Y Dydd

PORTHMADOC. Nos yr 16eg cyfisol, ydoedd adeg nad anghoflr yn ddiau gan y to presenol o drigolion ein tref, fel y noswaith yr ymwelwyd a ni gan y gwron o Fadryn, yr hwn sydd wedi d od i'r maes fel cadlywydd gwrol a phendeofynol i arwain y blaid Ryddfrydig—i wneud ymosodiadaruno amddiffynfeydd gorthrwm a thrais Toruiidd yn Nghymru, yr hon sydd wedi herio pob ymosodiad er's deg a thriugain o flyuyddoedd bellach. Ond er y temtio, a'r bygwth. a'r sgriwio, y mae y blaid Hyddfrydig yn ennill nerth yn barhaus; ac wrth ymwrando a sylwi, y mae yr arwyddion yn amlwg y bydd y frwydr hon, ar lawer o gyfrifon, y bwysicaf a ym- laddwyd erioed yn Arfon, os nad Cymru oil. Ac os colli y dydd a wna y'Rhyddfrydwyr, nid ar y cadlywydd na'r trefniadau y bydd y bai, ond ar y dosbarth llwfi a digalon hwnw sydd yn ofni d'od i'r maes yn wrol a phenderfynol o blaid yr egwyddorion a broffesir ganddynt. Daeth Mr. Parry yma gyda y tren, ychydig wedi pedwar. ac ymgasglodd cannoedd o bobl at orsaf y rlieilffordd, gan benderfynu rhoddi ar ddeall i bawb mai efe yw y gwr y mynant hwy ei anrhydeddu. Yr oedd cerbyd E. Breese, Ysw., wedi d'od i'w gyrchu i'r dref, ond tynwyd y ceffylau o hono, a llusgwyd Mr. Parry, a'r boneddigion Counsellor Williams, S. Holland, Ysw., E. Breese, Ysw., gan y bobl, trwy Tremadoc, ac yn ol i'r Port, yn nghanol banllefau Parry for ever," nes oedd y creigiau cylchynol yn diaspedain gan y bloeddiadau. Drwggenyfglywed i'r blaid Ryddfrydig achosi dychryn mawr ar ei dynesiad at Tremadoc, i ddau neu dri o ber- sonau, y rhai oedd ar y pryd yn treio maglu ffermwyr diniwaid i roddi eu pleidlais i'r Tori; ac fe ddywedir fod y dychryn a gawsant y fath, nes eu gwneud yn hollol anghymhwys at y gorchwyl oedd ganddynt mewn Ilaw y diwrnod hwnw. Ond gan fod y Town Hall yn llawer rhy fach i gynnwys y fath gynnulleidfa auferth ag oedd wedi ymgasglu ar y pryd, anerchwyd hi o ddrws y Commercial Hotel, yn Gymraeg a Saesonaeg, gan Mr. Parry. Amlygodd i ni ei syniadau gwleidyddoi yn hynod o ddifloesgni. Os anfonid ef i'r Senedd, yr oedd am bleidio Gladstone, ac am berffaith ryddid crefyddol a gwladol i bob dyn; ac am gydraddoldeb crefyddol; ac am agoryd y Prifysgolion i'r Ymneillduwyr yn ogystal ac my eraill; ac y gwnai ei oreu i ysgafnhau y beichiau trymion sydd bron a Ilethu y wlad yr adeg bresenol. Ac os dygid mesur er gorfodi tirfedd- iannwyr i werthu darn o dir at gapel neu ysgoldy, y gwnai ei oreu at ei basio yn gyfraith. A dywedodd yn mhellach, os na fyddai iddo actio yn 01 ei broffes, na feiddiai