Baner ac Amserau Cymru

BODEDEYRN, MON. FOMBMMOK, AA-,„„AA.r Gan fod oryxt YmOrill0a ?., ",? ),. yMh?hy lie hwn, ? tM nad Mnydd.re! .?dd? d.s- Ktiflad ?Jir o'r H. ?n dd?enwyr tUo.og y Pa^eb- Mae plwyf Bodedeyrri yn sefyll yn mhartb gerllewm. 01 yr vnya, 0 ddeutu laUh milldir i'r dwytaiu 0 0?rgybi, &c yo evnw,. yn ag8 o. i badair nil hanner 0 gyfor. 0 dir. Yo T ilwyddyn 1801, h#u .wm treth 7 tlodion &'r Swth wladol ydoedd 161p., ond yn awr y maent droi .yth eaut a bn.?r 0 bunnau. Nifer ytrigolion aydd o ddeutu denddeg .Mt. Ar g?d.hea.i y plwyf, .Mf poutref B'1"lwran. Y mae y rban 1Iosoca£ o'r pentrof r4Cv7Kkb.d Ma, ynoY,gol Wladwriaetbol "11 ejfiwr blodeuoc, ao h.fyd y?.'d.n ?Oy?.eth y MINel Monll-mercbed y gw.inido? pychns, Mr. Morris, Sdem. Yn "f? gorllewinol Y plwyf, y m.e centre! C<erg.)Ho?. Yma y mM opel hynaf y Meth. E pentref ?r y? i'r wi?. Ya ?' P"'?' ? ?m.tY.M'dy Gw?dwri?thoi LlanflhaBgel yn Nhy- C?a irtMi y'?1 gaooiig 'y'*? yao.o blegid myn- jych newiiiadauyr ysgolfoiitnaid. Maeyno^hffyd yiuo! 8? ofal W. Lewh, ?'.t o yegoldy BoMeyrD. Saif .ptrof Boiedeyrn ar c?f gogleddol y plwyf. Y mae a oyanwya ddentu pum c»nt o drigohon. Mae yma .m. ryw tdeihdau da, a ):wMir mamaoh heketh, ?n fod .of. ?dyn.ya ?a.u.yn nghM.t do.?rth corltawiael y w?. Ym&y cynnaiir y fMr.M Hi.Mcafy. MAa, .dd. ti!r LUnerebymedd a Hange^i* Mao yma hefyd :ya..n?r gydenaderau at "alan- rrrtfvddol Yn y P'"? y mae tua 30 e K-mMwy? d' 75 y. ? Y?ot 8abbathol. ae II deutu ??.wyr. Mae yma hefyd bedwar eapel gan ? ymndHduw?r.fy Mtt?h.d'.t.M?yB.dyidw???r ,,lby rWeelaysidUndebol. Rhifyoywwunwyr svdd o ddeutu dau c?t, a thu& phed?r cant yn yr Yegelion Sabbatbel, ,'r syiiauUadUMJd tua ?hw. 6hMt. Doeberthir tr? !tw.r o'r .ybMddi..d.aw.yth B.M) kc., ,n y pmh.f -'? Kymmydegaetb. A eb?o y rhydd kyny cy.til golea a dim a ellir gael aragwedd ien- Tddol y lIe, oellllail gyfrif o bonynt gan y gwakaoo ddoebartbwyr:-Gwyddoniodt&r, 12; Tatammtyr Yogol S"thol, 7; Beibl Darl'/lfiilldol, 12; Cofianty dtwtdd- ar J. Hughes, o Liverpool, ,II; Carnervan Herald, 4; Btruld Cymraeg, 12; Bner ?  Cymru, 1' Popur v Ctmry, 12; F''a«Ae??, i; BPthon, 4; Oom'i ? Oei, i; D?..?, 9; ?M?a'f P?<, 24, &c. Mae y rhai byn i'w cyfrif i'r ochr ogleddol o r plwyf, gen fed doaWthwyr hefyd ya Bryogwran a Cii.argaiiiog. Adeiladwyd Yigeldy Gwledwríaethol ym. ya y flwyddyn 18?5, a bu y?" "M rywbeth ar < 'lgol, yddo 0 bynJ hyd ddechNU yawyddyn boa Mae ya yB?d eang, a ?' gyanwysyn rhwydd 150 o bt?t = ond .i *dkyweirio, M y geUir cael yr it-ytt?' cyMwyM: yo rhwydj 2 o ddeut. tair blynedcl yo ol, codwyi e*f*ni oedd YlIColfeiltr yll gwneudjei idyledswydd tuag at y plant, ,pa, gixu sad oadd ylvhti y pertbyoai Iddyot la calln -oydweled. ni ba iddoar y pryd golli ei Is. III gaalynel (i tiyn, oododd awydd mewu dosbarth o r trigolioa l gae, 'Yigel Prytansidd, a ohaeglwyd addewidioa tnag at adoil- -adeen, pa. y lalwyd yn y pentref slr fljffinian adiewid- lion am :5p.; cododd rbwyitrau wedi hyny yeghy ob ?ttirm.w.U..ya.u.?d?.. gwelwyd y Iis. Ijoai y .yfrifoldeb f yohydig b.rMtt..eM<ody ?tawy- ?f yn bM.u mai <w.U ty?tt cael y«:ot <da newB 118 mw ?.hM. Felly yr Mhotodd p.thM hyd dd.w?d flvyddynddiweddaf, pan y dechreu.wyd draebefn ail ym- ystwyd M'dM L'r uo petb, galwyd conimitteat, end me-hwyd adyfed i IIR penderfyniad o herwydd bod «rui(ee» yr Ysael Wladwriaethol yn addaw y byddai iddyat gyd- •weithredu er cael ua