Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
5 erthygl ar y dudalen hon
LLANSTEPHAN A'R CYLCH. -
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
LLANSTEPHAN A'R CYLCH. Cafodd y plwyf hwn ei enw, nid oddiwrth Stephan, y merthyr Cristionogol, ond oddiwrth un o hen seintiau Cymrn, sef Ystyffan, Bardd Teilo, yr hwn oedd yn fab i Mawan ap Cyngen ap Cadell Deyrnllwg, tywysog Powys. Mae plwyf arall o'r un enw a hwn yn swydd Faesyfed, ac wedi cael ei enw oddiwrth yr an sant. Yr oedd yr Ystyffan hwn yn rhodio y blaned hon yn niwedd y chweebod ganrif. Nid oedd son am adeiladu y Castell y pryd hwnw, ond y mae yn debyg fod yma gaer neu ddinas gan yr hen Frythoniaid y pryd hwnw. Mae yn anhawdd gwybod pwy adeiladodd y Castell mawreddog hwii. Myn rhai haneswyr iddo gael ei adeiladu gan Uchtryd, tywysog Meirionydd, yn y flwyddyn 1138. Dywed ereill fod y CastelUwedi ei losgi yn y flwyddyn 1136; a chyn y gallesid ei losgi, mae yn rhaid ei fod yn bodoli cyn hyny. Myn ereill mai y Normaniaid a'i hadeiladodd, y rbai a ddaethant drosodd i Morganwg yn y flwyddyn 1090, a gwth- iasant yn y blaen i wlad Myrddin, Dyfed, a Cheredigion. Mae ya debyg fod yma lawer brwydr boeth wpdi ei hymladd, a bod esgyrn mil- oedd o filwyr dewr yn pydru yn ae o gylch y lie. Yr hanes diweddaf a geir am y Castell yw iddo gael ei ddinystrio gan Meredydd ap Owain yn y flwyddyn 1257 Mae llawer tro wedi bod ar fyd er hyny hyd yn awr, end y mae muriau yr hen Gastell wedi herio ystormydd yr oesau, ac yn sefyll yn dalgryf hyd y dydd hwn; ond y mae dwylaw amser yn gwaeyd eu hoi arno, yn rhuchio ei wyneb caregog, ac yn fuan bydd yntau wedi myned heibio fel llawer o gedyrn a fu o'i flaen. BETHEL. Capel yr Annibynwyr yw Bethel. Ba yno gyf- arfod pregethu y Sabbath diweddaf, a chafwyd pregethau grymus gan y Parchn E. Evans, lAIan- bedr, ac I. C. Evans, Amanford. Gobeithio y byddant o fendith i bawb a'u gwrandawodd. BETHESDA. Yr oedd y Sabbath diweddaf yno hefyd yn ddydd eu huchelwyl gyfarfod, pryd y gwasan- aethwyd gan y Parchn D. R. Davies, a J. Bowen Lloyd, Bwlchuewydd. Caed cynulliadau lluosog a phregethau doniol. Dilyned bendith yr oil. PENAR. Dyma y bardd diweddaf a welais yn y Castell. Galwodd yma ar ei ffordd o Ddyfed i'r Brifddinas, ond clywais iddo aros yn y Pentre wrth basio drwy y lie. Bachgen noble yw Penar, yn meddu ar dalentau amryfal—pregethwr, bardd, lienor, darlithiwr, a botanist Pob llwydd, frawd. T DON CRUGYBAR. Yn sicr, y mae Cledan Williams wedi anfarwoli ei enw drwy adgyfodi ac ad-drefnu yr hen alaw Bozra a'i galw ar enw sydd yn Hawn o swyn i'r sant Cymreig, Crugybar—yr hen le cysegredig lie bu Nansi Jones, Godreymynydd, Dafydd Shon Edmwnt, a llawer ereill yn neidio ac yn moli o flaen arch Duw yn y dyddiau gynt. Dyma y don a genir amlaf gan yr ymwelwyr. Ymddengys ei bod wedi gafaelyd yn y genedl; cenir hi o hyd— nid oes modd diflasu arni. Yn sicr mae y peth yn hon. Rhaid i don, fel penill, gael ei geni oddi- uchod cyn y byddo byw. Gwthir arnom lawer o donau ac emynau yn y dyddiau hyn er mwyn gwneyd masnach; ond nid yw y peth ynddynt. Maent yn feirw, a byddai yn llawer iawn gwell eu claddu na phoeni cynulleidfaoedd i geisio eu canu pan nad oescanu ynddynt. Nisgellir gwneyd tocau ae emynau to order. Gobeithio y ceir yn y Llyfr Tdnau Newydd clSnau ac emynau llawn o elfeoau I bywyd, onide bydd yr anturiaeth yn sier o droi allan yn fethiant hollol. Nid pob cerddor a all gyfansoddi ton fyw, ac nid pob bardd a all gyfan- soddi penill byw a fydd yn rhoi bywyd i ereill wrth ei ganu. PKESWYLYBD Y CASTELL.