ymddangos o flaen ei etholwyr mwyach; ond yr enciliai i Patagonia i dreulio gweddill ei oes. A dywedodd yn mhellach, na charai ef fyned i'r Senedd yn groes i lais y wlad. Wei, fy nghyd- etholwr, a oes rhywbeth yn ychwaneg a garet gael? Os oes, y mae gan Mr. Parry galon ddigon Kliyddfrydig i'w ganiatau i ti, os bydd y peth hwnw yn unol a rheswm a. Beibl. Dymunwn ofyn i bob Rhyddfrydwr yn Arfon, ai nid dyma y syniadau a garech chwi fod yn mhen a ohalon yr un a anfonwch i'r Senedd i'ch cynnrychioli? Os mai e, ymrestrwn o amgylch Mr. Parry, a mynwn orchfygu. Ac ar ol hyn, aeth cymaint a allai fyned i fewn i'r Town Hall, ac yn wir, yr oeddym mor dyned yno a pennog mewn casgen. Ac ar ol dewis Counsellor Williams, Hendre-gadno, yn gadeirydd, aed yn mlaen a gwaith y cyfarfod. Ond rhag blino amynedd y GoL a'r darllen- ydd, gadawaf hanes y cyfarfod hyd y DYDD nesaf, ond yn unig crybwyll yr hyn a ddywedodd Mr. Parry am y Sermwyr,—Nad oeddynt fel dosbarth yn dtall eu nerth, ac felly yn hawdd dylanwadu arnynt a'u dychrynu ar adeg fel hon. Dywedodd am yr elephant, pe buasai hwn yn gwybod amei nerth, na oddefai gael ei drin.fel y bydd. A'r un modd y ffermwyr, ni oddefent hwythau gael eu trin fel y maent, ar adegau o'r fath yma. Pe baent yn ymwybodol o'r nerth sydd ynddynt, ni oddefent eu hysgriwio gan na meistr tir na stuart. Gosododd ei law yn bur drom ar y rhai hyn, a dywedodd eu bod yn llawer gwaeth na'u meistriaid, a'u bod fel ewn yn cyfarth, ond yn y diwedd heb allu i frathu. Yr oedd yn meddwl nad oedd yn Arfon yr un tirfeddiannydd a fuasai yn meiddio gwneud tro mor fudr a gwa!el, a throi dyn o'i fferm am votio yn ol llais ei gydwybod; ac os oedd rhai i'w cael o'r egwyddor hono, etto yr oedd yn meddwl fod arnynt ormod o ofn i'r wasg a llais y wlad dd'od allan i'w condemnio. Ac yr oedd ef yn ammheu a allai meL-tr tir droi dyn o'i fferm o gwbl, os ewyllysiai efe aros ynddi; a dywedodd yn mhellach, nad allent hwy fel tirfeddiannwyr fforddio bod heb y rhent, ac y dylai y ffermwyr goflo hyny. Wel, ffermwyr Arfon a Chymru oil, Beth a dJy wedwch chwi wrth y pethau uchod. Dyma dystiolaeth un o dir- feddiannwyr mwyaf Arfon am danoch—nad ydych yn deall eich nerth, a bod yn hawdd dylanwadu arnoch a'ch dychrynu. Os na ellwch ym- ryd ihau oddiwrth yr uchod, mynwch ddechreu cyfnod newydd yn hanes eich bywyd yn yr etholiad hwn, trwy fwrw ymaith bob ofn, a mynu rhyddid i farnu drosoch eich hunain mewn materion politicaidd, heb fod yn gyfrifol i na meistr tir na stuart, ond i'ch cydwybod eich hun a'ch D UW.—LLYGADOO.