yegolUwyfel dda, a hollol rydd, ae po. orfedid y plant i fyued i un lleatillduo. or y Bbbath, *y i..t oil fyned Fydaa rhiem i r man y byddeat yn arfer addoli (yn wir. mi raid i ni gwytio, ni bv ywa nn amier oifodiad o'r fath). Tra yr ydotdd y pethau byn yn Jaylled y. mlas. ymadawoid yr jsgolfeirtr; ae yn faan weil hyny, gwoaed esis gan y wlad i birysu yr yegoldy .1 droi yn Polict Station. Baom am y.baid yn arc. 1 weled a brynid ef, hi pddto ee m prynid ef, yr o-ddid yn bwriadu gwaend hen gapel y Methoii,tiid yn y.- eeldy. Taa deobreamis Gorphenaf, eafwyd hysbyuad na byddai i't wlad ei brvnu; o ganlyiaiftd, peaderfyowyd ail -.or yr hen Woldy, a. felly bu. Y mae yi-tddo ya awr agos i gant o blant dan addysgiaeth, a bwnedir y. foan eiadeyweirio yn irwyadl; ond hyd yn byn rndydym yn cwybed a reddir rhyvr gyfsan o'r addewiiion at Yegoidy Brytaniidd tuag at nyny, ai ni wneir. Mae yn deilung hefyd hysbysu em bod wedi derbyn Mn.T<M h?tfrydig K? y boneddwr pirchm, R?ohMd 9.lies, Y? M<? Bri?ge, os gw?r yma Ysaoldy Brvtaaaidd, y rhydd 25p. at ei adeiladu, a lip. yn y flwyddyn am bam mlysedd er ein cynnorthwyo i da u i r <"y«g»lfei«tr. Byma fel y eaif petbuu yn braaermol yn eu bywylltiad ig aohoe addyfg yn y lie hwn. Os ydyw y eawl ayJd yn ewyllysio cyfodi cyflwr y lie ynwawdi'f ganedl, yu tei-alo mew« gwir.oaoid, dtu5(l yn mlaen a rbodded ei enw ar y rhestr. Pe bai ef a s riwd-eegurwyr yn siarad Ilai, ae yu gw-ithio mwy, ond oliti na oheid Yagol Prytan.idd mown plwyf ao y mae rbaR fawr o'r prifNarmwyr ys hea langoiau, M md .M ? bjthl y bydd Dmawr a "nelont *g y?.t id??" fadebyg Oad chw-,? te);? h? ?aahefyd.y '?MohMy? wedi addaw 5p. at Y?ot Fryt?dd. ?? faan ag y d--ir i bMd?n..d, Mwch lwell i bylbylu pa fodd y byddya yn myaed yn mheo. BllfIIX. rieffix.

YMPRYD A DlOLCHGARWCH YN AMERICA. [rDU"trbyniaeom y ?Iw?M c?ynot ar y pwnge nwn ??n ?M' ?y w!? bono; M yr ydym gyda phtew  ?''?° ?"' ?ril?wyr.-G.] D"y w?ith M deohKuad y rhyfe),dMfai'rHywyad Dwv ^ri^ddtau ympryd cenhedlaethel, a dwy waith !5 u SSffi diolohearwcb. Yn Awat, 18dl, ar g?is y ddau flAj « »w«aaeeddJ J, nneeuililaduu oi<1 y 26ain o Medi yoddyddo y??p?y,, a g.eddi, -m -ii Mefy11illd ,1C0i tiefn a beddwoh ao am aMerlle! Y rhodd anmlirisiadwy 0 ryddid wJadol chrefy?idol." Yr oadd byn ar 01 trychiDeh Bull's Run, :Oyu igba.ol ds, p-ligethau anforth *11 Y ddwy X aeyo^t!10'<l*' ^f^gydagry }S darfol'r ilywydd, yn ym?ybodot or buddugolla8tbau  Y rhai oeddyot wedi eoroni arf-tu in galla- o?? d yn Tevnessee a No, th r o i in s o r gy wmbel) b ob l ety: tOeeŠ:b:h d, y?.1, ddi-lobghy a:; ^eUthJa ,0, ac i erfyn cy.urony.brydo^.rrba oeddyut wedi ou dwyn y» gy.tuddlol trwy y brwydrau kjoj, w i w«Wio »n »W#n»4 b«44wob» uodeb trwy ein holl dsrfynao." Gyda'r gofal arferol am amesran a thymmorau prioiel, peaaododd j Ilywydd y itvdd diolchgarwob i fod ar ddydd yr A,yl -dynyddol, or cOf am syrthiad Fort Sumter, trwy hyny dygii ar gof, tnewa modd bywiog, lwyddiant ein byddinoedd a cbyn- nydd y rhyfel, tra ar yr un pryd y lelwidernyut i ad- newyddu eu harddangoBlad 0'0 gwUdgarweb, trwy gofio am y cyfodiad brwdfrydig a wnsed trwy boH daleithiau y "Oogloid a't Gorllewia ar adeg yrymojediad eyhoedd- a; cyntaf ar y faner gtnbeillaetheK Draobefe, mown ufudd-dod i call y eenedd, darfn i'r llywydd neillduo y 30ain o Ebrill diweldaf yn ddydd o ympryd; Be yn e. evhoeddiad prydferth a hyawdl, oydnebydd Mr. Lincoln (idylediwydd y genndl i gyf., ld.f ei hvmddibynlad ar uwehrenlaeth a galla Dow, ao i gyffesa ei pbechodau, ,K:ydo'r gobaith sier y byddai i edifeirwoh gwirioaeddol, an burwMiin i dderbyn trugeredd a maddeaant. Der. byaid gan ldo y gwirionedd, fod ceahedloedd yn cael eu coipi am eu tro« idau ystynai y rbyfel gartrofol pre. lennol fel coobdigaeth am ein peohodau cenhedlaethel nid 10 vn foddion ansfonrheidiol er em diwygto, o herwydt ymfalchïo « h»oom am ein cynnydd -'n Ilwy(ldi.n gwladwriaetliol, an peniyfrdandod gan ffymant dibaid; dywedai ein bod wedi angbofio Daw, gall hyny, fod genym reswm dyfnach na'r rhyfel yn galw am em hym. oatyngiad. Diwedd ei gyhoeddiad y pryd hyny oedd dadganiad o'i grediniaetb, y byddai i weddi unol y gonadl, o. yn dciim^itb, eael ei gwrando ya y aefoedd, a', hatte'. mewn bendithion, o ba rai y byddai adferiad < in g »lad ranedig a ehyetuddioi i'w wfyllfa flaeaorol o ddedwyddwch 110 undeb. Ar y 4ydd dydd o'r mis diweddaf, anfoaodd y llywydd loDgyfarchiad byr trwy y pellebpr i'r oyhoedd, yn dy. muao ar y bobl i gofio a manraaa Daw gyda r dlolcb- garweh tnwyaf aiftuant; 110 mai ei owyllye ef, ac nid yr eiddom ni, a ddylid bob amser ei gyfiawm. Ond cy hoeddiad diweddaf y llywydd yn oldeinio y dydd heddyw vn ddydd o ddiolchgarwch, ar amryw yetyriaethau, yw y gorea a gyboeddwyd ganddo: y Eoaenawflduwioifrydig a cbrafyddol yn perarogli pob airan o bono, if mae yn oydnabod efTcitbiolrwydd gwed.ii, ac yn eyfaddefyn ostyngedig gyfryngiad yr HollaUuog Dduw o blaii ein hacbea a Ilwyddiant milwyr yr Uudeb; ac yn awr, fel yn y cyhoaddiadau (proclamations) blaeaorol, arddeng?aei bryder gwirioneduol ar fod i'r holl wladwriaeth get ei harwain yn ol ar hyd llwybrau edifeirwoh ao ymostyng- iad i'r ewyllje dwyfol, ao i fwyabft l psrffsith a undeb a chariad brawdol. Nil geilir ammheu diragritbrwydd Mr. Lincoln yn ei ddymuniad augerddol am adfsnad yr Undeb, ao am ddychweliad heddvreh a tbrafa ir boll dir. Ond y mae efe yn credu nad oes haddweh ilw gael end trwy y clsddyf, ac nal geilir aaferu) yr Undeb ond trwy lethu ya llwyr, a daroitwng yo gyflawn y gwrth- ryfelwyr. Felly dywed 10 y oyhoedli. Gaafod yu wiw gan yr Hollalluog Dduw roddi baddugoliaeth mor y gallwn, ar dir rliesymol, yrnddn- led y bydd i'r Undeb gael ei amddiffyn, y cyfaueodiiad ei ddiegela, eio llwyddiant a'n heddweh eu cadarsham." Y mae yn rheiymol gan hyny i ni edryoh yn ol a gwelell plio beth ydoedd ein eefyilfa chweeb wythaoe ya ol, in ohjminharu wrth yr hyn ydyw heddyw. Y pryd nyaj yr oedd yr awyrjyloh gwieicliadol ya llawn tywyllwch a tiarog4atu ymyrlad tramor yr oedd YIDyrcb Bonkø yn ngerilewiabarth Leaieiat,* V8 ymddangoe fe wedi inetho —ei ymoiodiad ar Port Hudson, ar ol aberthu 1111" fywydaa anmhtieiadwy, fel yn llafur diffrwyth, ac am ddim. Yr oedd gwarohodlu Grant wrth Vicktburg yn diboenl, as olaid mai difadd all ofsr fuaeai ymdreeh- iadau a pharotoadau y 12 mil blaenorol yn troi allan, ar dybiaeth o'r poaalblrwjdd i Johnson orfoa Grant i ollwng o'i grafangaa haiarnaidd brif amddiffynfa a chanolbwynt gobaith y gelyuiun. Ar y Potomio draehefa, yr eedd llengaa buadugoliaetbue Lee yn gweiyru fel meircb gwyiltien mewa gwrhydri nwyfuo ar ol brwydrau an- ffodua Frederiekibarg a Cbano:llorsville,lao yn rhagflaenu tin byddmeedd ni, y rhai oeddynt wedi en gwaByohu trwy ymladdau, a'a haafoeaoli trwy anymddiried yn y eadlywydd. Nis gallent attal