Y Tyst

CYFROL bardd a dyddorol iawn yw Cof. iaut y diweddar Doctor William Rees, a dylai gael cylchrediad eang. Bu y Cofiant yn hir ar ei daith, ac ofnid unwaith a gyr- hueddai ei therfyn o gwbl. Y cyntif i ym- gymeryd a'r gorchwyl o'i ysgrifenu oedd y diweddar Mr Roberts, Llanrwst, ben gyfaill mynwesol i Hiraetbog, ac ysgrifeuwr Oym- raec, o'i- dosbtith blacnaf. Ond symudwyd Scorpion cyu iddo allu gwneyd dim mwy nag ysgrifenu s-tith penod, ac i ofal De Roberts, Wrexh:iiii, yr ymdditiedwyd y Cyfrifoldeb mawr o'i orphen. Nid ydym yn gwybod am neb cytnhwysach i'r gorchwyl, ac y mae y Cofiant yn glod id !o. Cymeriad arbenig oedd Hiraetbog, a trieilyngai gofiant felly a da genym weled lhvjddiant yr awdwr i'w gjflwyuo mor Hyddion i'r oes bon, ac i'r oosoed 1 a ddeuant. Ni raid i Scorpion ua Dr Robots witli lytbyrau can- moliaeth, canys n:d newyddian ar raes llen- yddiaeth yw y naill Hall obonynt. Y gamp fitwr mewn Cofiant vdyw ei wncyd yn deilwng o'r enw drwy bortreiadu y gwtth- ddrycb yn ffyddlon a. cbywir ger bron y detr- llenydd, a byn a wna Cofiant Dr William Rees. Yr ydym yn dysgwyl y bydd darllen mawr ar y gyfrol hon ac yn neillduol, dylai gweinidogion ieuainc yr oes hon ei ddarllen er mwyn cael golwg ar fywyd gweinidog- aethol haner cant a thriugain mlynedd yn ol. Un o'r pregethwyr mwyat fagod,l ein cenedl erioed-ac yn mba genedl arall y ceir ei fwy ?-ac eto tua saitb swllt yr wythnos a addewid yn gyfiog iddo yn Mostyn, a mawr oedd ei tfydd yntau, ac efe yn wr priod, i anturio yno ar y fatb swm. Ond bu fyw yn gysurus er byn, canys nid oes pall ar adnoddau Rhagluniaeth fawr y Nef. Y mae argraffwaitb a rhwymiad y gyfrol yn ddestlus a cbwaetbus. Gwell fuasai genyf gael y darlun sydd yn ngbanol y gyfrol yn ei decbreu ac nid yw yr un obonynt yn gwbl deilwng o'r fath gyfrol. V YN ng If a Ao, ymweliad Cymdeitbas Ddir- westol Merched Prydain a Chaerdydd, yr wytbnos ddiweddaf, daeth Lady Henry Somerset unwaitb eto i'rDebeudir. Mae ei benw erbyn byn yn bur adnabyddus yn Mhrydaiu a'r Unol Dalaethau. Edrychir ami fel boneddiges wedi llwyr gyflwyno ei bywyd i wasanaethu Duw drwy yr acbos dirwestol yn benaf. Hi yw llywyddes y gymdeithas ucbod, ac yn y cymeriad hwnw gwnaeth ddaioni mawr eisoes. Lleda y gymdeitbas yn gyflym dros y deyrnas. Rhifa eisoes yn mysg ei haelodau y rhan fwyaf o'r honeddigesau oeddynt yn arfer c/meryd dyddordeb yn sefyllfa gymdeithasol y bobl. Byddai yn anhawdd desgrifio dylanwad personol Lady Henry Somerset. Diau fod ei safle yn gymhorth iddi, ond mae ynddi allu diamheuol hefyd. Sicrha gynull- iadau mawrion lie bynag yr ii, a gollynga hwynt wedi eu cwbl foddhau. Gweithia yn galed, a chydag ereill, rbydd fywyd newydd yn nirwestiaetb Prydain. Nis gall neb lai na dymuno yn dda iddi yn ei gwaith pwysig. _m -c- YN