DYFFRYN CYNON.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DYFFRYN CYNON. Moriah Antan.-Y mae yr addoldy hwn dan adgyweiriad trwyadl. Codir ei furiau bedair modfedd yn owch, ac adnewyddir ef oddifewn yn hollol. Helaethir hefyd y festri gysylltiedig ag ef. Bwriedir iddo fod yn barod i addoli ynddo yn mhen o leiaf ddan fis. Pan orphenir ef, bydd yn sicr o fod yn un o'r capelau harddaf a mwyaf cyfleus ya y cwm. Cyferfydd yma gynulleidfa luosog i fwynhau gweinidogaeth alluog a nerthol ein cymydog, y Parch H. A. Davies, a diau genym y bydd yr adgyweiriad hwn yn sirioldeb mawr i feddwl ein hanwyl frawd, ac yn symbyliad iddo i fwy o ymroddiad nag erioed yn ei waith fel preg- ethwr cryf a bugail gofalus. Prydferthed yr Arglwydd y deml hardd hi llonaid o ddynion yn ofni ei enw ac yn cilio oddiwrth ddrygioni. Mountain Ash.-Sul a Llun, Medi 24ain ar 25ain, oedd dyddiau uchelwyl ein cyfeillion yn Bethania, pryd y cafwyd gwasanaeth y Parchn Dr Herber Evans; J. Thomas, Merthyr a W. Pari HuwSi B.D., Ffestiniog. Cafwyd gwledd- oedd yn ngwir ystyr y gair yn ystod yr oedfaon. Cofir yn ddiau am y cyfarfodydd hyn fel cyfnod arbenig yn banes yr eglwys hon a'r ardal yn gylfredinol. Yr oedd "y cynulliadau yn arnthrol, ymdyrai y bobl yn nghyd o bob parth, megys o Hirwann, Pontypridd, Trebaris, Ynysybwl, &c. Methodd can- oedd lawer a chael lie o gwbl. Yr oedd y pregethwyr dan yr eneiniad yn pregethu, ac yr oedd y ffaith fod Dr Herber Evans yma yn ddian yn cyfrif am y tyrfa- oedd eithriadol. Cafodd oelfaon anfarwol, a da oedd gan bawb ei weled yn edrych mor dda ac yn pregethu gyda'r fath nerth a dyhnwad. Hir oes iddo yw dy- mnniad y wlad yma i fod yn wasaaaetbgar i'w Enwid a'i genedl. Yr ydym yn falch ohono yn arbeoig yn ei Eafle bresenol fel Prifathraw Coleg Bala-Bangor. Gallir dysgwyl to o bregethwyr dylanwadol wedi bod dan gyf- arwyddyd ac ysbrydiaeth y fath bregethwr. Hyderwn y bydd i'r becbsryn a gaat y fiaint o fod dan ei ddylan- wad yfed yn helaeth o'i ysbryd a'i ddylanwad pregeth- wrol. Penr/tiweeibr.-Y dydd arall, dygwyddodd damwain ofidus yma yn ngwaith cerbyd yn rhedeg dros bleofcyn bychan Mr W. Lewis, Co-operative Stores, a thori ei goes fechan mewn dan fan. Da genym iddo gael ei arbed gystal—y mae yn argoeli gwella yn rhagorol. Yn sicr, y mae y gyro ynfyd' sydd gan y cerbydwyr liaeth oddenta yr heolydd yma yn gyfryw ag a ddylai dyna syln yr awdurdodau. Y syndod yw fod cyn lleied o blant yn cael en hanafa. Pe y gwneid esiampl o rai ohonynt drwy en dirwyo, credwyf y byddai iddynt arafn cryn lawer ar eu speect presenol. Hyderaf y bydd i'r heddgeidwaid wneyd sjlw bnan o hyn, onide y mae lie i ofoi y bydd yma ychwaneg o ddamweiniaa cyffelyb, ac efallai gwaeth. Suddo i'r Dyfnder.