Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
MARWOLAETH Y PARCH. W. EDWARDS,…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MARWOLAETH Y PARCH. W. EDWARDS, ABERDAR. YMDAENODD y newydd dydd Gwener diw- eddaf fod y Parch W. EDWARDS wedi marw! Ni feddianwyd neb gan syndod dyeithriol, oblegid gwyddis ei fod am rai misoedd wedi bod yn dyoddef poenau mawr, a bod y dolur y dyoddefai oddiwrtho yn rhwym o brofi yn angeuol, ac nid oedd y wlad heb fod yn dysgwyl am y newydd galarus. Yr oedd. Mr EDWARDS yn un o'r gweinidogion mwyaf adnabyddus yn yr Enwad, atheimlid parch mawr iddo gan gylch eang o adna- byddiaeth. Yr oedd yn enedigol o Ffestin- iog, ac yno y derbyniwyd ef yn aelod, ac y dechreuodd bregethu. Cafodd ei addysg yn Aberhonddu, ac yr oedd yn mysg y to cyntaf o fyfyrwyr a fuont yno wedi symud- iad yr atbrofa o'r Drefnewydd. Mae amryw o'i gydfyfyrwyr wedi huno, a'r cyfryw sydd yn aros wedi myned yn henafgwyr yn mhlith gwyr. Decbreuodd ei weinidogaeth yn Ebenezer, Aberdar, ac yno y treuliodd ei holl oes. Cafodd y fraint o lafurio yno am ddeugain mlynedd, a gorpben ei waith yn y lie y dechreuodd. Gwelodd lawer o gyf- newidiadau yn Aberdar yn ystod ei fywyd. Gwelodd fasnach yn bywiogi yno, a'r lluaws yn dylifo i'r lie; ac wedi hyny daeth cyf- newidiad, trwy i weithfaoedd mawrion sefyll a llawer o'r trigolion i orfod ymadael. Ond trwy bob cyfnewidiadau yr oedd efe yn glynu wrth y lie. Cymerodd ran gyhoeddus yn holl fudiad- au yr Enwad, a gwnaeth lawer dros Athrofa Aberhonddu, a sefydliadau ereill. Yr oedd yn ddirwestwr selog ar hyd ei oes, a pbarha- odd i lynu wrth yr egwyddor ddirwestol hyd derfyn ei ddyddiau. Flynyddau yn ol c-lywid ei lais yn fynych yn y gwyliau dir- westol, ac yr oedd yn areitbio yn danllyd a selog. Syrthiodd i rai dadleuon cyhoeddus a gweinidogion o enwadau ereill, ac yn neill- duo] felly a Dr PRICE, Aberdar, ar Fedydd. Mewn cysylltiad a'r ddadl hono cyhoeddodd lyfr a alwai "Bapto," ac yr oedd yn dwyn profion o ymchwiliad llafurfawr i gysyllt. iadau y pwnc hwnw. Cyhoeddodd hefyd amryw fan lyfrau ereill oeddynt yn dwyn yr un nodweddion, ac ysgrifenodd hefyd lawer o erthyglau i'n cylchgronau misol a chwar- terol. Daliodd i bregethu yn gyson hyd o fewn rhyw dri mis i'w farwolaeth, ac yn Ngbymanfa Menai Bridge, yn mis Mehefin, yr ymddangosodd mewn cynulleidfa gy- hoeddus ddiweddaf. Pregethai yn lied faith, a braidd yn lluddedig iddo ei hun o ran dullwedd ei draddodiad, a diau fod hyny yn gwanhau ei gorff, os nad hefyd yn gwanhau effeithioldeb y traddodiad. Ar- weiniodd fywyd pur a bollol ddilychwin— disgynodd i'w fedd heb frycheuyn ar ei gymeriad crefyddol. Gwnaeth ei ran fel bugail ffyddlon a gofalus, ac yr oedd bob amser yn fab dyddanwch i'r trallodedig a galarus. Yr oedd yn nodedig o bFtfOd fel cymwynaswr, ac y mae lluaws yn fyw heddyw ydynt dan ddyled fawr iddo am gymwynasau. Os cymerai at yr ymddir- iedaeth o wneyd cymwynas, ni arbedai un drafferth nes ei chyflawni yn drwyadl. Nid oedd neb parotach nag efe i gynorthwyo brawd o weinidog mewn cyfyngder. Ar- weiniodd ei dymher boetblyd ef i lawer profedigaeth; ond ni ddeallasom ei fod yn cadw digofaint at neb. Tua blwyddyn yn ol cyflwynwyd iddo dysteb arianol gan ei eglwys a'i gyfeillion, ond ni chafodd fyw nemawr amser i'w mwynhau. Llanwodd Gadair yr Undeb yn Ffestiniog, ac y mae yn bruddaidd meddwl mai hwnw oedd y