Y Cymro

0: Ar Finion y Ddyfrdwy. FFAIB G ORWEN. CYNALIWYD ffflir fisol yn Nehorwen ddydd Mawrtb. Daeth l!u 0 bnbl ac anifeiliaid vn nghyd. Isel iawn oedd prisiau'r moch. a gellid prynu dau borch- ell am 17s. Nid oedd y galwad am danvnt yn fawr er rhated oeddvnt. Gwerthai gwartheg a ebeffylau yn dda am brisiau gweddol. LLWYDDIANT. Bydd Cymru Fydd yn gwybod llawer am Ddyff- ryn Edeyrnion os pery ei fechgvn a'i ferched fyned rhaeddvnt mewn dysg. Da genyf ddeall fod T. K. TToghes, mab Mr .Tohn Hughes, Dudley Arms, Llandrillo, a S. M. Owen. mab Mr Morgan Owen, Fronhyfryd, Corwen, v ddau yn ddisgyblion yn Ysgol Oanolradd v Bala, wedi Hwyddo i basio Arholiad Rhagarweiniol Lleol Rhydychain. FFRWYTHAU. Ceir mwv o afalau na dau am geimog a dimai ar finion y Ddyfrdwy eleni, oblegyd y mae'r coed yn gwargrymu dan eu cynyrch. Yn gyffelyb gellir dweyd am eirin-y maent fel rheffvnau 'nionod ar y cangau, a'r ffrwythau eraill yn doreithiog.

--0- BLWCH MEDDYGTNIAETH DEULUAIDD. N'ID oes amheuaeth nad peth da a defnyddiol yw hlwch o'r fath. Ond mae llawer teulu nas gallant fforddio ei gadw, a llawer eraill na, allent wneud y defnydd nriodol ohono pe caent un. Mae ei restr poteli, y blvclifiu pillx, v powdrau, &c.. yn nghyda'r cyfarwyddiadau manwl pa fodd i'w defnyddio, yn rhy ddvrus i bobl gyffredin. Darllenwn yn ami am gamsyniadau angeuol yn nael eu gwneud wrth gym- ysgu a pharotoi cyfferi. Bydd sronyn neu ddau yn ormod o un, neu l'hv fach o'r Hall. neu gamsynied wrth ddarllen ysgrifen aneglur y meddyg vn ami yn esgor ar ganlyniadan angeuol. Po symlaf fyddo'r blwch meddvginiaeth goreu oil yw. Osgoir pob Pervgl i svrthio i un o'r camsyniadau uchod wrth ddefnyddio meddyginiaeth syml ac effeithiol nas gall dan unrhyw amgylchiad wneud niwed, ond sydd bob amser yn llesol, trwy helpu natur i symud ymaith y drwg. Meddyginiaeth o'r fath yw Quinine Bitters Gwilym Evans, ac etyb holl ddybenion Blwch Meddyginiaeth. Ceir yn y Quinine Bitters hvn—yr hvn gliria'r pen, .ysgyfnha'r eylla, symuda glefydau gieuol, efFeithia ar yr afu a'r arenau, bura'r erwaed, ac a rvdd iechyd, nerth, a chy.sur newydd heb un pervgl camsynied na photel, na blwch, na. phowdr, na chyfarwyddyd. Ni ddylal yr un teuln fod hebddo. Pan vn ei brynu fod enw Gwilym Evans ar y label, y stamp a V v o ae ar werth gan bob fferyllwr mewn Potsh 9c a. 4s 6c yr un, neu gellir ei orael drwv y f>st oddityrth v porehenogion—Quinine Bitters Manii- tacturing Co., Ltd., Llanelly, S. Wales.

