Y Genedl Gymreig

YR EIRA. I (Buddugol yn Nghyfarfod Llenyddol' Aberhosan, I Nadolig, 1880.) Kira giin! wyt li-r goleuui,-gweuwisg I Aniau,-lifrai oelui A'th ddysglaer wen eyfreni Wvnder nef i'n daeai ui. MBIGANT. I

Y P YSOOT WR. I (Buddugol yn Nghyfarfod Llonyddol Llanerchy- I medel, Nadolig, 1880) Pysgotwr,-heliwr cynhaliaeth—S'i rwyd, I O'r aig, i'r ddynoliaeth: Dwyii a'i gwch b) sgod yu gaeth Yw nodwedd ei drafnidiaeth. Y RHWYDWR. I

ENGLYNION COFFADWRIAETHOL AM MRS r ELLEN JONES, ARTHOG TERRACE, ARTHOG. Meinwen hir ei hamynedd—oedd Elen,— Addolai dangnefedd; Un fwyn gu,-nef yn ei gwedd,— A ddiogai eiddigedd. Elen dirion i'r glyn dorwyd,—diau Ei phoenau orphenwyd; Elen gu o'r glyn a gwyd I orsedd, yn ddiarswyd. Dygir gan y gym'dogaeth-ei choff a,- Ni chaiff lygredigaeth; Aawj lir ei bach mewn alaeth,—heb nos Amharch i'w aros yn mreichiau hiraeth. Aithog. *Ei hogyn bach. J. HOWBLLS. I

PEDWAR ENGLYN-" Y PHONOGRAPH." I (Buddugol yn Nghyfarfod Llenyddol y Bedydd- wyr, Caernarfon, Nadolig, 1880.) Goludog yw y gwledydd-o fuddiol '1 aith Celfyddyd beunydd; Ac i arfer lleterydd Y Phonograph enwog rydd. Ha, wele deil barabl dyn—i'w ollwng Allan bot sill wed'yn! Ei foddus waith rhyfedd sy'n Rho'i synood, dd'rysa undyn. Dynweryd don neu eiriau,-yn fanwl Anfona'r un nodau: A seinia glir lais yn glau O'i lonydd, far 6vol enau 0 dan gamp fe geidw'n gal-euwog lais Un ga' wlad i'w arddel: Trwy hwn, er mewn tir anwel, Sai' ei ddawn i'r oes a ddel. Caernarfon. J. U. UWBN. I

THOMAS RATHBONE ROBERTS, Baban i Mr a Mrs Roberts, Albert Vaults, I Llandudno. Gwres awen fyn groesawu-dyn newydd I Diniwert, a'i b)irchu,- I Thlmas Ratubone, galon gu, Anwvlaf vn fy nheulu. YAt dndno. R. O. MACHNO. I

TRAN0 Y FLWYDDYN 1880. I Daeth gyrfa'r flwyddyn hon i ben, Mae'i haulwen ar fechludo, Dirwynwyd edeu'i heiuioes far Gan amser yn ddiftino, Yn bellen gron, ac erbyn hyn Mae'r flwyddyn wedi 'mado. Ei thymor byr mor brysur bu fn tynu tua'r terfyn; A'i gruddiau gwridog, tlysiou hi, Oedd wedi troi yn ilwydwyn Gan henaint, -at dihoeui wnaeth p- Ac fe ddaeth diwedd blwyddyn.. Bu'r gwanwyn yn ei gwisgo, do, A myrdd o flodau tlysion, A lliwio'i gruddiau'n brydferth iawn A'i bron yn llawn o geinion, Ar fronfraith yn ei moli'n ber A'r adar &In oaneuon Daeth haf ei heinioes wedi hyn Tra dill a bryn yn ddeiliog, A blodeu yn ymledu fyrdd A Ilwyni gwyrdd meillionog, Tf a:r gwlith