Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Dysgu Cymraeg yn yr Ysgolion.
Dysgu Cymraeg yn yr Ysgolion. ,Araith W. Edwards, Ysw., M.A., Arolygydd, yn Undeb Cenedlaethol y Cymdeithasau Cymraeg. Nid oes ond oddeutu deng mlynedd- ar-hugain er pan gychwynwyd y niudiad i gael i'r iaith Gymraeg ei lie priodol yn yr ysgolion. Erbyn hyn sicrheir i bob Awdurdod Lleol vng Nghymru y gallu i drefnu addysg Gymreig ymhob ysgol dan ei ofaL Ni ■enillwyd y fraint werthfawr hon heb lawer o lafur ac egni, ac mae tynged y •Gymraeg fel iaith lafar yn clibynnu i raddau helaeth iawn, os nad vn •gyfangwbl, ar y defnydd a wnawn ni o honi yn vstod y ganrif bresennol. Nid yw'r ffaith fod y Gymraeg yn parhau i fyw gynifer o fiynyddoedd wedi'r darostyngiad yn unrhyw war- ant am bellach estyniad o'i hoes. Mae'r dylanwadau sydd yn tueddu i Seisnigeiddio'r wlad yn mynd yn .grvfach bob blwyddyn fel mae'n am- Iwg i bawb. Try Cymru ochr ddiam- ddiffyn i Loegr mewn mwy nag un .ystyr. Yn yr amser gynt bu'r myn- vddoedd yn noddfa nid yn unig i'r brodorion ond hefyd i'w hiaith. Nid .ydynt mwyach yn ffurfio clawdd yn erbyn y Ilif estronol, ond yn hytrach mae eu hawyr iachus a'u golygfeydd hyfrvd yn hudo miloedd o ymwelwyr bob blwyddyn i dreulio eu gwyliau yn dn plith. Amgvlehynir ein gororau gan nifer o drefydd a ddarperir ar lan mor ar gyfer mwyniant ac iechvd. Poblogaeth Seisnig, gan fwyaf, sydd yn llenwi y rhai hyn ym misoedd yi haf. Saeson fel rheol sydd yn 'Cyfrannu eu cyfalaf er mwyn gweithio -em mwngloddiau, ac o Loegr rhaid cael rhan fawr o'r gweithwyr hefyd, !gan nad yw y gweithwyr Cymreig yn ddigon lluosog i ateb i'r gofyniadau. Ychydig o ardaloedd a geir heb nifer fwy neu lai o ddyfodiaid newydd yn medru ddim ond Saesneg. Y clnvan- ■egwch at hyn oil effaith y wasg Seis- nig, y newyddiaduron, y llyfrau rhad a'r addysg Seisnig a gyfrennir yn yr .ysgolion, a hawdd- gweled bod yr Vmosodiad a wneir ar fodolaeth v "Gymraeg yn un difrifol iawn, ac yn fwy felly fyth am fod y Saesneg mor hawdd i'w dysgu—yr hawsaf iaith, fe allai, ar wyneb y byd. Mae pob Sais uniaith sydd ganddo rywbeth i wneud a Chymro yn gorfodi yr olaf i siarad Saesneg, os bydd hwnnw yn medru Saesneg o gwbI, felly tuedda'r Saes- neg yn fwy fwy i fod yn iaith gyffredin. 