Y Tyst a'r Dydd

MARWOLAETH Y PARCH W. EDWARDS, ABERDAR. Ydyw, mae'r dyn adnabyddns a gweithgar hwn wedi gnai-w! Mae yn anhawdd genym ddygymod a mar- wolaeth dynion o allu, a defnyddioldeb, a chyhoeddus rwydd Mr Edwards, gan eu bod yn atigenrheidiau cymdeithas, ac yn hanfodion i'w hoes. Nid oes marwolaeth i ddefnyddioldeb, a lled-obeithiwn nad oes- mar wolaeth i ddynion defnyddiol, ac o ran hyny, nid yw ein gobeitbion yn wag. Dechreuai Mr Edwards deimlo oddiwrth y dolur fn'n angeu iddo iiior gynar a gauaf blwyddyn i'r diweddaf. Yn wyneb llawer o boen y dilynai ei oruchwylion, ac y eyflawnai ei wein- idogaeth. Yn wir, yr oedd ei elyn diweddaf yn gweithio yn ddirgelaidd ynddo pan y safai yn Nghadaii yr Undeb yn Ffestiniog. Os oedd y bardd Milton mewn siomedigaetb, a gwasgfa, a thlodi, a chystudd pan y cyfansoddai "Coll Gwynfa," yr oedd Mr Edwards yntan hefyd mewn eystudd poe;ius ac anghyfleusterau nid ychydig pan y darparai ei anerch- iad galluog ar gyfer yr Undeb yn 1883. Er hyny, nid oedd ei gydnabyddion agosaf yn meddwl fod ei ddiwedd mor agos; ond o'r ochr arall, proffwydem iddo flyn- yddau yn ychwanegol o arosiad yn ein plith, ac o wasanaeth yn mysg ei eglwys, oblegid yr oedd, er ei bo^n a'i nychdod, hyd ddiwedd, y gauaf diweddaf yc cordded oddiamgylch mor ysgafndroed a llanc, yi, prejvthu yn ddifwlch yn ei bwlpud yn Ebenezer, ac yc teithio llawer oddiamgylch yn n>l £ n a gwahanol ofynion teilwng ond gyda dyfodiad y gvtariwyn i mewn, byrhaodd ei gam, crymbaodd ei war, llwfrhaodd ei ysbryd, a gwanhaodd ei nerth. Yr oedd pob syrand- Lid cyhoeddus o'i eiddo, a pbob pregeth a bregethod-i oddiar ddeebreuad y tymhor hwn yn rhadredegwyr amlwj i'w farwolaeth. Mae rliywbeth ynnodedigo awgrj) miadol a chynhyrfus yn ei bre/ethau olaf. l'n tyb ni, arweiniwyd ef yn rhagluniaethol i gyhoeddi ei farwolaeth ei hun ac i btegethu ei bregeth angladdol ei hun. Yn niwedd Mawrtb, bu yn isal iawn ei iechyd yn ei dy am rai dyddian, a'r Sabbath cyntaf ar ol iddo adgytnerthu ychydig, ymddangosai o flaen ei gynull- eidfa yn fwy gwasgedig a ffaelettig nag erioed. Esgynai i'w bwlpud yn araf a l'esg, troai dudalena-J ei Feibl a ]Jaw grynedig, ymddangosai glesni y glyn yn ei wedd, ac a ehalon ddrylliog, a llais gwan, ac edrychiad dyeithr darllenai ei destyn-" Nid oes ond megys earn rhyngof fi ac angea." Metbasom a d'od ar draws i'r bregeth hon, ond clywsom tranoeth iddo gymeryd yr eglwys a'r gwrandawyr a syndod a galar, ac mai un o'r oedfaon rhyfeddaf yn Ebenezer am ei hocheneidiau a'i dagrau ydoedd. Perswadiodd yr eglwys ef, ar ol y Sabboth hirgofiadwy hwn, i gymeryd gwylian, yr hyn a wnaeth gyda'i blant yn Llundain a Canterbury, a dycbwelodd yn mhen mis yn llawer mwy golygus ei wedd a bywiog ei ysbryd ond nid hir y bu eilwaitli cyn teimlo fod ei hen elyn heb ei adael, a dechreuai yn awr i'w ofni a'i arswydo yn fwy nag erioed. Yn yr adeg hon, daeth hysbysiad allan am farwolaeth y Parch W. Morgan, Caerfyrddin. Teimlai Mr Edwards anwyldeb mawr at y gwr da hwn bob amser, ac yr oedd yn edmygwr uchel ohono. Traddododd bregeth angladdol iddo yn Ebenezer yn nghanol mis Mai. Buom yn ffortunus i gael gafael yn hon, a rhoddwn Iraslunohoni yma. Ei destyn