Llenyddiaeth. "COFIANT Y PARCHEDIG CADWALADR OWEN, DOLYDDELEJT. Gan ei fab, GRIFFITH OWEN, Gtvrecsam. Gwrecsam: Hughes a'i Fab." YCIIYDIG iawn o wrandawyr presenol Cymru sy'n cotio'r efengylydd per, Cadwaladr Owen. Y mae wedi disgyn i'w fedd er's mwy na deugain mlyn- edd. Yn ei ddydd nid oedd braidd un pregethwr yn mysg y Methodistiaid yn fwy poblog;)iad ond caniatawyd er hyny iddo aros heb Gofiant hyd eleni Pwy sydd i'w feio am yr oediad, nid yw'n hawdd dywedyd. Nid oedd awdwr y Cofiant sy'n awr o'n blaen ond bachgenyn ar adeg ei farwolaeth; end gallasai yntau ysgrifenu y llyfr lawn cystal ugain neu bum mlynedd ar hugain yn ol ag y mae wedi gwneud y flwyddyu hon. Ar yr un pryd, y mae'n hawdd esgusodi ei anmharodrwydd i yni- aflyd yn y gorchwyl. Yn Nghymru nid yw yn beth arferol-y mae eithriadau yn wir-i fab ys grifenu hanes bywyd ei dad ac nid yw'n debyg y buasai Mr Griffith Owen yn dwyn allan v Cofiant hwn pe buasai gobiith pm ei ddygiad allan rywo bryd gan rywun arall. Ond wedi darllen y llyfr drwyddo, yr ydym yn teimlo mai colled wiritm- eddol fuasai bod hebddo. Er ei gyfansoddi dan ddirfawr anfanteision, y mae'n llyfr gwir werth- fawr. Y mae'r rhan fwyaf o lawer o'r rhai a allas- ent estyn y cynorthwy penaf yn ei barotoad wedi disgyn i'r bedd er's blynyddoedd ac ymddengys yn mron fel breuddwyd fod yn awr yn fyw ac yn iach yn Nolyddelen un hen batriarch oedd yn gwrando y bregeth gyntaf a bregethwyd gan John Jones, Talsarn David Jones, Treborth a Cad- waladr Owen. Ganwyd Cadwaladr Owen yn Nolyddelen ryw- bryd yn 1793 bedyddiwyd ef yn eglwys y plwvf Mehefin 7 y flwyddyn hono. Priododd pan yn 20 oed (1813) a dychwelwyd ef yn adeg Diwygiad Beddgelert trwy weinidogaeth Michael Roberts, Pwllheli, yr hwn a bregethai mewn Cyfarfod Misol yn Meddgelert yn Hvdref 1817. Dechreuodd bre- gethu yn niwedd 1826, yr un adeg a'r Parch Dvv id Jones, Treborth. Dechreuasai y Parch John Jones, Talsarn, tua phum mlynedd yn gynt. Yr oedd y ddau frawd John a David Jones a Chadwaladr Owen yn gefnderoedd. Bu farw Cadwaladr Owen Mai 24, 1856. Gwelir gan hynv ei fod uwchlaw 33 mlwydd oed pan y dechreuodd bregethu, ac nad oedd tymhor ei weinidogaeth yn llawn deng mlyn- edd ar hugain. Teimlwn yn ddiolcbgar i ni gael y fraint o'i glywed yn pregethu ddwy with. Ei destvnau y ddau dro hyny oedd loan xvi., 22, A mi a ym- welaf a chwi drachefn a Mat. xxi., 31, "Hwy a barchant fy Mabi." Ceir yr ail bregeth yn bur gyflawn ar ddiwedd y gyfrol, a cheir cyfeiriadau at y'gyntaf yn v Cofiant. Soniai ynddi am dristwch v dyseybiion ac am dristwch y dy> duwiol." Ei bechodau, meddai, "sydd yn blino llawer ar v Cristion. Dywedir fod yr alarch yn tristau wrth weled ei draed duon ond pin gaffo eu cuddio, cana yntau weithiau. Ac felly y .Crisdon y mae yn tristau wrth weled ei draed duon. ond pan gaffo eu cuddio o'r golwg cana yn beraidd iawn." Hoffus arlgof: y mae ei lais mwyn yn ein clustiau hyd heddyw. Ni bu neb braidd yn ei oes yn offeryn i ddy- chwelyd mwy o eneidiau at Grist na Chadwaladr Owen. J), ma oedd amean ei weinidogaeth ac ni ehollai un amser ei olwg arno. Cael ei genedl i barchu y Mab -am hyn y myfyriai ac y