MANCHESTER. (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD.) Dydd Mawrth diweddaf. Cymdeithas Lenyddol y Cymry.—Mae y cyfeillion hyn yn parhau i lafurio am wybodaeth adysg. Eu dull presenol o dreulio y cyrddau ydyw penodi un o'r aelodau i barotoi papyr ar unrhyw fater a farna y Gymdeithas yn dcilwng, ac enwi person arall i ymgymeryd a'r ochr nacaol i'r pwnc. Y testun yr ymdriniwyd ag ef yn y cyfarfod cyntaf oedd, "A oes gan y diafol ddylanwad uniongyrchol ar feddyliau dynion." Agorwyd y ddadl gan Mr. Hugh Jones (Idanfryn), yr hwn a bleidiai y syniad nad oes gan y diafol un dylanwad ar ddyn, nac ychwaith un gallu trwy unrhyw gyfrwng i gyffwrdd a'i ieddwi I Siaradodd amryw, pro et con, ond y "con" aeth a. hi feddyliwyf. Pa un ai bywyd sengl ai priodasol yw y mwyaf man- teisiol i ddiwylliant meddyliol?" oedd pwnc nos Fawrth diweddaf. Cyf- lwynwyd ef i sylw'r cwrdd gan Pedr Mostyn, y llywydd, gyda chyfarchiad galluog, yn dadleu o blaid y.bywyd sengl" fel y" mwyaf manteisiol i ddiwylliant meddyliol." Mr. Edward Lloyd, a benodwyd yn advocate yr ochr arall. Wedi i'r llywydd roddi darnodiad (definition) o "ddiwylliant meddyliol," dygodd amryw resymau i brofl mai single life oedd y mwyaf manteisiol o lawer i lwyddo yn hyny. Cafwyd cyfarfod anarferol o dda, pawb yn teimlo dyddordeb yn y mater, yn arbenig ygwyr priod; yr oeddynt yn siarad yn sohr a difrifol, ac yn bendifaddeu, yr oeddynt yn eiddigeddus "ofnadsen" dros anrhydedd, urddas, cysur, a daioni eu sefyll- fa. Cynghorent y dosbarth sengl o'r gymdeithas oedd a'u bryd ar ddi- wylliant meddyliol i arfer pwyll wrth ddewis cydmariaid bywyd—fod yn angenrheidiol iddynt er llwyddiant eu hegmon geisio gwragedd o'r un gyffelyb chwaeth. Yn mysg y siaradwyr gellid enwi Deiniol Ddu, yr is- jywydd. Ionawryn Ddu, y Trysorydd. Idanfryn; Meistri Ismael Davies; Thomas (iittins; Jones, Rhyl; ac eraill. Mae eich Gohebydd wedi bod mewn oysylltiad ag amryfal Gymdeitbasau Llenyddol o bryd i bryd, ond rhaid i mi gyfaddef na ehefais yr anrhydedd a'r pleser o fwynhau rhagor- ach eyfarfodydd nag eiddo y Gymdeithas hon. Yr Annibynwyr yn Gartside Street. — Yr oedd gan y cyfeillion hyn gy- ngherdd nos Iau diweddaf, yn cael ei ragflaenu gan wyl de. Llywyddwyd y cwrdd gan Pedr Mostyn. un o aelodau yr eglwys uchod, yn hynod dde- heuig. Blaenor y gan oedd Mr. Hugh Jones, a chymerwyd rhan yn y cyf- arfod gan Misses Mary Rowlands, Ann Jones, a Meistri Jones (Deiniol Ddu) Price, Williams (lonawryn Ddu) Hugh Williams, Robert Evans, ac eraill. Cafwyd ychydig eiriau gan y Parch. D. LI. Jones, y gweinidog, a therfynwyd un o'r cyfarfodyd i gwresocaf a gafwyd o'r natur er's amser maith. Credwyf fod y cyfarfodydd hyn yn rhai o'r attegion cryfaf i greu, meithrin. a sicrhau undeb, cydweithrediad a brawdgarwch mewn unrhyw gymdeithas-boed hi grefyddol neu anghrefyddol. Cynghrair y Deyrnas Gyfunol.—Cynnaliwyd y cyfarfod blynyddol cy- sylltiedig a'r mudiadhwn nos Fawrth diweddaf, yn Neuadd Fawr Masnach Rydd-yn cae I ei lywyddu gan W. R. Callender, ieu, Ysw., J. P. & C., &c., o'r lie hwn. Cvmerwyd rhan yn ngweithrediadau y cwrdd gan Archesgob Manning; Archddincon Sandford; Canon Jenkins, Dowlais; Syr W. Trevelyan; Syr Richard Brisco; Syr Wilfrid Lawson, Syr J. Bowring, Proffeswr F. W. Newman. Samuel Pope, Ysw., Dr. Lees (o Leeds), B. Whitworth, Ysw., A. S., ac eraill. Ni chaniata gofod y DYDD i mi gofnodi yr areithiau—digon yw dweyd fod yr holl siaradwyr yn traethu eu syn- iadau ar alanastra meddwdod yn ein Teyrnas gyda nerth, eglurder, a dylanwad mawr. Maent yn edrych yn mlaen at amser y gorfodir ein sened twyr i dalu sylw i'w hymdrechion ac i'r mesur y dadleuant o'i blaid. Dysgwyliant gryn lawer oddiwrth y Senedd ddiwygiedig nesaf. Pasiwyd amryw benderfyniadau yn unfrydol. Yr oedd y Neuadd yn orlawn a thyn yn mhob congl. Dywedir na chafwyd ei fath etto-yr oedd yn gyfarfod ardderchog yn mhob ystyr.

