Yr Herald Cymraeg

Cynghor Dinesig Ffestiniog. NOS WENER. Cynnaliwyd cyfarfod misol v cynshor. Y LLYFRGELLOEDD.—Darllenwyd adrodd- iad y llyfrgellydd. Dangosai fod 983 o lyfrau wedi eu benthyca yn ystod y tair wythnos di- weddaf.— Dewiswyd Mr Moses Jones, Dol- rhedyn, yn lie Mr John Roberts, Tanygrisiau, "vu aelod o'r pwvligor. FFORDD NEWYDD — Pasiwyd i dderbyn Wynn's road Ur delerau neillduoi fel eiddo y cynghor. Hefyd nad yw y llwybr sydd yn rmyned ohoni i Gwmbowydd i'w gau. ACHOS PEXGWERN.—Derbyniwyd llythyr oddiwrth Mr R. Walker-Davie*, cyfreithiwr, yn addaw cyfarfod y clerc i edrych pa beth ellir "WIleyd i'r tai ar y ffermdy uchod.-Penderfyn- wyd codi gwys, ac i wrando yr achos y Ilys ar 01 y nesaf. LLE I GARIO CYRPH.— Darllenwyd llythyr oddiwrth Mr R. O. Jones yn cynnwys cwyn Dr Richard Jones, M.D., a Dr R. Roberts, nad oes yn yr ardal ddim lie priodol i roddi cyrph mewn -Pa_ achosion neiuduol. giwyd i roddi yr achoe i ofal v pwyllgor ieohydol. EISIEU DWFR.—Galwodd Mr William Owen sylw at sefyllfa ddifrifol trigolion Talv- weunydd, o eisieu dwfr. Y mae yno 45 o dai, ac ar gyfartaledd bump yn mhob ty, ac nid ow yno ond rhyw bistyUr bychan yn eu diwallu.— Pasiwydi i roddi rhybudd i ba.wb i gau y tapiau, fel na bvddo y dwfr yn colli. TIROEDD Y GORON.—Dywedodd Mr Wil- liam Owen, Plasyweunydd, id.do ef fod yn Llun- dain, wvthnos i ddydd Llun, mewn pwyllgor yn cymeryd i ystyriaeth beth ellid wneyd i symud yn mlaen yn y cyfeiriad o gael meddiant a gwneyd defnydd o diroedid y Goron ar ol y pwyll- gor. Cyfarfuasant yr aelodau Seneddol Cym- reig, a rhoddasant iddynt ddau benderfyniad,- y naill o berthynas i brynu y tiroedd, a'r llall i wneyd gweU defnyd ohono. Cawsant dderbyn- iad da. ac addewidion ganddynt y gwnaent eu goreu gyda hyn. Ar gynnygiad Mr C. Ro- berts, diolchwyd i Mr Owen am eu cynnrychioli, a'u bod i dialu ei gostau.—Cefnogwyd gan Mr O. J. Owen, a. phasiwyd.

Cynghor Gwiedig Dolgellau. DDYDD SADWUN.—Dan lywyddiaeth Mr John Evans, Abermaw. DWFR I'R DYFFRYN.-Darllenwyd llythyr odftiwrth berchenogion y tir yn y Dyfryn, ac yn cynnyg y tir a'r ffynnonau am loOp, ac os byddai eisieu y cae bach a'r ffynnon ynddo, byddai hwnw i'w gael am 30p yn ychwa.negol.-Anfonwyd hyn i Gynghor Plwyf Dyffryn. J CARTHFFOSYDD LLWYNGWRIL.-Dar- llenwyd liythyr oddiwrth Fwrdd Ysgol Llan- j gelymn yn gwrthod eu cyfrifoldeb i lanhau pwll yn. agos i'r ysgol yn Llwyngwril. Hysbyswyd l>efyd fod ffosydd naw neu ddeg o dai yn rhedieg i'r pwll, felly pasiwyd fod i'r cynghor ei lanhau. YMWELIAI) A'R PLWYFI.—Cynnygiai Mr John Roberts, Henblas, fod y swyddogion i ym- weled a'r undeb oil mewn trefn, ac nid myned John Roberts, Henblas, fod y swyddogion i ym- weled a'r undeb oil mewn trefn, ac nid myned i'r lleoedfcE y byddai "nuisance." Yr oedd Dr Hugh Jones yn dyweyd na fyddai mod(li eu rhwymo i unplwyf, gan y gallai pethau pwysig don allan.—Credai Mr M. G. Williams mai yr hyn oedd yn feius oedd nad oedd y swyddogion yn rhoddi hysbysrwydd i'r cynghor a oedd y I gwelliantau a annogid yn cael eu carlo allan.— Cefnogwyd cynaygiad Mr John Roberts gan Mr Cadwalaidir Roberts.—Cyn pleidleisio, pasiwyd i I ohirio y mater hyd y cyfarfod nesaf. DWFR I "FAIRBOLTRNE.Yroeddllythyr' wedi ei anfon oddiwrth gwmni yn y lie uchod, yn I gofyn am ganiatad i roddi pibellau i gario dwfr yn groee i'r ffordd yn y pentref. Gan nad oedd y meddyg yn gwybod dim am v dwfr oeddis yn fwTiadu ei ddefnyddio, pasiwyd i beidio gwneyd dim. ADRODDIAD Y SWYDDOG MEDDYGOL. —Darllenwyd adroddiad Dr Hugh Jones. Cy- feiriai at y diffyg dwfr ya N ghorris ac Aber- llefenni. Dywedid fod y cynghor yn benderfynol o wneyd pob peth oedd yn eisieu. Yr oedd! ty Cae'rllwyn, Llanaber, mewn sefyllfa ddifrifol.- Pasiwyd i wneyd rhvwbeth i'r ty cyn pen mis.— Yr oedd yn annog hefyd fod ysgubwr i'w nodi ao i gario lludw, &c., ac ar gynnygiad Mr Foulfces Jones, pasiwydl i ddexbyn yr awgrymiad, ac i vmofyn. un i wneyd y gwaith.—Gwrthwyn- ebai Mr Ellis Pugh Jones hyn, a dywedai, pan yr oedd ef yno, fod un meddyg wedi ei hysbysu ef fod Llwyngwril y lie glanaf a'r lie iachaf yn y wlad.—Yr oedd Mr Cadwaladr Roberts yn credu ttai gwell oedd: gwneyd yr hyn annogid gan y meddyg. Yr oedd y lwrdd wedi bod mewn sefyllfa flynyddau yn ol i wneyd gwaith dwfr i'r He am 200p, ond pa faint gostiai yn awr?— Credai Mr Foulkes Jones mai gwell fuasai gian- hau y rhai sydd yno, ac yn fuan caent draenio i'r afon.-Carasa-i Mr Cadwaladr Roberts wybod gan y clerc a oedd yn debyg y caent hyny.— Atebodd y Clerc nad oedd perygl y ceid gwneyd hyny byth.—(Pasiwyd trwy fwyafrif i wneyd pwll newydd yn y lie.—Yr oeddis yn condemnio rhai pethau yn nglyn a thy yr Ysgol Genedl- aethol. a Bryndarwen, Corns.—Pasiwyd i anfon rhybudd yn y ddau achos. DWFR LLWYNGWRIL.—Daeth Mr Gillart o flaen y cynghor gyda chynllmn y dwfr i'r lie uchod. Yr oedd y cvnlkin yn trefnu rhoddi dwfr i droi y. peirianriau yn Nghefnfeusydd.— Pasiwyd fod pwyllgor o'r Mri Davies a Gillart i I weled Mr Ansell a cheisio dod i delerau gydag ef. DWFR ABERGYNOLWYN —Cwynid fod y cyfl«nwad yn rhan uchaf y pentref hwn yn dra j anfoddhaol*—Enwyd pwyllgor i gyfarfod y meddyg ya y lie. J