'Gwell, bob amser, yw wynebu'r ffeith- iau. Mae'r rhyfel yma wedi dangos,: ar lawer achlysur, mor ffol yw an- wybyddu anawsterau'r sefyllfa. Os meddianna cadlywydd wybodaeth sicr a manwl am nifer a threfniadau'r ègelyn, fe fydd yn haws iddo ddarparu amddiffyniad. Anwybodaeth a di- laterwch sydd yn gyfrifol am lawer •digwyddiad anffort unus N,-ii -lianes y rhyfel. Mae'n eithaf amlwg na fydd y Gymraeg ddim yn cadw ei thir lawer yn hwy, heb son am ennill tir newydd neuadennill y tir a gollwycl eisoes os na chydweithia pob ysgol a phob •coleg yn y wlad er mwyn rhoddi i'r hen iaith ei iawn safle. Amcan yr Undeb ydvw, os wyf yn ei ddeall yn' iawn, cael addysg Gymraeg dros Gym- ru benbaladr ac nid mewn rhyw gongl yma ac acw. Gorchest go fawr yw hon. Lie mae ewyllys mae ffordd, ond nid ar ein hewyllys ni yn yr ystafell yma mae llwyddiant yn dibynnu, ond ar ■ewyllys y trigolion yn gyffredinol. Gall yr eglwysi wneud rhywbeth "tufewn eu cylchoedd priodol, ond nid yw y cylchoedd hynny gyda'u gilydd, gwaethaf y modd, yn cynnwys ond rhan o'r cyhoedd. Beth bynnag am hynny, rhaid iddynt, a bod yn gyson a'u proffes, roddi y lie blaenaf i anghen- ion ysprydol eu haelodau. Mewn ufuddhad i'r egwyddor bwysig hon mae llawer eglwys, yn ystod y hanner- canrif diweddaf, wedi gorfod troi Iaith y gwasanaeth o gymraeg i Saes- neg yn hytrach na cholli y bob! ieu- ainc ag oeddynt wedi tyf u- i fyny heb ddealltwriaeth o'r famiaith. Gall rhieni Cymreig wneud llawer, a gwna rhai o honynt. lawer iawn i .<gadv,r Gymraeg yn fyw ar yr aelwyd, 'ond pan fydd y boblogaeth yn gymysg mae'r plant yn troi at y Saesneg. Er mwvn gwrthweithio dylanwad yr am- •gylchoedd ac yn enwedig y plant Seis- nig, rhaid wrth fwy o egni a hunan- ymwadiad ar ran y rhieni na mae nhw vn arferol yn feddu. Nid oes can- moliaeth rhy uchel i'r rhieni sydd wedi llwyddo yn y fath amgylchiadau i gadw eu cartrefi yn hollol Gymreig. Maent yn haeddu ein parch a'n hed- mygedd am eu ffydddlondeb a'u hym- road gwladgarol. Ond mae lie i ofni mae dilyn y llwybr llyfnaf wna y mwyafrif. Mae eisieu wrth lawer o frwdfrydedd a dyfalbarhad i orchfygu tuedd y plant i siarad Saesneg pan fydddant yn treulio y rhan fwyaf o'r dydd yng nghymdeithas plant Seis- nig. Weithiau bydd rhywfaint o annedwyddych yn cael eu achosi yn y teulu pan fydd y plant yn cael eu dwrdio o hyd am na allent ateb yn Gymraeg. Ni raid i mi ymhelaethu rhagor ar y pwnc. Dangosa, pob arwydd na allwn ddibynnu ar ddylanwad y teulu a'r eglwysi na dim arall i gadw y Gym- raeg mewn bri os na fydd yr holl gvfundrefn addvsgol yn ymuno yn y gwaith, o'r ysgolion elfennol yn y gwaelod hyd at y colegau sydd yn paratoi yr athrawon o bob gradd. (I barhau.)