—Y mae cwmni pwll glo y He hwn, dan gyfarwyddydd Mr Hann, y goruchwyliwr newydd, wedi penderfyna snddo i llawr gan' Hath yn is, sef i'r wythïen naw. Ni wyddis pa nn ai mantais ai anfantais a fydd hyn. Dian y gwyr yr awdnrdodan, cyn y byddent yn mynod i dranl ychwanegol o ddengain mil o bnnau i gael hyn oddiamgylch. Y mae Cwmni Nixon hefyd wrthi yn ddiwyd yn snddo i lawr yn y pwll sydd yr octsr afon i'r afon, fel, rhwng y ddan, yr ydym ni, drigolion Penrhiwceibr, yn teimlo fod genym ragolygon dysglaer iawn. Hyderwn y manteisia yr achos goren ar y gwelliantan hvn. Cyfar fod Blynyddol y Methodhtiaid.—Cynaliodd y brodyr yn Pennef en gwyl flynyddol Sal a Liun cyn y diweddaf, pryd y pregethwyd yn rhagorol gan y Parchn Williams, Brynsiencyn; Lewis, Cwmparc; a Thomas, Maesteg. Gan ein bod oddicartref yn mwynhan yehydig seibiant ar ol cystudd, ni chawsom y fraint o glywed y brodyr da; ond yn ol tystiolaeth y llunws, cafwyd oed. faon byfryd. Bendith ddilyno bregethiad y gair gyda phob enwad. Hyn hyd y tro nesaf. Ap CYNON.
CLADDEDIGAETH YR HYBARCH W…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CLADDEDIGAETH YR HYBARCH W JONES, PENTRETYGWYN. Fel yr hysbyswyd yn y TYST yr wythnos ddi- weddnf, bu farw Mr Jones yn ei gartref yn Pentre- bach Medi yr 21sdn. Ganwyd ef Hydref 20ced, 1820, mewn lie o'r cnw Rhiwson, ger Drewen ac felly yr oedd yn ymylu ar ei 73 oed. Yr oedd ei rieni yn aelodan parchus yn Drewen, ac yr oedd ei dad yn fardd o fri, ac yn nodedig am ei ffraeth- ineb. Cafodd Mr Jones ei ddwyn i fyny o'i febyd i ofni Daw ac i gilio oddi wrth ddrygioni.' Brawd iddo ef oedd y diweddar Barch T. Jones, Cilcenia. Derbyniwyd ef yn aelod yn dra ieuanc yn Drewen, Be nid hir y bu cyn dechren pregethu. Addysg- wyd ef yn Neuaddlwyd, ac yr oedd yn un o'r to olaf o fyfyrwyr a addysgwyd yno. Meddyliai yn uchel am Dr Phillips, a melus ganddo oedd adrodd ei adgofion am dann, ae am yr Athrofa. Urddwyd ef pan oedd yn 23iia mlwydd oed yn weinidog i eglwysi Cefnarthen a Phentretygwyn, Gorphenaf 5ed a'r 6ed, 1843, a pharhaodd i lafurio yma gyda gradd helaeth o Iwyddiant hyd y flwyddyn 1889, pryd y rhoddodd ofal yr eglwysi i fyny ar ol gweinidogaethu am yr ysbald maith o chwe' mlynedd adeugain. Yn ystod ei