Ynadlys Bwrdeisiol Caernarfon. DYDD LLUN.—Gerbron R. O. Roberts, Ysw. (y Maer), J. R. Prichard, Ysw., Edward Hughea, Ysw., J. P. Gregory, Ysw., a J. R. Hughes, Yaw. Y DDIOD. Cyhuddwyd Richard Jones, Jenkins-court, o fod yn feddw ac afreolus. Ni ddaeth i'r llys a gohiriwyd yr achos am wyth. nos.—Am feddwdod, dirwywyd Charles May, Baptist-street, i 10B a'r costau. TYSTIOLAETH GYMYSGLYD.—Cyhudd- wyd Richard Arthur Broom, Hen Walia, o dori yr heddwch ac o arfer iaith anweddus.—Tyst- iodd yr Arolvgydd Rowlands fod y diffynydd ar y Maes ddydd Llun y Sulgwyn yn ymyryd a Byddin yr Iachawdwriaeth oedd yn cynnal cy- farfod yno. Gorfu i'r beddgeidwaid fyned yno i'w rwystro i ymiadd a rhyw ddyn oedd yno. Yna arferodd y difFynydd eirian anweddus iawn gan ddyweyd fod aelodau y fyddin yn feddwon. Ceisiodd hefvd gan yr heddgeidwaid ei gloi i fyny, a daeth tyrfa fawr o'i hamgylch. O'r diwedd aeth adref gyda'i wraig, ond dychwelodd yn mhen awr.—Tystiodd dyn o'r enw Griffith ei fod yno, ond na chlywodd efe iaith ddrwg.— Galwyd yr heddceidwad (22) yn ot i'r bocs a dy- wedodd fod Griffith hefyd dan ddylanwad diod.— Dywedodd Mr J. R. Hughes ei fod ef yn gwy- bod fod Griffith yn llwyrymwrthodwr.—Tyst- iodd John Williams, Ty'nycei, ei fod yntau yno, ac na chlywodd Broom yn arfer geiriau drwg. Nid oedd Griffith chwaith dan ddylanwad diod. -Tystiocld Owen Jones ddarfod iddo ef osod ei law ar ysgwydd Broom, a rhedodd yr heddgeid- wad ato ef (Jones) a chydio ynddo. Y cyfan wnaeth Broom oedd codi ei lais. Yr oedd ef (y tyst) wedi setlolr twrw cyn ilrbeacigeidwad ddod yno.—Taflwyd yr achos allan, a derbyniwyd y dvfartuad gyda chvmeradwyaeth. CI ELEB DRWYDDED.-Cvhuddwyd Hugh Hughes, Well-street, o gadw ci heb drwydded.— Dywedodd y diffynydd ei fod wedi cadw ci am y nd nid efe oedd ei berchenog.—Prof- wyd yr achossgan yr Heddgeidwad Guest (15).— Dirwy.58 6c a'r costau. 11CHO0 POENTJS.—Cyhuddwyd Margaret J. Porfev, Tan'r^llt, o gadw ty drwiz, a Margaret Davies ao Ellen Evans, Tan'rallt, o'i chynnortb- wyo. Erlynid gan Mr J. T. Roberts.—Dedfryd- wyd Porter i dri mis o garchar, gyda llafur caled; DaviMM bedwar mis, ao Ellen Evans i ddau fia. yda uj2ur caled.

=: Ynadlys Abergele. DYDD SADWRN.—Dan lywyddiaeth W. M. Mason, Ysw.—Cymerodd J. D. Jones, Ysw., Bodoryn, Abergele, ei le ar y Fainc yn rhinwedd ei swydd fel cadeirydd Cynghor Gwledig Llan- 0l,^WYDDEDOL.—Ar gais Mr E. A. Crabbe, trosglwyddwyd trwydded y Cambrian Hotel, Pensarn, i enw Mr G. Hay, gynt o RhyL- Trosglwyddwyd hefyd drwydded y Kinmel Arms, Llansantsior, i enw un Kigby, gynt yn heddwas. HEB DRWYDDED. Gorchymynwyd I I John Owen, Hendre Bach, Abergele, dalu'r oostau am symud 104 o ddefaid o Ddinbych i Abergele heb drwydded. DIRWYO DEURODWYR.—Dirwywyd Mrs Borthwick, Plas Llewellyn, Llanelian; Edgar Bardlesley, 29, Clifton-road, Heaton Moor, Stockport, a John Roberts, Bodhyfryd, Aber- gele, i 2s 6c a'r costau am yru eu beisiclau ar y llwybr ar ochr y ffordd fawr rhwng Abergele a Llanddulas.—Addefai yr heddlu fod y ffordd mewn cyflwr drwg iawn, a synai un o'r ynadon, Dr Wolstenholme, fod y dirwyon yn rhy drwm o lawer dan yr amgylchiadau.—Dirwywyd Peter Myddleton, Dinbych, i 2s 6c a'r costau am deithio ar yr un ffordd heb oleu. ESGEULUSO PLENTYN. Cyhuddid Thomas Williams, labrwr, Jenkin-street, Aber- gele, o eageulusoli blentyn. Dywedai Mr E. A. Crabbe, a erlynai dros y Gymdeithas er Attal Creulondeb at Blant, nad oedd y dyn ddim wedi talu rhent o gwbl, a'i fod wedi gwerthu holl ddodrefn y ty er cael arian i ddiota. Cysgai hefo ei ferch bach naw mlwydd a hanner oed, ar fatres fudr ar lawr y gegin, ac yr oedd yr eneth mewn cyflwr gwir druenus. -Siaradodd y Cad- eirydd (Mr W. M. Mason) mewn geiriau llym iawn am ymddygiad Williams, a dywedai y byddai creaduriaid direswm yn cymeryd gwell gofal on rhai bychain nag ef.—Gyrwyd ef i garchar am fis.

Ynadlys Conwy. DDOE (Ddvdd Llun).—Gerbron H. Knee- shaw. Ysw., ac vnadon ereill. CAIS.—Gofynodd Mr Chamberlain am i'r Faine gyfarfod am hanner awr wedi deg yn Ynadlysoedd Llandudno, gan y byddai yn llawer mwy cvileus i'r cyhoedd.—Gan fod y Fainc mor fychan ni wnaed yr un cyfnewidiad heddyw. TRETHI. —Ymdriniwyd ag amryw achosion yn erbyn personau am beidio talu trethi. ac, hefyd, beidio anion eu plant yn rheolaidd i r ysgol. DA OED.—Dirwywyd Edward Williams, Ysgubor Newydd, Llanelian, i 10s a'r costau am gyflogi plentyn dan oed. I HEB DRWYDDED.—Am goow cwn heb drwydded. gorfu i David Owen, cigydd, Conwy, dalu 2s 6c a'r costau; a Hugh Pritchard, 10, Watling-street, Conwy. 10s a'r costau. TRWYDDEDOL.—Ar gais Mr A. A. Marks caniatawyd i Mr Sumner, y Grosvenor Restaurant, Llandudno, agor ei dy trwyddedol dan ddeuddeg o'r gloch, nos Wener, ar achlysur ciniaw llongyfarchiadol i Mr Arthur Payne, ar- weinvdd Cerddorfa Pafilion, Llandudno. GWYSIO AM YMOSOD. Ruth Evans, Mount-pleasant, Penmaenmawr, gan Laura Ro- berts, 4, Goat-terrace, ac Elizabeth y Storehouse,—y ddwy o Penmaenmawr, o ym- osod a.rnynt. Taflwyd allan yr achos a ddygid; gan Laura. Roberts, ond dirwywyd y ddiffyn- yddes i lp a'r costau am ymosod ar Elizabeth Jones. Am ymosod ar Owen Ellis, Conwy, dirwywyd Peter Collier, Conwy, i 2s 6c a'r costau. MEDDWDOD.—Dirwywyd William Berry, hociwr, Conwy, William Jones, Plas-isa'-place, Conwy, ac Alfred Roberts, cychwr, Lower-gate- street, Conwy, am feddwdod. RHWYSTR.—Am acho«i rhwystr yn Castle- street, Conwy, dirwywyd Mary Jones, Green- wich Buildings, Castle-street, Conwy, i 2s 6c ar I costau.

Ynadlys Porthaethwy. DDOE (Ddydd, Llun).—Gerbron Harry Clegg, Ysw., Hugh Thomas, Ysw., a J. D. Jones, Ysw. LLADRATA GLO. — Cyhuddwydi Humphreys, Mount-street, Porthaethwy, o ladrata gwerth deg swllt o lo.—Tystiodd yr LLADRATA GLO. Cyhuddwyd R..bert Humphreys, Mount-street, Porthaethwy, o ladrata. gwerth deg swllt o lo.—Tystiodd yr Heddgeidwad Williams (24) ei fod ef a pherchen y glo yn gwylio gerllaw Caidnant, ac iddynt glywedi rhywun yn yr iard tuag un o'r gloch y boreu, yn llwytho glo i god oedd ganddo. Aeth- ant yno, a daliasant y diffynydd.—Dirwywyd! ef i 10s a'r costau. CYHUDDIAD 0 LADRATA CI.—Cyhudd- wyd David Jones, Mount-street, Porthaethwy, o ladrata ci. Gwelwyd ef yn ei arwain ymaith i'w dy ei hun.—Gorchymynwyd iddo dalu y costau. MEDDWDOD.—Am fod yn feddw, dirwy- wyd John Owen, Well-street, i 5s a'r oostau; John Gtflen, Talgwyn, Pentraeth, a William Williams, Frondirion, Pentraeth, i swllt yr un a'r costau. LLADRATA COT. Cyhuddwyd Rowland Williams, Plas Llanfair, o lad-rata oot, berthynol i'w gydwas, yr hwn oedd wedi ei gadael mewn cae, lie bu yn gweithio. Pan aeth yno i chwilio am dani wed'yn, yr oedd wedi diflanu.—Gofyn- odd i'r diffynydd a welodd efe hi, ao atebodd hwnw nas gwelodd, on<L pan aeth yr heddgeid- wad i'w dy, cafodd hydi i4di.—'Dirwywyd ef i 15s a'r costan. I CI HEB DRWYDDED.—Am gadw ci heb I drwydded, dirwywyd Edward Evans, Orsedd Newydd, Penmynydd, i 7s 6c a'r costau. I IECHYDOL.— Cyhuddwyd James Hartley, Dale-street, o dori'r mam-ddeddfau iechydol. trwy beidio clirio'r budreddi.—Gorchymynwyd iddo wneyd hyny o fewn zaith niwrnod, neu gael ei didirwyo.

