Y Gwladgarwr

EISTEDDFOD CARMEL, TREHER- I BERT, NADOLIG, 1877. Hoi hoi! Gallera feddwl, wrth y swn, fod holl feirdd, llanorion, a chantorion y Dywysogaeth yn bwriadu ymweled a ni yma eleni. °Y mae niter mawr o enwau wedi dyfod i law ar gyfer y gysfcadleuaeth ar y canu ac os daw yr holl rai sydd wedi addaw yn eu llythyran, bydd yma fwy o nifer o feirdd nag oedd yn yr wyl ^enedlaethol yn Nghaernarfon. Dyma gytle am sprec hrddol. Gallwn hysbysu y rhai hyny a ofynasant i mi yn nghylch cael englynion byrfyfyr ddydd yr eisteddfod, fod testynan englynion a dadl ddifyfyr yn barod. Dewell yu mlaen, boys, a mvnwch spree, os na chewch bAss. Bydd yma gyfarfod i'r beirdd yn un o ystafelloedd y neuadd, er trefnu gweithrediadau y cere- mony o gadeirio. Cawn weled pa amser fydd fwyaf cyfleus y boreu hwnw. Pwy fydd y bardd cadeiriol, wys ? Y mae yma gadair ardderchog yn ei aros ac y /nae'r pwyllgor wedi eu hanrhegu a chleddyf un o hen filwyr Rhys ap Tewdwr ar gyfer gwasanaeth y cadeirio. Cafwyd y cleddyf hwn yn nghraig Llwynypia er's amryw o flynyddau yn ol ac y mae cyflwyniad o'r offeryn hwn i'r pwyllgor yn arddangos fod rhai boneddwyr yn teimlo dyddordeb yn eu gweithrediadau. Lie i weini llawenydd,—a noddi Llenydcliaeth ysblenydd, Yw'r wyl hon, a'i swynion sydd I'n galw at ein gilydd. Hwfa Men, ein Selyf mawr,—a'r enwog Glorianydd grymusfawr, Yma fydd, yn gelfydd gawr, A llinyn am bob llenawr. Eleni, mewn hwyl hynod, 0 bob pau bydd duwiau 'n d'od. Yn dywysog daw Essyllt, A'i awen goeth fel tan gwyllt; Ac Islwyn yn addfwyn wr, A'i agwedd fel gorchfygwr llhyddercli, wrth bob arwyddion, A lori lu yr wyl hon Daw Haran, a dyhirod 0 fin Taf. yn fintai od 1 lan daw'r Elaniaid, I'r wyl hon, yn hylon haid; Dyfedfab, arab wron, A wibia hyd y ban hon A nesa Mabonwyson A'i het fawr fel clwt o Fon; Daw hefyd Dewi Afan, A rhyw lu o wyr i'r lan Boy* Brynaman, dan ganu. Yma dd'ont, ac Homo Ddu A hofra beirdd fawr a bach Yn en helfen o'r Gilfach Beirdd Merthyr wna ddifyr dd'od Ben boreu, bawb yn barod Brythonfryn, heb rith o anfri, Yn lyw o nod ddaw i'n gwyl ni; A gweuau D. Morganwg Bura drem pob yspryd drwg; Eitha' .ice fydd Nathan Wyn, Ac hudol fydd Deincodyn Ac eglur fod y Gogledd Yn anfon glewion i'n gwledd loan Arfon gywirfoes, Heb ball, a ddaw yma, boys A gwelir yr lien Gawiyd, A'i fron lan yn gan i gyd A llawer, heblaw'r llywydd. Wna dreio'u dawn drwy y dydd. Cofiwch mai eisteddfod, ac nid rhith, sydd i fod yma eleni. Y goreu yn y Deheudir.— R. T. Williams, Ysgrifenydd.

CLYDACH. Nos Iau, Rhagfyr y Gfed, cynaliwyd enter- tainment godidog yn ysgoldy y lie uchod, dan nawdd prif foneddigion y lie. Gwasanaeth- wyd ar yr achlysur gan Mr. T. Williams a'i barti, seindorf bres Clydach, yn cael eu cynorthwyo gan H. Lamb, Ysw.; Alaw Meu- dwy, Pontardawe; E. Edwards, T. Thomas, T. Jenkins, a T. Smith. Cyfeiliwyd gan Miss Smith. Cafwyd cyfarfod wrth ein bodd.—Robin Bach.