oedd lItb. xiii. 7, Meddyliwch am eich blaenoriaid," &c., a 2 Sam. iii. 38, Oni wyddoch chwi i dywysog ac i wr mawr syrthio heddyw yn Israel P Dechreua trwy ddyweyd-" Mae y Beibl o'i ddechreu i'w ddiwedd yn cymeryd sylw arbenig o ddynion da a chymeriadau cyhoeddus teilwng, ac yn gwasgu arnom y pwys o werthfawrogi eu coffadwriaeth, ac efelychu eu hesiamplau." Ac ar ol traethiad teg a manwl ar nodweddion a rhagoroldeb Mr Morgan, rhana ei bwnc fel y canlyu I: Nad ydyw yr Eglwys byth yn cael ei gadael heb fed ganddi ei thywysogion a'i blaenoriaid. II. Bod yn ddyledswydd ar yr Eglwys gymeryd sylw o'r pethau sydd yn hynodi ei thywysogiot) a'i blaen- oriaid. III. Mai y peth sydd yn cyfansoddi hynodrwydd a mawredd penaf tywysogion a blaenoriaid yr Eglwys yw eu ffyddlondeb i draeiliu Gair Duw, ac i lynu wrth y 6 air hwn. IV. Bod colli tywysogion a blaenoriaid o fysg yr Ealwys yn galw am ei bystyriaeth difrifolaf. "ani wyddoch i wr mawr," &c:, ac Gan ystyried diwedd," &c. (a). Gwerthfawrogi ffrwyth eu llafur ar ol iddynt eu gadael. I (b). Myfyrio ar y gras a'll gallnogodd i wneyd IV. Bod colli tywysogion a blaenoriaid o fysg yr Ealwys yn galw am ei hystyriaeth difrifolaf. Oni wyddoch i wr mawr," &c. ac Gan ystyried diwedd," &c. (a). Gwerthfawrogi ffrwyth eu llafur ar ol iddynt eu gadael. I (b). Myfyrio ar y gras a'u gallnogodd i wneyd cymaint ag a wnaethant. (c). Ystyried eu diwedd bsndigedig, a'u gwobr yr ) ochr draw. 1 Dylai fod nefoedd, a choron, a llawenydd ein blaea- a ori. i i ar ol ea gadael yn anwyl genym. < Mai 14, 1884. W. EDWARDS. I Y mae'r bregeth hon yn rhifo 12 tudalen, a rhanau | ohoni wedi eu bysgrifenn yn fanwl ac yn fedrus iawn. i Hon ydoedd y bregeth ddiweddaf a gyfansoddodd ac a i bregethodd i'w eglwys gartref, a phriodol iawn y gellir p dyweyd heddyw,pan ydoedd yn ei phregethu, ei fod yn p pregethu ei bregeth angladdol ei hun i'w eglwys anwylfj a charedig. Tra yr amcanai ef i'w sylwadau gyfeirio p yn benodol at y diweddar Barch W. Morgan, nis gall- K wn ni yn bresenol lai na'u g^ele lyn briodol a riod- H weddiadol o'r diweddar Karch W- Edwards, canysS "tywysop," a blaenor," a "gwr mawr yn Israel t ydoedd ef, ac mae yntau, fel y dywedai am Profl wr Morgan, "wedi.gadael ei argraff ar ei Enwad, a'i gened], a'i oes, ac mae waes ei goffadwriaeth yn ber- í arogl gan ein meddyliau." Y dydd Mercher canlynol bregethiad y bregeth hon, dymnnwyd arno eilwaith i gymeryd ychwaneg o wyliau, er mwyn seib:ant ac ad- ?yfnerthiad, a chychwynodd i Pias y-meini, yn Ffestin- iog, i dy y caredigion adnabyddus Mr a Mrs Lloyd. Bu yno am rai dyddiau mewn poenau mynych a llesgedd cynyddol. Yr hyn a'i flinai yn fawr yn awr ydoedd ei vmrwymiad i fod yn Nghymanfa Mon, yn Menai Bridge, ar y 17eg a'r 18fed o Mehefin diweddaf. Nid oedd yn foddlon ar un cyfrif i dori ei gyhoeddiad yn ei hen ddyddiau (chwedl ei hun) am na wnaeth hyny ar hyd ei oes weinidogiethol, ac ymddtngys iddo fynu myn'd o'i wely yn Ffestiniog i'w bwlpad yn Menai Bridge, a phregethold yno yn oedfa ddeg o'r gloch, gyda llawer o'i nerth, a'i fywiogrwydd, a'i arabedd arferol, er yn nghanol gwendid angeuol, a phoen an. hraethadwy, a dyna'r bregeth fu'n ddiwed jgloi ac yn Omega