Ysqoli'on Annibynwyr Mon, YR ARHOLIADAU. Cynnaliwyd cymanfa yr Undeb yn Llanfair, j ddydd Mawrth. Wele enwau y rhai aeth drwy I yr arholiadau, a nifer y marciau a enillwyd ganddynt:—Dosparth I., plant dan ddeuddeg oed, Safon I.—'Porthaethwy: W. S. Edwards, G. Thomas, E. Hughes, E. Evans, Edith M. Evans. Ellen L. Evans, a Gwen Edwards, 100. Beaumaris: J. E. Morris, V. E. Jones, 100; W. Roberts ale I. Williams, 90. Brynsiencyn: Maggie Williams a J. Williams, 100; O. Evans ac R. Jones, 95; Mary Hughes, E. Ann Wil- liams. a Kate E. Griffith, 85; Ellen C. Williams, 40. Berea: E. Ann Jones, Jane Hughes, 100; Liz*e Jones. 95 J. Jones. 90 Hannah Prit- chard, 90; R. Pritchard, Kate Williams, 85; D. Jones, 80. Cana: Dylus Jones, 100. Llan- fair: E. Ann Owen, T. Woodfine, Griffith ap Thomas. C. Williams, 100; J. Ll. Jones, 50; C. Mary Owen. 45. Safon II.—Porthaethwy: Maggie L. Coraus. P. Edwards, 100; ry Parry, 97. Brynsieneyn: Lizzie Owen, 100; Maggie Lewis, 95; E. Ann Jjones, 90; Bessie I Jones, 85; E. Ann Jones, 90; Bessie Jones, 85; E. Francis, 80. Llanfair: Olwen M. Williams, I Lydia Owen, H. Owen, 100: M. Edith Wood- finfe, 97; ARnie M. Owen, E. Jane Williams, 90. Berea Cissie Parry 100; R. Williams, 90 H. Pritchard. J. Pritchard, 87. Cana: T. Jones. 100; W. Jones. 97; J. Owen, 95; F. Griffith, 95; R. F. Davies, 90. Safon III.— Beaumaris: M. J. Morris. 100; S. E. Thomas, I Olive M.Roberts, Esther E. Morris, 97; Maggie Thomas, Anne Roberts. 95; D. Roberts, 75; )1 Laura M. Jones, 60. Cana: J. 0. Thomas^ O. Evans, 100; H. Parry, 94; M. Mary Williams, 92. Llanfair: G. Myfanwy Williams, Blodwen Owen. 100; H. D. Williamas, 95; Annie Wood- fine, 92. Berea.: Mary Pritchard, 87; Annie Jones, 80. Safon IV.-Berea: Mary Williams, O. Jones. Ellen Jones, J. Pritchard, Mary Jones. 100; O. Griffith, 95: J. 0. Jones, 95. Brynsiencyn: Kate Owen. Mary Francis, 100; Annie Hughes, 95; R. Williams, 92; Maggie Ross. 9.U. Uana: Emily Urump. A. Jones, Jtl. J. Williams, J. Jones, 100; Ll. Jones, 97; Ann J. Roberts. L. Owen, 95. Llanfair: Elizabeth Catherine Owen, 95; R. W. Woodfine, 90; W. Owen, 85. Beaumaris: E. L. Owen, J. H. Owen. 95. Safon V.—Cana: Maggie Evaas. Maggie Griffith. G. 0. Davies, 0. T. Parry, W. Hughes. 100: R. Roberts, 95. Beaumaris: W. W. Jones. W. Roberts, 100; M. Maria Thomas, 97; D. Davies, 95; N. Olwen Hughes. 80; E. H. M. Owen, 70; M. J. Thomas. 55. Porth- aethwy:' Myfanwv Williams, Annie Pritchard, Ma.ir Edwards, 100; S. Anne Williams, A. Hughes, 97; J. R. Thomas, 95; 1. Ll. Edwards, 72. Brynsiencyn: J. Edwards, 100. Llanfair: E. Ann Thomas, 100; M. Elizabeth Woodfine, 97. Dosparth II., plant dan 16 oed- Llanfair: Dora. E. Williams. 88; T. Jones, 84; Edith Williams, 81; Eliza E. Jones, 69; A. J. Williams, 60; A. H. Williams, 58; J. Owen, 56: Ann E* Hughes. 40; W. 0. Brown. 39; J. Jones. 39; R. Roberts, 38. Porthaethwy: M. E. Williams. I. Davies. 78; J. W. Hughes, 59. Cana: Maggie G. Parry, 73; Martha Griffith, 58; J. R. Williams, 47; C. Thomas, H. J. Jones, 38. Berea: W. Owen, 55; T. Wil- liams, 51; R. R. Williams. 50. Safon II.— Porthaethwy: S. Hughes, 29. Beaumaris: E. P. Thomas, 25; Catherine Lewis, 26; J. L. Uovd. Laura A. Thomas, Eliza J. Williams, E. R. Owen. M. Edit. Jones. Edith C. M. Thomas, W. T. Williams, M. J. Williams. 24. Llanfair: J. H. Thomas, 27; T. H. Lewis, T. H. Owen, 0. J. Owtu, 24. Cana; Hannah Wil- liams, 26. Safon III., rhai o dan 21 oed- Llanfain: E. Ann Williams (yr uchaf yn y safon trwy y sir), 120; W. Jones, R. Williams, 48. Beaumaris J. H. Owen, 100; E. Alice Haghes, Lizzie Roberts, 72; 0. Thomas, 69; Grace E. Griffith, 68; H. Roberts, 48; Jennie Roberts, 69. Brynsiencyn: Lillie Edwards, 60; Annie C. Roberts, 92. Cana: G. Parry, 87; Mary Huches, 80. Safon V., peb oed—Llanfair: J. Williams, C.S., 130; J. S. Thomas, W. J. Williams, 115; T. Woodfine, 95; T. Owen, 85; I J. Jones, 65; K. J. Williams, J. Owen, R. Jonete, 60. Dosparth Llangefni.—Plant dan -1 ddeuddeg oed. Safon 1. JJospartii l. yapei Mawr R. Roberts, Ann Evans, R. Williams, T. Ramage, O. Williams, Maggie A. Jones, Jan. Williams, 100. Bodffordd J. Thomas, 100; E. Roberts, 95; H. Jones, 90; J. Jones, 95; J. Hughes, Maggie Jones, Annie Williams, 100 MaStne Hughes, 95 Kate Williams. 80 Maggie Williams, 85; Annie Jones, 95; Ellen Hughes, 100; Martha Owen, 90; Mary J. Roberts, 85 } Mary Jones, Annie Jones, 100; O. Jones, 85; Ellen Jones, 95. Hermon: Maggie Jones, 80; Mary Jones (Vachell), W. Hughes, 100; G. O. Jones, 90; J. Hughes (Ty'n'rardd), 85. Rhosy- meirch: H. Williams, O. Jones, 85; O. H. Wil- liams, 95; E. Parry, 80; W. J. Williams, 85. Llangefni: G. Dronfield, 80; Myfanwy R. Ro- berts, Marie Williams, Annie Jones (Bridge- street). Olwen Williams, Annie M. Davies, Annie Jones (Field-street), M. Ann Williams, 100. Safon II.—Capei MawT Maggie Hughes, Lizzie Hughes, M. Ann Roberts, Mary Evans, R. Evans, R. Williams, 100. Bodffordd: Annie M. Jones, Maggie Jones, Mary C. Hughes, R. Thomas, T. O. Jones, 100; G. Williams, 95. Hermon: O. Hughes, 80; J. Jones (Chapel- place). 100; H. Jones, 80; Annie Jones (Sam), 90: Lizzie Hughes, 100. Rliosymeirch: Jane E. Jones Owen, 100. Llangefni: Jamiesina, Hughes, 80; Nellie Davies, 90; T. Davies, 100 W. Ll. Jones, 80; Kittie Evans, 90; Bessie Williams, Annie Williams, Amy Wiliams, Grace Williams, 80. Safon III.—Capel Mawr: H. Jones, Maggie Evans, Edith Vaughan, R. Roberts, J. Williams, Annie Prichard, 100. Bodffordd: O. Williams, 100; T. Owen, 90; 0. Jones, 100; T. Jones, 80; R. Jones, 100. Rhosymeirch: Emma. Thomas, 100; Maggie Griffith, Ellen Jones, 95; Jennie Parry, 100; Maria Hughes, 95; J. S. Willitais, 100; O. Williams, 80; T. Williams, J. Parry, 100; W. Griffith, 80; W. Jones, 90; R. Parry, 85; J. Jones (Pare). 80. Llangefni: J. Williams, E. Jonee, R. Williams, 100; J. Williams, 90; O. E. Hughes, 100; R. Williams (Tyddyn Felin), 80. Safon IV.-Capel Mawr: Ann Jones, Mary Jones, Mary Vaughan, W. Williams, H. Evans, 100. Bodffordd: R. J. W. Williams, L. J. Jones, CT- Ll. Morris, J. Williams, W. Jones, 100. Hermon: J. Hugbes, 100; J. Jones (Ty Mawr), 80 0. R. Jones (Lodge), 95; Kate Jones Sarn), J. Ellen Hughes, Catherino J. Hughes, 100; 0. Hughes, 90. Rhosysteirch: Maggie Parry, 100; E. Ana Owen, 95; Margaret Jones, Mary Thomas, 100. Safon V.—Capel Mawr: G. Williams, Catherine Williams, 100. Bod- ffordd: W. Lewis, H. Jones, O. R. Jones, Mary Jones (New York), Mary Morgan, Mary J. Williams, Mary Owen, Sarah Jones, Mary Jones, Sarah Jones, Mary Jones (Pencloc), Maggie Roberts, 100. Hermon: Mary Jones (Ty Mawr), W. Hwghes (Tai'r Felin), W. Hughes (Plas Bach), 'R. Ll. Hughes (eto), Mary Jones (Chapel-place), R. S. Jones, R. Owen (Sarn), E. Davies, 100. Rhosymeirch: Abigael Hughes, 90; Mary Williams, 85; J. Jones, H. Edwards, 100. Llangefni: J. Davies, 80; L. S. Jwnes, T. H. Williams, 100; W. Edwards, 90; W. 0. Pritchard, R. Jones, D. J. Jones, H. Jones, 100. Ysgolion Sul Bedyddwyr Mon. Wele safle Ysgolion Mon yn arholia.d Undieb YWol ion Sul Bed-y dcl,wyt Crnru -RbLyd-wym Safon II., W. Thomas, 65; J. Hughes. 56; Qatbarine M. Williams, 59; Arabella Thomas, 59; Annie Williams, 59; Rossetta. Thomas, 52; Catherine B. Rowlands, 59. Safon III., R. Row- lands, 48; M. litem Thomas, 29; Annie Row- lands, 29. Safon IV., 5. Rowlands, 43; W. Hughes, 56; J. James, 56: B. Williams., 64.- Lknerohjymiedd Saifon II., Maggie Roberts, 46; Kittie Griffith i'r Undeb; B. Griffiths, 91; Elizabeth Edwardis, 46; W. T. Griffiths, 90; O. Jones i'r Undb; Lizzie Rowlands, 46. Safon HI., H. Jones, 45. Safon IV., Ellen Hughes, 49; H. C. Parry, 6L; Jajie Owen, 64.— Bethlehem, Cemates: —Hafon II., JWe Hughes, 20; Annie Jones, 35. Safon m., L. 0. Owens, 47; M. E. Hughes, 48. Sa/fon IV.. S. Thomas i'r Undeb; T. Parity, 45; Annie Owens, 42; CaJthiefttne Owtante, 38.—Llianfeohra«th —Safon H., W. Lewis, 50. Safon III., Jainte Pritchard i'r Undeb.-Tabmmed, Bodedem:Wou TV., R. H. Jooies, 61. -Tabenael, Brymsieneyu -W- on II. R John Roberts, 39; MaiggSe Jan» Jones, 40. Safon IV." David Roberta, 68.-Penuel, m. -Salon II., Katie Davies, 64; G. Eleanor Frimefcon. 66; Eliza J. Frimston, 72; Ellen E. Pryther&i i'r Undeb. Saton III., H. 0. Jones, 37. Safon IV.. W. Griffiths, 42; T. J. Owens, 38; W. R. Wilbasns, 61; J. Jones, 57.—Llanfair C.F,. :-Slafon II., C. J. Gittins, 70; J. Evans, 32. Safon IV., Annie Ellis i'r Undeb.—Beafn: —Satfon II., Anne J. Roberts, 47; Ellen Tbomteus, 47. Safon in.. H. Owfcn, 30; R. Price, 30. Safoil IV., J. James, 36; M. M. Owen, 41; J. Radteliffe, 36.-Caer&-ulem, Uanilugan:—Safon IV.. R. Waitfcins, 50.- BJomeb, IJI¡ddeusa.nt :-Sa:fon H., R. Jones, 37* H Williams. 21. Safon III.. Ellen Row- lands i'r Undleb, — Ysgol y Bo-nt, Valley-^ Safon H., R. Davies, 37; G. R. Williams, Z7. Safon IV., D. Williams, 7; G. Owen, 21 ( W. Jones. 42; R. Hughes, 33.—Hebron, Caergybi: -,Won II., E. P. Pajpry, 401 H. Roberts, 37; R. H. Parry. 40; J. Jones, 47; S. Edwards, 49. &i&n, III., E. Higsiins, 40. Safon IV.. J. Higsins, 53: MajrV Owen, 78; R. Jones, 79; R. Owen, fig H. Edwferds, 75; O. Hughes, 28; J. Davies, 73: W. Lewis, 9; R. Roberts, 54.—Oajergeiliog -Sdon II., M. L. Hughies. 52; Poibly Thoinbs. 56: Sarah Rowland's. 50; Katie Edwards, 36; T. Parry, 50; R. Owens, 41. Safon IV., R. Parrv. 14.