Cyfiawnhau Mr E. T. John,…
Cyfiawnhau Mr E. T. John, A.S. Barn y "Western Mail." I Nid oes yr un Aelod Cymreig wedi cael ymosod arno yn fwy cyson a maleisus, na'r un ag v mae ei waith yn y Senedd wedi cael mwy o'i gam- liwio, na'i wasanaeth dros Gymru wedi cael mwy o'i fychanu gan adran neilltuol yng Nghymru na Mr. E. T. John, yr Aelod dros Ddwyrain Din- bych. Mewn amser ac allan o amser mae wedi pregethu efengyl Ymreol- aeth i Gymru. Yn wyneb naill ai gwrthwynebiad neu dcfifaterweh ami un a fynn ar adeg etholiad bleidio achos Cymru mewn gair, tra yn ei an- wybvddu mewn gweithred. Dengys llwyddiant digymysg y ddwy gyn- hadledd fawr yn Llandrindod dydd 1 Mawrth, IVlai 2; fed, mai un o weled- yddion ei oes yw Mr. John, ac ar waethaf genfigen rhai a malais eraill, mae'r wlad yn dod i ddeall hynny. Yn y "Western Mail wythnos cyn y gynhadledd, dywedodd gohebydd Llundain y papur hwnnw :— "Yh sicr nid oes gan yr un Aelod o'r Blaid Gymreig yn y Senedd fwy o achos i ymfalchio yn llwyddiant y syniad o Yrmreolaeth Gynghreiriol ag sydd gan Mr. E. T. John, yr hwn a wnaeth gymaint o'r gwaith arloesi'r tir ynglyn a'r mudiad. Ceid pobl a edrychant ar Mr. John fel tipyn o granc pan, yn y Senedd-dymor cyn- hyrfus hwnnw, cyn dechreu y rhyfel y dygodd ger bron y Ty'1' Cyffredin ei Fesur i sefydlu Senedd Gymreig. Cyfrifid y Mesur hwnnw yn "model" ymhob ystyr fel campwaith o wlacl- weiniaeth gynlluniol. Drwy ystod v rhyfel bu yr Aelod dros Ddwyrain Dinbych megis lief yn llefain yn y di- ffaethwch dros Ymreolaeth i Gvmru. Ond o lewn yr wythnosau diweddaf gwelodd arwyddion fod ei efengyl yn dyfod yn gymeradwy, a phan bender- fvnodd yr Aelodau Ysgotaidd fan- tetsio ar y eyfle presennol i gymell Ymreolaeth Ciynghreiriol fel y dull goreu i setlo dyryswch y Werddon, ymunodd yr Uwch-gadben David Davies (Llandinam) a Mr. Llewelyn Williams gydag ef i gyflwyno pender- fyniad yn galw am Ymreolaeth i Gym- ru yn ddioed. Yn eu cyfarfod diwedd- af, gan weled o honynt i ba gyfeiriad y tueddai cwrs pethau, datblygodd yr Aelodau Cymreig yn gyffredinol frwd- Irydedd mawr dros Ymreolaeth i Gymru.
Advertising
BEE'S BILIOUS BEANS. I Y Feddyginiaeth Oreu at yr Afu a'r Cylia. Anfonwch heddyw am hon. Nid yw'r gost ond 1/3 a dwy geiniog am y post. Don't complain that your liver is wrong; the right medicine is at hand. You will feel 10 years younger after a few doses. Try them. Hundreds testify to the good this medicine has done them. Agent for South Wales: J. Harris, Ph.Ch., M.P.S., Major Pharmacist, Ystradgynlais. Cures Headaches, Constipation, Indiges- tion, Dizziness, Piles, Sallow Complexion, Female Weaknesses, Pains in the Back, Pimples. Loss of Appetite, and gives tone to the whole system.
