Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
5 erthygl ar y dudalen hon
PLINLUMONYDD A'R BALLOT.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
PLINLUMONYDD A'R BALLOT. ME. GOL.Erfynaf ganiatM i wneud appel atoch yn ffafr y Ballot. Pell lawn oddiwrthyf ydyw y syniad o godi dadl bersonol reolaidd & chwi ar y Pwnc. Dynesaf atoch fel y gweddai i ddysgybl nesu at ei athraw. Cydnabyddaf chwi yn athraw i mi. Yn athraw y celfyddydau-o drefniadau eglwysig Uenyddol a gwleidiadol. Braidd na feddyliaf fod pwnc y Ballot, gan amrai, yn fater o chwaeth, yn fwy efallai nag yn fater o farri. Darllenais yn fanwl eich holl sylwadau yn erbyn y Ballot. Os na ddywedaf fy mod yn awr yn cyduno a, chwi, dywedaf fy mod hyd yn ddiweddar yn unfryd unfarn a chwi. mae amgylchiadau a phersonau wedi newid fy marn i yn llwyr. Nid af i geisio ymresymu yn groes i chwi, oblegid credaf fod y cyfan a ysgrifenasoch yn erbyn y Ballot yn gadarn safadwy. Dywedir i ni fod Cicero yn ymffrostio ei fod ef wedi ei ethol yn aelod o Senedd ei wlad drwy bleidleisiau cyhoeddus a phleidleisiau dirgelaidd. Y mae'n bosibl dwyn oddiamgylch yn ein gwlad ninnau gyfundrefn ddyblyg fel hyny. Nid wyf yn hawlio y Ballot fel un sydd arno ofn tramgwyddo neb drwy unrhyw bleidlais a ddymunwn roi yn bersonol. Os na cheir settlement gwell ar y pwnc, boddlonwn yn y diwedd i gael pleid- leisiad agored i Freeholder, a'r Ballot i Denantiaid a gweithwyr. Dywedais eisoes fod y cwbl a ysgrifenasoch yn erbyn y Ballot yn gadarn safadwy. Goddefer i mi ychwanegu, mai mewn agwedd neillduol o gymdeithas y mae cadernid eich rhesymau, ac nad yw y wedd hono o gymdeithas yn awr yn bodoli yn Nghymru. Pe buasai tegwch, cyfiawnder, boneddigeiddrwydd, £ wybodaeth, doethineb, a chrefydd, yn teyrnasu yma yn holl gylchoedd cym- deithasgar a chymydogol ein broydd, ni chyfodasai yr angen am y Ballot. Pe "Uasai penau a chalonau "y gw £ r a bia y nen-brenau" fel y dylasent fod, Perffaith weddus fuasai i bob perchenog pleidlais weithredu ei hawlfraint yn lIygad haul a gwyneb goleuni,— gerbron Duw a cherbron dynion. Addefaf mai yr hwn a'm hargyhoeddodd, MAI PRIF ANHEBGOR ETHOLIAD TEG YDYW Y BALLOT, yw fy nghyfaill Mr. David Pugh, Dolgellau. Efe a esbonia i ohwi oddiwrth hanesion etholiadau Meirionydd, y gwir angen am y Ballot. mae yr hyn a wnaed yno, yn nghyda'r hyn a fygythid ei wneud yno, ac mewn manau eraill, wedi anwroli dosbarth Iluosog o'n cydwladwyr, yn enwedig y dosbarth hwnw sydd, er eu hanrhydedd, yn ddiniwaid, yn dda, yn Srefyddol, ac yn gall. Hawlir amddiffyniad y pleidleisiad dirgelaidd i'r cyfryw ar seiliau a enwir with fyned yn mlaen. Er mwyn i'r dull hwnw fod yn berffaith ddiogel, y mae yn ofynol mai felly y dylai pawb bleidleisio. Hawlir y Ballot genyf, mewn rhan, oblegid y camdriniaeth creulawn a weithredid tuag at y dosbarth da a ?lqdais gan y rhai oedd yn alluog i'w niweidio yn eu personau a'u hamgylch- ladau. Agos berthynas sydd rhwng yr amgylchiad a'r person. Y person yw canolbwynt yr amgylchiad. Daeth rhai allan yn gyhoeddus o blaid rheswm, cyfiawnder, a rhyddid. Fel boneddigion natur a gras, safasant yn dystion cyhoeddus o blaid eu hegwyddorioii. Rhuthrodd eu gwrthwynebwyr i ddi- nystrio