LIVERPOOL. (ODDIWRTH EIN GOHEBYDD). Cyfarfod i ganu'n iach a'r Parch. D. Price.—Ychydig fisoedd yn ol, yr oedd genyf y gwaith hyfryd o anfon hanes glaniad diogel a chysurus ein cydwladwr o America i'r DYDD; ond heddyw, mae genyf y gwaith anmhleserus, ar un ystyr, o anfon hanes ei ymadawiad a ni etto i'w wlad fabwysiedig, a hyny heb un gobaith y cawn weled ei wyneb na chlywed ei lais mwyach yn y cnawd yn anwyl wlad eienedigaeth; ond yn gobeithio y cawn oil gydgyfarfod, gweled ac adnabod ein gilydd, fel y dywedwyd neithiwr yn y cyfarfod ymadawol, mewn lie na fydd byth ymadael mwy. Yr oedd y gynnulleidfa barchus a ymgasglodd i addoldy Annibynol Cymreig Grove Street neithiwr, yn dangos eu bod yn dymuno cysuro ei feddwl wrth fyned, ac wedi myned adref at ei eglwys a'i deulu; ac aid- hyny yn unig, ond efallai y rhan fwyaf, os nad yr oil oedd yn bresenol, o deimlad parchus a chariadus tuag ato. Dechreuwyd trwy ddarllen a gweddio; ac yr ydwyf yn credu pe darllenai pawb, os nad ydynt yn ei gwybod hi ar dafod-leferydd, y bennod a ddarllenwyd, y byddant o'r un furn a'r ysgrifenydd ei bod, yn enwedig y rhan ddiweddaf o hoai, yn dra chymhwys i'r amgylchiad. Y rhan ddiweddaf o'r xx bennod o'r Actau ydoedd. Cafwyd araeth agoriadol ar y dechreu gan y cadeirydd, Dr. Rees. Y Parch. Hugh Pugh, Mostyn, oedd y cyntaf a alwyd arno i

o flawd i'w anfon i lawr yma, nes caffai fyned i B. Ayrea, ac fe aeth, a bu yn llwyddiannus iawn. Ond ni chlywsom air o son am y Ilong fach. Yr oedd 6 o ddynion ar ei bwrdd, a Cadifor Wood yn un o honynt. Yr oedd dau wr priod ynddi, ac felly y mae yma ddwy weddw yn galaru ar eu hoi. Mae L. Jones wedi dyfod a 100 o wartheg i lawr yma yn awr, a bwyd 4 mis. Y mae wedi ennill cymeriad uchel iawn etto. Y mae yn un o'r dynion mwyaf yn ein plith, &c. Hyn oddiwrth eich cyfaill hyd angeu, RICHARD HUGHES. Y gweddill o'r Llythyrau yn ein nesafJ