PETHAU HYNOD 0 GWMOGWY. Peth' hynod yw gwaith glo heb un ffordd i fyned ato heb fod yn drespasser. Peth hynod yw gweled dyn o awdurdod mawr yn cael ei gyfiif islaw sylw. Peth hynod yw clywecl dyn awdurdodol yn dweyd fel y canlyn Wel, Mr. nid oes ffordd i chwi y fFordd hon beth yw eich enw os gwelweh yn dda." Peth hynod yw gweithio un wythnos ar bymtheg cyn cael un cyfrif. Peth hynod yw bod glowyr Pwll- yn gorfod llanw eu glo man allan er mwyn i'r gwyr nos gael lie i osod eu rubbish i mewn. Peth hynod yma'n bresenol yw cael gweith- io bob dydd am bythefnos. Peth hynod bod Cymry yn cynal achos Seisnig pan fyddo dim ond tua un o bob tri yn deall y llefarwr. Peth hynod yw gweled penau teuluoedd yn feddw ar nos Sadwrn, a thrwy yr wythnos heb damaid o fara yn y tf. Peth hynod bod dynion yn gorfod talu I road taxes pan nad oes yr un heol blwyf yn y Me- Peth hynod yw carchar mewn pwll glo- dynion yn gorfod aros i lawr yn y pwll hyd nes byddo'r gaffers yn gweled yn dda iddynt gael dyfod i fyny. Peth hynod yw gorfodi dyn i weithio tri turn heb orphwys na gosod un arall yn ei Ie. Peth hynod os na chewch well hanes o'r lie hwn yn f nan. Hynod.

DOLGELLAU. Boreu dydd Sul wythnos i'r diweddaf daeth gwr Maestryfar o hyd i Mr. Lewis Jones, gof, o Dolgellau, wedi marw, mewn canlyniad iddo yn cwympo dros y bont sydd ger capel Soar, Llanelltyd. Yr oedd y trancedig o 11 dan effeithiau diod, meddir, gyda chyfaill iddo o'r un cyflwr, yn gwneyd eu ffordd am Silgwmbach y noson flaenorol. Diamheu y ceir hanes c'lirach etc. Gadawodd wraig a chwech o blant i alaru ar ei ol.—Hanesydd.

CAERDYDD. CINIAW Y BEIRDD.- Diolchaf i chwi am ofod i alw sylw fy nghyfeillion canlynol at gyfarfod a gynelir yn Ngwesty y Glove and Shears, Caerdydd, dydd Sadwrn nesaf, yr 22ain cyf. Bydd ciniaw blasus am bris rhesvmol, am un o'r gloch, ar y bwrdd gan Mr. John Williams (Ap Gwilym Morganwg) pryd y dis^wylir presenoldeb y beirdd can- lynol ;—Dewi Wyn o Essyllt, Carn Elian, Brynfab, Ap Myfyr, Cenydd, loan Dyfri, Rheidiol, Trialaw, Rhyddereh y cerddor, Tom Williams, Pontypridd, Eos Rhondda, Homo Ddu, a Glan Cothi. An wyl gyfeillion, dichon na wel llawer o honom Nadolig byth mwy, gadewch i ni gael ymgom cldifyrus y tro hwn. Y rheswm dros eich galw fel hyn, drwy gyf- rwng y GWLAEGARWK, yw ei bod yn ferach ffordd. Dichon fod llawer o gyfeillion nad wyf wedi cofio eu henwi a garent fod gyda ni. Mil croesaw i bawb Dewch o draw, feib yr awen,-helynt bedd I blant o'r un elfen Y dydd byr a dawcld i ben Yn llewyrch gwyliau llawen. Gwledd i feircld i gladdu f'o,—o newid Yn awydcl y brwydro Y dyrys gwyn a dros go', A sylwedd yn preswylio.—Dewi Haran.

