi gadael yn eu hewyllys Z,37,000 i'w talu gan y trethdalwyr ond chwareu teg iddynt, by instalments.' Blwyddyn Newydd Dda i Olygydd a Staff y DARIAN-Blwyddyn Newydd Dda i'r go- hebwyr a'r dosbarthwyr. Blwyddyn Newydd Dda i Dr Rees i fod yma am ei oes Blwyddyn Newydd Dda i Dr James i gael cymhares bywyd, gan fod ei dy yn barod. Blwyddyn Newydd Dda i'r schemes' i fyw yn well yn y dyfodol. Oer yw'r awyr, a rhewa, Yn y ty ein tan ni thwyma. Yr eiddoch. q- CURWENYDD.

LLYFR Mr. D. A. THOMAS, A.S., A 1 y Fasnach Lo yn ystod y 50 mlynedd diweddaf /S'jo—ipoo. Dymuna Mr D. A. Thomas hysbysu ei fod wedi cadw nifer o gopiau o'r liyfr uchod, l i'w hanfon i lywyddion, ysgrifenyddion, pwyllgora.u y gweithwyr, ac atalbwysw,yr ar dderbyniad gair oddiwrthynt.

addysg ac Ariao, Dyma y odciU: b^nc sydd wedi cael mwyaf ) s ,-i'w yn ein gwlad yn ystod y flwyddyn ddiweddaf, ac y mae yn hur deKvg mai cyrr.a fydÔ testy r. tin gwiuo w wyr. a newyddiaduron o bob (:rradc1 ft • fLvyddSfi nesaf, os nad am ftynydd 1L1.1 dayfo i J Gwnaeth y L;, rddau Vsgoi waith mor I ragorol yn y^t x] y tair mivntdd ar ddeg ar j hugain diweddaf nes enil; cdro\g -cd rhieni I plaid em gwiud. Yn ra.»-iOi, >s oeddyr ysgul on gwirioddol (?) yn ,.oih y-n-idiried- j aeth y rhieni, ac hefyd yn ,odi •- e n^^aeth I a.n;: no) Fglwyswyr, fel y d-t: uf .odt- aet.iU ar gaicnau Eglwysw« r, To mid. ac ereiii, 1 hag iddynt dd.fianu o'i uv Er mwyn sicrhau eu bodolaeth am ychydig flynyddoedd eto, rhaid a osodwyd ar y VVemyddiaeth Doriaidd I dewvn mewn I fesur i'r Senedd, yr hwn madderr > [ wnai addysg y wlad yn un drwy yr holl wlad, ac o'r ysgol elfenol i'r Coleg. Ond yi amcan mewn golwg, yn ddiameu, sydd gwneud i ffwrdd a'r Byrddau Ysgol. Cam tuag yn 01 ya ddiau ydyw hwu, a cham hefyd wedi ei gymeryd heb ofyn barn yr etholwyr o gwbl. Yr ydym yn synu weithiau paham na byddai y Weinyddiaeth yn ymddwyn yn yr un modd gwda diffyndollaeth, yn lie gyru Joseph yn genhadwr o fysg y Iluaws i geisio hudo cefnogaeth i'r mudiad gyda'i naiod a'i allu swyngyfareddol. Y mae yn bur debyg mai yr un modd yr UJI modd yr ymddygid at bwnc yr a'rian ag a wnaed at bwnc addysg, oni bai am wrthwynebiad Ritchie, Hamilton, a Devonshire. Y tri wyr hyn oeddynt yn feddianol ar asgwro ce:n rhy gryf i blygu i'r ddu wi;s a gyn- nrychiolir gan Chamberlain. Y mae y ddau bwnc yn gam newydd. Paham y mae yn rhaid cael barn yr etholwyr ar un ac nid ar y llall ? A ydyw pwnc addysg yn llai ei bwys na phwnc yr arian ? Nid ydym am fynud yn credu nad ydyw Joseph yn hollol gydwybodol gyda phwnc yr arian hyny yw, ei fod ef ei hun yn credu yn gryf yn yr hyn a bregetha, ond nid ydyw hyny yn un rheswm dros i neb arall gredu yr un fath ag ef, Am hyny y mae ef wedi myned allan yn ei enw ei hun, a chyda llwyr ymddiriedaeth yn ei allu i berswadio yr etholwyr i roddi yr ymddiried- oliaeth lwyraf ynddo ef ac yn ei ailu i sicrhau mwy o lwyddiant masnachol nag o'r blaen. Cawn weled heb fod yn faith iawn beth ydyw barn yr etholwyr. Yr etholwyr sydd yn gyfrifol am bob peth sydd wedi ei ddwyn oddiamgylch gan y Weinyddiaeth. Yr ydym yn cael fo J diffyndollaeth wedi cael ei sefydlu mewn gwledydd tra mor er mwyn talu y dyledion yr aed iddynt mewn