! Wrth Fynd Heibio. I-
Wrth Fynd Heibio. I I GAN W.J.R. (Parhad.) Yn y porthladd cewch y morwr yn wr diddan iawn.. Mac ei chwedlau siriol a'i ddywediadau ffraeth wedi ei wneud yn gydymaith non ac yn dder- byniol gan bawb a'i cwrdd. Galwyd ef hefyd yn "handy man," ac nid heb achos, oblegid gwna bopeth ei hun —gwau ei ddillad, eu golchi, pobi ei fwyd, a chant a mil o bethau eraill. 'Roedd gennyf bar o esgidiau, a thrwy draul aethant yn lied isel. Gofynais i forwr, o'r enw Lavis, am wneud yr hyn a allai iddynt. Gwnaeth hynny, ac er fod yn agos i ddwy flynedd er pan eu cyweiriwyd nid ydynt ymhlith y pethau a fu eto. Wrth gwrs, y mae yna fwy nag un crydd mewn llong, ac no fel ymhobman arall bydd y iiaill yn ceisio curo'r llall er mwyn tynnu'r cwstwm. Yn awr gan i'r cyfaill Lavis wneud gwaith mor rhagorol ar fy esgidiau. credai fy mod yn ei ddyled, ac mai nid allan o le fyddai cyfansoddi rhyw fath ar "advertising verse iddo a'i roi i fyny ar hysbvsfwrdd llong. Daeth pawb i ddarllen y pennill. Dar- llenai rhywbeth yn debig i hyn :— The hardest steel may wear in time, And rocks may also go, Tho' hard our shells they'll smash to bits When fighting with the foe; But if I live a hundred years, I know I'll never see A thing so hard to match the boots That Lavis tapped for me. Y canlyniad fu i'r crydd arall orfod cau ei siop, tra Lavis yn parhau i wneud "rattling trade." Ychydig ddyddiau wedi'r amgylchiad hwn daeth un o swyddogion y llong uwch ei ystafell a gwaeddodd, Is Taff down there?" Gan fod yna dri Chymro gofynnocid un o'r bechgyn, "Which Taft do you want, sir?" Oh, that poetical Taff," ebai yntau. ■ Yr ydym yn rhyw bedwai* ugain a deg ar ein llong, ac wrth gwrs ni all lliaws o ddynion felly fyw heb ddadl yn awr ac eilwaith. Y mysg y llu fel ymhobman arall ceir ambell wr hunan- o l, bostfawr, llawn gwynt. Peth da iawn ymhlith morwr mewn dadl ydvw clnvarae teg. Bydd pawb yn ym- dawelu gan roi lie rhydd i'r dadleu- wyr. Wei, 'roedd un o'r gwyr bost- fawr dan svlw a Chymro yn dadleu ar genedlaetholdeb un noson. Dywed- odd v Sais fod y Cymry'n rhy uchel eu cloch. ac ebai, soniant lawer am ddat- gvsylltiad a dadwaddoliad, ac yn wir pe gofynech iddynt am esbonio'r pethau yma ni wyddant fawr yn eu cylch, Terfynodd gan adrodd hen bennill i'r cyfeiriad fod Cymru wedi ei threchu er's talm gan y Saeson, ac eu bod yn gwingo dan eu sawdl o hyd, ac na fedrai godi byth mwy na chodi gwroniaid chwaith. Cododd y Cymro ar ei draed, ac wedi esbonio Datgysylltiad a Dadwaddoliad agosed ag v medrai, ac i foddlonrwydd y rhan fwvaf, awgrvmodd mai gwendid ar ei ran oedd adrodd yr hen bennill, ac mai geiriau llanw'n unig oedd y pennill, oblegid nid oedd sail i ddim a ddywed- wyd vnddo. A meddyliem fwy am dano yntau hefyd pe cyfansoddai rhywbeth newydd ei hun, ond ebai j wrth y Sais "This will be quite enough for you to digest to-night."— You may eat it, you may swallow it, But you must take I trow, If vou cannot with joy You must take it with woe, But as true as Might over Right must fail, The truth thro' the ages is bound to prevail, England mav be mighty with Irish and Scot, But Wales gives the hero who governs the lot. (I barhau.)
[No title]
Ym Mangor cyflwynwyd rhodd o dros ^,50 i forwr ieuanc o'r ddinas hon fu dnyy yr ymosodiad a wnaed ar Zebrugge ac Ostend yn ddiweddar. Heddyw (dydd Mercher), yng Nghaer- narfon yr oeddis yn claddu morwr ieuanc (lei deulu yn enedigol o'r dref) a ei fvw- d -r un vmgvrcli. a gollodd ei fywvd yn yr un ymgyrch. fath yw ffawd rhyfel!