TREHERBERT. Nos Lun, Rhagfyr lOfed, cynaliwyd cyfar- fod llenyddol difyrus ac adeiladol yn Horeb, capel y Methodistiaid yn y lie uchod, o dan lywyddiaeth y Parch. R. Jones, gweinidog y lie, a nawdd yr Ysgol Sabothol. Pwyswyd a mesurwyd y cantorion gan Mr. R. H. Morris, Treorci; a'r llenorion gan y Parch. R. Jones. Chwareuwyd ar yr harmonium, a phwyswyd yr adroddwyr gan Mr. M. O. Jones, Tre- herbert. Yr oedd y rhan fwyaf o'r man destynau yn gyfyngedig i Yagol Horeb, ac yr oedd y cystadleuwyr ar lawer ohonynt yn nifer fawr, megys 11 ar ganu "Rwy'ncaru y dweyd yr hanes ac 16 ar ganu 0 fewn ychydig," &c. Enillwyd y prif wobrwyon am ganu solos gan Mri. H. Felix, T. Howells, N. Williams, a D. Davies; a'r areithio, y farddoniaeth, a'r rhyddiaeth gan Mri. Thos. Lloyd Davies, R. T. Williams, W. Davies, John John, a D. Williams. Cystadleuodd pedwar parti ar ganu H Mae Breniniaeth;" goteu, parti o Carmel, dan arweiniad Mr. D. Davies. Cafwyd cyfarfod rhagorol o'r dechreu i'r diwedd. Rhoddwyd y gwobrwyon gan mwyaf mewn llyfrau. Nos lau, Rhag. 13eg, oedd noson hir ddys- gwyliedig gan drigolion Treherbert a'r cylch- oo-dd, sef nos cyngherdd plant yr Ysgolion Brytanaidd. Tua. chwarter i saith, cychwyn- odd y plant yn un orymdaith drefnus o'r ysguldy tua'r neuadd; er ei bod wedi nosi, yr oedd yr olygfa arnynt yn swynol dros ben. Tufewn i'r neuadd yr oedd esgynlawr pwr- pasol wedi ei godi yn risiau cyfatebol i'r plant, a'r muriau wedi eu britho a lleni a banerau gyda'r brawddegau a ganlyn yn y modd destlusaf gan Mrs. Jones a'r teachers A hearty welcome to all friends,' Goreu arf, arf dysg," Feed my lambs," "Undeb sydd nertii," "Be not weary in well-doing," "Parhaed brawdgarweh," "Faith," "Hope," "Charity," "Fidelity," "Do all to the glory of God," &c. Yr oedd yr olygfa yn swynol, hyd yn oed ar y banerau hyn, ond yr olygfa benaf oedd gweled rhyw 300 o blant gyda'u wwynebau siriol a hawddgar, ac wedi eu gwisgo to the tip top yr oedd yn scenery ar- dderchog. Yn gywir am haner awr wedi saith, cymerwyd y gadair er llywyddu y cyf- arfod gan Mr. T. Curnew, Arolygydd Glo- feydd y Bute, ac nis gwelsom ef erioed yn llanw ei le yn well na'r nos hon. Wrth yr harmonium, yn chwareu cyfeilliant i'r oil o'r ganiadaeth, yr oedd Miss Dinah Curnew, yr hon a wnaeth ei rlian yn ganmoladwy. De- chreuwyd ar waith y cyfarfod trwy ganu y school song" The Postman," yn swynol iawn. Canodd y brif ysgol bedwar ar ddeg o wahan- ol ddarnau, yn cynwys "Marching Song," "Sleighing Glee" (Parry), "Heart of oak," "'The union jack of old England," &c. Ond prif arwyr y cyfarfod oeddynt aelodau yr Infant School, tua 100 mewn nifer, a'r oil o dair i saith mlwydd oed, yn canu ac yn actio eu gwahanol ddarnau, megys Little Cock Robin," y "Railway Train," &c., yn feistr. olgar a difyrus. Canodd Mr. Jonah Williams "The tight little Island" yn gampus a chwareuodd dau lane bychan wyth mlwydd oed ddeuawd ar y j(lutes, yn cynwys variations o hen alawon Cymreig, megys "Harlech," Ar hyd y nos," "Llwyn Onn," a'r "Gwen- ith Gwyn," yn rhagorol. Mewn gair, aeth yr holl gantorion trwy eu gwaith yn anrhyd- eddus, a theimlad pawb yno oedd fod clod mawr yn ddyledns i Mr. a Mrs. Jones am eu llafur a'u diwydrwydd gyda'r plant. Cafwyd cynulleidfa rhagorol, tuhwnt i ddys- gwyliad ar gyfrif y tlodi sydd yn y lie. Wedi talu diolchgarwch i Mr. a Mrs. Jones, y llywydd, a'r cyfeillydd, ymadawodd pawb yn llawen.—Ap Can. Mae cynifer o gyfarfodydd yn y lie hwn yn bresenol fel nas gwn beth i wneyd yn nglyn a hwy, ac, wrth gwrs, oil yn dda, fel arfer. TYSTEB MRS. THOMAS, YNYSYFEIO.-Cyf- lwynwyd y dysteb hon nos Sadwrn yr oedd Mr. Thomas wedi cael ei eiddo ef bythefnos yn ol. Yr oedd tysteb Mr. Thomas, sef oriawr aur, yn werth 30p. ac eiddo Mrs. Thomas, sef llestri arian i werth 13p. 10s. Cadeirydd cyfarfod tysteb Mrs. Thomas oedd y Parch. J. Rees, Carmel. Bu Mri. William Powell, T. Lewis, D. Ashtoii, T. Nicholas, D. Thomas, J. Thomas, &c., yn areithio a Miss Ashton, Miss Weeks, Mrs. Davies, Mr. Harris, a Mr. Davies yn canu. Darllenwyd yr anerchiad gan Mr. D. Weeks, yr ysgrifen- ydd, a chyflwynwyd y llestri gan Mrs. Llewelyn, Baglan Arms. Cafwyd y llestri drwy law Mr. Mertz, yr hwn a'u rhoddodd ar y cost price, am yr hyn y mae yn wir deilwng o sylw. Y RELIEF COMMITTEE.—Oherwyddfod yma gynifer o deuluoedd yn dyoddef drwy sefyllfa masnach, y mae prif ddyngarwyr y lie wedi ffurlio yn bwyllgor, cadeirydd pa un yw y Parch. J. Rees, a Mri. D. P. Lewis a D. Gibbon yn ysgrifenydd a thrysorydd. Gwnaed archwiliad i ansawdd y lie dydd Sadwrn, ac yn y prydnawn cyfranwyd tuag 20p. i wahanol deuluoedd yn ol eu hangen. Cyfranwyd tua 30p. yn y lie at y symudiad daionus, ac y mae pawb fel eu gilydd yn ymddedwyddu wrth weini rhywbeth i leddfu an gen y dyoddefus. Ai ni allai gwahanol ardaloedd wneyd yr un peth ? Mae y Nadolig yn ymyl, a hyny o dan gymyl duon gan hyny, coder i wneyd rhywbeth yn mhob lie ar unwaith.— D.W.