weinid- ogaetb, ail adeillldwyd Cefnarthen a Phentrety- gwyn, a chodwyd Bethesda, Cwmdwr. Bu yn gwasanaethn yn fisol yn Tabor, Llanwrda, am yn agos i haner can' mlynedd, a dywedai yn urddiad y gweinidog presenol yno mai efe oedd gweinidog sefydlog Tabor. Ar ei ymddiswyddiad o'r weinid- ogaeth anrhegwyd ef gan yr eglwysi a chodaid o aur, a thystiolaeth pawb oedd, Y mae efe yn haedda gwneuthur ohonom byn iddo.' Yr oedd fel priod yn hawddgar, fel tad yn dyner, fel dyn yn ddirodres, fel cymydog yn cael gair da gan bawb, fel Cristion yn Israeliad yn wir, yn yr hwn nid oes dwyll,' fel pregethwr yn wir gynwysfawr, ac yn expert mewn dyweyd llawer mewn ychydig eiriau, ac fel gweinidog yn nodedig am ei ffydd- londeb. Yr oedd yn un pitrod a ffraeth ei atebion ac yn ddifyr a dyddan ya ei gwmpeini. Yr oedd yn hynod am ei wyleidd-dra a'i ostyngeiddrwydd, a chredem i hyn fod yn anfantais iddo fel dyn cyboeddos. Yr olaf o bawb ydoedd i garu y lie nchaf mewn gwleddoedd a'r prif gadeiriau yn y synagogau.' Credai yn well am bawb nag am dano ei hun. Yr oedd callineb y sarff a diniweid- rwydd y golomen yn cydgyfarfod ynddo, fel y dilynodd heddwch A phawb. Un o heddychol ff/ddloniaid Israel' ydoedd yn ngwir ystyr y gair. Ni bu er's blynyddau yn gryf ei iechyd, eto ni feddyliai nemawr o neb ei fod mor agos i'r terfyn hyd yr wythnos olaf y bu fyw. Teimlai yn hyder- us gyda golwg ar y dyfodal, ond ofnai loesion angen. Gadawa weddw, chwaer y Parch J. M Prydderch, Wern, yr hon fu yn dyner iawn iddo, a gofalus iawn ohono a thair o ferched, y rhai sydd yn briod un ohonynt ag un o ddiaconiaid Bethesda, i alaru ar ei ol. Y dydd Mawrth canlynol i'w farwolaeth, daeth torf o wyr bucheddol' yn nghyd o'r cymydog- aetban cylchynol o belt ao agos i hebrwng ei weddillion marwol i gladdfa henafol Cefnarthen. Gofelid am drefniadau yr angladd gan yr ysgrif- enydd, ei olynydd yn y weinidogaeth. Yn y ty, darllenwyd rban o Air Daw gan y Parch J. V. Jones, Treeastell, a gweddiwyd gan y Parch T. Thomas, Tabor. Ar ol hyn canwyd penill, ac yna ymffurfiwyd yn orymdaith-y gweinidogion yn gyntaf; yna y cludwyr; wedi hyny yr elor; a'r perthynasau, a'r merched, a'r gwragedd yn canlyn. Yn y capel darllenwyd cyfran o'r Ys- grythyr gan y Parch R. Williams, Brycbgoed, a gweddiwyd gan y Parch D. Richards, Myddfai; ac anerchwyd y dyrfa gan Dr Davies, Llanelli, a'r Farchn J. Jones, Machynlleth, ac E. A. Jones, Manordeilo a gweddiwyd gan y Parch D. Bowen, Llansadwrn. Ar lan y bedd, anerch- wyd y dyrfa