Advertising
Blinderau yr Afu Yw'r Achos 0 Lawer 0 Boenau ao Anhmryt* usdod. Poen Pen, Biliousness, Surnl y Cylla, Diffyg Traul, Cwynt, CorfFrwymadd, Iselder Yspryd, Croen Darddiant, a llawer o Nervous Disorders. GWAED DRWG tW YK ACHOfe GWREIDDIOL O'R OLL. MAE Hughes's Blood Pills yn cael effaith lleshaol ao uniongyrchol ar yr Afu drwy weithredu ar a dileu pob alfan wenwynllld o'r Cwaed ao sydd yn llifa drwy yr Afu fel yr holl organau eraill y corff. SYLWER.—Mae Gwaed Drwg yn cyth- ryblu gweithrediad holl organau y corff, Wedi bod yn wael iawn am fisoedd, Poenau neu Rheumatics yn y Cymalau alr Cefn, Piles a Phoen Pen yn ami. Yn holl- ol analluog i ddilyn fy ngal- wedigae th. Mae 'Hughes's Blood Pills' yn fy iachau yn gyflym iawn." t?r? ,? I j } ■ 'i ? ?'?<-???%.? !!7 t"vJ?-? t [  J??  t ? ??-A.?J 1 :JL, rt Mae Pobl lo bob rhan o'r wlad yn tystio i allu neilltuol y Pills hyn er adferu dioddefwyr o Glefydau y Croen, Poe* Cefn, Gwynegon, Lumbago, Piles, Corff- rwymedd, a Blinderau y Croen, Afu, Cylb. a'r Arennau. RHODDE PRAWF ARNYNT. Hwy a wnant orofi eu mawr werth. mews • ychydig amser. Ar wartn. gan bob Chemist a Stores arm 1/3, 3/ 5/- (gan gynnwys y War Tax). Gofynner dfin Hughes's Blood Pills," gofaler gweled y Trade Mark, sef Run J Galon, fel hyn- wr ar bob blwch. Heb hyn nid yw yn iawn. Na thwyller chwi i gymeryd dim arall. Neu danfoner ei gwerth mewn Stamps new P.O. at Jacob Hughes, M.P.S., L.D.S.. Manufacturing Chemist, Penarth, Cardiff. Fe ei danfonnir (post free) gyda throad y ATHROFA ABERYSTWYTH (Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). Prif-athraw: T. F. ROBERTS, M.A. Ll.D. DECHREU A'R Tymor nesaf ym mis Hydref. Paratoir yr efrydwyr ar gyfer Arholiadau Prifysgol Cymru. Cynygir amryw o Ysgoloriaethau (amryw o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y fiwyddyn hon. Cymer yr arholiad le yn Aberystwyth ym nllS Medi nesaf. Am fanilion pellach ymofynir a— J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd. LLYFRAU OYMRAEO. Os am gyflawnder o Lyfrau Cymraeg addM i'w rhoi'n Anrhegion i Blant YSGOLION SUT. A GOBEITHLUOEDD, anfoner at.— Mr. JOHN EVANS, 14 Wharton Street, CARDIFF. Neu galwer gydag ef naill ai yn y cyfeiriad uchod neu yn Nhy Marchnad, Pontypridd. LLYFRAU CYMRAEG GWERTH EU PRYNU. Damnegion Crist," gan Owen Evans, Daj.,$j6; tr-%vy3r post, 2/11. Gwyrthiau Crist," gan Owen Evans, D.D., 2/6 ;trwy'r post, 2/11. "Bywgraffiadau y Bibl," gan Owen Evans, D.D., 3/6; trwy'r post, 3/11. "Person Crist," gan Dr. Owen, 2/6; trwy'r post, 2/11. Cofialit leuan Gwynedd," gan C Tawelfryn Thomas, 2/6; trwy'r post, 2/11. GiNeithiau Islwyn," wedi ei olygu gan O. M. Edwards, hunner rhwym, 21/ trwy'r post, 21/b. can a Moliant," Llyfr Hymnau & Ihonnau gan Mr. Haydn Jones, A.S. Llian, 3s.; i-rhwym, 4s. 6c. 4 ym, 49. 6e. JOHN HOWELL & Co., LLYFRWERTHWYR, BRIWNANT HOUSE, TONVPANDY B!e i Gael Dillad yn Aberdar?-Cyda DAN JONES A'I FAB, 19 Cardiff Street. Y Defnyddiau Goreu, y Ffit Goreu, a'r Ni Chedwli- Brethvn Gwael yn y .Siop.