eu hamgylchiadau, ac yn ninystr yr amgylchiadau dinystriwyd y Person. Nid brawdol, nid cenedlgaredig, ydyw i'r wlad ofyn y fath dreth unochrog, neillduol, oddiar law y dosbarth goreu a feddwn. Sail arall pahani yr honir yr hawl i bleidleisio yn ddirgel ydyw, PWYSFAWR- BDD Y GWAITH 0 BLEIDLEISIO YN GYDWYBODOL. Nid if mor bell a dweyd ei fod ar bob adeg mor bwysig a chrefydda. I'r byd hwn a'i bethau y perthyna yn benaf. Fel dinesydd y byd hwn, nis gall dyn gyflawni gorchwyl pwysicach "a phleidleisio yn gydwybodol. Anhawdd iddo wahanu ei ddyledswyddau "infcsig oddiwrth ei ddyledswyddau crefyddol, masnachol, a theuluaidd. Y ?*aent wedi eu cyfrodeddu y naill drwy y llall. Fel crefyddwr, y Blaenor y drn e* &anlyn y^yw lesu. Ni bydd y cyfryw yn bell iawn o'i le os bydd iddo "dilyn esiampl ei Fiaenor mawr. "Wei, dewisodd lesu gyflawni ei brif Weithredoedd yn ddirgelaidd. Dewisai i'w ddysgyblion beidio cyhoeddi ei Weithredoedd. Ar hynyna y seiliaf mai nid arwydd sicr o wendid nac o annuwioldeb moesol ydyw i ddyn da ddewis cyflawni gweithred rinweddol yn ddirgelaidd. Af gam yn mlaen, a dewisaf dir uwcb. na hynyna etto. Y cynghor ysgrythyrol ydyw i ddyn gyflawni ei weithredoedd goreu a mwyaf cysegredig yn ddirgelaidd. Gradd eu diigelwch i fod yn ol gradd eu cysegr- edigrwydd, a gradd eu cysegiedigrwydd i fod yn ol gradd eu dirgelwch. Rhai 1 fod mor ddirgelaidd fel nad yw un llaw i wybod yr hyn a wna y llall, neu ynte gymeryd y canlyniad fod y cyhoeddusrwydd yn dinystrio y rhinwedd. "readur rhyfedd yw dyn. Y mae yn greadur cymdeithasol, ac yn hunan- neillduedig hefyd. Y mae dyn yn meddu y ffawd dda o fod cyflawni gweith- redoedd o bwys yn ddirgelaidd yn gydnaws &'i natur. Hyd yn hyn, y mae wedi arfer cyflawni ei brif weithredoedd-ei weithredoedd naturiol, ei weith- redoedd masnachol, a'i weithredoedd crefyddol yn ddirgelaidd. Os ydyw dynion goreu Cristionogaeth i ymgymeryd & thrin a thrafod am- Sylchiadau gwleidyddol y deyrnas hon, y mae mor angenrheidiol iddynt hwy gael nawdd a lloches y Tugel i gyflawni y gwaith o bleidleisio yn ol eu cyd- wybodau mewn dystawrwydd, i ymogel yn "fwy," ie, yn FWY, rhag gorgan- ^oliaeth uchel a thrystiog eu plaid eu hunain, nag ydyw iddynt rhag llid a gdyniaeth eu gwrthwynebwyr. Nis gall yr olaf niweidio fawr ar ysbrydol- j^ydd eu crefydd. Gall y cyntaf eu penysgafnu i raddau pell a pheryglus. ddywedodd calon y Parch. S. R. o Tennessee wrtho, mai gwell iddo ar bob ystyr oedd glanio yn Le'rpwl i fynwes dawel ddidrwst ei gyfeillion, na chael ei derbyn gan y fonllef frwdfrydig uchel, er mai oddiwrth ei gyfeillion y deuai y cyfan? Hyd yma y mae ef wedi ofni gorganmoliaeth; ond ni ofnodd y gwrthwynebiad cryfaf erioed. Ffaith, onide? Oes, Syr, y mae i'r da "fwy" berygl oddiwrth y gorlonder gorfoleddus nag y sydd oddiwrth y gordristwch Waf. Tir peryglus ydyw tir poblogrwydd. Tir llithrig iawn ydyw. Y obioeddynt ddoe gyda'r dyrfa yn llefain, "Hosanna i Fab Dafydd," ydynt eddyw yn gwaeddi, ■" Ymaith ag ef, croeshoelia ef." Prif ddadl pleidwyr y ^Hgel hyd ym^ ydyw mai amddiffynfa rhag y croeshoeliad ydyw. Yn ych- wanegol at hyny, yr wyf fmnau yn hdni ei bod mor angenrheidiol i ymguddio *aag yr hosanna. Pw barhau.)