fel arian ar bob rhos, Yr oedd yn dlws odidog! Ond gwywo wnaeth y blodau cain, Ar llwyni mirain llawnion, A'r fronfraith gu, a'r adar man Sydd f ul heb g&n yr awrhon, Prudd alar-gerdd a ganai'r gwynt Wrth fyned heibio weithion. Ffarwel! mae'r flwyddyn wedi myn'd I'w hynt i drag wyddoldeb, A threnfcu wnaeth tra ctiwys oer aeth Marwolaeth ar ei gwyaeb, A blwyddyn newydd arall ddaeth 0 eigion dwfn Bytholdeb. Mor fuan llithra blwyddyn gron, Aiif heibio bron fel cysgod Mae'r ilwyddyn ola'n agoshau, A'n dyddiau tydd yn darfod, A myned 'r'ym o flwydd i flwydd Yn ebrwyddtua'rbeddrod. Llanfrothen. JfROTHAN J'ABDD. I

'PLANT REBECCA." I Pur derfysglyd y mae y giwaid aflonydd yma yn parhau, er fod eu gorchestion wedi costio yn ddrud i lawer ohonynt, ac yn debyg o gostio yn ddtud i lawereto. Y mae y "plant" yn bender- fynol o ddal ati, a'r awdurdoiau yn llawn mor benderfynol o edrych ar eu holau o hyn allan yn fanylach nag o'r blaen. Y mae ugain wedi eu hychwanegu at rif y gwylwyr, ac ugain ereill at yr heddgeidwaid sydd yn dilyn sodlau hiliogaeth an- turiaethus Rebecca. Y mae y Cwnstabl Cairns, yr hwn yr anafwydei ben, a'r hwny taniwyd ato, yn gwella. Y mae adroddiad llygad dyst o'r hyn a gymerodd le ar ol yr ymosodiad yn deilwng o sylw:Yn fuan ar ol hyn daeth tua chant o blant Rebecca i'r lie y cytunwyd arno Cariai y rhan fwyaf ohonynt ddrjlliau, ac yr oedd gan yr oil ohonynt wisg ffugiol i'r corph a'r pen. Ar ol deall pa beth a ddigwyddasai, cynhalias- ant gyfarfod, yn yr hwn y trefuwyd fod un adran o'r 'plant' ifynedat yr afon, a'r gweddill at dy yr heddgeidwad. Nid oedd yr afun yn mfiell oddiwrth y ty, a chyrhaeddodd y ddwy dyrfa i ben eu taith yr un pryd. Yna cy- merodd golygfa ryfedd le. Pan fyddai i un o'r pysgotwyr drywanu eog, adseiniai y waedd 'Marwolaeth!' oddiwrth y bobl yn yr afon Ymddencys fod hyny yn arwydd i'w brodyr o flaen ty yr heddgeidwad, gan fod y rhai hyny yn eu dilyn gyda'r floedd Milrwolaeth l' tra yn tanio o'u drylllau at fEenestr yr heddgeidwad. Bu y 'plant' yn difyru eu hunain felly am gryn ameer. Trywanwyd ugain neu ragor o eogiaid, ac yr oedd pob trywaniad yn cael ei ddilyn gan y gair Marwolaeth,' yr hwn a adseiniai trwy yr holl gwm, a chan fflachiadau oddiwrth y drylliau, tra yr oedd y bwledi yn clecian i fewn i dy yr hedd- geidwad. Pan ddechreuodd hyn nid oedd y swyddog ond newydd gyrhaedd adref yn llesg a chlwyfedig."