ystod y naw diwrnod diweddaf, cynal- iwyd tair cynadleud ddirwestol o bwys. Gynaliwyd Cyfarfod Blynyddol y Western Temperance League, vn Mryste, eiddo Temlwyr Da Saesoneg Cymru yn Wrexham, ac eiddo Merched Dirwestol Prydain yn Ngbaerdydd. Edrychasom gyda dyddor- deb i'w banes i gael gweled beth a ddywed- ent yn ngbylcb ymddygiad y Llywodraeth tuag at y Local Veto Bill. Hyd y gtvelsom, nid aeth un ohonyut mor bell u cbangen Llundain o'r United Kingdom Alliance, i fygwtb y Llywodrattb, os na roddid y lie blaenaf i'r Mesur yn Senedd-dymhor 1894. Siaradent yn gryf, ond nid aetbant mor belli a hvny. Siaradai y rhan fwyaf dan argy- hoeddiad cryf y rhoddir i'r cwestiwu Ie amlwgyn y Senedd-dymhor nesaf. Cwest- t, iwu pwysig yw bwn. Y mae yn ddiau un arall y clymuna Cymru roi blaenoriaeth iddo, oblegid omgylcbiadau neillduol, ond cura ei chalon yn gynes iawn hefyd yn ffafi- y mesurau a gynygiwyd i ddeddfu ar y cwestiwn hwn. MAE yr EistedMod Genedlaethol nesaf i'w chynal yn Nghaernarfon. Cyboedd. wyd hi ddiwedd Yl" wythnos gyda rhwysg mawr, er absenoldeb rhai o'r prif bersonau a arferant gymeryd rhan ar adegau o'r fatb. Yn y Castell y cynaliwyd y gwasanaeth, a bu raid cwtogi tipyn arno oblegid gerwin- deb yr hin. Cafwyd cryn gymhorth oddi- wrth bobl sydd bob amser yn help pan fyddo eisieu arddangosiad,' ond na feddant allu i fod o help mewn unrhyw fifordd arall i Eisteddfod. Bechgyn iawn am wisgo, a cherdded, a gwaeddi, ond na luniasant benill, nae englyn, na, thraethawd erioed. I ddirwyn y cwbl i fyny, cafwyd gwledd arddercbog, ac eisteddodd dau cant i fwyn- hau bono. Dyna gychwyn iawn i Eistedd- fod. Mae yr hen Eisteddfod wedi cael car- tref cysurus yn Nghaernarfon amryw weitb- iau, ac wedi gwneyd yn well yuo nanemawr le, a dysgwyliwn mai felly y bydd y tro hwn eto. Yn sicr, nid oes prinder yni yn y rhag- barotoadau. MAE Bedyddwyr Cymru wedi dyweyd eu barn ar leoliad ColegHwlffordd yn y dyfodol. Penderfynasant drwy bleidlais ei leoli yn Mangor, yn bytrach nag Aberystwytb. Bychan oedd y mwyafrif, fel y gellid dys- gwyl, gan fod y cwestiwn o Ogledd a De I C, yn dyfod i fewn, ond gobeitbio yr ystyrir ef yn derfynol. Teimla llawer yn siomedig yn ddiau. Dichon y teimla rhai yn gryf iawn ar y mater. Gwelsom arwyddion o hyny mewn amryw o obebiaethau. Ond diau mai doethach fyddai peidio ail-agor y cwestiwn, a gadael i deimladau lonyddu a thawelu o'r ddwy ocbr. Nid anfuddiol fyddai i'r Bed- yddwyr gymeryd gwers oddiwrth y blyn- yddoedd o anghysur yr aeth ein Henwad ni drwyddynt wrth dreio penderfynu cwestiwn y colegau. Un wedd hapus ar drefniadau ein cyfeillion yw, fod yr oil o'u colegau enwadol yn Nghymru bellach yn ngln a'n Colegau Cenedlaethol. Rbydd hyny i'r myfyrwyr fanteision nas gallent eu cael dan yr hen drefn—manteision y bydd yn rhaid