ABERDYFI. PRIODAS.—Boreu M&rcher, priodwvd Mr Evan Davies, masnachwr glo, a Miss Thomas, milliner, vn Eglwys St. Pedr. Gwasanaethai Miss Evans, Machynlleth, a Miss Davies (chwa& v priodfab) fel morwyni»n priodas, a Mr H. Thomas (brawd y briodasferch) fel y gwas priodas. Gwasanaethwyd gan y Parch J. Rowlands, M.A., rheithor, a'r Parch J. Ed- wards, B.A.. curad Llangollen. Derbyniodd y par ieuanc nifer mawr o anrhegion.

ABERYSTWYTH, ) ESTYS Y PROMENADE.—Gosodwyd careg f coffa eetyniad y "promenade" brydnawu ddydd I Mercher, gan v Maer (Mr E. P. Wynne), yn mhresenneldeb rhwng 2000 a 3000 o bobl.—Cyn y seremoni, eglurodd Mr Rees Jones natur y gwaith oedd i'w wneyd. Yr oedd rhan ohono wedi ei orphen eisoes, ac yr oedd y mur a'r "promenade" i'w estvia yn mlaen hyd at tua deg Hath ar hugain o bellder o Drwvn Gweningen. O'r fan vma yr oedd y "promenade" i droi ar y chwith, ac i fyned oamgylch y Trwyn. Byddai y "promenade" yn 36 la.theni o led, ac yr oedd un hanner i fod ar gyfer teithwyr traed a'r ban- nor arall at wasanaeth oerby&u. Yr oedd T gorchwyl yu un mawr, a chymerai amser maitli i'w orp en, ond hydeiui y byddai yn barod erbyn diwedd haf, 1902. Wedi i'r Heeadur Peter Jones, cadeirydd pwyllgor y gweithfeydd cy- hoeddus. liarad, cyflawawyd y seremoni gan y maer.—'Yin yr hwyr, caifwyd gwledd yn y Lion Royal Hotel, er dathlu yr amgylchiad. Llyw- yddwyd gan y Maer, a chafwyd nifer mawr o ai eithiau campus ar ol mwynhau y danteithion.

CAERGYBI. MORWROL.—Enillodd Mr William Jones, 12, Thomas-street, tvstysgrif Bwrdd Masnach yn Lerpwl, fel peiriannydd' o'r dosparfh cyntaf. CERDDOROL.—Nos Fawrth yn yr Eglwys Blwvfol rhoddwyd perfformiad ar yr organ gan Mr H. G. Brereton, Conwy. Hefyd, canwyd unawdau cysegredig gan Mrs D. Binger, Bod- ynys, a chydganau gan yr Undeb Corawl.

LLANEDWEN. Mae R. Pritchard, Vodol House, Portdinor- wic, eleni, eto. wedi gwneyd darpariadau helaeth ar gyfer yr haf, mewn pob math o nwyddau, I dillad mwyaf newydd) a ffasiwnol, ac am brisiau 1 rhesymol. Ymweler ya fuaa.—Advt. f

CRONFA COFFA AP FFARMWR. Deallwn fod y gronfa uchod i'w cbau ar y Ged o'r mis hwn, a dymunir ar i edmygwyr Ap Ffarmwr, sydd eto heb gyfranu tuagat yr amoan, yru eu cyfraniadaa yn ddioed i'r ysgrifenydd, Mr Owen Thomas, Ysgol y Bwrdd, Dwyran, Llanfair P.G., air Fon.