cyfarfod diweddaf iddo. Yr oedd yn rhy wanaidd ei iechyd i fod yn Llanelli, ac felly terfynodd ef ei bertbynas a'r Undeb yn y Gadair. Bu yn briod ddwywaith. Ei wraig gyntaf oedd ferch i'r diweddar Barch JOHN JONES, Talgarth, o'r hon y cafodd tri o blant, Dr ELLIS EDWARDS, St Clears; Mrs THOMAS, Canterbury a Mrs LESTER, Wim- bledon. Bydded Duw y tad a'r fam yn gysgod ac yu arweinyddYr plant. Yr oedd eu mam yn wraig nodedig am ei doethineb a'i charedigrwydd. Ei ail wraig oedd Mrs PHILLIPS, Towyn—mam Mrs LLOYD, Plas- meini—ac y mae hithau yn un o'r gwragedd mwyaf llednais, lletygar, a charedig. Nid yn ami y cafodd dyn ei fendithio a dwy wraig mor dda. Yn ei henaint a'i llesgedd bydded yr ARGLWYDD yn amddiffyn iddi yn ei hail-weddwdod. Wedi oes o lafur caled ac o ffyddlondeb difwlch i achos y GWAR- EDWR, hunodd yn dawel boreu dydd Gwener, Awst 29ain, yn ei 72 mlwydd o'i oedran! Bellach ni cbawn ei weled yn ein gwyliau arbenig, ac yn Morganwg yn neillduol, felly teimlir gwagder a cholled ar ei ol. Credwn ei fod wedi rhoddi fyny gwasanaethu un o'r eglwysi goreu ar y ddaear am ran a chyfran yn mreintiau a gogoniant yr Eglwys orfol- eddus yn y nefoedd. [Gwelir manylion y farwolaeth a'r gladdedigaeth mewn colofn arall].
MR GLADSTONE YN IMIDLOTHIAN.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
yn petruso dyweyd fod y rhai sydd yn ein gwrthwynebu, ac yn gwneyd defnydd o Ad-drefniad y Seddau er dyrysu Mesur yr Etbolfraint, yn gwybod yn gystal ag y gwyddom ninau mai methiant truenus a fuasai dwyn y ddau fesur yn nghyd ac na buasem, gyda'r wybodaeth sydd genym, ond bradychwyr i chwi, a bradychwyr i'r achos sydd mor agos at ein calon, pe y gwnaethem hyny. Dyna ein dadl ni. Yn awr, beth yw dadl ein gwrthwynebwyr. Yn y lie cyntaf, y dylasem gyfuno y ddau fesur, a'u dwyn i mewn yn nghyd. Yn ail, y mae rhai o aelodau enwog y blaid wedi bod yn ddigon rhyfygus, fel y credaf fi, i haeru fod Ty yr Arglwyddi yn gynulleidfa gynrych- ioliadol. Yn y trydydd lie, dywedant nad ydynt yn foddlon ildio i fwyafrif Ty y Cyffredin, ond eu bod yn foddlon ildio os bydd llais y wlad yn eu herbyn. Yn bed- werydd, y maent yn amddiffyn eu hun eu bod i'w cyfiawnhau yn y cwrs a gymerant, oblegid fod y mesur yn cynwys, yn ol yr hyn a ddywed Arglwydd SALISBURY, gyf. newidiad yn y Cyfansoddiad." Mae Mr GLADSTONE yn cymeryd yr boll faterion yna i fyny, gan ategu ei ddadleuon ei hun, ac ateb gwrthddadleuon ei wrthwyn- ebwyr ac y mae yn gwneyd y naill a'r llall yn effeithiol. Dengys nad oes unrhyw egwyddor newydd wedi ei dwyn i mewn o gwbl i'r mesur. Ei fod yn diwygio, yn helaethu, yn cryfhau cyfansoddiad Ty y Cyffredin, ond nid yn dwyn unrbyw egwyddor newydd i mewn. Profa eu bod wedi bod mor geidwadol ag yr oedd, yn bosibl yn ei holl ddarbodion, wedi myned mor bell i gyfarfod eu gwrthwynebwyr ag y gallent, a dwyn i mewn i gylch yr Ethol- fraint ddosbarth o ddyniou nas gellir yn briodol eu galw yn dyddalwyr, y rhai agos oil ydynt o dan ddylanwad y pendengion, ac wedi trethu yn drwm oddefgarwch yr adran fwyaf Radicalaidd o'r blaid trwy barbau llawer o hen bleidleiswyr ar y rhestr nad ydynt mewn un modd i'w cyfiawnhau mewn gwlad rydd. Mae y darn yma o'r araeth, lie y dengys gymaint a wnaed ganddynt yn uarpariad y mesur er cymodi y blaid Wrth- wynebol nes braidd peryglu ffyddlondeb dosbarth lluosog o'u cyfeillion, yn un o'r darnau goreu