!""PRIF DDINAS CYMRU.",
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
"PRIF DDINAS CYMRU." MB. GOL.,—Tynwyd fy sylw at lythyr a ymddangosodd mewn rhifyn diwedd- ° J" DYDD, gan un a eilw ei hun yn "Gymro o Ferthyr," yn mha un yr awlia yr anrhydedd i Ferthyr gael ei hystyried. yn "brif ddinas Cymru." ynaas at anwybodaeth, neu ragfarn y gwr; oblegid pe buasai yn gyfarwydd w K bresenol y Dywysogaeth, gallasai wybod, neu o'r hyn lleiaf DYLASAI f VM na<^ oes y11 Nghymru heddyw yr un dref na dinas, ar ei phen ei hun, a aiad gystadlu kg ABERTAWE yn nifer ei phoblogaeth, eangder ac amrywiaeth inaasnach, gwychder ei hadeiladau, lluosogrwydd ei boneddwyr a'i masnach- &c. Os oes un dref yn Nghymru a ddylai gael dau M. P., Abertawe yayw hdno. Rhodder Aberdar, Merthyr, a Dowlais gyda'u gilydd, bydd y rnl? ii°ae^h 3™ fwy; ond mewn pwysigrwydd masnachol, y mae Abertawe yn oil i iar y. Waen ar bob un arall yn Nghymru, a chymeryd pob peth at eu guyad. Nifer y boblogaeth, yn ol census 1861, oedd 52,000. Diau y dengys ( nsus 1871 y bydd yn 80,000 neu 90,000, os nad mwy. Byddai yn dda i'r astudio hanes ei wlad yn llwyrach. Pe daethai ef allan dan ei enw pnoaol, daethwn innau; hyd hyny, galwaf fy hun yn Gxiiso oABEBIAWE.
ETHOLIAD SIR GAERFYRDDIN.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
ETHOLIAD SIR GAERFYRDDIN. MR. GOL.Mae dydd etholiad cyffredinol Sir Gaerfyrddin wrth y drws, ae yr wyf yn credu fod yma rai mudiadau yn werth eu cofnodi. Y rhan fwyaf adnabyddus i mi o'r Sir ydyw Llangydeirne a Llandefeilog. Mae yma ddynion ag y gallwn eu galw yn Rhyddfrydwyr trwyadl, yn deilwng o folawd awenydd, ac yn deilwng o'u proffes fel Ymneillduwyr! Ar y cyfan, mae yma ddynionach yn proffesu yr un egwyddorion, eithr yn gweithio yn y gwrthwyneb: nid yn unig pleidleisio drosy Tori Puxley, ond yn rhybuddio eu cyd-denantiaid, os na phleidleisiant dros y Tori, y byddai iddynt ddanfon at eu meistri, ac y gorfodid hwy wneud! Mae yn ffaith fod dynion mor Ilwyd a hynyna eu cymeriadau, fel y maent yn medru ceisio scriwio eu cyd-denant- iaid i'r graddau a nodwyd. Y rheswm oedd gan un o'r dynionach hyn (i ddyn cyfrifol) dros bleidio y Tori oedd, "ei fod wedi gwerthu ceffyl iddo er's talwm, a chael pris da am dano." A all y dynion hyn gondemnio Esau am werthu ei enedigaeth fiaint am saig o fwyd? Na, ni allant; oblegid gwerthant hwy eu hegwyddorion am gymwynas. RHYDDFRYDWR.