CYFRAITH Y TLODION. I Gan fod cardotwyr bellach yn blfi ar y wlad, a'r teimlad yn bur gyffredinol y dylid gwella y trefn- iadau trwy ba rai yr estynir cymhorth i'r anghenus, ymae yn d'lios genym yteimlai llawer o'n oarllen- wyr ddyddordeb mawr yn y papyr a ddarllenwyd y dydd o'r blaea yn Leeds gan Syr Charles Tye velyan. Dyfynwn o hono y sylwadau a ganlyn:— "Yn y dull y gweinyddir Cyfraith y Tlodion, y mae cyfreithiau Duw yn cael eu gosod o'r neilldu Wrth roddi tal plwyfol tu allan i'r tloty, gwneir math o gymdeitbas yswirol ar drael y cyhoedd, i ddynion pan gyrhaeddant dri ugain oed, ac i wragedd cyn hyny os collant eu gwyr. Ni chant felly unrhyw anogaeth i fyw yn gynil, er eu mwyn eu hunain nac er mwyn eu teuluoedd. Yn wir, y mae yr anogaethau yn groes i hyn; pa fwyaf a gynila Ueiaf i gyd a gaifE; nc 08 bydd iddo trwy yni ac hunanymwadiad dBglu digon i gynal ei hun yn ei hen ddydd lau, ni chaiff ddim; os bydd iddo wario y cwbl ar oferedd, caiff daliad eyflawn ar draul pobl oneet a hunanymwadol. Nid ydym ond yn gwawdio pobl, wrth eu hanog ar air a llafar i fod yn ddarbodus, tra mewn ymddygiad yn gwasgu afradlonedd ar- nynt, ae am deimlad teuluaidd y mae wedi ei ddarostwng i'r graddau iselaf yn y dosbarthiadau hyay sydd yn edrych o hyd am gymhorth plwyfol. Nid yw gwaith gtr yn gadael ei wraig a'i blant ond peth sydd yn cymeryd He yn gywilyddus o fynych, ae y mae gwyr a gwragedd yn ami iawn yn cydweithio a'u gilydd i daflu cynhaliaeth y teulu ar y plwyfolion trwy fod y g*r yn cadw draw. Y mae rhieni yn gwario eu henillion yn y tafarndai, ac yn troi eu plant allan yn garpiog, yn resynus, yn ddrwg eu cyflwr, er mwyn eu gwneyd yn wrth. ddrychau trugaredd mewn fEurf gyhoeddus neu braifat; yna hawlir hwy yn ol ar ol iddynt gael eu dwyn i fyny ar draul y cyhoedd, a phan ddaw eu Ilafur yn werthfawr. Y mae yr effaith ar wragedd gweddwon a'u plant yn niweidiol i'r eitbaf. Mor gynted a,, yr & dynes yn wraig wpddw, y mae boneddiges haelfrydig yn rhedeg ati, yn gosod un o'r plant dan nawdd y sefydliad hwn, ac arall o dau pefydliad srall, nes y mae y ddynea wedi ei rhyddhau o rwymau mamol, a'r mynych ddefoydd o'r aerchiadau naturiol a achlysurir gan y rhwpnau hyny, yn ymollwng i anfoesoldeb." Nid ydym yn amheu nad yw Syr Charles yn myned braidd yn rhy bell mewn rhai cyfeiriadau, teimlwa er hyny yn dra sicr ei fod yn dyweyd llawer o wirionedd teilwng o sylw.

PORTHMADOG. I PITHAU OD.-Peth od fod beiraiad, wrth feirn- iadu ar gyfieitliu mewn uyfarfod llenyddol heb fod yn mi) ell o'r lie uchod, yn methu seinio y geiriau Eunice" a Penelope." O Jddyfnder- uedd ddysgeidiaeth y fath feiraiad!—Peth od fod y fath newyddian wedi ei benodi i feirniadu, ond peth odiach fydd ei osod eto ar y faine feirniadol. -un Od.

PEN LLEYN. I CYLCHWYL LENYDDOL.—Uyctialiwyd y gylehwyl uchod vn nghapel Nant, Ddydd Nadolig. Llyw- ydd,-Parch Peter W. Jones, Peaygroes. Y prit enillwyr oeddynt,traethodau, T. G., Gam; H. J., Brynmawr; J. T., Brynmawr; Hannah Wil- liams Ellen Hughes Gramadegu, J. Williams, a J. Thom3, Gam. Barddoniaeth, Eryi Gwynedd, W. J., Pandy. Darllen a dyegu allan, M. J., Barach; R T., Smyrna; A,IT., Nant. Oyfansoddi ton H. J., Brynmawr; R. O. J., Oerddwr. Oys. tadleuaeth goriwl, Fy nyddiau a ddarfyddant (Davies). Dau got a ddaath yn mlaen, sef y Nant a Brynmawr. Y blaenaf yn fuddugol. Y br f gystadleuaeth oedd ar "Ieau, fy Mhrynwr" (.lenkins) Daeth tri chor i'r maes y tro hwn, sef Bryumawr, Rehoboth, a'r Nant Yr olaf yn fuddugol eto. Cawsant ganmollaeth uchel gan y gd. Da genym ddeall fod y gylchwyl yn para i ddal ei thir, er ei bod tuag ugain oed. Yr oedd y cynulliadau eleni yn anarlerol o luosog.- Umallur.