EISTEDDFOD Y GORDoFUilON" L'ERPWL A BIRKENHEAD, N ADOLIG, 1877. Derbyniwyd i'r gystadleuaeth hon gyfansodd- iadau yn dwyn y ifugenwau a gaulyn :—Ab Ceridwen, Lento, Llywarch Hen, Luther (1), Ithel, Gwr unig o'r Anial, Madog Lawgam, Luther (2), Idwal, Job, Cynfaen, Dafydd cas ei afael, Prydeiniwr, Brython, Juvenalis, Pendar, Meistr (Julni, Un llwyd ei wedd a lied wan. Gwelltyn Hedd, Hen Wr, Telynor o St. Helena, Awenydd, Aleph, Odl o'r Cryd, Un hoff o'i faban, Gomer (1), Un fu egwan a fagwyd, Ior- werth y Mynydd, Gomer (2), Tegan, Llywarch Hen, Caradog, Adela Jones, Bleddyn, Idwal, Hen Wr, Tubal Cain, Maboed, Edmygydd, Simeon, Bardd Llwfr, Deigryn Hiraeth, Llef o'r Fynwent, Cymro (1), Wylwr o Walia, Edmyg- ydd, Wylofus, Adgof, Cymro (2), Ap Gwalia, Idris, Mair, Hen Gydymaith, Henadur, Hen gyfaill yn ei gofio, Inadl adgof, Pererin, Deigryn (1), Deigryn (2), Glan Tegid, Marah, Cymrawd, Sallwg, Deigryn (3), Siriol, Ithel, Ochenaid, Nathan Alarus, Bran, Dickens, Ab Mehengal, Pryderus, Young Naturalist, Goron- wy, Sylwedydd.- William Owen, Ysg.