MR MOSS, A.S., A'I ETHOLWYR. CONDEMNIO'R RHYFEL. Mewn cyfarfod o'i etholwyr yn Rossett, nos Iau, dywedodd Mr Moss, A.S., fod Mr Cham- berlain yn 1895 wedi gwneyd addewidion pen- dant yn DgJfn a blwydd-daliadau i hen bobl, I ond pan y cwestiynwyd ef yn ddiweddar ar y pwnc, gwadai iddo wneyd dim erioed ond cyn- nygiad yn nglyn a'r mater. Ni cbaent byth welliantau cymdeithasol gan y Llywocfraeth bressnnol, yr hon oedd wedi ymrwymo i gario I allan bolisi rhyfel. Mewn cyfarfod o'i bleidwyr yn Ngh'oedpoeth, nos Wener, Mr J. Lewis yn y gadair, cafwyd anerchiad gan Mr S. Moss, A.S. Wrth gyfeirio at y rhyfel, dywedodd Mr Moss ein bod ar ol brwydro am ddeunaw mis, wedi colli rhwng 60,000 a 70,000 o filwyr, as wedi myned i ddylsd o 212,000,000p. Duw yn unig a wyddai beth fyddai holl gost y rhyfel i'r wlad. Yr oedd ef yn diolch i Dduw nad oedd ganddo ran yn nyg- iad y rhyfel oamgylch. Gyda golwg ar ym- ddygiad y Canghellydd er cyfarfod y draul, gwrthwynebai ef yn gryf ei waith yn trethu pethau oedd mewn gwirionedd yn ymborth y bobl. Gallesid trethu amryw o bethau ereill heblaw siwgr. Enwai ground values a mining royalties, y rhai ni thalent ddimeu. Gwrth- wynebai hefyd yn egniol y dreth ar y glo. Os cofiai yn iawn, nid oedd treth wedi bod ar lo er's hanner can' mlynedd, yn enwedig y glo a yrid i ffwrdd o'r wlad. Yr oedd gwneyd hyn yn gam yn ol; yr oedd yn annheg, a gostyngai gyflogau ac effeithiai ar fasnach y wlad. Gobeithiai Mr Moss y gwrthwynebid yn gryf ac yn llwyddmnnus Fesur Addysg diweddaf y I Llywodraeth pan ddelai y mater dan sylw yn Nhy'r Cyffredin (cymeradwyaeth). Siaradwyd hefyd gan Mr Owen Roberts, Caer.

| DYFODOL YR IAITH GYMRAEG. I ARAETH GREF GAN MR W. EVANS, BIRMINGHAM. Cynnaliwyd Eisteddfod Gadeiriol yn y Gan- llwyd, Dolgellau, dydd Sadwrn. Llywyddwyd yn nghyfarfod y prydnawn gan Mr Osmond Wil- liams, A.S., ac yn nghyfarfod y nos gan Mr Wil- liam Evans, Birmingham, yr hwn sydd yn enedigol o'r gymydogaeth, ac y mae ei galon yn gynhes tuagat ei hen sir a'i wlaid. Cydnabyddir yn awr, meddai Mr Evans, mewn araeth gref ac effeithiol, fod yn rhaid i'r Eisteddfod gael ei cha.rio yn mlaen yn yr iaith Gymraeg os ydyw i fod yn llwyddiannus. Peth dienaid a diyspryd ydyw Eisteddfod yn Saesneg. Os na. ellir cario Eisteddfod yn mlaen mewn unrhyw iaith ond y Gymraeg rhaid gofyn i ni ein hunain-am ba hyd y bydd byw ? A ydyw yr iaith Gymraeg i fod yn iaith y wlad! am ddwy fil o flynyddau yri y dyfodol,fel ag y bu am y ddwy fil o flynyddau sydd wedi myned heibio? Neu a ydyw—ac y mae hwn yn gwestiwn pwysig—ein cyfundrefn new- ydd o addysg i fod yn fedd i'r hen iaith? Yr iaith yn mha un y mae y genedl wedi canu a phregethu a gweddio am ganrifoedd, ao yn mha un y mae meddyliau prydferthaf a mwyaf swynol ein goreuon wedi eu gwisgo? Ar yr un pryd, ffolineb fyddai cau ein llygaid ar y ffaith fod y lleihad mawr rhwng y blynyddau 1871 ac 1891, yn nifer y rhai Q. allasent siarad Cymraeg yn arwydd o gyfnewidiad difrifol, ant fod y lleihad wedi dechreu yn fuan ar ol i ddeddf y Bwrdd Ysgol ddod i rym, sef 1870. Yn 1871 yr oedd y nifer yn 1,006,011, ond erbyn hyn, nid oedd y nifer ond 910,289, lleihad o ddeg yn mhob cant, ac yr wyf yn bryderus iawn wrth ddisgwyl am y ffigyrau am y deng mlynedd di- weddaf. Credaf yn gryf fod parhad bywyd ac arferiad yr hen iaith yn gorpnwys gyaa ni yn yr oes bresennol. Rhai blynyddau yn ol—go- beithio nad oes neb yn credu hyny heddyw—yr oedd syniad ffol a thywyllodrus yn ffynu fod dysgu Cymraeg yn niweidiol i lwyddiant bydol. Yr hyn fu yn ein herbyn ydyw, md gwyboaaeth o'r Gymraeg, ond anwybodaefc o'r Saesneg, fell ag y mae anwybodaeth o unrhyw iaith arall heddyw yn myned yn erbyn y Saeson. Dy- | wedir gan rai o'r awdlurdodau uchaf fod yn I haws i'r rhai sydd wedi dysgu dwy iaith ddysgu un arall nac ydyw i'r dyn unieithiog wneyd hyny. Y mae ystumiau rhyfedd y Sais uniaith ) wrth geisio arfer neu acenu gair o unrhyw iaith, ond ei iaith ei hun, yn ddigon i brofi hyn; a pheth digrif ydyw sylwi mai y rhai sydd wedi bod yn pregethu byth a hefyd yn erbyn cadw y Gymraeg yn fyw ydyw y rhai na wyddant ddim ond yr iaith Saesneg a. rhyw air neu ddau o'r Gymraeg. Cefais bleser mawr wrth ddar-1 lien sylwadau Mr Dawes, M.A., y mis diweddaf, yu Ngholeg Aberystwyth. Yr oedd wedi bod yn Belgium, lie y mae dwy iaith ar arfer fel ag yn Nghymru. Y Ffrancaeg ydoedd iaith y Llywodraeth a'r bendefigaeth, ar Ffleaaish iaith y werin bobl. Yr oedd ei dystiolaeth yn bendant I ar un pwynt. Dywed fod y warm wedi gorfodi y Llywodraeth i ddysgu y ddwy iaith, ochr yn Qolir, rn eu hysgoiion dyddiol; fel ag y gallai Job bachgeo a geneth gael gwybodaeth or dwy. Bu'r canlyniadau yn foddhaol dros ben. Yn yohwanegol at hyn, gorfodwyd i'r Llywodr- I aeth, pan yn penodi dynion i swyddi gyhoeddus, benodi dynion oedd' yn gynefin a'r ddwy iaith. Daeth yn "joke" ar liyd a lied y wlad, medd Dr Dawes, mot gyflym yr oedd y ddwy iaith yn cael eu Mfeistrioli gan. ddynion pan yn ymgeis- Dawes, mot gyflym yr oedd y ddwy iaith yn cael eu Mfeistrioli gan. ddynion pan yn ymgeis- I wyr am ryw swydd o dan y Llywodraeth. Onid yw yn bosibl yn Nghymru wneyd cydnabydd- iaeth o'r ddwy iaith yn ammod etholiad f bob swydd cyhoeddus yr un fath ac yn Belgium? Dywed hefyd fod y plant dwyieithiog (y rhai Flemish) yn llawer mwy deallgar na'r rhai na wyddent dSdim ond y Ffrancaeg. I ddod yn wyddent ddim ond y Ffrancaeg. I ddod yn agos gartref, cymenvch yr luddewon Y mae yr luddewon, er mwyn eu crefydd, yn gorfod dysgu yr Hebraeg. Y maent hefyd wedi dysgu iaith y wlad y maent yn enill eu bywoliaeth ynddi, ac y mae yn ffaith heddyw, ac am oesau, fod yr Iuddewon yn cario yn mlaen ran fawr, os nad y rhan fwyaf o fasnach y byd, rhwng gwlad a gwlad, am y rheswm eu bod yn meithrin ieith- ottdd y gwahanol wledydd. Yr wyf yn apelio fellv. pe na buasai un safon ond Hwyddiant bjrdol, at fy nghydwladwyr, i gadw eu gafael ya dyn yn yr hen iaith. Dylem fynu hefyd, yn I ddiofn ac yn ddiilino, ddysgu y Gymraeg yn yr ysgolion dyddiol yn yr un modd ag y mae yr iaith Saesneg yn cael ei dysgu, yn enwedig yn y safonau iewengaf. Dywed Mr Owen Owen, prif arolygwr yr ysgolion canolradd, nad oes uniinyw anhawsder yn nglyn a hyn. Dywed hefyd fod arfer yr hen iaith yn help mawr i'r athraw a'r plentyn pan yn egluro ryw bwynt ar ra neu ar gvfansoddi. Os gwneir hyn, fel ag yr wyf vn gobeithio yn gryf y gwneir, gall pob plentyn wedi hyny, nid yn unig^ ddarllen ac ysgrifenu Saesneg, ond hefyd iaith ei Aad&u. Carwn apelio at bob Eisteddfodwr i ddefnyddio pob dylanwad yn etholiadau y bwrdd ysgol yn y cyfeiriadl yma; yn wyf yn apelio hefyd at yr Eglwys Sefvdledig i fod yn wirioneddoi genedl- aetfaol a gwladgarol 4ex y mater yma. Gadewch i'r gweddiau yn yr ysgolion sydd yn awr yn oael eu dysgu yn Saesneg gael, yn y dyfodol, eu dysg* yn Gymraeg; ac nid oes Cymraeg mwy pur a dyrcKafedig na. Chymraeg y Llyfr Gweddi Gvfredin. Anhawdd: ydyw meddwl am un- rhyw beth a apelia, at galon y Cymry yn fwy na hyn. Yr wyf yn apelio hefyd at y wasg Gymraeg. Os na, chedwir yr iaith yn fyw, ac os np, idvsgir y genedlaeth sydd yn cttd.i i'w darllen yn rhwydd a cbyda. phleser bydd bywyd y wasg Gymraeg wedi terfynu. Cymhelliad is- rad'dof i fod yn ffyddlon i'r iaith vdyw hwn, meddai rhvwun ie, ond nia cymhelliad ag y gall y wasg ei ddiystyru. Yr wyf yn apelio yn ddiweddaf at yr enwadau crefyddol i roddi eu troed i lawr yn benderfynol yn erbvn i'r plant fyned i Ysgolion, Sul Seisnig cyn iddynt ddyspi iaith gwlad eu genedigcietfa. l/a iydaai 1 r vsgolheigion ddod a'u hadnodau a.'u penuillion wedi eu hysgrifenu ar bapyr. Qynnorthwya hyn v plant i sillebu yn gywir ac i gadw yn y coi yr hvn a ddysgwyd. Yr wyf fy hun wedi bJ W yn Lloegr bymtheg mlynedd as hugam o fy mywyd a ialia-f ddyweyd yn gydwybodot nad ydvw v Cvmro sydd yn anwybodus o iaith ei yt lad yn cael ei werthfawrogi i'r un graddaji a'r Cvmro dwvieitliog. Nid oes dim byd yn iselna-n y Cymro yn fwy nag i Sais ofyn iddo a ydyw yn gynefin a'r Gymraeg ao yntau yn gorfod addef nad ydyw. A dyna un o'r cweetiynau cyntaf a ofynir! Y dvnion sydd wedi cael mwyaf 9 barch yn Lloegr vdyw dynion fel y Deoa Howell, Henry nicbi.rd, T. E. Ellis, Lloyd-George, ac erejll;—dynion yn gallu siarad iaith eu tadau a% mamau yn anterth eu nerth a'u dylanwad. Gallaf ddywerd mwy. Wrth vrnddyddan a channoedd; o ddynion o lianiad Cymreig, yn Lloegr, dvwedwyd wrtbyf nad oes dim yn eu blino yn fwy lia'r ffaith na chawsant y fraint o ddysgu yr hen ipth paD yn ieuanc.