CWMYSIWYTH. I Y HWNWYR.- Y mae mwnwyr y lie uchod wedi bod yr wythnosau diweddaf yn dyfal gynllunio y ffordd trwy ba un y gallant gael ychydig godiad yn y cyflogau. Gosodwyd allan hysbv eleni yn gorchymyn i'r holl fwnwyr gydgyfarfod mewn man cyfleus, ac felly y bu. Etholwyd R. Morgau, hen fwnwr profladol, yn llywydd y cyfarfod, ac aetbpwyd yn mlaen yn hwylus a phenderfi nol. Yn y cyfarfod hwn dewiswyd eaith o gynrychiol- wyr, a digon yw dyweyd i'r rhai hyn weithio eu ffordd yn egnicl, nes o'r diwedd gael yr hyn oeddynt yn ofyn, sef dwy geiniug y dydd o godiad yn y cyflog, yn nghydag addewid am ragor pan y cymerai ychydig o adfywiad le yn y fasnach fwnol. Pasiwyd yn y cyfarfod hwn i gyfarfodydd o'r fath gael eu cyuhal eto yn achlysurol, a phen- odwyd J. Bardey, T. James, a J. Williams, droa hea waith Civmystwyth; J. Lloyd a J. Ball droa South; yn nghyda J. Davies a W. Burrell dros West Owmyetwyth. Bellach bydd y rhai hyn yn gofalu am iawnderau y gweithiwr. (ISALIFIAD YR YSTWYTH. Uydd Mercher di. weddaf gorlifodd yr Ystwyth dros ei cheulanau, gan nlweidio ac ysgubo ymaith lawer o btthau gwerthfawr yn y gymydogaeth hon. Dechreuoda ar ei galanaatra mor uchel a Blaen y Owm, drwy symud ymaith y bout goed ger Abernant. Ychydig yn is i lawr aeth i mewn i gae perthynol i Mr Edward Morgan, Ty'nddol, yn yr hwn yr oedd tli o wair, a chwyddodd i fyny tua dwy droedfedd o gwmpas y dâs. Yr ochr arall gyf- erbyn ysgubodd ymaith ageiniau o latheni o laniart dwfr perthynol i South Cwmystwyth Mine; aethant ymaith fel badau ar wyneb yr aton. Tua milldir yn » i lawr cymerodd ymaitn y Dont newydd, yr hon oadd yn cysylltu y ddau blwyf yn nghyd, sef Gwnws a Llanfihangel. Uyma y golled fwyaf a gafwyd eto trwy y llifeiriant hwn, ar gyfrif defnyddioldeb y bont, yn nghyda'r goet, fawr aeth i'w hadeiladu ddwy fl nedd yn ol. Aeth i mewn i ffermdy cyfagos ac i'r ystablau at y ceffylau, a chafwyd colledion enfawr ar ymborth anileiliaid. Ni welwyd y fath lifeiriast yn nghof neb sydd yn fyw yn y gymydogai-th hon.— xw,vrlch.