TAIBACH. Cantewch i mi eto yr wythnos hon gongl o'ch gofod clodwiw i osod o iiaen y cyhoedd restr o'r tanysgrifiadau a'r casgliadau at ein capel. Deallaf i'r hyn a ymddangosodd yn Haenorol roddi boddhad nid bychan i luaws mawr, ac ystyriwyf, gan mai i fy ngofal i yn bersonol y mae arian y ddarlith a'r casglu yn d'od, nad yw ond teg cael cyfrif ohonynt; a chan fod y cyhoedd yn cyfranu, dylent, yn ogystal a'r eglwys anwyl yn y lie, gael gweled y result:— Eglwys Penuel, Cwmat'on, lp. 2s. 4c. Eglwys Penuel, Caerfyrddin, 10s. Mr. Samuel Mort, Taibach, 10s. Mr. Griffiths, cashier, 5s. Mr. Preston, 4s. Miss Margaret E. Williams (casgliad), Ip. 0.3. 2c. Mr. Harries, llyfrwerth- ydd, 3s. Mrs. Clarke, 2s. 6c. Mrs. Henry, ysgolfeistres, 2s. 6c. Mr. Wm. John, Water- street, 2s. Mr. D. Davies, 2s. Cyfaill, 2s. Cyfaill eto, 2s. Mrs. Thomas, Chapel-row, Is. 6c. Mrs. Singleton, Chapel-row, Is. 6c. tanysgrifiodd y rhai canlynol swllt yr un :— Mrs. Davies (Sargery), Miss Davies (Surgery), Mrs. Hooper, Mr. D. Davies, Mr. Rees, Mrs. J. Singleton, Mrs. J. Williams, Mrs. Ann Leyshon (Chapel-row), Mrs. Eliz. Aire, Mr. D. Williams, Mr. Williams, Mr. J. Merchant, a Mr. W. Heycock tanysgrifiodd y rhai canlynol chwe' cheiniog yr un :Mr. Evan Jones, Mr. J. Hughes, Mr. George Briggs, Mr. J. Mainwaren, Mr. D. Hughes, Mr. R. Edwards, Mr. M. Wat- kins, Mr. W. Evans, Mr. Philip Jones Mrs. Morris, Mrs. R. Henry, Mrs. Phillips (Mill-row), Mrs. Bray (Mill-row), Mrs. Llywelyn, Mrs. Morgans, Mrs. Davies, Mrs. C. Hopkins, Mrs. Jones, Mrs. Thomas, a Mrs. Williams. Wel, dyma i ddarllenwyr lluosog y GWLADGARWR list Iled hirfaith eto o'r hyn a dderbyniasom; mae yna amrywo ffLU symiau ereill, 4c., 3c., &c., nad yw o gymaint pwys i boeni yr argraffydd i'w dodi oil i lawr, gan fod y cyfrif genyf ohonynt. Mae casgliadau hefyd i dd'od, y rhai y gwyddom y deuant i law yn fuan cewch glywed am y rhai hyn eto. Mae rhoddion wedi eu haddaw gan gyfeillion yma a thraw, pan gaf hwynt i'm box cewch wybod am y rhai hyny hefyd. Gyda golwg ar y ddarlith, gallaf ddweyd yn awr iddi dalu yn dda iawn, mae yr arian wedi eu cael bron yn llwyr. Y tro nesaf chwi gewch atebiad i gofyniad mynych-" Faint dalodd y ddarlith?" Diolchwn o'n calon i'r eyfeillion uchod am eu caredigrwydd haelionus. Bydded i ereill eu hefelychu. Mae genym air bychan arall. Nos Sul, y 9fed cvfisol, ar ol y bregeth, cawsom y fraint o weinyddu yr Ordin- had o Fedydd, yn Smyrna, pan yr oedd cynull- eidfa gysurus yn bresenol, a'r parch a'r gwedd- eidd-dra mwyaf yn cael eu ddangos. Carem weled rhagor yn ymofyn am yr un fraint. Gair arall yn fyr. Sibrydir wrthyf gan luaws yn y lie y dymunoldeb o gael rhyw fath o entertain- ment neu rjoncert i'n cynorthwyo yn y cyfyngder hwn, ac mae yn hyfrydwch genyr ddweyd fod y cyfaill a'r" cerddor ieuanc, Mr. James Singleton, wedi addaw cymeryd y peth i ystyriaeth, a chario mesurau efi'eithiol i weithrediad pan welir amser cyflaus i'w gael, a bydd hyny cyn pen ychydig amser eto. "LlwyddLant iddo," medd— Gwilym Tadno.

Dirwywyd dyn o'r enw Wm. Arthur, yn Llanelli, yr wythnos ddiweddaf i 10s. a'r costau neu fis o garchariad am liollti trwyn ci a chyllell.