gwedd- iai, ac am hyn hefyd yr ymegniai yn ei holl bre- gethau. A rhoddwyd iddo lawer iawn o eneidiau fel ffrwyth ei lafur. N'd ydym am geisio nodi allan linellau ei gymer- iad fel pregethwr gobeithiwn y bydd galw sylw at y (:efiar!t yn. ddigon i beri i'n darlienwyr ei brynu a'i ddarllen. Yr ydym yn addaw iddvnt ynddo y darluniad goreu sydd yn bosibl ohono. Gwelant ef yn mhob man-yn ei deulu, yn y cyfar- fod eglwysig, yn parotoi ei bregethau, ac yn eu pregethu gwelant ef o bob cyfeiriad, a chant bob mantais sydd yn ddichonadwy bellach i adnabod nn o'r pregethwyr mwyaf llwyddianns yn y ganrif bresenol. Ceir vn y gyfrol ddesgrifiad dyddorol o hen ardal enwog Dolyddelen ac amlinelliad da o'i hanes crefyddol. A cheir pennod werthfawr ar Gyfarfod Misol sir Feirionydd oblegvd hyd yn gymharol ddiweddar, i'r sir hono, yn Fethodistaidd, y perth- ynai Dolvddelen. Ac ar ddiwedd y gyfrol ceir saith o'i "bregethau. Tair ohonynt yn unis sydd yn rhoddi unrhyw syniad am yr hyn ydoedd fel pregethwr. A'r olaf o'r tair hyn yw yr olaf a bregethwyd ganddo, oddiar y testyn, "A madden i ni pin dy ledion. ";Ac vn diweddaf oil ceir "Anerch- iad Cfnadol," a theimlwn awydd dyfynu ychydig frawddegau ohono:— "Nid wyf fi yn deall rhyw lawer am y maes, ord yr wyf yr, (ieall fod gan Duw waith mawr i'w wneud yn y byd. Teml fawr yw yr eglwys i fod, ac y mae eisiau gweithwyr i'w chodi. Y mae y def- nyddiau yn wasgaredig yn mhedwar cwr y hyd, a rhaid cael y ceryg o'r mynyddoedd, a'r coed yn gludeiriau dros y morosdd. Mae miloedd o'r perl- au a brynwyd ar y groes yn y llwch leto ac nid oes ddicon o dal am lafur enaid y Meichiau tu yma i foroedd, fel y mae yn rhaid i ryw rai fyned i yn- ysoedd pelia'r byd i chwilio am danynt. "Gwaith mawr yw adeiladu teml. Hawdd fyddai i Dduw ei ddwyn yn mlaen hebom ni, ond trwy offerynau gwael y mae y gwaith i gael ei wneud-I y trysor hwn mewn llestri pridd." Nid llestri aur y oef. Gwir y buasai angylion yn well pregethwyr na dynion, ond gwell i ddynion gael pregethwyr o ddynion nac angylion. Bvddai golwg ar ange! yn ddigon i dy yru i lwgfa. Gallai Duw anfon lluoedd ohonynt foreu Sui yn ddidraul a di- drafferth ac y mae yn debyg na buasai yn unrhyw drafferth i'r angel bregethu yn iaith pob cenedl yr elai i'w mysa1. Ond llestri pridd a ddewisodd yr Arglwydd." Ceir yn y gyfrol ddarlun da o Cadwaladr Owen, yn nghydag amryw ddarluniau er >ill—Castell Dol- vddelen, Coetmor, ei hen gartref, &c. Synir ni yn fawr os na werthii allan yn fuan y copïau sydd wedi eu hargraphu oblegyd er mai ychydig sydd vn cofio Cadwaladr Owen, nid oes llawer o wran- dawyr y Methodistiaid, na llawer o wrandawyr unrhyw enwad, nad ydynt wedi clywed llawer am dano. Ac ni chlvwodd neb erioed un gsir am dano nad oedd yn ei wneud yn awyddus am glywed ychwaneg. Yr oedd yn un o'r dynion anwylaf, ac yn un o'r pregethwyr mwyaf swynol ac effeithioi yn ei oes. 0 galon yr ydym yn diolch i'w fab am yr oriau difyr ac adeiladol v cawaom trwy y Cofiant hwneu treulio yn ei gymdeithas. E.

Mae'r Parch W. Lancelev, Treffynon, wedi derbyn yr alwad a gafodd i weinidogaethu yn Eglwys Annibynwyr Seisnig Abbey Road, Barrow- in-Furness.