jYLCHWiL LENYDLOL BRYN. SIENCYN. OAK LONOINCS. II BeUaca y mae Nadolig 1880 wedi syrthto I arffed y gorphenol, wedi llusgo gydag ef lawer o ddigwydaiadau dyddorol, ac wedi ychwanegu ei gyfran at brofiad a hanes y ddynoliaeth. Y mae dUwyddiadau llawer iawn o flynyddoedd wedi eu hargraphu ar fy nghof, ac y mae proflad llawer iawn o amgylchiadau wedi ei ysgrifenu ar fy nghalon; ond yn mhlith y ewbl nis gallaf goflo yr un Nadolig mor annyddan a'r un sydd yn awr wedi pnaio. Nid yw wedi gadtel yt un argraph gysurua ar fy meddwl, a thueddir 11 i gredu ma cyffel. b yw proflad llawer ereill heblaw fy hunan. Yr oeddwn wedi bod yn edrych yn mlaen am "Nadolig Hawaii gydag aiddgarwch neillduol, ac y mae yn dobyl; mai oherwydd uchder fy niu- gwyliad, y mae fy siomedigaeth yn awr mor fawr. Fe ddymunwyd i mi Nadolig llawen" gan fwy na mwy o gyfeillion, fe ddewisais inau y moddion goreu, yn fy nhyb i, i'w dreulio, ae fe gafwyd tywydd rhagorol i'm holpio; ond rywsut yr oedd rhywbeth ar ol. Ni threuliais y Nadolig llawen a ddisgwyliaswn, ac ni chefaia ymwynhad digymysg a ddymunwn, ac nid oei genyf yn awr ond teimlbdrtu siomedig ae adgofiou eymyagedig. Dyna fy mhroflad ar ol y Nadolig, ac y mae yn naturiol i mi, mae yn debyg, ddyweyd pa beth oedd y moddion a'i cynyrehasunt I'r pwrpas hwnw, ceisiaf adrodd fy banes o nos Wener cyn y Nadolig hyd foreu Mawrth ar ei ol. Feallai na hvdd ty adroddiad ond sych iawn yn ngolwg y Uuaws, eto gan y gall fod yn ddyddorol i ryw yohydig, mi a fentraf ei adrodd.- Na throed fy narllenwyr yn feirniaid cyn i mi orphea fy ngwaith. tthodder thwareu teg i mi adrodd, a minau a geisiaf wneyd chwareu teg a phawb y bydd a wnelo yr adroddiad 3 hwy. Byddai dipyn yn hirwyntog, hw,yraeh, ond bydded "rafwch," 1y narUenwyr, "yn hysbys i bob dyo," a cheieiaf lfnau wneyd gwirionedd fy sylwadau yn warant dros eu teilvng- dod. Fe dreuliais y nos Wener gyda'm eyfeillion gartref, gan nad oedd genyf unrhyw le gwell i fyned iddo. Dyma'r pryd y mwynheais fy hunan oreu, ac, yn wir, i'r noson hon yn unig y mae i mi ddiolch am yr ychydig fwynhad a digrifwch a gefais o gwbl. Y mae yn debyg nas gallaswn ei threulio mewn modd llawer mwy syml, ond y mae yr un mor debyg nas gallaswn ei threulio mown modd llawer mwy difyr a dyddan. BorcuSadwrn, ar el ciniawa, aethum tua Brynaiencyn i fod yn bresenol yn y gylchwyl lenyddol a gynhelid yno y diwrnod hwnw Oyrbaeddais yno erbyn dechreu, a chymerais fy eisteddle mewn lie manteisiol i sylwi a gwrando. Cyahelid y cyfarfod yn y capel —hen "honglad" o gapel ysguboraidd ei olwg oddiallan a hen-ffasiynol ei ddull: oddimewn. Yr oodd yno gynulliad da iawn ar y dechreu, a chyn- nyddodd gymAint erbyn y diwedd fel nas gellir ameu o gwbl i'r cyfarfod droi allan yn llwyddiant arianol, beth bynag am ei lwyddiant mewn cyfeir- iadau ereill. Oefais drefnlon y cyfarfod, a chefais ganddi hi holl fanylion y cyfarfodydd, fel nad oedd genyf bellach ond dilyn yr arweiuydd a thalu eylw manwl i bob peth oedd yn