Y FASGED. Y fath fyd rhyfedd ydym yn byw ynddo, gan amrywiaeth a lluosogrwydd y gwrth- ddrychau a gynwysa Yr ydym yn dyfod yn deimladwy o fedr a chywreinrwydd uwch- law ein hamgyffredion uchelaf am yr Arch- adeiladydd mawr. A pha ryfedd i'r Salmydd dori allan a dywedyd Mawr a rhyfedd yw dy weithredoedd di, 0 Arglwydd Dduw Holl- alluog." Yn wir, y mae "ffyrdd Duw i ni mor ddyrus ac mor amrywiol ag yw ei weith- redoedd, fel nas gallwn feddu ar syniadau digon priodol am dano fel Awdwr a llyw- odraethwr holl gyfundraeth natur. Ei feddwl diwyd a gweithgar ydyw y main spring sydd yn ysgogi ac yn rheoli pob olwyn ag sydd yn machinery y cyfatifyd mawr Efe sydd yn paentio gwefusau y rhosyn, ac yn gwisgo y coedydd a dail, yn rheoli tymhorau y ilwydd- yn, oerni a gwres, gwynt a gwlaw, llanw a thrai y mor, le, llanw a thrai masnach hefyd; efe sydd yn rheoli llaw pob ysgrifenydd, gor- uchwyliwr, a gweithiwr. Sonia rhai gohebwyr fod yn rhaid i fasnach y cyfanfyd ddechreu adfywio yn y Gorllewin, lie y dechreuodd ddirywio ond pell wyf fi o gredu y fath ffiloreg ddisail. Dywed penboethiaid ereill mai undeb a chydweithrediad sydd yn han- fodol eisieu arnom fel dosbarth gweithiol i gael masnach i flodeuo unwaith eto, fel yn y dyddiau gynt; ond y mae yr athronydd dwfn- ddysg, y Cristion goleuedig, a'r dyngarwr cynes wedi ac yn cydnabod mai Dnw sydd yn eistedd ar y llifeiriant. Nid yw olwyn masnach yn llai pwysig yn y peiriant mawr na natur, rhagluniaeth, a gras, oblegyd y fath drychineb a ganlynai pe byddai i ddim ond un ballu Tebyg iawn fod y meistri yn cymeryd mantais ar yr adeg bresenol i ddir- wasgu y gweithiwr tlawd yn is i lawr ar raddfa bodolaeth; ie, cymeryd mantais ar oruchwyhaetiiau Duw tua,, atom, in gwtmo o'r safle ag y dylasem fod arni yn bresenol. Y mae hon yn oes ryfedd, ydyw'n wir; y mae pawb bron ar eu heithaf yn ceisio llin- dagu y llall-y glowr yn ceisio cael yr hyn sydd yn gyfiawn am ei waith, a'r meistr yn gwrthod yna, codant fanerau rhyfel i fyny, a'r arwyddeiriau canlynol arnynt—" Trecha treisied, gwana gwaedded." Hefyd, y mae hon yn oes ryfedd am ysgrifenwyr, y maent mor lluosog a seintiau y calendar, a digon o ffugenwau i wasanaethu'r genedl hon a Phat- agonia hyd ddiwedd y milflwyddiant, gan ysgrifenu yn llechwraidd dan gysgod ffug- enwau ar gymeriadau dynion sydd fil gwell na llawer ohonynt. Y mae yn syn genyf am y Gwyliwr satanaidd yna sydd yn ysgrif- enu o ardal Cwmllynfell ei fod yn bt-adychu ei hun wrth wneyd hyny cofia, frawd, geisio dysgu adnod liunanadnabyddiaeth o hyn allan, ond beth dal siarad ni newidia yr Ethiop ei groen, na'r llewpart ei frychni." "Os gweli dreisio y tlawd, a thraws-wyro barn a chyf- iawnder mewn gwlad, na ryfedda o achos hyn, canys y mae un sydd uwch na'r uchaf yn gwylied, ac y mae un sydd yn uwch na hwynt," i'r hwn y rhaid iddynt roddi cyfrif, yr hwn a ddyry ei fach yn eu ffroen, a'i ffrwyn yn eu gweflau pan y myno Efe gan hyny, gad dy gabldraeth ar ol, y swta bach. Yn wir, ni wna enllib bregethwr cyfiawnder byth; O na, y mae yn alarus meddwl i sparbills o fan ohebwyr y newyddiaduron Cymreig. Byddai yn ddy wenydd calon genyf weled Watcyn Wyn yn ysgrifenu ei daith Livingstonaidd bregethwrol trwy y Gogledd i'r GWLADGARWR, ei daith trwy allt Inco, &c., byddai yn aicr o fod yn dreat i'w darllen. —Eryr Twrch.

LLOFFION 0 LLANEDI. Wrth ddarllen eich newyddiadurnaill wyth- nos ar ol y llall, nid oes ynddo ddim i'w gan- fod a adlona dipyn ar galonau y gweithwyr, druain, ar yr adeg farwaidd bresenol. and yn hollol i'r gwrthwyneb, felly, pan y byddom yn edrych o amgylch i'r de a'r aswy-nid oes ond marweidd-dra i'w ganfod yn mhobman, heb fawr o ddaioni gyda golwg ar fasnach mewn un cyfeiriad. Felly, mae y bobl hyny sydd a'r duedd ynddynt i wasgu y gweithwyr truain, yn cael mantais i ddangos eu helfen tuag atynt ar g'oedd byd ac wedi gwasgu y gweithwyr tlawd nes y maent bron eu gorfodi i roddi ffrwyth eu llafur caled yn aberth rhad iddynt hwy eu hunain drwy osod screens ar benau y pyllau, a, gofalu am ddigon o le rhwng y bariau, fel y bydii bwy bynag elo yn rhy agos at y Bili gael eu hunain, fel y dywedir, "yn gropins yn y Bili;" a'r Bili hwnw mor annhrugarog, fel nad ydyw yn rhoddi dim yn gyfnewid am yr ysglyfaeth. Gresyn meddwl, onide, fod y fath ddihiryn a Bili yn cael ei ddyoddef yn y wlad hon. Nid oes genym ond dymuno am i haul llwyddiant ymlid ymaith y cymylau duon sydd yu crogi uwch ein penau yn awr, fel y gallo pob Cymro twymgalon ddweyd yn hyf yn ngwyneb ei feistr yr hyn fydd yn angenrheidiol, heb ofni na llid na digter na gofalu am siarad yn ddystaw am yr Undeb bob amser, rhag ofn fod yno ry w dipyn o gaffer non fireman ger- llaw, a hwnw wedi ei lanw i fynu o awydd boddhau y meistr, ac yn cludo pob clec iddo. Ymaith a, hen arferion o'r fath, medd hen lo- wr protiadol.—Grotyn Crito.