rhyfeloedd ac yn hyn y mae Joseph yn debyg iddynt. Y mae y baich mawr sydd wedi ei daflu ar gyllid y wlad gan ryfel y Transvaal fel hunllef ar y wlad, a miloedd lawer bron a llewygu odditano. Wrth edrych ar John Bentarw a gweled ei sefyllfa, daeth i galon Joseph i gredu y gallai gael John i wneuthur ei ewyllys dim ond gofyn iddo, gan fod ei faich bron a'i lethu; ond y mae John wedi cael ei dynu i mewn o'r blaen gan Joseph, ac ymddengys nad ydyw yn rhyw barod iawn i roddi coel ar y swynwr y tro hwn. Ond v mae un peth 0: blaid Joseph, sef y ffaith fod John yn llymeita llawer, a'i bod yn bosibl cymeryd mantais ar ddyn neu wlad pan dan effeitliiau cwrw. Ond i edrych eto ar bwnc addysg, yr hwn, yn ein tyb ni, sydd yn llawer mwy pwysig i'r wlad na phwnc yr arian, ond i bwnc yr arian i gael llonydd fel y mae. Yr ydym yn gweled sefyllfa pethau yn dywyll iawn, a hynv yn benaf am mai penboethni a sel grefyddol sydd yn creu 9 cynwrf yn y wlad. Nid addysg ydyw y cwestiwn o gwbl, ond seetyddiaeth wedi myned yn nwydwyllt. Traddodiadan y tadau sydd—lawer o honynt yn ddisail i'r eithaf, ond yn nychymyg a breuddwydion dynion o dueddfryd ofergoetus-wrth wraidd y cyfan o'r anghydwelediad. Pa beth a ellir ddisgwyl? Yr oedd esgoh dysgedig yn ddiweddar yn haeru foa crefydd a dysgeidiaeth grefyddol i'r plant wedi bod yn y front yn yr ysgolion Eglwysig bob amser. Gwyr yr esgob dysgedig hwnw yn gystal ag y gwyr unrhyw un sydd wedi talu y sylw lleiaf i ddeddfau addysg, ac i reolau y Bwrdd n Addysg, nad ydyw addysg grefyddol yn y front mewn unrhyw ysgol sydd yn derbyn rhoddion [grants) at eu cynhaliaeth. Hwyrach fod yr esgob dysgedig yn golygu wrth ddywedyd yn y front yn gyntaf o ran amser hyny yw, o naw i ddeg yn y boreu. Nid oes gan addysg grefyddol ran na chyfran yn ngwaith yr ysgol ar ol i'r cofrestriad gael ei wneud. Addysg fydol yn unig sydd i'w chyfranu wedi hyny am ddwy awr yn y boreu, ac am í ddwy awr yn y prydn^wn, neu am awr a haner wedi y cofrestriad. Y mae deddf y wlad, felly, wedi cau addysg grefyddol allan. Ar ddiwrnod arholiad Ysgrythyrol, ni faidd yr un athraw gofrestru y plant o gwbl. Hwyrach, fod yr Esgob dysgedig yn golygu wrth y front fod rhyw dri I>MI bedwar o ddyddiau saint, etc., yn y flwyddyn, a bod y plant yn cael gwyl y dyddiau hyny. Ond nid ydynt yn yr ysgolo gwbl y pryd hwnw, yn ol rheolau y Bwrdd Addysg. Os ydvnt yn cael eu cofrestru ar ddyddiau o'r fath, y mae hyny yn dor-cyfraith. Paham y ceisia esgobion genym gredu yr hyn nad ydyw wir ? Gwnant hyny yn ddiau am y credant ein bod yn bobl ofer- goelus, YI' llyn hefyd sydd wir ond hwy ydyw y bobl y mae yn rhaid i ni ddal yn gyfrifof am ein hofergoeliaeth yn fwy na neb arall. Nid oes dim un geiniog o rodd y Llywodrae'^h yn cael ei thalu am addysg grefyddol mewn unrhyw ysgol yn y wlad. Gwyr yr Esgob hyn gystal a ninau. Nid ydyw y trethualwj i* waith yn TaddIon talu am ddysgu crefydd trwy orfodaeth yn yr ysgolion. Y mae yr Eglwys wyr yn y gorphenoi wedi cod VTI taInt' yn wirfoddol 1 am yr addysg yma, ond nid yn rhyw | gaionog iawn. Yn wir y maent am orfodi y trethdalwyr i wneud hyn yn eu lie, ond n d ydyw y Ddeddf Addysg newydd yn caniatau peth o'r fath, ond y tu allan i'r