myned yn mlaen. Mr J. R. Davies, Treborth, gwr ieuane hynod obeithiol, oedd y cadeirydd; onl rywsut bu tipyn o auffawd gyda'r arweinydd. Enw y Parch Owen Parry oedd ar y dremlen, ond person y Dr Owen oedd "r yr esgyn lawr—Owen Pury oeddyr arweinydd ar bapyr, ond Dr Owen ar air a gweithred—Owen Parry mown print, ond Dr Owen mewn gwiriouedd. Nid wyf yu meddu yr anrhydeJd o adnabod y cyfaill parchedig Owen Parry, ac nis gwn pa beth a'i lluddiodd i fod yn bresenol i lanw ei swydd. Nis gwn ychwaith am ei gymhwysderau arweinyddol, oud rhaid ei fod yn un tra egwan os yr isbsenolodd ei hun yn y dyb y gwnai Dr Owen yn well nag ef. Yr oedd yn y cyfarfod prydnawnol le da i arwein- yad da. Yr oedd y drefnlen yn un gyfoethog, a'r gynulleidfa yn un abtud; oud ya wit ni fum erioed mewn cyfarfod mwy fiat a digynhwrf, a pha un bynag ai crwir ai anghywir fy syniad, nis gallaf lai na meddwl fod y bai wrth ddrws yr arweinydd. Oher wy dd ei glaerineb ef, aeth y cyfarfod yn un claiar; a chyda'i farweidd-dra ef syrthiodd y cyf- ariod i farweidd-dra hefyd Am y cadeirydd nid oes llawer o dda nac o ddrwg i'w ddyweyd. Dang- osodd ei l'od yn foueddwr haelfrydig, yn Gymro twymngalon, ac yn siaradwr trwsgl ac afrwydd. Am y beirniaid, pump mewn nifer, y mae 1 awer o dda ae ychydig o ddrwg i'w ddyweyd Absen- oldeb y Parch Hugh Williams, Bala, oedd yr u ig beth a'i cododl ef i hynodrwydd, ae, am hyny a wn i, byrder be;rniatlaeth y brawd ieuanc Ellis Jones Griffith a wnaeth yr un peth ag yntau. Beirniad go siaradun oedd y Parch John Williams. Yr oedd yn teimlo, mae yn debyg, ei fod yn ei eglwys a'i gapel ei hun. Gwnaeth Anthropos a Mr Jenkins eu gwaith yn rhagorol. Y mae Mr Jenkins erbyn hyn yn ehedeg yn uchel, fel eryr cryf, a gwaith anhawdd i greaduriaid bychain fel myfl a'm cySelyb yw ei ganfod yn ei uchder. Gwnaeth ei waith y tro hwn i gymaint o foddlon- rwydd felna cluy waia i yr un gair grwgnachlyd yn cael ei yngan yn erbyn ei ddyfarniad. Tipyn o beth ydyw barnu corau i foddlonrwyfd pawb, ond y mae pwyll, gofal, a medrusrwydd cerddorol Mr Jenkins yn debyg o sierhau hyny bob amser. Pe na buasai am y gystadleuaeth i;ornwl, buaswn i wedi dyfod o'r eyfarfod dan yrarginp, u m .ai dyna'r un mwyaf claiar a difywyd y bum ynddo erioed. Yr oedd y gistlldlclIaetb. gorawl yn un dda dros ben, ac y mae pob clod yn deilwug i'r tri thor, yn euwedig Cor Llanberis, am eu datganiadau rhagorol. Y mae yn deilwng sylwi fod amryw- iaeth canmoladwyvn cael ei sierhau yn y drefnlen trwy fod y)ld, i gan agos bob yn ail & beirniadaeth o hyd; ond trueui oedd clywed cynifet o ganeuon Seisuig yn cael eu canu. I ba beth, tybed, y mae cyiansoddwyr Cymreig yn ddaP A barnu oddiwrth ddatgeiniaid eyfarfod Brynsiencyn, nid ydyut dda ond i lenwi bwlch pan na bydd can S.isnig wrth law. Ai tybed na chawsai y dat,geiniai,i hyu ddigon o ganeuon Oymreig a fuaseut yn llawer cymhwysach i ardal Brynsiencyn na'r rhai Seisnig a ganasant yno ? Y mae yn anhawdd genyf gredu na chawsant, pe buasai