Eisteddfod Cadeiriol Rhuddlan. CYNALIWYD yr Eisteddfod uchod yn Nghashell Rhuddlan ddydd Gwener. Yr oedd y cynulliadau yn lluosog, a'r Eisteddfod yn llwyddiant mtwr. Llywydd y cyfarfod cyntaf oedd Mr P. P. Pratt, Bryndithrig, a'r, Parch G. Jones, ficer Mostyn yn arwain. VVedi i Miss Emily Barton ganu unawd, dyfarnwyd y gwobrwyou a ganlvn:—Ystol haiarn, Edward Morgan Rhuddlan Traithawd" Rhin- weddau dyn a merch ieuanc," Miss Williams Rhuddlan; Miss Edwards, Vachell, Abergele; a James Edwards, Rhos, yn gyfartal. Englvnion, Dyffryn Clwyd," Trebor Aled, Dinbych. Unawd soprano, Lizzie Williams, Llansannan. Par o hos- anau, Elizabeth Jones, Rhuddlan. Eto i b!ant dan 15 oed, Lizzie Owens, Llansannan. Pedwarawd otferyn >1, Mr D. LL Ddvies a'i barti, Dolyddelen. Darlun o Bont Rhuddlan, T. H. Roberts 2, T. J. Parry, Rhuddlan. Dan gor plant ddaufch yn mlaen i g'mu "Morfa Rhuddlan," a'r "Gwanwyn," sef Dinbvch a Rhuddlan, y cyntaf yn oreu dan arwein- iad Thomas Williams. Unawd bass, 1, J, A. Edwards, Rhuthin 2, Meirion Jones, Birkenhead. '\drodd Y ddinns ar dan," Maria Edwards, Wyddgrug. Par o esgidiau, William Davies, Llanrwst. Traithaw,l at- Josliua. Ephraim, yr hwn ni atebodd. Yn y brif gystadleuaeth gorawl am wobr o 10p., ymgeisiai corau Gronant a Rhudd- lan, a barnwyd y cyntaf yn fuddugol. Y Cadeirydd yn y prydnawn oedd Capten Rowley Conway, gan yr hwn y caed anerchiad byr, ac wedi i Mrs Francis, Gwrecsam, ehwareu unawd ar y berdoneg, dyfarnwyd y gwobrau a ganlyn:- Englvn, Ben. Davies, Rhuthin. Arlunio, T.J. Parry, Rhuddlan. Can gan Mr W. Bulcock. Pedol ceffyl gwedd, John Jones, Abergele pedol ceffyl ysgafn, John Evans, Chwitffordd, Traithawd, Rhuddlan a'i Hynafiaethau," E. A. Millward,' Abergele. Unawd alto, Onid oes balm yn Gil- ead ?" 1, Miss Edwards, Rhuthin; 2, Maggie Wil- liams, Dinbych. Can, Y Gan Nefol," allan o 22, Meirion Jones, Birkenhead, ynoreu, a May Morris, Rhuddlan, yn ail. Oynygid cadair dderw hardd i'r bardd a ganai oreu ar Rizpah (2 am. xxi.) Y buddugwr oedd y Parch Gwylfa Roberts, Porth- dinorwig. Cadeiriwyd ef gyd i'r ddefod arferol. Parti o Ruddlan yn unig ddaeth yn mlaen i ganu'r pedwarawd Yspryd yw Duw," a barnwyd hwy yn deilwng o'r wobr. Yn nghystadleuaeth y sein- dyrf pres, am wobr o lOp, daeth Llanddulas, Colwyn, a Dolyddelen yn mlien. Dyfa.rnwyd seindyrf Colwyn a Llanddulas yn gydradd oreu ac am chw-r-eu wrth ymdeithio Llanddu^s deilyngav'r w,, br, Unawd tenor, 1, Edward Davies, Hen Gol- wyn 2, Edward Barlow, Llanelwy. Cynaliwyd cyngherdd llwyddianus yn yr hwr, dan lywydcliaeth Mr W. Conway Bsll. Cymerwyd rhan gan y eant.orioa buddugol yn y cystidleuon Hysbysir i'r Eisteddfod fod y fath Iwydd eleni fel y cynelir hi yn flynyddol. BEIRNIADAETH Y GADAIR—Testyn, ""RIZPAI-I," Derbyniwyd pryddestau 'Linus' Barzilai Gwilym Canoldref,' Gwledisr,' « Mab Trallod'" Sibrwd yr Awel,' Pawl Hen,' Awel y Mynydd,' Gofi(lus Lluddedig' Mephibosheth (1), 'Mephi- (2), Nloses" 'Y pren teg,' 'Gwawr,' 'Pengwern.' 