amser cofrestriad. Cewch ddysgu y peth j a fyiioeh bron i'r plant cyn neu wedi y cofrestriad, ond nid ydyw yn deg i chwi ofyn ara unrhyw gyfran o'r arian a dder- oynir am yr addysg a roddir ar ol y cof- restriad er mwyn talu am gyfraniad yr addysg a roddir y tu allan i hyny. ixhodded yr Esgob ei hun yr addysg nyny neu unrhyw un a ddewiso, ond peidied a gofyn i'r athraw i'w chyfranu ai tal a dderbynia am gyfranu addysg ■' Nid ydym ni yn gweled un anhawsder 9 i gario allan y Ddeddf newydd. Gellir yn hawdd roddi yr ysgolion ar brydles i'r awdurdodau, dyweder, o ddegi bump bob i dydd, a chaed yr offeiriaid ac ereill gyf- ranu yr addysg a ddewisont o naw i ddeg, neu bydded iddynt dalu o'u llogellau eu hunain i'r athrawon am eu gwaith yn eu lie. Y mae adeg gorthrymu wedi bod yn faith lawn. Y mae adeg gorthrymu yr athrawon wedi bod yn faith iawn. Y mae rhai o honynt yn caru y gefynau, ond y mae y mwyafrif mawr am gael llonydd i wneud eu gwaith eu hunain, a gadael i'r oifeiriaid eu gwaith priodol. c;

NODION 0 RHYMNI GAN OWAIN GLYNDWR. Dyma wleddoedd y Nadolig eto un waith yn y -of, a ninau, mi abe;th. iaf, yn \\eJ¡ o honvnt. Cytarfodydd j pregethu C aifiniaid Tvyncarno oedd ar ben y rhes eleni, fel arfer am y naw mlynedd ar hugain diweddaf. Buwyd wrthi j dydd Nadolig a'r nos fiaenorol. Gwleddodd tyrfaoedd mawrion ar arlwyon y Parchedigion R. J Rees, M.A., Aber- j ystwyth, a Nantlais Wdliams, Amman- ford. Mor gvfiawn yr arddelwyd eu gweinid jgae-h fel y g^nai y bobi yn y gy:chwyl hyd y diwedd. Gafwyd canu ardderchog, dan arv. einiad y cerddor trwyadi, Mr D. B, Evans, a'r organ In soniarus dan fysedd Dövi Carno, Pur goeth oedd y pregethau hju-mae Rees Fel mor yn d liderfyn A Nantlais a'i fwynlais fyn, \n foesgar, i'r nef esgyn. Yn Penueh cafwyd eisteddfod fiasus, yr hon sydd erbyn hyn yo sefydliad biynyddo!, a phlant awen a chan yn edrych yn mlaen gyda phleser arni. Cychwynwyd y cyfar fod cyntaf yn gynar yn y prydnawn, ond ni chefais hwnw. Beth by nag, bu cyfaill i mi mor gaiedig a rhoddi banes cyfiawn I o'r prif gyfarfod, yr hwn a estynodd hyd ddeg o'r gioch yr hwyr. Unawd contralto — Cyd-fuddugol, Miss Morgan, Plantation- street. a Miss Owen, Forge.- street. Unawd soprano—Miss V'organ eto. Un- awd tenor—Mr David Ricbarcs, Carno. Deuawd—Mr John Evan Jones, Carno, a Mr James Evans, Carno Unawd bass— j Mr James Evans. Englyn i'r Diogyn'— M eillionydd Deugain llinell i'r I Ddilips N'oddfa '-Meisiionydd. Traet'nawd—Mr David Giles Williams, gwr ieuanc gobeith- iol sydd yn Penuel a'i wyneb ar y weini- dogae,h. Cyfieithu o'r Gymraeg i'r Saesoneg—Cyd fuddugol, Mrs Griffiths (anwyl briod y Parch G. Griffiths) a Mr Thomas (Ap Tydfil), dau yssoihaig gwych at waith o'r fath. Arweinydd y dydd oedd y ffraeth Parch G Griffiths beirniad y farddoniac, h. etc., y donio! Ogwy, Pen- gam. Beirniad y canu, Mr Li Griffiths, Hefyd yr oedd Ap E'yrch ar fwrdd yr ysgrifenyddiaeth, yr hyn oedd yn sicrhau llwydd a hwyl. j Heno, nos Sadwrn, yr wyf i fyny yn hwyr, yn disgwyl yn bryderus am ganlyn- | iadau brwydr Armageddon Caerdydd, a b thynged ein Cor Meibion. Mae tua dwsin o gyfeillion fu yn t'eulio orig gyda mi wedi \madael, a dim ond un ar ol yn mvsg y teulu. Y