RHYFEL Y TRANSVAAL, COLLEDION VLAKFONTEIN. CENADON AT BOTHA. Yn y rhestr o'r colledion a gyhoeddwyd gan y Swyddfa Ryfel nos Sadwrn, ceir manylion am y lladdedigion a'r clwyfedigion yn y frwydr gyda Delarey ger Vlakfontein. Lladdwyd yr Is- gapten J. P. McDougall a phump o ddynion perthynol i'r 28ain Gwmni o'r Magnelwyr Bren- hinol, a chlwyfwyd deuddeg o ddynion o'r un ( Cwmni. Yn Naauwpoort, yn nosparth Vrede, ar y 23ain o Fai, clwyfwyd un dyn perthynol i'r 1st Dragoon Guards, a chlwyfwyd yr Is-gapten L. Partridge a thri o ddynion perthynol i'r 3rd Dragoons. Clwyfwyd yr Is-gapten W. B. Matford, 1st Gordon Highlanders, yn America Siding ar yr 20fed o Fai, a chlwyfwyd yr Is-gapten P. B. Smith, Cwmni 23 o'r Gwyr Meirch Ymherodrol, I mor dost yn Heilbron ar y 30ain, fel y farw yn fuan wedi hyny. Cyrhaeddodd y Cadfridog Tobias Smut a Mr De Wet, ysgrifenydd Louis Botha, i Standertoni boreu Sadwrn, ond nid oedd sicrwydd y pryd hyny beth oedd ancan eu dyfodiad yno. Tybir yr eglurir yr amgylchiad gan y telegram a yrwyd o Standerton ddydd Gwener, ac a gyhoeddwyd ddydd Sadwrn, i'r perwyl fod consul yr Iseldiroedd wedi bod yno, i gyfarfod cenadon oddiwrth Louis Botha., ond gat, nad oeddynC wedi cyrhaedd, bu raid iddo <J<Jychwel i Pretoria. Gadawodd gynnrychiolwr yn Standerton, fodd bynag, i gyfarfod a'r cenadon, y rhai a ddis- gwylid ddydd Sadwrn. Edrydd Arglwydd Kitchener yn ythwaneg- ol at yr hyn gyhoeddwyd eisoes fod yr Is-gapteniaid H. C. Spring a H. H. Campbell wedi em lladd, a'r Is-gapten A. H. 0. Willyams ar goll wedt'r frwydr yn Vlakfontein. Per. thynai'r oil i'r Gwyr Meirch Ymherodrol. I Adroddir o Warmboths (Gogledd y Transvaal) ddydd Sadwrn, fod y Cadfridog Beyers yn Zand River Poort, deg milldir ar hugain i'r gogledd- I orllewin o Warmbaths, ac yn cael ei gadw rhag myn'd yn mhellach gan y Cyrnol M'Micking. Y mae pob adroddiad yn dangos fod y Boer- iaid syddl yn dal i wrthsefyll y Prydeinwyr, yn brwydro yn ffyrnig anarferol. Adroddir fod Abram Malan, mab-yn- nghyfraith y diweddar Gadfridog Joubert, gyda nifer bychan o'r Boeriaid, wedi ei ddal yn agos i Pretoria, gan Gwmni o Heddlu Deheudir Affrica. Yr oedd Malan o blaid diwygiad gwleidyddol cyn i'r rhyfel dori allan, ond bu yn gwrthwynebu y Prydeinwyr yn gryf er pan aed i ryfel. Bu yn llanw swyddi uchel yn myddin y Boers. Edrydd gohebyddi o Kaapmuiden, ddydd Gwener, fod nifer mawr o'r Boeriaid yn ffoi o flaen y Cadfiidiog Syr Bindon Blood. Daeth manylion i law am yr ymgais i ddryllio tren ax yr rheilffordd rhwng Alkneaar ac Elands- hock. Cynnwysai y tren o ddau beiriant ac am- ryw o wageni. Gosododd UII. o'r arweinwyr Boeraidd, o'r enw Hindon, ei hunan gyda harner oant a ddynion, yn agos i'r rheilffordd wrth dro sydyn. Gwisgai wisg swyddog Prydeinig, a gwisgai ei filwyr hefyd wisgoedd Prydeinig. Pau oeddi y tren yn pasio, taniodd Hindon 60 o I ergydion dynamit oedd wedi *u gosod daa y rheilffordd. Taflwyd y peiriant a'r gwageni ar eu hochrau. Tu ol iddynt yr oedd gwageni yn ? cynnwys milwyr cleifion perthynol i'r Gatrawd Gymreig, ac ar ol y rhai hyny yr oedd gwagelt yn cynnwys is-gapten a phedwar o ddynion. Taniodd y Boeriaid ar hon, gan feddwl mai swyddogion yn unig oedd ynddi, a lladdwyd dau a chlwyfwyd dau. Arosodd y gyriedydd yn ddewr wrth ei host, a saethwyd ef yn farw. Cymerasant feddiannau y cleifion, a gwnaethaat ymdrech i gymeryd yr boll dren. Ond cadwyd hwy yn ol gas y milwyr Prydeinig, ac o'r di- wedd daeth tren arall i'w cynnorthwyo a. diang- odd y Boeriaid. Dywed goHfebydd o Brussels fod airoddiadau y a cyrhaedd yno yn siqrhau fod gwrthgilwyr yn Cape Colony yn barhaus yn ymuno a byddin y Boeriaid. Felly y mae Botha. yn gallu parhau i flino y fyddin Prydeinig, trwy ymosod arnynt gyda Uw cryf. Cafodd y gohebydd gyfle i weled llythyr oddi- wrth Delarey at Dr Rochtenstamm, meddyg fu yn rhyfela. gyda'r Boeriaid. Yn y llythyr, tybia Delarey y pery'r rhyfel am tuag wyth neu ddeng mis eto. Cape Town, ddydd Sul.-Mae'r Commandant Fouche, a 700 o Foeriaid wedi dal nifer o filwyr, ond rhyddhawyd hwy wedi dwyn: eu harfau.