gan y Parch W. Thomas, Gwynfe, a gweddiwyd gan y Parch T. Johns, Llanelli. Di. weddwyd y gwasanaeth trwy ganu yr hen benill, 'Bydd myrdd o ryfeddodau,' &c. Gwelsom yn bresenol, heblaw y gweinidogion a enwyd, y Parchn. T. W. Jones, Bethel; D. Eees, Cefncoedcymer; J. B. Williams, Llanymddyfri; W. R. Davies, Bethlehem; J. M. Prydderch, Wern; D. Davies, Babel; a W. Jones, Llanym- ddyfri. Derbyniwyd llythyrau o gydymdeimlad a Mrs Jones a'r perthynasau, ac yn gofidio oher- wydd eu hanallu i fod yn bresenol, oddiwrth y Parcbn H. Elfed Lewis, Llanelli J. Thomas, B.D, Capel Isaac; Jone3 (B), Nantyffin a J. Llew- elyn, Borth. Yr Arglwydd fyddo yn bob cysur a dyddanwch i Mrs Jones yn ei hunigrwydd yn xnhrydnawnddydd ei bywyd. JPentretygwyn. T. JAMES. JPentretygwyn. T. JAMES.
COLEG Y GOGLEDD, BANGOR.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
COLEG Y GOGLEDD, BANGOR. ABHOLIAD AM YSGOLORIAETHAU. Y mae yr arholiad am ysgoloriaethau (agored fyfyrwyr newydd yn unig) yn y Coleg yma new- ydd derfynu. Rhanwyd hwynt fel y canlyn :— Ysgoloriaethau Cyffredinol. Walter H. Hill (addysg gartref), < £ 30; Florence M. Clark (Coleg y Brifysgol, Llundain, ac addysg gartref), £ 25; Jane Davies (Ysgol Plas Menai, Bangor), £ 20; Griffith Hughes (Ysgol Botwnog), £ 15-, Ethel Robertson (Ysgol St. Leonard), Y,15 Grace C. Elkins (Grey COf.t Hospital, Westminster), £10; Catherine Williams (Ysgol Salisbury House, Llanrwst), aClO. Ysgoloriaethau Mr Tate.-Cyfyngedig i Gymry yn bwriadu dilyn cwrs gwyddonol neu gelfyddydol. -R. Cadwaladr Roberts (Ysgol Friars, Bangor), £ 15; Thomas W. Griffith (Ysgol Friars, Bangor), .£10; T. F. Lavender (Ysgol Belle Vue), Wrex- ham, .£10.
FFESTINIOG A'R CYLCHOEDD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
FFESTINIOG A'R CYLCHOEDD. Ymweliad y Parch D. Picton Jones.-Talodd y cenadwr llwyddianus uchod ymweliad a Ffestin- iog. Pregethai y Sabbath yn Hyfrydfa i gynull- faoedd lluosog. Bu yn Tanygrisiau brydnawn Sabbath yn siarad ar y Genadaeth yn Affrica. Nos Lun, yn nghapel Jerusalem, cafwyd ganddo aneruhiad rbagorol i gynulleidfaoedd lluosog ac astud. Nos Fawrth ymwelodd a. Maentwrog, a chafwyd ganddo anerchiad effeithiol yno befyd. Daeth cynuiliad rhagorol yn nghyd, a mwynheid sylwadau Mr Jones yn fawr. Hyderwn na bydd yn hir eto cyn talu ymweliad &'r partbau hyn. Y mae ei ddull diymhongar, a'i ysbryd cwbl ytn- roddedig yn enyn etlmygedd pawb. Hir oes iddo ef a'i anwyl briod yn ngwlad eu dewisiad ac yn maes eu llafur.