newydd cyntaf gawsom oedd fod ein cyfaill hoff, Mr John Lewis Thomas, wedi ei ddewis allan 0750 denoriaid yn un o'r tri gorcu, i ail ganu. Pan glywsom hyn, dyma cheers brwd yn tori allan yn yr ystafell, Mae yn wir nad oedd yn syndod, j oblegid mae Mr Thomas wedi cipio gwobr yr Eisteddfod Genedlaethol fwy nag un' waith, a gwyddom hefyd nad oes ei hail fel lleisiwr yn Nghymru heddyw, a phe buasai wedi cael addysg y R.A.M., ni fuasai ei hail yn y byd. Treinio ei hunan yn unig wnaeth erbyn yr ymgych hon, Wedi hyny, dyma y newydd yn dyfod nad oedd ein Cor Meibion yn fuddugol, ond gyda y newydd cysurlawn ei fod wedi ei restru yn un o'r cbwech cor goreu, allan o 17, a llawer o'r rhai hyny yn rhai o brif gorau y Saeson. Er yn siomedig am na z' fuasai y wobr fawr a'r cwpan hardd wedi dyfod i Rhymni, yr ydym yn llongyfarch y cor a'i arweinydd cerddgar, Mr Dan Owen, am y safle anrhydeddus gawsant, a'r stand ardderchog wnaethant dros anrhydedd Gwlad y Gan.'

4 Senghenydci. N ODDFA.- Y Nadolig, cynaliwyd cyng- herdd llwyddianus iawn gan yr eglwys ucnad, Buont yn ffodus i sicrhau gwasanaeth can- tore" en wo fel y clengys yr enwau canlyn- ol: Soprano, M'ss Gertie Wedlake, Caer- dydd; contralto, Miss S. Davies, Beulah Brych tenor, T F Evans, Pentre bass, W Bury Morse, Pembrey; cyfeilydd, J. Pugh, Maesycymer. Yr oedd yr unawd a rodd- wyd ar y berddoneg gm Master D. J Evans yn dderbyniol iawn. Chwareuodd y 'Battle March of Delhi (Pndham) yn ardderchog, a mawr yw y clod id 'o pan ystyrie n nad yw oLd raw mlwydd oed. Uywyddwyd J gan Mr D A Jones, M.E., Windsor Col- liery.

RAMOTH, HIRWAUN. Cvfcrfodydd Llenyddoly Nadolig. Cymerodd yr uchod le ddvdd Nadolig. Beirmad y canu, Mr Joseph James, A.S., Heolyfelyn, Aberdar. Beirniad yr am- rvwmeth, Mr Evan Bryant (leuan Eifed), Wind street, Hir waun beirniad y Fancy ^'ork, Mrs Owen George, Maesydderwen. Cy fed wyr, Misses J M Watkins a E M Fhiiiips Arweinydd v dydd oedd y George Hague. Yr vstrifenyd(i>on oeddynt Mri D J Jones a W Josiah Evans. Cyfarfod 2 o'r gloch. Agorwrd trwy anerchiad gan v llywydd ar Y pwysigrwydd o dreulio y dvdd vnv liordd iawn.' 0/ Cystadleuaeth solo alto, 0 r fath gyfaill ydyw'r Iesu,' goreu o 5, James Harries. Adrodd Y deg gorchym- yn,- goreu o 3, Lizzie Smith. Ysgrif ar Hanes Moses, i rai dan 16 oed, dyfarnwyd y wobr gyntaf i Jennie Evans ail i J T Evans. Unawd soprano, 'Myfi sy'n rnag- J'3TI, un yn cynyg ac yn llawn deil- wng o'r wobr, sef Mary Thomas. Darllen yr A B C, gcr-n, ;ieiijanin Davies, Ed- ward Smith, ac Abraham Srna^, Cvs- lad eu;eth_ 1M w La e.sieu Di bob awr,' goreu o 5, Aoraham Smaie; ail oreu, Alexander Da vies. Deuawd i blant, D, mi Feibl anwyl Tesu,' goreu, W Evans a Alex Davies. Adrodd Y chwareu,' goreu o 3, Hannah J Evans: ail, W Evaus. Fancy Work—' button hole'and darning goreu ar y ddau gystadleuaeth, Maigaiet Gweu Jones. Ateb yofvniadan ar Hanes Moses, allan o 6. goreu. JBlodweu Jones ail, W Evans. Yna canwyd Hendon gan v dorf, a diweddwyd cyfarfod hwylus a dcmiol iawn. well done. Cyfarfod 6 o'r gloch. Araeth gan v llywydd. Unawd agor- iadol, Cymru Fu,' gan W Watkins. Un- rhyw adroddiad, goreu allan o 3, Wm T Edwards. Silleba yn Gymraeg, goreu o 