eymmadiadau gogleddol j eelyoya Maryland a PeuaeylTania. Yr oedd New Jereey a New Yerk, a r holl daliethiau gogleddel yn orynn gas gtffro, 118 ya arewydo wrthffliehiad y trydanydd yi oyhoeddi, fel yr oedd, meirohfilwyr y gelyn ya eymmer- yd neddiant o'r naill dainag ar.1 y llall. Deallid Ion Baltimore, Philadelphia, a Harrisbarg yn y perygi mwyaf, a bed Waehington, perl y Ilywodratib, ar gael ei dwyn o'i cbrafaagau gaa allaoedd difaeoi y gwrthryfelwjr -r,. y reiel, nid eedd ood gorfoldd ae ymfroit yn Ilenwi ei galon, end am yr andsbwr, tiiitwcb ao aaobaith oedd ya trywanu ei ysbryd. Nid oedd gaa neb ypu- ddiriad yn y fyddin nli ehadlywydd, a lleawid pob ealon gau y telmladau aawyaf proddglwyfus; end pan yr oedd y cyraniyiau caddugel hyn ya tywyllu awyr. gylek ein llywodraeth, wele wawr yn tori oddi fry- oododd yr haul ar acboj iywyll y Goglead. Ar y 3ydd dydd e'r mis diweddaf, wele fyddia dtahaus a herfeidd- iol Lea, ya cael ei gortbrxchu, ac yn prvauro i ddiangc tua'f tir cyeaegredig," wedi colli 26,000 II w Jr gaUuog naewo rttvfel ar y 4ydd—dydd g,yl anaibyniaeth yr Undeb: daow Yickaburg, prif amddtffycfay gwrthryfel- wyr, yn mothu dal. Gertu i Pegiberton tittvu ei gleddyl i Grant gyda'i 31,000 e fllwjr, a thros 200 o gyflagrau. Yr un diwrnod, clywiram Prentie yn BdeDaa gooeerans yn Tullaborma, ya eymineryd agoa i 6 mil yn garchar- arion rhyfel. Ar y õed, wele Bofert ya fflangella Stuart, ac yn dal yn gaeth 967 o Oyr arfog. Ar yr Sfed dydd, daow yr Baake y8 oymmeryi meddiaat o Port Hudion gydalt 6 mil o amddiifynwyr newyneg, a llawo. o yapttil, Yr un uiwrnod, olywir am yr enwog Pleaa- onton, yn Funkstown, yn gorohfyga 600 o feiroh-filwyr y reieh. Ar y 9fed, bu Kilpatrick, Ivd& hwn y mae eiu eydoalled, a'n cydwladwr dewr, Peter O. Jones, yu ymweied a Boonsboro', I"n ei gorohfygu. Ar y lOfed, cyiameiodd y eadlywydd di-ildio, Gilmore, feddiant o'r rhan fwyaf o YOYI Morris, o flaea CuarieHon wrth- ryfeigar. Ar i 15eg, ymwelwyd a Lagoe City gan SlisrmaD, lie y dlavatriwyd agerlobgaa, olud-longau, a swm anferth o bob math II offet rbyfel. Ar y 14.g, syrthiodd Fort Powhater, ar afon JlDe), a Falling Waters, ya North Carelioa, yn ysglyfaeth i gynddeiriog- rwydd byddinoedd yr Uodeb. Ar yr 16sg, cy;/imero(o Sherman feddiant o Jackson Mils., gAO yru Johnson a i luoedd i ffoi. Ar yr 17eg, ar yr Afon Gooh.c.'m.uerwyU nifer o agerloagtto gwertbfawr, a 15 hs'1 t Tifics, Ar y 18fe i, y 19»g, 20fed, daeth lluoedd bsrbaraisd Morgan i'r ddalfa, ae yntau ei bun yn eu plith; ao y mae, yn awr, wedi eillio ei ben a golchi ei wyneb, yn gwiago dillad criminal yn ngharchar Talaeth Ohio, wedi ei folltio yn ddiogel gan ein henyrth Sa", Ar yr 22aiu, ennillwyd brwydrau yo Tarbaro, N.jO., a Braihear City, Louisiana. Adyddiaaolaf y mis, gorohfygwyd gallu- oedd y gelyn ya Tenaeasee a Kentucky, gan Hatoh, Tolaud, a Sanderi. Felly, o fewa oyleh un rain, to ladd. wyd, 110 fe glwyfwyd, a obymmerwyd yn garoharerion, tool 80 mil o'r gelynien, a dim llai na 300 (I gyflegrau mawrioa, a ehn mil o fan arfau rhyfel. Ful ucfeod y gorphenodd y mis eedd ya dechreu aior dywyll ae an- abeithiol 1 Oiiid digen rhesymol ydoedd gwaith yr Ar. giwyfldyn galw arnom i dtiioloh am danynt-gobeithio y cawn ni oil wneyd fel y gorobyuiynai Hossa I Israel gyat; eef I. dychwelyd atyr Arglwydd.a dywedyd witho, isndjeu yr boll anwiredi!, derbyn ui ya ddaionui, a thalwn i ti loi ein gwefusau."