RHYDDFRYDIAETH YN NGHONWY,…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
RHYDDFRYDIAETH YN NGHONWY, AC FELLY YN Y BLAEN. Nos Sadwrn, Hydref 10fed, cynnaliwyd cyfarfod yn Lancaster'Square, Conwy, i dderbyn a gwrando Bulkley Hughes, Ysw., a Capt. Parry, yr ymgeiswyr Rhyddfrydol am gynnrychiolaeth Bwrdeisdrefi a Sir Gaernarfon. Attaliodd rhywbeth i'r Cadben fod yn bresenol, ac yr oedd hyn yn siomedigaeth fawr. Ond gan mai Bwrdeisdref yw Conwy, ac yntau yn ymgeisydd dros y Sir, digon tebyg fod mwy o'i eisieu ef a'r Gohebydd mewn rhyw le arall. Cynnaliwyd y cyfarfod allan, yn y tywyllwch, oddieithr fod lamp yr heol yn goleu o un ochr, a rhywrai yn dal canwyll ddimai yr ochr arall. Yr oedd dystawrwydd digyffelyb y nos yn fanteisiol i hyn. Onid yw yn warthus nad oes mewn hen dref fel Conwy yr un ystafell gyhoeddus, oddieithr addoldai, lie yr eisteddai 300 o wrandawyr ar adeg fel hon? Deallwyf i'r llywodraeth roddi J6750 at adeiladu Neuadd, ac i'r Corporation chwanegu at hyny R750 o arian y dref; ac yn ol cynllun, a than arolygiaeth y boneddigion hyn, adeiladwyd a'r £ 1,500 yr hyn a elwir y "Guild Hall." Dysgwylid y ceid yn hono ystafeIl eang, lie gallasai rhai cannoedd gyfarfod i ddadleu achosion gwladol a chref- yddol. Gwnaed adeilad bychan, a'i ymddangosiad allanol yn eithaf tlws, ond y mae ei gyfleusderau tufewnol yn druenus. Yn yr ystafell fawr gyhoeddus, dichon y gallai 50 eistedd, a 100 sefyll, ond eu gwasgu at eu gilydd yn dynion iawn; o dan h6no, ac o'i hamgylch, y mae mk ystafelloedd, nad oes neb yn medru dweyd wrthyf fi pa beth ydynt da. Am hyny, rhaid cynnal ein cyf- arfodydd cyhoeddus mewn tywyllwch, neu mewn tyllau. Fy nghred yw, nad oes le yn Ewrop wedi cael mwy o gam na hen dref Conwy. Un o'r manau hynotaf yn y byd am ei muriau, ei chastell, ei hafon, a'i phontydd, y golyg- feydd o'i hamgylch, a iechyd awelon ei mor a'i mynyddau. Llywyddwyd y cyfarfod nos Sadwrn gan Richard Davies, Ysw., Penarth. Siaradwyd gan y Cadeirydd, Mri. 1. D. Ffraid, Bridge, a J. R.; Osborne Morgan, Ysw.; Vernon Darbyshire, Ysw.; a Bulkley Hughes, Ysw., yr ym- geisydd. Ni ddarfu i un anafu y cyfarfod drwy fod yn hir, ac felly aWgrymu na feddai neb ond efe ddim i'w ddweyd gwerth ei wrando. Efallai fod y gwrandawyr yn 500, ac yr oedd hyn yn gynnulliad mawr allan yn y nos, mewn tref nad yw rhif ei phreswylyddion yn fwy na 1,500. Dangosai y dorf drwy eu hwre a'u sylwadau, eu bod yn bleidwyr heddwch a chynnildeb, ac ar flaen yr oes fel Rhyddfrydwyr, ac yn gwybod yn burion pan fyddai y siaradwr yn taro yr hoel ar ei phen. Dywedodd pob un o'r llefarwyr bethau da, wedi eu seilio ar ffeithiau ansigladwy; ond nid oeddynt yn ddigon newydd i'w han- fon air yn air i oleuni y DYDD, am ein bod yn barod yn y naill newyddiadur a'r llall, o fewn y misoedd diweddaf, wedi cael yr un drychfeddyliau ganwaith drosodd. Gwnaeth Mr. Osborne Morgan araeth ddigyffelyb am ei rhyddfryd- edd crefyddol, yn enwedig gan fab gweinidog Eglwys Sefydledig. Cyfeiriai at jr Catecism newydd oedd ar y muriau, yn priodoli pob drwg i'r Rhyddfrydwyr, a phob da i'r Toriaid; ond dangosai gyda hyawdledd, nerth, ac eglurder, a. ysgubai bob peth o'i flaen, fod pob diwygiad a phob rhyddid i'w briodoli i'r Rhyddfrydwyr, o dan ba Weinyddiaeth bynag y cafwyd hwy. Addefai J. R. fod rhai Toriaid, fel yr hen Balmerston, wedi bod am hir flynyddau mewn sefyllfaoedd pwysig yn mhlith Rhyddfrydwyr, a bod llawer a