'Brigydon,' Gloew Gleddyfrudd,' Nox Montis,' Seraiah,' sef 19 o gyfansoddiadau, gan gynwys yn agos i bedair mil o linellau Nid ychydig o waith yw darllen y fath bentwr, a Ilawer mwy yw y ddyledswydd o'u tafoli, a'u cydmaru, a lluriio barn arnynt, Y dosbarth cyntaf a ddaw dan ein sylw a gynwys y prvddestau canlynol. sef eiddo Gwledig,' Gwilym Canoldref,' 'Sibrwd yr Awe1,' Pawl Hen,' Awel y Mynydd,' Gofidus Lluddedig,' a I Mephibosheth (1). Cyfansodd- iadau da, synwyrol, a. lied awenyddol ydynt oil ar y cyfan ond nid o ran teilvnsidod vr hyn ddylai Pryddest Cadair fod. Byddai yn hawdd dyfynu dwsinau o linellau rhagorol ohonynt; ond nid ydynt yn llawn pwysau yn y glorian feirniadol. Yn nesaf at"ut ceir pryddestau inlat) Trallod,' Linus,' 'Nox MoDtis,, BaTzili,i,' 'Moses,' Seraiah,'a I Mephibosiietli' (2). Dyma gyfan- soddiadau gwir dda, yn cynwys cryn lawer o dar- awiadau gwir farddonol, ac yn haeddu canmol- iaeth ddiffuant. Ond nid ydynt heb ddilTygion a ffaeleddau nas gellir edrych drostynt. Er eng- raipbt, ceir eiddo I Mephibostteth (2) a Moses vn dilyn yr hanes Beiblaidd yn llawer rhy wasaidd fel nad ydynt fawr gwell nag aralleiriad. Bar- zilai' sydd ddiffygiol yn ei bortread o ddyfnder a grymusder oariad mam. Diffyg cynilun yw un o brif ffaeleddau Seraiah ond y mae yn y brydd- est arnrvw ddarnau melus a nwyfus. Linus sydd feddyliwr craffus a grymus, ac y mae wedi llwytho ei lestr hyd fin y don, ond y mae wedi gwneud hyn ar draul ei awen, fel y IT) e ei gyfan- soddiad ar y cyfan yn drymaidd, sveh, a chlaiar. 'Nox Mont's' sydd brvddest bur dda o ran cyn- ilun, ac nid yw yn ddiffygiol mewn gwir farddon- iaetb, yn neillduol y chweehed adran ond nid yw boh amser mor chwaethus ag y dylai fod-er eng- raipht, Nes tremia' ei hrsgyrn i'r golwg trwy ei chroen.' Ei phrif ddiffyg yw arucheledcl awen- yddol. Y mae fpl aderyn vn ehedeg yn rhy agos i'r ddaear. Prif fai Mab Trallod' yw annghyf- artaledd, barddoniaeth o wir deilyngdod yn gym- ysgedig a phethau cyffredin. Y mae hefyd yn chwanog i ail adrodd yr un svniadau, ac nid yw yn taflu digon o dan desgrifiadol ar brif agweddau y testyn. Nid oes yn y bryddest hon ddigon o amI- liwiaeth. Yn y dosbarth nesaf ceir Pengwern,' • V pren teg,' Gloew Gleddyfrudd,' 'Gwawr,' 'a Brigydon.' Nid gormod dweyd fod pob un o'r pryddestau hyn yn deilwng o'r wobr, ac y mae yn mhob un ohonynt ragoriaethau neillduol. Y mae yn svndod genyf fod cyfansoddiadau o'r fath yn vmgvstadlu am wobr mor fechan mewn cyd- mariaeth. Daliant eu cydmaru, o ran gwir deil. yngdod, a lluaws o'r pethau anfonir i mewn i;r Eisteddfoda.u Cenedlaethol. Maent yn feddvlgar, chwaethus, a choetbedig. Nid vdynt heb frycbau a beiau dibwys ond y mae ynddynt nodweddion sr.'wir awenyddiaeth. Ni oddef amser i mi sylwi'n fanwl ar eu neillduolion ond dengvs pob un ohon. ynt allu a medrusrwydd barddonol. Wedi eu tafoli'n ofalus, ac efo hynv o gydwybodolrwydd a feddaf, yr wyf yn barnu'n ddibetrus mai pryddest 'Gwawr,' ar y cyfan, yw yr oreu. Y mae ynddi addfedrwydd meddyliol ac ardduniant awenyddol, dyfnder teim- lad a medrusrwydd darluniadol, i raddau uwch nag a fedd y lleill, ac yn hyn y mae genyf gydfarn un o feirdd mwyaf talentog Cymru ar hyn o bryd. I bryddest 'Gwawr' y byddo y Gadair, a hir y par- hao i fwynhau esmwythdra ynddi. LLAWDDEN. Ficerdy, Gresford, Awst 10, 1896. ,9 ;J:J