AT Y PARCH. D. DAYIB3, PANTEG. I Babohedio SYE, Dymunaf eieti adgofio i ehwi gael eioh appwyntio gan y pwyllgor Annibynol mewn cy«sylltiad & Choleg Caer- fyrddin, i anfou anerohiad i'r papurau wythuosol at gyhoe tdiadaa uiiiol yr enwad ar bwnge y caiglu. Larfu i chwithau gydaynio ar y pryd.; DiogwyliiLid weled rhyw- beth i'r perwyl bwnw bob wythaom, ond yn hoilol ofer. Carwn wybod pa fodd y ba bya. Yr wyf yn ofai tod eich eigeuludod, neu o leiaf eich peidio gwnead hyny wedi bod ya btuuMdi ttHtM 9 jiglied Vt CAUlillo. Yr 1 oedd y pwyllgor yn gebeithio ohwanegu y casgliad, gaa fod y myfyrwyr Annibynel yn fwy liioiog nag erioed, ae yohydig o honyut sydd bob fod yn ymddibyaa ar gasgl- iadau yr eglwysi am eu cymiaiiaeth, O. anghofio a waaethocb, gwoil hwyr na hwyraou. Yr cidoch yn gywir, I goar, Aberdar. S. DAVIBS.

I AT BWYLLGOR ATHROFA ANNIBYNOL j Y BALA. I Foneddigiom, Yn gymmaint a fy mod wedi bod yn ymddiddan gyda rhai o'r myfyrwyr sydd yn yr Athrofa hon, heb gael der- byniad cyflawn, deallwyf fod ganddyqt un cynnygiad i'w roddi o'ch blaen eleni, a hyny er mwyn cael derbyniad i mewn, sefi bob ymgeisydd(felynAberhondda)dalu lOp. am dderbyniad yn gySawn aelod. Yr wyf yn credu fod y cynnygiad yn gampus, ac yn deilwng 0 sylw genych yn y pwyllgor nesaf. Yawir,fe ddylem fel enwad wneuthur rhywbeth gogyfer 1'r ymgeiswyr sydd eisoes i mewn. Y mae yn ddiammheu y bydd c?TN'adau penderfvniadau y pwyllgor yn y mis hwn yn bwysig. Mae yn ;icr mai llais y rhan fwyaf yw derbyn yr oil, neu beidio derbyn un, hyd Ma.?th-yr deg y byd(I yr hen fyfyrwyr yn troi cefn. Da chwi, foneddigion, gwneweh sylw o'r dalent brezethwrol. fel y crybwyllwyd o'r bUen yn y FANER. Gohebydd.

BIRMINGHAM A WOLVERHAMPTON. I Fombddioion, 1.. I I Byddaf yn dra diolchgar i chwi os bydol 1 cnwi aaaei i'r ychydig linellau hyn ymddangos yn eich newyddiadur flal gair o eglurbid ar fy ymadawiad 0 Birmingham a Wolverhampton. Rhag digwydd i neb wneud cam gasgliad yngnylch fy ngwaith yn rhoddi fy ngweinidog- aeth i fyny yn mysg fy nghydgenedl yn y lleoedd uchorf, tybiais mai fy nyledswydd i neu rywan arali oedd rhoiidi igair 0 eglurhad ar hyn yn gyhoeddus. Yn laf, Rhoddaia fy ngweinidogaeth i fyny yma am nas gallwn fyw yn hwy mewn Ueoedd cyffelyb ar yr hyn oeddwn yn ei gael tuag at hyn. Yn ail, Am nad oedd yr eglwysi bychain hyn, er mor sfclog a gweithgar oeddynt, yn alluog i wneuthur dim chwanegiad at hyny. Yn 3ydd, Am nad yw yn bossibl codi achosion Cym- reig mewn lleoedd eyffelyb i Birmingham a Wolverhamp- ton heb gael fund sefydlog i'w cynnorthwyo, a bod hyn yn beth braidd ammhoMib) ei gyrhaedd oni bydd i'r enwad yn Nghymru gymmeryd y peth mewn ilaw. Yr eiddoeh yn ostyngedis;, Penyffridd, Ffcstiníog. JOHN Cadwaladb.