PELEFI HOLLO WAY.—Mae y cyfnewidiad ami, yn yr liin yn y wlad hon yn beryglus iawn i rai egwan eu hysgyfaint, ac i'r rhai nervous. Dylai pawb ydynt yn cael eu blino yn' y ffyrdd hyn ddefnyddio y feddyginiaeth ragorol lion mor gynted -<\xs y teimlant anesmwythder corfforol, neu y teimlad'aflonydd sydd y meddianu y cyfansodd- iad, ac yn dynodi fed peirianau y treuliad allan o Ie. Cymerer un o Beleni Holloway tua chanol dydd, a dilyner hono gyda dogn digon mawr i ryddhau y coluddion, pan mai y dyoddefydd yn neillduo i orphwys, a cheir y bydd iddynt yn ddioed wellhau yr anhwyldeb, ac adferu trefn drwy yr holl gyfansoddiad. Dylid gwneyd prawf ar unwaith o feddyginiaeth mor syml, dyogel, a lhvyddianusyn ei heffeithiau, pan fyddo afiechyd, drwy aDwyd neu rhyw achos arall, yn bygwth ym- osod ar y corif.

AMRYWION 0 LANFABON. MARWOLAETHAtr.Rhoddodd y cyfaill Evan Foster ar ddeall i mi ei fod newydd gladdu dau o'i blant yn yr un adeg, sef Evan ac Annie, a chafodd y llinellau canlynol:— Y ddau oe'nt anwyl yma'n nghyd Y'nt heddyw'n un. mewn hedd, Ar oriel glaer y ( lanaan glyd. Er bod eu cyrff mewn bedd. Yn anllygredig d'ont o'r bedd Ar ddelw'u Prynwr mawr, Yn wiw y codant ar ei wedd, A lion o lwch y llawr. (< Gadewch i blant bychain ddyfod ataf fi, ae na waherddwch hwynt, canys eiddo y cyfryw rai yw teyrnas nefoedd," medd Crist. Trist oedd genyf glywed y newydd am farwolaeth y cyfaill ieuanc cerddgar, William Jones, yr hwn a gyfarfyddodd a'i angeu trwy losgi yn mhwll Ynysowen a chladdwyd ef dydd Mawrth yn y Cemetery, Aberfan. Yr oedd yn enedigol o Langeitho, ond y mae ei rieni wedi bod yn byw yn Mountain Ash am flynyddau, ac wedi symud er's tro i Ynysowen. Yr oedd William Jones yn aelod dichlynaidd gyda'r Methodistiaid yn Aberfan yn ddyn ieuanc a fawr edmygid, ac yn flaenor y gan. yn y capel, er nad oedd ond un-ar-ugain oed. Clywais ef yn adrodd llawer o farddoniaeth, ac yr oedd ynddo duedd at awenyddu. Yr oedd hefyd yn aelod defnyddiol o'r Ysgol Sul, ac yn llanw ei le yn mhob cylch; ond gyda'r gan yr oedd yn dysgleirio fwyaf. Yr oedd hefyd ar fwriad myned i'r ystad briod- asol tua'r Nadolig, a theimlai pawb yn yr angladd yn ddwys dros y ferch ieuanc oedd i fod yn gydmnres iddo. Pregethodd y Parch. Mr. Phillips, Mountain Ash, i dyrfa luosog, a siaradodd yn fynwesol iawn am dauo. Dymunem i'w rieni a'i berthynasau i beidio galaru heb obaith. Heddwch i'w lwch hyd y dydd Bydd dorau beddau'r byd Ar un gair yn agoryd. YMWELiAD.—Pan ar ymweliad a'r Felin- facli y dydd arall, lie y trigai fy niweddar gyfaill Cydidwg, gwelais fwlch arall yn y teulu siriol hwn. Yr oedd Mrs. A. Williams wedi myned allan i'r Ysbaen ar ol ei phriod, yr hwn sydd yn foreign correspondent i gwmni o coal importers. Wyr ydyw Mr. Williams i Gwilym Morganwg, ac yr oedd ei dad, Mr. Taliesin, yn codi gwobr i'w dad yn Eistedd- fod y Fenni, pan oedd yr enwog fardd yn ei fedd. Bu Mr. Aneurin E. Richards allan gyda'i chwiorydd, yr hynaf a'r ieuengaf, a dychwelodd yn iach a chalonog, er bod mewn ystorm enbyd ar y mor wrth ddychwelyd, yr oedd llaw Naf yn llywio Neifion, a thrwy hyny daeth pawb i dir yn ddiangol. Cefais ddifyrwch mawr wrth ei wrando yn adrodd am arferion y wlad a'r trigolion—eu dull o wisgo, ymborthi, a siarad. Pan yr oedd ei chwaer fechan a geneth fechan o'r Ysbaen yn chwareu ac yn ymatlyd yn eu gilydd dywedai hono sligo (gollyngwch fi), ac ar hyny yr oedd Mari yn ymatlyd yn dynach nag o'r blaen, nes peri iddynt gael difyrwch mawr. Cefais foddineb hefyd wrth weled y cwpanau arian a enillodd yn y campiau Olympaidd ar amryw droion. Efe ydyw Gutto Nyth Bran yr ail yn Llanwonno yn bresenol. Nid gwiw i nemawr ei gynyg ar ei draed, oblegyd y CIY mae mor hoew a'r ewig ac mor gyflym a'r hydd. Yr wyf hefyd wedi cael y fantais o ddarllen dau draethawd, o waith Cydidwg, ar Llanfabon a Mynwent y Crynwyr, am ba rai y derbyniodd ddau fathodyn yn Eistedd- fodau Pontypridd er's tua 35 mlynedd yn 01, ac y mae Craigfryn wedi cyhoeddi traethawd yn ddiweddar ar Fynwent y Crynwyr ac y mae yn amlwg i'r darllenydd craffus ei fod wedi cael llawer o'i ddefnyddiau o waith Cydidwg, heb gymaint a chydnabod yr awdwr, ond yn unig dweyd fod traethawd wedi ei gyhoeddi gan un arall ar y testyn, ond nad yw yn enwi dim tuallan i'r pentref," tra y mae yn amlwg i'r neb a ddarlleno y ddau fod hanesiaeth Cydidwg o'r lie yn rhagori. Hefyd y mae Cydidwg yn ochelgar rhag bod yn rhy benderfynol ar bwyntiau arbei-iig, a chyd- nebydd amryw awduron o ba rai y dyfynodd, tra y mae Craigfryn, er nad yw eto yn 25ain oed, yn gosod y cwbl a ysgrifena mor gadarn a'r Wyddfa, ac nid ychwaith yn cydnabod y cyfryw y bu yn casglu ar eu meusydd, yr hyn a ddylasai ei wneuthur, oblegyd nid gwiw iddo ef feddwl y gall wneyd fel y gwr hwnw gynt ar draethawd "Nos Sadwrn y gweith- iwr," yr hwn a brofwyd yn llenladrad bob gair a llythyren ohono, a byddedd iddo gofio o hyn allan" eiddo Cresar i Caesar, ac eiddo Cydidwg i Cydidwg."—Mationiaison.