Nodiadau Cerddorol. HANER can mlynedd i ddoe, ac hefvd ar yr un diwrnod,—ddydd Mercher, Awst 26ain, 1846- y rhoddwyd y perfformiad cyntaf o oratorio anfarwol Mendelssohn, yr Elijah.' Pa sawl gwaith y canwyd y dreithgan o hyny hyd yn awr nis gwn ond gwn byn, na fu cyfanwaith I mwy poblogaidd, oddigerth y Messiah.' Yn ngwyl gerddorol Birmingham y rhoddwyd y perfformiad cyntaf o waith Mendelssohn i gynulleidfa fawr. Yn ol yr hanes yr oedd yr awdwr wedi ei lwyr foddhau yn y canu trwyddo draw, a dengys ei foddhad vn rhai o'i lythyrau ar ol y perfformiad. "No work of mine," meddai, (-ver went so admirably at the first performance, or was received with such enthusi- asm both by musicians and the public as this." Standigl oedd yn cymeryd rhan y propbwyd, a chanodd Mr Lockey Then shall the righteous" nes enill cymeradwyaeth uchel yr awdwr. Daeth Mendelssohn i Lan "lain am y nawfed tro-dyna ddywed Syr Geo. Grove yn ei eiriadur cerddorol-yn y prydnawn ar yr 18fed o Awsr, 1846, pryd y cafodd tehearsal gyda'r berdoneg. yn nhy Moschelles, a dau rehearsal gyda'r band yn Hanover Square. Aeth i Birmingham ar y Snl-y 23 in—er mwyn cyfarfod y cor a'r gerddorfa y b')reu canlynol, a nos Fawrth er mwyn perffeithio y gwaith cyn y perfformia,d bore Mercher yn y Neuadd Dreful. Y mae Mendelssohn yn hanu o deulti Iudd- ewig. Yr oedd ei daid, Moses Mendelssohn, yn ddyn hynod yn ei ddydd, ac yn un o lenorion goreu yr Almaen, ac y mae rhai o'i ysgrifeniadau wedi eu cyfieithu i wahanol ie.tboedd, cymaint oedd y gofyn am danynt yr adeg helno. Mab i ysgolfeistr yn Dessau o'r enw Mendel oedd Moses, a chan ei fod yn fab iddo ategodd sohn at ei enw, a dyna'r esboniad o enw Mendelssohn. Yn 1762, pan oedd yn 14 oed, gadawodd Dessau am Berlin. Priododd yno yn mhen amser, a bu iddo chwech o blant—tri mab a thair merch-ac yno y bu efe farw yn 1786. Gadawaf ef a'i deulu oddigerth un, yn y fan yma, sef ei fab Abraham. Aeth hwnw i ariandy Fould, yn Paris, yn 1803. Bu yno hyd y flwyddyn ganlynol, a symudodd i Hamburg fel partner i'w frawd hynaf, Joseph. Priododd yno Iuddewes o'r enw Lea Salomon, a bu iddo dri o blant, sef Fanny Cacilie, Jakob Ludwig Felix, a Rebecka. Yn nglyn a'r ail blentyn sydd a wnelwyf fwyaf, sef ein gwron. Gauwyd ef ar y 3ydd o Ohwefror, 1809. Gan fod y Ffraneod wedi cymeryd meddiant o Hamburg, gorfu i'r teulu symnd i Berlin, lie y darfu i'r tad gychwyn ariandy poblogaidd, a buont yn byw mewn ty mawr yn y Neue Promenade, heol iydan rhwng y Spree a'r Haaksche Markt. £ no y ganwyd i Abraham ei bedwerydd plentyn Paul, deng