I CYMDEITHAS RHYDDHAD CREPYDD. I FoNZDDIGIOlq, Nid oes angen eich hysbysu fod Cymdeithas Ktiyodtiati Crefydd er ei aefydliad yn 1844 wedi cael cymmhortb moesol eryf gan Ymneillduwyr y Dywysogaeth; ond nid yw y cymmborth materawl, hyd ;yn hyn, wedi bod yn dyfattebol i tif a gallu yr Ymneillduwyr, ua chwaitb yn deilwng o'r egwyddorion gogoneddus a breffesir genym. Ni chyfyd hyn oddi ar ddifaterwch am, na diffyg sel droa eitt hegwyddorion gwahaniaethelj ond mewn rhan, osnid yn gwlsl all, oudi wrth y ffaith na ddygwyd hawliau y gymdeithaa 0 flaen y werin gydalr cyssoodeb hwnw ag sydd yn diogelu ymroad. Nid oes angen profi fod y gym- deithas yn deilwng io gefnogaeth; ond yr angen mawr ydyw, daogos y flFordd i'w chefoogi. Ee byddai blaenor- iaid yr eglwysi Ymneillduol yn gosod hawliau y gym. (isithas a Baen y eynnulleidfaoedd, nid oes un aaimheu- aeth na cheid cymtnhorth arianel ati oddi wrth bob cyn- nulleidfa yn mysg y Trefnyddion Calflnaidd, yr Iode- liendilid, a'i! Betiydd wyr, ae oddi wrth ambellgyanulleidfa ya perthyn i'r eawadau ereill; ond y mae y gwaitn yn gorphwya ar y tri enwad uchod: a dim ond cael cym- mhorth byehan oddi wrth bob cynnulleidfa berthynoi i'r tri enwad hyn, byddai 111 ua pwysig fel oyfanswm. Ai gormod fyddai i flaeaoriaid yr eglwysi wneud hyn? Ffordd arall trwy yr hon y gellid gwasanaethu y gym- deithas fyddai gwasgar ei chyhoeddiadau yn helaeth yn mhob cyfeiriad er goleuo y werin yn egwyddorion mllwr- ion oydraddoldeb crefyddoi. Cyhaedda y gymdeithas fisolyn a elwir y Liberator, yr hwn a geir drwy y post arn 3s. y flwyddyn, agyrir ef yn rhad i bob tanysgriiiwr 0 10s. 6c. ac uchod. Heb law hyn, y mae ganddi lu mawr o lyfrau a thraethodaa gwir ddefoyddiol am brisiau hynod o resymol. > Ffordd arall trwy yr hon r gellid ei gwasanaethu fyddai gwnead cofrestriad Ymneillduol ar gyfer yr etholiad cy- ffredinol sydd wrth y drws; h. y., pob Ymneillduwr i ym- rwymo lIa rydd ei bleidlais i un yuigelsydd am anrhyd- edd ssneddol ond a fyddo yn barod i roi ei lais yn y Tf dros gydraddoldeb crefyddoi. Carwn yn fawr gael eich syniadau chwi, yn gystal a!ch gohebwyr, ar y pwngc bwn. Yr oiddash, YMNIILIiDUWB. I

CEINEWYDD.-EI FANTEISfON FEL I YMDROCHLE CYHOEDDUS. FONIlDDIGION. Y mae selyilfa iachusol a phrydferthwch golygfeydd y dref gynnyddol hou yn deau cannoedd os nad miloedd 0 ymwelwyr iddi bob blwyddy»-,rbai er mwyn iechyd, er- till er mwyn ymbleseta. Y mae wedi bod yn hynod a lawn eleni, yn enwedig dros y tair neu y pedair wytbnoa diweddaf. Nid heb dipyn a helbul y liwyddid i gael Hetty ar rai adegau a aiau mai gadael y lie mewn som- edigaeth fuasai raid i lawer oni buasai i amryw ddrysau nfwyddion Dad ueddynt ynarfer cllel eu hagori'w derbyn. Ond y mae genyf seiliau i gredu y bydd yma lawe chnaueg a dai ya agored a hyn allan nag a fu erioed. Y mae yma leoedd cymtnhwys i dderbyn gwreng a bonedd- ig iddynt-dim ond iddynt ewyllysio eu rhoddi at y gwas. anaeth hwnw. Oredwyf y byddai yn well ar lawer ystyr ir ymwelwyr gael eu gwasgaru ar hyd y dref, yn hytrach na bod gormod yn ymdyiu i'r un fan; a blegi-l os bydd gormod yn cael eu crynhoi i dai bychaiu i gysgu y nos, bydd hyny 0 iechyd a allant gael yn ystod y dydd yn sier 0 gael ei ddifa eilwaith gall y carbonic acid gas genhodl- ir gaoddyut yn y nos. (Geilir oyweyd yr un peth yn gywir ain flyunonau Llanwrtyd a Llandrindod). Y mae prisiau Hetty yma, i'm tyb i, yn llawer rhy isa!. Dylent, yn ddiau, gael eu dyblu, beth bynag. I'r ymwelwyr y byddai y fantais fwyaf. Cyn diwedd y tymmor, bydd thai miloedd o beisonau wedi tala ymweliad A i. Credir fod 0 ddeatu mil o wahanol beraoaau wedi bod yma mewn un wytbnoa yn unig, lef yr wythnos gyntaf yn y mis diweddaf (Awat), canys gwnaed cyfrif manwl a cbywir o'r rhai oedd yn eysgu yn y gwahanol lettyau nos Fawrth, y 4ydd o'r un mis, a chafwyd eu bod yn 825. Y mae yn flaith fod llawer 0 bethau yn perthyn i'r lie ag sydd yn ei gymmhwybO yn fawr