pregethau ei fywvd. Dychwelodd yn lIej fuan ar ol hyn i'w artref yn Aberdar, ac wedi iddo gyrhaedd Meirion Cottage ar ol taith flioedij- a chaled, aeth i'w wely yn ddiymaros, ac nedi iddo orphwys, dywedai yn foddhans, Dyna, 'rwyf yn foddlon marw 'nawr." Boreu Sabboth, Awst 24ain, galwodd ar un o'r tenlu at ei wely, a pharodd iddo gofnodi y geiriau a eanlyn o'i eiddo, a'u rhoddi i'w darllen i'r eglwys yn Ebenezer y boreu hwnw, yr hwn oedd foreu Sul cymundeb. AT EGLWYS EBENEZER, "Anwyl Frodyr a Chwiorydd,—Buoch hoff ac an- wyl genyf am dros ddeugain mlynedd, ond wele fi yn eich gadael, ond yn sier genyt nad yinedy fy Nuw a chwi yn oes oesoedd. Yr ydych chwi heddyw yn cael cymundeb, fel ag y buom gyda'n gilydd ganoedd o weithiau. Wele finau yn yr ymdrech olaf ag angeu. Mi gaf finau eto fwyta ac yfed o newydd yn nheyrnas fy Nhad. Duw yr heddwch a'ch dyddano." "AT HEN WKANDAWYE EBKNEZEB. Yr wpSl diiveddaf. Derbyniwch y Gwaredwr. Der- byniwch et heddyw. Y mae yn ffyddlon i mi ar ol bod dros driugain mlynedd yn ei wasanaeth. Duw a dru- garhao wrthych. Pfarwel! Ffarwel Amen. W. EDWARDS." Darllenwyd yr ymadroddion toredig a byrion, a Nef- anfonedig hyn i'w eglwys a'i gynulleidfa yn nghanol dagrau hiraeth a gruddfanau calon, a dysgwyliwn am ffrwyth i'w weddi ddifrifol ynddynt ar ran ei wran- dawyr wedi ei osod ef o ran ei gorff mewn bedd i or- | phwys. Tranoeth i'r Sabboth hwn, sef dydd Llun, | dymunodd ar ei tereh Mrs D. Thomas, gofnodi y geir- 1 iau canlynol o'i'eiddo, a gosododd hi ar ei gwyliadwr- « iaeth i'w wneyd yn gywir s "Py anwyl Jennie,—Yr ydych wedi fy nghynorth- | wyo i ddwyn fy amgylchiadau presanol i fod yn ddeall- adwy, wedi i mi eich gadael. Anwyl fercb, nid oedd f genych ddim help i'w roddi i mi i set'oyr achos mawr I tragywyddol, fellv nid oes senyf ond anturio rhyngwyf fy hun a'r Brenin mawr i fabwysiadu geiriau Paul at Timotheus yn eu cyfanrwydd, Mi a &c., O hyn allan,' &c., gan adael i'r Tad nefol i dynu oddi- wrthynt yr hyn a wel Ef ei hun nad wyf deilwng ohono." Dyna'r ymadroddion diweddaf o'i eiddo a orchymyn- odd eu hysgrifenu, a rhyw sibrwd neu sisial geiriau vdoedd o hyn tan y dydd Gwener canlynol, Awst 29ain, pryd yr hunodd yn dawel a da yn yr Arglwydd am 11 o'r gloch y boreu. Cawsom y fraint o'i weled rai troiou er nad yn ami yn ystod ei gystudd diweddaf, a synid ni bob tro at fywiogrwydd, a cbyflymder, a ehraffder ei feddwl, yr hyn a barhaodd yn syndod i bawb, hyd y foment ddiweddaf. Gyda golwg ar ei brofiad a'i fyfyidodau yn y rhagolwg ar ei farwolaetb, a'i yinddangosiad mewn barn, meddyliem wrth gefnu arno yn ei wely am eiriau Dafydd Rolant wrth siarad yn Nghymdeithasfa'r Bala, am frawd ymadawedig o safle a sylw, Nid oes genyf fawr i'w ddyweyd, ond fy mod i yno yn ymweled ag ef ychydig cyn iddo farw, ac yr oeddwn yn ei weled o fel y wenol ar y to, ar gych- wyn i'r foreign land." Er nad oedd ei farwolaeth yn beth sydyn ac annys- gwyliadwy i'w gymydogion a'r lluaws cydnabyddion a ymholent am dano o ddydd i ddydd, eto pan ddaeth y newydd o'i farwolaeth allan, derbynid ef gyda hiraeth a galar, ac mae'n ehwithig a dyeithr i ganoedd feddwl na chant weled byth ond hyny EDWARDS, ABER- DAlt." D. SILYN EVANS.