niwrnod ar ol rhyfeljyrch Leipzig. Amser cyn- hyrfus oedd hi yr adeg hon pan oedd Boni yn ysu y wlad. Am ferched yr hen Foses, aeth dwy ohonynt yn Babyddion. Safodd v meibion dros yr hen grefydd hyd y diwedd. Gwelodd Abraham modd bynag, ddoetbineb cynghor brawd ei wraig, Salomon Bartholdy, a phenderfynodd ddwyn ei blant i fynu yn Gristio nogiou Protest- anaidd. I'r brawd yn nghyfraith y mae efe hefyd yn ddyledus am yr enw Bartholdy sydd yn nglyn l'iteulu, er mwyn eu gwahaniaethu oddiwrth y rhelyw o'r tylwyth. Yr oedd Salomon Bartholdy yn ddyn o bwys. Bu yn consul-general yn Rhufain dros ei wlad, ac yno y bn farw yn gyfoethog yn 1827 gan adael ei eiddo yn ei ewvUys i'w chwaer 'ea, mam Mendelssohn. Yr oedd mam SAX t^on wedi ei daflu dros y bwrdd am iddo droi yn Gristion, ond cymododd ag pf yn mben lilt am- ser. Ychydig yn ddiweddarach derbynlwyd tad a mam Mendelssohn yn aelodau o'r egVwys Gristionogo] yn Frankfort felly cam d oedd i mi ddweyd uchod ei fod dros yc laen grefydd hyd y diwedd," beth bynag am y ddau frawd arall. Dysgodd Mendelssohn chwaryu y berdoneg cl r, yn ieuanc iawn. Ei athrawes gyntaf o dd Madame Bigot, yr hon oedd yn deall cerddor- iaeth yn dda. Wed'yn bu o dan Ludwig Ber- ger gyda'r un offeryn, a Zelter gyda chyfan- I soddiant. Byddai y plant yn cael eu cadw yn dyn at eu gwersi, a chofia ein harwr yn dda, pan wedi dod i oedran gwr, mor falch fyddai pan ddeuai v Suliau, gan na fyddai yn angenrhaid arno godi bump o'r gloch y boreu fel yn y dydd- iau eraill o'r wythnos. Gwnaeth Mendelssohn ei ymddangosiad cyn. taf o flaen y cyhoedd yn 1818 mewn cyngherdd gan rhyw Herr Gugel, lie y cafodd dderbyniad croesawus. Pan yn ddeuddeg oed dechreuodd gyfansoddi, ac mae y pedair cyfrol a deugain a, welir yn awr yn Llyfrgell Frerhinol Berlin o'i ysgrifeniadau yn arddangosiad o'r dull manwl yr elai trwy ei waith. Wrth reswm, nid papyr newydd yw'r lie i fanylu ar weithiau ein harwr. Y mae digon o leny(i(liaeth i'w c-,iel yTi rhad ar y pwnc, a chynghorwn fy nghyd-gerddorion ieuaioc i bwr- casu a darllen y llyfrau hvny, gan ei bod yn dra ddvddorol. Am ei weithiau Ileisiol ac offerynol y maent yn eithaf hysbys ond nis gwn a yw ei ysgrifeniadau mor hyddysg gan ein cerddorion -ei lythyrau ei engraipht. Dyma rai sydd yn werth eu darllen. Hefyd yr oedd yn arlun- ydd o'r fath oreu. Bu farw ar ddydd Iau, y 4ydd 0 Dachwedd, 1847, ar ol byr einioes, fel Mozart, Schubert, a Purcell. "Whom the Gods love die young." WALAS.

beth gwaeth na hyny. Ferched Cymru, cofiwch I rinwedd Ruth, ac ail gymerwch i'w hefelychu. If "Y mae nhw wedi rhoddi sounding board y tu ol i'r pregethwr yn y pwlpud er pan fum i yn y capel o'r blaen. I be mae o da, deudwch ?' ebai Evan y Tyddyo wrth ei ewythr y Sabboth o'r 'I blaen, pryd yr atebodd yr ewythr, ond i daflu y swn, debyg.' I daflu y swn yr uwd ychwan- egai Evan yn ddifrifol, os taflwch chi'r swn pan fydd yn pregethu, fydd yma ddim o'r bre geth yn aros," CYFARWYDD, -0-