i fod yn gyrehle ymwel- wyr yn yr haf. Pe imeddyliem ond am y man y inae yn sefyll aino-nid inewil pantle ise' a phruddaidd is law arwynebedd y môr, ond uif y tai yn rhesi (terraces), y naill uwch law y UaH ar lechweddau heirdd, a'r oil uwch law y mdr, lei y geilir ei weled a mwynbau ei awyr yn ei grym 0 ddrysau y tai. Getiir hefyd, heb gymmud o'r fan, waled glanau Aberteiti, Meirion, ac Arlon a bron ar yr un olwg, caofyddir^Plynlyaion, Cader Idris, a'r Wyddfil yn y pellderau draw, yn codi eu penau criboij uwch law y mynyddoodd o'u hamgylch. A phe byddai i'r ymwelydd ond c'gyn i ben y castell (gwaith pump neu ddeng muuyd 0 ddringo) gallai gael gjlwg ar y Cardigan Bay ben bwy gilydd-o Ynys Enlli i diwyn Dewi. Man- teision ereill ydynt nad oes y roa un afoa fudr a drwg- sawrus i ammhuro yr awyr a llwydo dwfr y m6r, na phyllaa Uonydd na chorsydd lleidiog i fwgdatthu atiech- yd i ii'roenau y dieithriaid a'rpreawyiwyrarforeuautesog yr haf. Y fantais olaf a enwaf ar hyn o bryd yw y geilir loaol cyehod rr mar wiihyw awr o'r,djdd, gids Atu bsjdio, Pa drefian aun ya Nghymra a all ymfTrostio ei bd meddu ar y fath ragoriaethau natariolf bu i fyddyd wedi ?erphen y gwaith y mae i raddau wed?' ddechreu, fel y m&e natnr wedi gwneud ar y 1 II b.??si r.id i Ab?, ?t?yth, hyl byeb y Pyagod del ..I.gaet :idd., Ran ,i gyd. nabod M y Brighton of Wales. Nid wyf yn li>ni ?' yn ber5aith ette, ao nd oe. ange? MDe am Jalrlro ddiwygiadau tuag at fod mewn sefyUfa briodol i ddlrb 0 dieithtiaid. Dyn? bethau y mae mawr ?.gen am dan 1n -bathing mactttM. Dybi dau neu dri 0 l?iaffod Y, Traeth Gwyn: ac,'un neu ddituarDraethyDoiM ?' Beth pe anturiai ,hywon i gael rbai yn barod .rbl8 'j tymmer nesaf? Hai! mentred rhywun. ?" 1 Min y don. LlgiTYWi,

BEDD Y DIWEDDAR BARCHEDIG ItOWLkNo HUGHES. Sra, Teimhi ya ddiolchgar os bydd 1 chwi ?niatM COD o'chptpurxwerthUwrimittw sy w at Fedd y$ ?addar Mr. Hughes." P?n yn dmweddxr ?r ym.:eJ'dl. i hen fynwent yr E?tty Won, ?er Dinbych, CYfeir! fy nghMnrM tua'r (an y or"edd rhan farwol Jy oS1J Mento)! uthod. Ie, Mr. Gol., gwir uatento?. p? gWr ioad a fa yn eistedd 0 dan ei weinidogaeth, yn' er. daw ar ei hvaw'ledi pan y» pre?tLu ar "B Y J? ?ax? i ti y M< bu?) glywed f-iinode?. orphwysfe, a chwnaychfi wybo? mai enwd toreith,o II yagall, mieri, a phob math o ehwyn ydd yo gorehudO MtifoM! We), 08 dya uoent y?b?th lwg-,?a?h' hyny yn feddadail iddo, tybhf fod yn !)&wn bryd ?d. wl am mteud rbywbeth ya v cyfeiriad hwnw. f mM bur 8p,08 i ddwy flynedd er pan y cladiiwyd f-o f dw/ flynedd pin y daw diweJii Rhagfyr oteaf-ae y Mae etto heb ("co i ddynoii ei feild. Pa le y (La„ Ie cyléhdeithiø.n toyoy y ba) 0 treilio el oe8"ndjvnt-lle y Liverpool, lie y mae cymmaint parch i, Pa le y mae Manchester, He y bu yn llafurio cytamaioif Pille y mae talaeth goledd Oymtu heb wneud th;w. beth? Cynnifer o weithiau y ba y synu ei waodj, A'I wybodaettt fawr ac eang pan y byddai yn darlithlo ar Ragluniaeth Ddwyfol," .0 yn dariit'no ar y ùi\ow\" A pban y byddai yn ein cyfarfodidd taleitbiol, morfelua i'r kwran lawyr y byd.iai ei ay 1 wa au Duwlay^ol gwreiddiol, 0 herwydd ni chlywais ef erioed ya dyfod dg enut un duwinydd arall I ga<iainhau ei bwoge ond fe fyddai bob ameer yn tiaetbu ei farn ya bwyj)M ac eglur, fel y t?Hai y dylaf ei ddetH. Ar o? i mi ddychwelyd i Ddiubych, gofymii i nn 0'1 cyfaillion yoo pa t eiwm allai fod gan yr eglwys yno droa ymddwyn mor ammharchus at ei goffadwiiaeth ? Dr. wedai ei foi yn teimio gwirionedd yr hyn a ddywedaii, ond fod gaMrlynt dysteb i un Mr. Parry ar droed ya ej plith yn dinbych. Y mae hwnw y" flaenor ae yn breg. ethwr yn ea plitb. Y mae hefyd weii bod ja un 0 gychwyawyr y gas works; ya an 0 gychwynwyr yr Yj. goldy Brytanaidd; yn un ogyohwynwjry Ffordd HMrn; ac y mae hefyd yn bleidiwr gwresog i'r water writ, Nid wyf yo ammheu dim na byddai yi well gun Mr: Parry weled symmudiad tuag t feddadail i Mr. Huhll na derbyn y dysteb ei