LLANELLI.-Gofidus genym gofnodi marw- olaath ddisymwth Mrs. Jenkins, priod Mr. Hugh Jenkins, gwehydd, Llanelli, a mam Mr. R. C. Jenkins, yr hyn a gymerodd le yr wythnos ddiweddaf. Bu farw hen wr yn Mhontfaen yr wythnos ddiweddaf, o'r enw John David, yn 91 oed.

PELENIHoLLOWAY-Iechyd a Hoenusrwydd.— Mae yr afu mwyaf iach ar brydiau yn ddarostyng- edig i afreoleiddiad y peiriant treuliol, ond gellir ar unwaith ddycbwelyd trefn trwy gymeryd y Pelenau byd-enwog hyn, y rhai nis gellir eu can- mol yn rhy uchel. Byddai dogn yn awr ac eil- waith yn llesiol i bawb, ond dylai dyn cIaf gymeryd cwrs o honynt yn rheolaidd. Mae yn rhyfeddol canfod fel y cryfheir yr. arch waith ar treuliad gan y Pelenau hyn; a'r gallu a feddianant i ddwyn y trefniant corfforol i weithrediad iachus. Ychwan- egant at gryfder gewynol a nerth meddyliol y rhai a'u defnyddiant. Mae Pelenau Holloway yn ami yn gwcllhau clefydau y peiriant treuliol ar ol i bobjmoddion artil fethu, ac y mitent yn neillduol wasanaethgar mewn aciiosi'ia o anhwylderan yr afu a'r arenau. 366 RHYBUDD.—Y mae Mri. Reckitt a'i Feibion wedi dewis y Ifurf pedair-onglog i wneyd eu Paris Blue, a hyny oherwydd fod cymaint o liwiau glas gwael yn cael eu gwneyd yn fodiau, peleni, phow- dwr; <>nd eto. y maent yn gorfod rhybuddio y cyhoedd yn erbyn mathau gwael o liw glas syddt yn cael eu gwneyd o'r un ffurf, yr hwn a werthir oherwydd yr elw ychwanegol a geir trwy hyny. Gofaler, gan hyny, am gael y Paris Blue pedair- onglog, yn dwyn enwau I. RECKITT A'I FEIB- ION yn nghyd a'r arwyddion inasnachoL 1775.