eu cael, os yw y pwlpud Cymreig i ddal ei dir yn y dyfodol. t MAE Anuibynwyr Casuewydd, yn Mynwy, wedi penderfynu gwabodd Undeb Cynull- eidfaol Lloegr a Chymru, i gynal ei gyfar- fod Hydrefol am 1894 yn y dref bono. Nid oes ond yehydig flynyddoedd oddiar pan gynaliwyd ef yn Abertawe, a chofir yn hir am y wledd a gafwyd j no. Cafodd Debeu- dir Cymru y fantais o weled a cblywed rhai o gewri yr Enwad yu mhrif drefydd Lloegr y pryd hwnvv, yn weinidogion a lleygwyr. Er nad oes ond yehydig flynyddoadd oddiar hyny, y mae auiryw o wyr mawr yn Israel wedi syrthio. Cofitvn yn dda fywiognvydd Dr Hannay yu y cyfarfod hwuw. Yno hefyd y gwnaetb Dr Thomas, Liverpool, argraff ddwih iawn wrtb ddarllen y papyr bwnw. Nid anghofia neb oedd yno ei ymddangosiad ef ei bnnan, ac eiddo y gynulleidfa pan y cyfeiriai at Chwarelwyr Bethesda yn en cyfarfodydd gweithfaol yn canu yn amser y stroic :— 0 Ar^lwydd Dduw Ebagluniueth, Ac iachawdwriaeth dyn, & Gobeitbiwn y daw y cyfarfodydd Hydrefol i (xasncwydd. Bydd priodoldeb tnawr yn hyny, gan mai hi yw prif dref etholaeth Cadeirydd y flwyddyn hono—Mr Albert Spicer. MAE Rhyddfrydwyr Caerdydd yn bwriadu gwneyd cais at y Cyngbrair Rhyddfrydol Cenedlaethol i gynal ei cyfarfod nesaf yn y dref bono. Diolch yn fawr iddynt am feddwl am hyny. Nis gallai dim fod yn fwy priodol ar amryw o gyfrifon. Bwriada y Ceidwadwyr gynal arddangosiad mawr yno, a ch.iel presenoldeb a gwasanaeth pen y blaid Ardalydd Salisbury. Tro yn ei le fydd cael rhai o'r arweinwyr Rhyddfrydol i'w ddilyn, os gellir fodd yn y byd, yr 4 hen law ei hunan. Heblaw hyny, dysgwylir yn ddi- ffttel fod y Weinyddiaetb yn parotoi i roi y lie amlycaf i Ddadgysylltiad yn y Senedd- dymhor nesaf. Os gwir hyny, rhydd gyfle braf iddynt i wneyd hyny yn hysbys i'r genedl. Beth bynag yw eu meddwl ar hyn o bryd, iawn o beth fydd iddynt gael dyfod wyneb yn wyneb a'r genedl mewn cyfarfod o'r fatb. Byddai yn sicr o roi cymhorth i ddwyn y mater i derfyniad boddhaol. Mae yr arweinwyr Ileol yn hollol fyw i bwysig- rwydd y symudiad, a da genym weled fod yu debygol y bydd i Gynghrair Rbyddfrydol y De roi pob cymhorth a allant iddynt. MAE ben arweinwyr y glowyr yn Neheu- dir Oymru, y rbai obonynt sydd yn parbau i lynu wrth y Sliding Scale, yn gwneyd ym- drech egriiol yr wythnosau yma i adfer Itrefn. N's gellir gwadu na Iwyddodd swyddogion y Miners Federation, a'r sefyll allan anffodus, i daflu petbau i ddyryswch mawr. Codwyd yn meddyliau lluaws rag- farn gref yn erbyn y Lithr-raddfa, a gellid medclwl yn nghanol y cytbrwfl na chlywid mo leisiau Mabon a David Morgau, a'u cyf- eillion byth uiwy. Goddefent y pryd hwnw, ond yn awr daeth eu bacleg bwythau. Cyn- aliant gyfarfodydd yn rhywle neu gilydd bron bob dydd, a chant fod y lluaws yn barod i'w gwrando a'u cefnogi. Cyn hir,