bun. Pa le y mae y liu gwiinid. ogion a'r pregethwyr (lynnortbwyol a welwyd ymsddjdd ei angladd? Oai allant hwy roddi cvehwynial i'r oym. mudiad ? Beth lie byauai i't Parch. T. Aubrey-eadeir. ydd talasth gogledd Cymru-gymmeryd y peth dan el vøtyrlaeth 7 Gadewch hefyd gael llythyr oddi wrth y Parch. W. I)«vies, yn awr 0 Gaernarfon, 110 oddi wrth Vulcan hefyd, er mwyn i'r mater ddyfo-t i aylw ei gired- igioa, ac yna credaf na bydd ei orweddie yn hir mor d :in6d ag y mae yn awr. Yn mhen ychydig wythnoiai 'Ar. Go]., yogrifenaf bwt o lythyr atoeh etto, esgweiaf na bydd 018 sylw yn eael ei wnend gaa y parohedi^ioa uchod, 110 ereill 0 gareiigion y diweddar Mr. Hughes, 0 fy Ilytbyr. Yr siddoeb, TSINM

ATHROFA Y BEDYDDWYR YN Y GOGLEDD. Awst 24ain a'r 25ain, cynnaliodd Athrofa y Bedydd- wyr yn Llangollen ei chylehwyl flynyddol gpital Blwyddyn i'r dyddiad uchod, cydnaliwyd cyfarfod sef. ydliadol yr athrofa hon. Gwnaed y gwaith pWYbig hwnw gyda llawer 0 deimladau cymmysgedig 0 bryder ac ofn; er hyny, caed yn sel a brwdfrydedd y brodyr a gymmerent ran yn y gwaith, lawer 0 argoelion eeln. odol o lwyddiantdyfodol y sefydliad. Erbyn hyn, y mae blwyddyn wedi dirwyn i ben; yn ystod yr amser byr yna, dangoswyd cryn lawer 0 ffyddloudeb ac ym. drech gan gefnogwyr gwresog yr athrofa-persouan BC eglwysi. Llwyddwyd i gael un ar ddeg 0 fonedd- igion i fod yn danysgriifwyr o 5p. yr un yn flynyddol, amryw 2p., a thua deg ar ugain, lp. Cafwyd befyd gydsyniad Cymmanfaoedd y Deheudir i ddanfon cS8gl. wyr yn ystod y flwyddyn ddyfodol. Tybiem nad y swm casgliadau y Gogledd tuag at y sefydliad yu llawer yn fyr o gyrhaedd 600p., heb law y cyfrolau gwarth. fawr o lyfrau a gyfranwyd Priodol ydyw sylwi jody Uyfrau hyn yn rhai mor werthfawr a chvfaddas, fel ydyw y pwyllgor wedi bod 0 dan angeiirheidrirydd 1 brynu ond ychydig iawn at wasanaeth neillduol y class rooms. Yn ystod y flwyddyri chwanegwyd tri 0 wtrienaingc at y nifer a dderbyniwyd i mewn ar y eycliwyn, yn gwiieud nifer yr astudwyr yn bresennot yn nam. Gyda'r ffeithiau hyn o'n blaen, nis gallwn lai nag edrych yn mlaen at adeg cynnaliad y gylchwyl H*D- yddol gyda theimladau cymmysgedig 0 ddisgwyhadan pryderus. Erbyn yr IIdeg bennodedig, daeth yeghyd niferfawr o gefnogwyr y sefydliad, yn weinidogion a lleygwyr- megys y Parchn. Edward Roberts, Pont y pridd; H. Williams, Amlwcb; J. G. Owenl, Rhyl; J. Rufus Williams, Ystrad; R Robarta.FlMybonum; J- Jones? Glynceiriog; J. Jones, Brymbo; William KoMM, Rhos; H. C. Howells, Cefnbychan; Dr. Evaua, mawr; Cornelius Griffith, Merthyr; Joseph WJlha'us, Athol-street, Liverpool; W. Williams, Garth; C. M. Birrell, Liverpool; R. Pritchard, Dinbych; J. L,wis, Ysw., Caergybi; J. Palmer, Yaw., Amlwch;  Hughes, Ysw., Liverpool; Meistri W. Coward, J?h, Hughes, J. Griffiths, a Thomas Hughes, Llangùlle; W. M. Williams, Liverpool; R. P. Roberts, a j, Ed- wards, Corwen; E. Roberts, Plas uchaf; D. Roberts, Dol y wem ynghyd ag amryw ereiH. ? Dechreuwyd gwaith y cyfarfod nos Llun, y pryd y pregethwyd i'r myt?r?vyr yn Gymraeg.w¡l Parch. H. Williams, Awlw?h, oMi M Beb. XU!' d Ni ddarfu amgylchiadau ganiatau i mi y fram'0 | y bregeth hon, ond clywsom gan y rhai a'i eiy" ? ? bod yn un rhagorol, a bod yr hybarch dad ar e j &nau. Am ddeg, dydd Mawrth, y 25ain, eleohreu t y gwaith arholiadol. ?boueddigiou a gy,w,r.ant ran yn y gwaith hwn, ar gais y pwy"g°'' oe j^ Parchu. E. Roberts, Pont y pridd, H. willianil, All. lwch, a C. M. Birrell, Liverpool. Arho wydyau.? ieuengaf—y rhai nad oeddyut wedi cael ona t1 l?5is o astadiaeth—mewa grammadeg g}mraeg ? „ •ncg( daearyddiaeth a du?,i??yldiaeth, hMea dyu Y" ??ttt adwys-ei demtiad, a'i gwymp. Arholwyd Y dolb?rt? hynaf—y rhai oeddynt wedi cael ??? ,mis o tudiaeth-mown daearyddiaeth, athr.ui? t Wayland, hMes AbMham, ynghycl â'r fd ?B wneir o hyny yn y Testament N??ydd- Uefy,d Y" Ngroeg y Testament Newydd {loan iv.J, ac Xmophoa ifijispen, ?. Hoiyd ya Hn??"? g jfl