2. Henry Jones a M A Jones. Ysgrifenu atebion ar Hanes Moses, goreu, M A Jones a Jennie Evans. Triawd. goieu o 3 parti, parti W Harries. Prize bag. goreu, M A Morgans ail oreu, E M Phillips. Baby's wool bonnet, goreu o 4, Marv Jones ail oreu, E M Phillips. Gystadleuaeth solo tenor, 'Darlun fy mam,' goreu o 2, Win. catkins. Fancy work—pincushion, gor- eu, M A Jones ail, Lizzie Rowlands. Y Text, goreu, M A Morgans. D'oleyd fancy work, goreu, Lizzie Jones ail, M'G Jones. Crotchet, goreu, E M Phillips; ail. Lizzie Jones; 3ydd, Lizzie A Rowlands; 4ydd, Rachel Harries 5ed, R D Evans Araeth ar y Beibl; 5 yn cynyg, rhanwyd y wobr rhwng M A Jones a J Evans. Par o hosanau, goreu o 6, M Williams. Prif adroddiad, t storm Tiberias' (Ap Ionawr), goreu o 4, Gomer Jones; ail, Tom R Evans. Unawd baritone, Brynian aurfy ngwlad,' goreu o saith, David Thomas. Traethawd ai Ddiffygion yr Ys- ol Sul, yn nghyd ag awgrymiadau er gwelliant,' saith yn y gystadleuaeth, a rhanwyd y wobr rhwng Tom Rowe a Samuel Jones. Unrhyw ddadl, goreu o ddau barti oedd parti Jennie Evans. Prif ddarn corawl. Dies Iree (Dr Parry), ar y geiriau,' Daw mawr, pa beth,' &c. Daeth tri chor i'r gystadleuaeth hon, sef cor Tom Young, cor Henry Jones, a chor Gwen Watkins. Yr olaf yn fuddugol. Pasiwyd pleidlais 0 ddiolchgarwch gwresog i bawb a fu yn gwasanaethu—o'r llywydd i lawr i'r dryswr. Yna terfyn- wyd dydd o lawenydd. m wunhad, ac hyfrydwch mewn ystyr adloniadol ac adeiladol. Da iawn. Moes eto vw dvm- uniad YSG.

Noah Jones Prize Draw- ing, Pontypridd. WINNING NUMBERS. 1832, 1051, 1229, 1822. 1059, 1701, 544, 596, 1656, 1251, 704, 681, 225.1270 369, 634. All Prizes to be claimed in 14 days or they will be forfeited. JOSHUA LEWIS, Sec., 52, Norton Bridge, Pontypridd

YEARS OF BILIOUSNESS ENDED BILE BEANS PROVE A BLESSING About this period biliousness, in conse- quence of heavy eating, is very common. Bile Beans' are therefore very much in demand at this period. They cure bilious- ness, headache, bad taste in the mouth, heartburn, dry pirched mouth, etc., as nothing else can. Here is a proof of their power:—Miss Clara Day, of Priory Street, Ware (Herts.), had bilious attacks every few days. Morning after morning," she says, "I would awaken with my head aching most terribly then I would turn very sick, tremble violently, and be overed with perspirat on I lo>t all my colour in conse- quen :e of these attacks, and became quite yellow. Sometimes I used to go out feeling quite well, but came home again very ill, so sudden were the attacks. I have even had to stop the kitenen clock because I could not bear the slight noise it made. One day I read about Chas. Forde's Bile Beans, and procured a suppiv, I took them regularaly, and in a very short time found they were doing me good. The sick- ness an-d- the biii-ms headache came less 1!), -Is t) am frequently, then stopped altogether. I am now quite cured and never know what it is to have either bidousness or headache. Ad Ch eclÍsL supply Bile De,1liS at T IIi or 2/9 per box. 2 ?u size contains 3 times J [

:o Dywej un g d y r i ilr T R. Evans. cyfrei 1 Caergvbi. ddod i'r reies ar ran y 1, r;aiJ, a boa Air Evans yT). barod i setyll. J