yn yr araeth. Pan yn dyfod at yr hyn y cwynir yn benaf o'i herwydd, fod y mesur yn anghyflawn oblegid na ddygid Ad-drefniad y Seddau, y mae yn siarad yn gryf a phendant. Dengys yn y modd egluraf fod y ddau beth yn hollol wahanol oddiwrth eu gilydd, ac annibynol y naill ar y naill. Dywed yn eglur fod Ad- drefniad i ddilyn, a bod yr antegwch mwyaf yn yr anwastadrwydd presenol; ond, ar yr un pryd, mai mesurau gwahanol bollol ydynt, ac y dylid cael y naill, beth bynag am y llall. Ychwanega y buasai yn an- mbosibl dwvn y ddau yn gyfamserol. Nid oedd ond 65 o ddyddiau y Senedd-dymhor diweddaf at wasanaeth y Llywodraetb. Aeth 34 o'r cyfryw trwy ddadleuon dior- phwys y rhai fynent rwystro gyda'r hyn a elwir yn Supply," fel nad oedd ond 31 yn ngweddill ac aeth 25 or cyfryw at ddadleu Mesur yr Etholfraint. Pa obaith fuasai ei gario pe buasai Ad-drefniad y Seddau wedi ei gvsylltu ag ef ? Gvvyr y gwrthwynebwyr hyny o'r goreu, a dyna y rheswm paham yr oeddynt mor awyddus am gael Ad-drefniad y Seddau i mewn hefyd, oblegid mai dyna eu hunig obaith am lethu y mesur. Cri twyllodrus hollol er dallu yr anwybodus yw y cri am fesur cyflawn. Nid ydynt yn credu ynddo eu hunain a phob tro y cynygiwyd ef, fel y dengys Mr GLADSTONE, gwrtbwyn- ebid ef yn bendant. Ond yr hyn sydd yn ymddangos wedi ei gynhyrfu fwyaf, a'r hyn sydd wedi dihuno ei holl angerddoldeb, ydyw gwaith yr Ar- glwyddi yn hawlio yr awdurdod i bender- fynu pa bryd y mae apeliad at y wlad i'w wneyd. Mae wedi dangos yn glir nad ydynt wedi bod am yr haner can' mlynedd di- weddaf, oddigerth unwaith, mewn cydym- deimlad a, mwyafrif cynrychiolwyr y bobl; ac wrth olrhain eu hanes a'u gweithrediact- au, profai eu bod ar bob achlysur yn mron, er 1832 i lawr, wedi gwrthwynebu ewyllys y bobl, ac ni fynent ildio nes gweled fod yn rhaid iddynt ac y mae iddynt hwy hawlio yr awdurdod i benderfynu pa bryd y mae apeliad i'w wneyd at y wlad yn feiddgarwch annyoddefol. Mae y geiriau canlynol o eiddo Mr GLADSTONE yn werth eu hargraffu mewn llythyrenau Breision, a'u cyhoeddi a'u hadgyhoeadi yn mbob papyr, a'u llefaru yn uchel ar bob esgynlawr :— Mae yr athrawiaeth ei bod yn perthyn i Dy yr Arglwyddi i benodi amser datodiad y Senedd, a phenderfynu pa bryd y mae apelio at y wlad, yn athrawiaeth nad oes iddi unrhyw le yn hanes ein Cyfansoddiad. Mae cellwair a'r athrawiaeth yna, na rhoddi iddi y ffafr leiaf, na chydnabod un iot nac un tipyn oboni, yn fy meddwl i, yn fradwr- iaeth ar ryddid Prydeinig ac yr wyf yn ei ddyweyd yn onest wrthycb, foneddigion, y byddai yn well genyf roddi i fyny fy rhan yn Mesur yr Etholfraint, a'r hyn a elai gyda hyny, fy rhan mewn bywyd politicaidd, na rhoddi i fyny wrthdystio hyd eithaf fy ngallu yn erbyn dwyn i mewn y newydd- beth mwyaf y clywyd am dano erioed mewn Senedd ddiwygiedig nac anniwygiedig oddi- wrth fwyafrif Ty yr Arglwyddi." Tynodd y datganiad croew yna y ty i lawr, ac yr oedd banllefau y miloedd yn rhoddi adsain i'r geiriau, y rhai a adseinir eto gan ganoedd o filoedd o'r rhai a'u darllenant. Mae yn rhaid i Fesur yr Ethol- fraint basio, a pha beth bynag a wneir o Dy yr Arglwyddi ar ol hyn, atega Mr GLAD- STONE yn ei ymgais i ddwyn hyny oddi- amgylch yw ein gwaith presenol; ac wedi cael i mewn ddwy filiwn o bleidleiswyr newyddion, ac Ad-drefniad ar y Seddau, I nid gorchwyl anhawdd fydd gwneyd pen- defigion y Ty Uchaf fel dynion ereill.