Bu Mr Joshua Briglands, Hall, Bank. Aspatdra, ao Arklebir Mill Farm, ger Phlmblaoo, mmaeth- WT adiiabyddus. farw yn %dyn yn Eglwys Allooiby, nios Sul. Mae yn yr Amigueddfa Brydieanig 2,000,000 o lyfrau, a otiyifoa&ddient 39 milldir hyd. Daw y llyfrau hvn *i feiwn yn ol tua miliwn y flwyddyn. Mae degau o filoedd ohonynt nas djarllemr o gwbl gan undj9, _r TAENEB Y NiiWIBD DAf BITTERS mim EVANS YW MEDDYGINIAETH OREU YR OES. BITFeRS GWILYMJEVANS. Cynnwysa y Meddyglyn rhagorol hwn rin weddau iachaol ac adgryfhaol ypriflysiaa meddyginiaethol adnabyddus trwy yr boll Sss G^IM EviSS Cymeradwyir gan FEDDYGON, DADANSODDWYR, A FFERYLLWYR. A chaHmolir ef gan bawb sydd wedi rhoddi prawf arni fel Meddyginiaeth Oreu yr Oes AT DDIFFYG TREULIAD, DOLUEIAU YR AFU, GWENDID GIEUOL, a phob math o Wendid. Mae yn gwella Doluriau a Chlwyfau yn yr Ymysgaroedd, I yr Arenan, a'r Afu, ac yn feddyginiaeth siot ddynt. PAHAM DIODDBFWCH BOENAU AFIECHYD PAN Y GELLIR EICH GWELLA TRWY DDBFNYDDIO Y Meddyglyn Anghydmarol hwn? Y mae pawb yn "ei GANMOL. Nid yw byth yn SIOMI. I QUII(IN lttils Iwo ou mmA wtmiNL tmtUv ul iLSl^TmShBI r -IM7 BITTERS G WI L j M EVABS. BITTERS GWILYM EVAKS, Tystiolaethau. Mae'r cryd, a'r mwyth, a llesgedd, A phob anhwyldeb blin, 0 taen y Quinine Bitters Yn ffoi i'w le ei hun. CYNONFABDD. Dolyddelen, Ebrill 13eg. Foneddigion, — Yr wjpl wedi defnyddio Quinine Bitters Gwilym Evans, ac wedi der- byn lies trwy hyny. Arferwn gael poen mawr yn fy ystumog, ac yn swrth a digalon fy meddwl, ac yn anmharod i ddim gwaith. Ond wedi cymeryd y feddyginiaeth hon, ni chefata ddim poen, ao yr wyf yn ysgafn fy meddwl a'm corph, ao yn gallu gweithio yn llawer iawn gwell.-yr eiddoch yn barcbus, JOHN THOMAS. BITTERS GWILYM EVANS. Penzance, Ebrill 7fed, 1897. Foneddigion,—Yr wyf yn amgau yr arian gofynol am dair potelaid fawr o Quinine, Bitters Gwilym Evans. Y maent wedi profi mor werthfawr, ac wedi gwneyd cymaint o lea i mi, fel y teimlaf na ddylwn fodun amser heb ea cadw wrth law.—Yr eiddoch. yn ffyddlawn, T. DAVY WHITB. BITTERS GWILYM EVANS. 30, Seaton Street, Liverpool, a Medi lOfed. ►J Foneddigion,—-Mae yn llawen genyfc eich hysbysu fod fy nheulu wedi cael 0 olles mawr wrth ddefnyddio Quinine* co Bitters Gwilym Evans. Mae yn feddyg- = í;¡;1 iniaeth dealuaidd ragorol, a chredaf Dw g ddylai un temla fod heb gadw potelaid (3 ohono yn y ty.—Yr eiddoch, kc-, J. HIGHTON. OTTERS GWILYM EVANS. ppr- RHYBUDD. GOCHELWCH DWYLLWYR. Y mae poblogrwydd a Uwyddiant di- gyffelyb y usddyglyn rhagorol hwn wedi temtio amryw i gynnyg efelychiadan di- werth ohono i'r cyhoedd. Gocheler y cyf- ryw etelychiadau. Edrychwch fod enw Gwilym Evans ar bob Label, Stamp, a Photel. I Gwevthir ef mewn poteli, 2s 9c a 4s 60 yr j un; blychau yn cynnwya tair potel 4s 6c am 12a 6c.—I'w gael yn mhob man, neu dan. fonfr ef yn rhad am y prisian nehod, dwy y post, yn nniongyrchol oddiwzth y perohenogion:— QUININE BITTERS MANUFACTURING COMPANY, LIMITED, LLANELLY, SOUTH WALES. Prif Oruehwyliwr yn America:—Mr R. D. WILLIAMS, Plymouth, Penn. y29w I Axrxwpfewyd • 4r«i ▼ hnhnof BJEX8, jm DYDD MAWRTH, MEHEFIN 4, 1901. ■ ■■■i- i .—aid

BALA. CLWB— Cynnaliwyd gwledd flynyddol Qym- deithas Gvfeillgar Jiwbili y Merched, ddydd Mawrth. Y meddyg yw, Mr R. Price, Bala. TYSTF,B.-Deallwn fod flaSglyddioD wedi eu penodi i gaeglu at gyflwyno tysteb i Mr John Rowlands, y Llythyrdy, ar yr achlysur ei symudiad o'r Bala i FaRceinion. HYSBYSEBU'R DREF.—Nos Wener, yn y Neuadd Sirol, cynnaliyd! cyfarfod cyhoeddus o drethdalwyr y dref i ystyried y priodoldeb o hysbysebu y Bala yn rhai o'r newyddiaduron Seisnig. Penodwyd pwyllgor i ystyried y mater yn mhellach, ae i ddod ag adroddiad. Y cad- eirydd ydoedd Mr J. W. Roberts, U.H., cadeir- ydd. y cynghor.