fynent hwy, yn ol gair y Catecism, a chynhyrfu a chychwyn rhyfeloedd a gwastraff yn y Crimea, Abyssinia, a manau eraill; ond yr oedd Toriaid ochr Toriaeth bob amser yn eu cefnogi yn y pethau hyn; ac yr oedd Cobden a Bright, a phob gwir ddiwygiwr, yn erbyn y rhyfeloedd a'r gwastraff; ac am hyny digiodd y Toriaid wrthygwyr a enwyd, a Henry Richard, yr "Herald of Peace," a'r CRONICL BACH, ac nid ydynt byth wedi maddeu iddynt. Pan fyddai y Whig- iaid mewn swyddau, ac yn ceisio gyru yn mlaen gerbyd diwygiadau, gor- weddai y Toriaid ar draws y ffordd; ond pan fyddent hwy mewn swyddau, ac heb awydd am ddiwygiadau, safai y diwygwyr o'u hoi, a gwasgent hwy i fyned naill ai yn mlaen neu i droi o'r ffordd: ac yn mlaen y darfu rhai o honynt ddewis myned, yn enwedig Disi, y ddwy flynedd ddiweddaf; ac y mae ar- wyddion yr wythnosau hyn ei fod wedi edifarhau yn ei galon. Rhoddodd 1. D. Ffraid un hen feddwl mewn gwisg newydd, ac yn sicr y mae felly yn werth ei ddangos. Dywedai mai Rhyddfrydwyr a'i pia hi yn "Swyddfay Wasg," ac nad oedd y Toriaid yn medru gwneud dim o honi yno,-bod rhes- ymeg erthyglau arweiniol eu newyddiaduron yn druenus, a bod eu pyst a'u murleni, yn enwedig eu Catecism newydd, yn ordruenus, ac mai eu dangos i bawb, a gadael iddynt ateb eu hunain, yw y peth mwyaf niweidiol i Doriaeth ellid wneud. Nid yn swyddfa y wasg y mae eich lie chwi, Doriaid, ebai I. D., ond yn yr Ironmonger Shop, lie y maent yn gwerthu scriwiau, pistolau, a gynau. Digon gwir, dyma lie y mae eu hachos wedi cael ei anadl er's cannoedd p flynyddau. Yr wyf wedi clywed am arglwydd tir, heb fod yn mhell, wedi anfon scriw at ei denant, ac yn ysgrifenedig arni,
"EICH PLEIDLAIS NEU EICH FFERM…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
"EICH PLEIDLAIS NEU EICH FFERM I MI." Bum yn ddiweddar mewn llawer o gyfarfodydd gwleidyddol. Gwrandewais ar ddiolchgarwch yn cael ei gynnyg i ymgeiswyr. Diau eu bod yn ei haeddu, er efallai mai eu hanrhydedd eu hunain yn benaf sydd gan lawer o honynt mewn golwg. Gwrandewais ar ddiolchgarwch yn cael ei gynnyg i gadeirwyr. Nid oedd genyf ddim gwrthwynebiad, er nad oedd yr un o honynt wedi llafurio yn galed. Gwrandewais ar ddiolchgarwch yn cael ei gynnyg i gyf- reithwyr am eu ffyddlondeb i achos rhyddid, er mai Toriaid oedd rhai o hon- ynt bob amser, oddieithr ychydig fisoedd o flaen etholiad, a'u bod y pryd hyny yn Rhyddfrydwyr am gyflog, ac y byddant yn sicr o ddychwelyd i'w hen fan wedi i'r etholiad fyned drosodd. Efallai fod diolchgarwch mewn rhyw fanau wedi cael ei gynnyg a'i gefnogi i'r WASG, ond ni ddygwyddodd i mi fod yn bresenol yn y manau hyny; etto y mae hi wedi gwneud mwy fil o weithiau i oleuo Cymru, a'i dwyn i'r teimladau presenol, na'r holl ymgeiswyr, cadeir- wyr, areithwyr, a chyfreithwyr yn nghyd. Gallwn enwi y "Faner," yr "Herald," y "Tyst," y DYDD, a'r CRONICL BACH. Ymffrostia yr olaf ei fod yn h^n, ac wedi dechreu dadleu o blaid pynciau y dydd presenol o flaen yr un o honynt; felly wedi gwneud mwy; a pheth lied ysmala yw edrych ar ychydig siaradwyr a chyfreithwyr cyflogedig yn dyfod yn mlaen yn amser etholiadau i hawlio yr anrhydedd, heb feddu digon o foneddigeiddrwydd i wneud cymaint a diolch i'r rhai a lafuriasant am flynyddau ar flynyddau i wneud y gwaith. Nid drwg fyddai i'r DYDD ddangos i agents ymgeiswyr y perygl o i lanciau y wasg gefnu arnynt. Yn wir, hwy a fyddent yn dlodion, ynajnddif aid, ac yn weiniaid dros ben.