+_ HELYNT Y PENRHYN, LLYTHYR AGORED AT MR YOUNG. Syr,—Erfyniaf eich hynawseddi unwaith yn rhagor i dderbyn a darllen hyn o eiriau a anfoair atoch yn gyhoedd fel hyn, gan un o'ch diweddar weithwyr, ac un a fu yn edmygydd mawr ohonoch, mown llawer cyfeiriad. Ond rhaid i mi gyfaddef fy ittod yr wythnoeau hyn, yn prysur golli yr edmygedd fu genyf. Y mae y dull o'ch ymwneyd a chyn-weithwyr y Penrhyn, yn neillduol yn ystod yr ychydig wydbnosau diweddaf, yn ymdaangos i mi fel yn tynu o dan pob sail y gallasai dyn obeithio arno eich bod y dyn iawn yn yr iawn le. Ni roddaf i mewn i neb am feddwl yn uchel ohonoh fel boneddwr tirion a charedig yn yr ystyr gymdeithasel, ac, hefyd, fel y dywedais o'r blaen fel dyn o fusnes, can belled ag y bydd y busnes hwnw gyda phethau ac nid gyda dynion. Yr ydyoh wedi agor, meddir, ami i ddrws porthladd i lechau y Penrhyn gael mynediad yno, ond yn sicr yr ydych wedi cau a chloi cannoedd o galonau rhag llafurio yn ewyllysgar i chwi. Rhaid i mi gyfaddef fod eich ymwneyd diweddaf a'r cyn-weithwyr yn myned yn mhell iawn i brofi fod y ddawn i drin dynion, yn arbenig chwarel- wyr Cymru, yn brin. Cymerwch y dull o gael enwau rhai i ymofyn gwaith yn engraipht. Ym- ddengys i mi yn llawn o'r angbysonderau mwyaf anesboniadwy. Rai blynyddan yn ol, fe wyddoch, darfu i un o gynnrychiolwyr y gweithwyr awgrymu mai drwy ddylanwad y swyddogaeth y pasiwyd y bleidlais o ddiolch am y 5 y cant codiad a gafwyd, yn neillduoi y dull y rhoddwyd y codiad. Cvmaint, meddir, vdoedtl efch siomiant wrth glywed hyny, fel rliagllaw ni bydi unrhyw gyfathra^fi. cydrhwng eich swyddogion a'r gweithwyr, rhag rhoi achos i neb gael lie i ddannod dylanwad y swyddogaeth. Yn yspryd a nerth y teimlad yna, rhwvstrwyd i'r swyddogion gydWeithredu ar bwyllgor gyda'r gweithwyr er anrhegu un o ferched y Castell ar yr achlysur o'i phriodas. Torwyd y pwyllgor i fyny, a gwrthodwyd yr anrheg Cymaint ydoedd yr awydd am gadw yn glir rhag rhoddi dylanwad y swyddogion ar y gweithwyr, onide? Ond, sut y mae pethau yn awr gyda golwg ar gael enwau y cyn-weithwyr i ymofyn gWaith? Gadawn allan ar hyn o bryd y dylanwad fu ar waith gan offeiriaid a masnachwyr, gan gyfyngu ein hunain at ddylanwad eich swydd- ogion. I Credaf, ond i chwi wneyd ymchwiliad go fanwl, y cewch eich argyhoeddi fod eicb swydd- ogion wedi bod yn fwy ymdrechgar yn hyn o beth na braidd gydag unrhyw orchwyl erioed. Ac os ydych am fod yn gyson a'r gorphenol, dylech wrthod yr enwau. Ond o ran hyny, y mae yr enwau yn dylifo i'r pwyllgor. GWEITHIWR. HWTIO Y RHAI SYDD YN GWEITHIO. RHODDI GWYSION ALLAN. Yn ystod yr wythnos ddiweddaf, cafodd swyddogion y chwa,rel-y rhai sydd yno yn gweithio—dderbyniad ychydig mwy brwdfryaig wrth ddychwelyd oddiyno. Tua amser caniad yr oedd cannoedd wedi casglu tuagat Pont Twr ac Adwy'r Pant, a phan ddeuai v Mri William I Thomas, Pantreflys John Pritchard, Penybryn; John Jones, Pant; a William Roberts, Peny- biyn, i'r golwg, gwaeddai y plant vn uchel, ao ar hyd y ffordd i'w cartrefleoedd canlynid bob un ohonynt gan ddau neu dri # heddgeidwaid. Ar ohonynt gan ddau neu dri o heddgeidwaid. Ar I wahan i'r gwaeddi, achosid hwyl mawr yn y Gerlan drwy fod' un o'r trigolion yn chwythu "crogan"; ac yr oedd swn hon i'w glywed am bellder mawr. Nos Iau, tybiodd rhywun fod yr helynt wedi myned yn beryglus; a daeth agos i hanner cant o heddgeidwaid i Bethesda. Lled- aenodd y newydd drwy'r ardal ar unwaith, ac r, oi, fel yr oedd yn natoiriol daieth cannoedd o bobl i Ir pent-rof i'w gweled. Oddeutu hanner awr I wedi pump, gwasgarwyd hwy i wahanol leoedd o gwmpas y chwarel i gyfarfod y swyddogion. Yr d yne oddeutu deuddeg yn Mhont Twr, a deuddeg arall ger gorsaf y rheilffordd1 yn cyfarfod i y Mri Robert Jones, Grordon-teirrace; William I Thomas, Gordon-terrace; Richard Davies, Llan- < llechid; a John Evans, Caellwyngrydd. Yr oaddynt yn cael eu hwtio ar hyd y ffordd. Nos Sadwrn, yr oedd rhai o'r heddgeidwaid yn brysur yn rhanu gwysion. Y mae deg ohonynt wedi eu rhoddi allan, a gwrandewir yr achosion yn Mangor ddydd Mawrth. Y DIWEDDARAF. PEDWAR PLISMAN AM BOB STIWARD. BETHESDA, Nos Lun. Bu yma gryn gyffro heno eto adieg y caniad, pan ddygid y stiwardiaid; adref o'r gwaith gan osgorddlu o heddgeidwaid. Yr oedd y pentref yn dawel drwy'r dydd, a Mr William George yma gyda'r bechgyn sydd wedi eu gwysio i ddod gerbron yr ynadon yn Mangor yfory am fod yn rhwystr ar y ffordd fawr ac am yru ofn ar y stiwardiaid ac ereill. Yr hyn sydd yn rhyfedd yn nglyn a'r gwysion ydyw nad oes ond dwy allan o saith wedi eu codi yn erbyn chwarelwyr. Do yma dlipyn o siarad yn nghylch cael gor- ymdaith fawr o ferched o Fethesda. i Fangor; ond nid yw y syniad yn cael ffafr, a'r tebygol- rwydd yw na cheir gorymdaith, er yn ddiamheu I yr a cannoedd o'r merched i Fangor yn ystod I y dydd. Nid oedd ond chwech heddgeidwad yn y lie yn ystod y dydd; ond am hanner awr wedi pedwar, daeth yno tuag deg ar hugain o rai ereill dan ofal amryw ringyll a'r arolygwyr Harris (Ban- gor) a Jones. (Pwllheli). Ychydig sylw gymerai y trigolion ohonynt, pan yr anfonwyd hwynt yn ddau yma ac yn dri acw i ofalu na chodai cynhwrf. Safai tri neu bedwar o blant bach yn ymyl Pont y Twr tua hanner awr wedi pedwar. Daeth y-swyddogion yn mlaen atynt a dywedasant "Rwan ffwrdd a ch'i." Diamheu mai rhag i'r stiwardiaid gael ofn yr anfonwyd hwynt ymaith. Esgynodd y plant bach i ben y bryn gerllaw, lie y daeth amryw o blant ereill ac amryw wragedd atynt, ac o'r fan hono, gellid cael golwg dda- o'r chwarel. Pan. welsant y stiward- iaid yn dod, gwaeddasant "Hwre" dros yr holl le; ao wedi iddynt gyrhaedd y groesffordd ac i bedwar heddgeidwad ofalu am bob stiward, gellid clywed pawb yn chwerthin yn braf. Oddlyma i'r Pant yr oedd tua deg ar hugain o wragedd wedi ymgynnull, ac aeth y stiwardiaid a'r plismyn heibio iddynt heb i ddim allan o le ddigwydd. Hebryngwyd hwynt oil adref heb i neb gyffwrdd hyd yn nod a gwallt o'u pen. Ym- ddangosai y pentref yn dawel iawn ond gerllaw yr orsaf, lie y disgwylid rhagor o'r stiwardiaid. Ymgynnullodd tua chant a hanner neu ddeugant o wragedd a phlant, y rhai a hwtiasaitt y swyddogion pan wnaethant eu hymddangosiad. Y Milwriad Ruck oedd yn gofalu am yr hedd- geidwaid yma; ac wedi i'r swyddogion groesi o'r ffordd fawr t fyny tua 'Rachub, safodd yr hedd- geidwaid ar draws y fforddl i rwystro'r bobl i'w dilyn. Llwyddodd amryw blant a becbgyn, fodd by nag, i redeg drwy Coed y Pare ar eu holau, gaa hwtio a gwaeddi "Hwre" ar hyd y ffordd, dnd dygwyd v swyddogion hyn hefyd adref yn ddyogel. Bn raid hebrwng un ohonynt am ddwy filldir a hanner; ac er nad oedd yr un dyn na dynes yn agos y pryd hyn, dilynid ef ya barchus gan ringyll a phedwar heddgeidwad. Yn sicr, nid oedd dim yn ymddygiad y dorf y gellid dyweyd ei fod yn fygythiol, na dim i alw am y fath nifer luosog o heddgeidwaid. Teimlir y sarhad yn y pentref yn fawr, a sonir am gynnal cyfarfod mawr o'r trethdalwyr i wrthdystio mor gyntedi ag y gellir. Cofied trethdalwyr y sir ofyn i'r sawl sy'n gwybod pwy sydd yn talu treuliau y deugain plismon. Os y sir sydd i dalu, mae n bryd i'r holl gynghorau Ueol wrthdystio yn erbyn y ffwlbri costus.

Y rme deunaw o squadrons o'r Yeanfenxy a lanfiasant yn gyntaf |yn Neheubarith Affnca., wedi hwylio gartief or y "Mongolian." Codwyd v flwyddyn ddrweddof 225,000,000 o dunelH o lo yu v wlad hon, neu 5,000,000 o dun- dli yn fwy nag ojnrbyw flwyddyn flaenorrf.

MARWOLAETH Y PRIFATHRAW VIRIAMU JONES, Ba Mr Viriamu Jones, prifathraw Coleg Caerdydd farw yn Geneva ddoe (ddydd Llun). Yr oedd efe'n wael ei iechyd er's hir amser, ac yn ceisio adferiad yn Geneva. Deuai newydd- ion o bryd i bryd ei fod yn well, eithr yn ddi- weddar gwaethygodd drachefn, a daeth y di- wedd ddoe. Mab ydoedd J. Viriamu Jones i'r Parch Thomas Jones, D.D., Abertawe, a brawd i'r Mri Brynmor Jones, A.S., a Lief Jones. Er yn ieuanc, dangosodd fedr neillduol, a phan nad oedd ond un ar bymtheg oed, enillodd yr an- rhydedd cyntaf yn arholiad y London Matri- culation. Nid oedd hyn ond dechreu, canys bu ei yrfa wed'yn yn un o'r rhai disgleiriaf. Yn 1873, enillodd Wobr Andrew, set y wobr a roddir bob blwyddyn yn Mhrifysgol Llundain i'r neb a hynodo ei hun fwyaf yn nghwrs addysg y flwyddyn gyntaf. Wedi hyny, ennillodd y graddau M.A., B.Sc., a F.R.S. Yn 1879, dewiswyd ef yn gymrawd o Brifysgol Llundain, ac yn 1881, penodwyd ef yn brif- athraw Coleg Firth, Sheffield. Gweithiedd yn galed yno, a chododd safon y coleg, canys trebl- odd nifer yr efrydwyr, a llwyddent yn yr arhol- iadau yn rbagorach nag erioed o'r blaen. Tra bu efe yno priododd nith i'r Barnwr Wills. Yn I 1883, penodwyd ef yn brifathrsrw Coleg Prif- ysgol Cymru yn Nghaerdydd, ac yno drachein llafuriodd yn galed a llwyddiannus hyd nes dal- iwyd ef gan afiechyd a fu yn y diwedd yn angau iddo. Yr oedd efe yn un o'r rhai a laJuriodd galetaf er cael Prifysgol i Gymrn, a gwnaed ef yn is-ganghellydd.