ganddyut ryw ddvmuniad am chwilio. Gresyn oedd genyf weled MrJenltins yn gwneyd oamgymeriad yn y pwynt yma. Buasai yn llawer gwell iddo adael ei ddarnau Seisnig hyd nes yr elo i ryw ardal mwy cymhwys i'w gwrando na Bryn- siencyn. Ond rywsut y mae ein datgeiniaid wedi myned mor ddarostyngedig i Ddic-Shon-Dafydd- iaetb fel na chanaut ddim o'u bodd ond rhywbeth Seisuig, ac yn wir bydd yn ofldus genyf glywed ambell i fachgen ageueth, fel y el wais yn Bryn- siencyn, yn canu darn Seisnig heb fod yu alluog, nid yn unig i ddeall ystyr y darn, ond hyd yn nod i ddyweyd y geiriau yn gywir. Wedi cael cwpanaid o de, a chael ymgom a hwn a'r llall am y peth yma a'r peth arall, 'aethum i gyfarfod yr hwyr. Y llywydd yma oedd y Parch John Williams a'r arweinydd (Dodd Anthropos. Yr oedd yr un bai ar Mr Williams vn yr hwyr ag oedd arno y prydnawn. Yn wir yr oedd mor barod i godio'i gadair a myned am dro o gylch yr esgynlawr, fel nad oedd yn hawdd deall pa un ai efe ai Anthropos oedd yr arweinydd gwirioneddcl. Nis gwn pa reswm ellir roddi dros byn. Yr oedd y capel, maeyn wir, yn annioddef.); oiawn, ac yr oedd y gynulleidfa mewn canlyniad yn myned i annrhefn ac anesmwythdra; ond nis gallaf ddeall paham na fuasai llai8 yr arweiuydd yn Ilwyddo i'w trefnu a'u .tawelu heb i'r llywydd roddi ei fys yn y potes mor ami Too many cooks tpoil the broth, medd un hen air Seiani■-» ouide? Felly y bu yn Brynsieucyn, ac os mat claiarineb oedd nodwedd cyfarfod y pryd- nawn, annhrefn oedd nodwedd cyfarfod >r hwyr. Yr un persouau ydoedd y beirniaid yma eto, gy la'r ychwanegiad o feirniaid yr adrolid a'r aarllen. Y beirniaid hyn oeddynt yr adnabyddus Ddoctor Ellis, o Fangor, y pregethwr ieuanc talentog a'r nofelydd galluog, Tfcoinas.Iohn Jones, o Langefni, a rhyw frawd dyeitkr o Wi wl N18 iallaf ddyweyd pa fath feirniaid ydoedd y ddau ddiweddaf, gan eu bod yn rhy yswiljieu yn rhy ddifater i ddyweyd llawer o'n meddwl yn gyhoeddus. Pa fodd bmag, a barnu oddiwrth alluoedd Mr Jones mewn cyfeiriadau ereill, y mae pob lie i feddwl y gwna feirniad da; ond am y cyfaill o l,erpwl, dijon yw dyweyd nad yw bod yn rhoddwr gwobr yn ddigon o gymhw- sdi r i fod yn farnwr talent. Beirniad da yw Doctor Ellis, gwnaeth a Iwadau rbagorol a gwerth "u (oft Gobeitbiaf ei glywed yn ami etc yn y cymeriad o feirniad. Y mae yn debyg mai y pethnu mwyaf dyddorol yn y cyfarfod yma oedd yr adrodd a'r darllen. Oalwyl adroddiadau rhagorol, yn enwerlig gan y cyfaili ieuanc o Lanrug, yr hwn a adroddodd "Yr Eira Glan" mor feistrolgar, a ohan R. Mon Williams, yr hwn a adroddodd Ti wyddost beth ddywed fy nghalon." Yr oedd y cystadleuaethau cerddorol hefyd yn hynod o dda, ac yn nglyn a hyn dvlw* & 1. _1 « ddyweya rnyw air am yr wieu uewjut* » i mewn iddynt. Yr oedd y dSn a faruwyd yn fuddugol yn y prydnhawn wedi cael ei hargraphu yn barod gnn y beirniad, as wedi ei rhoddi yn destyn cystadleuaeth ya yr hwyr. Gresyn na ddaeth mwy nag un parti yn mlaen; ond y mae y pw llgor yn hyn wedi rhoddi cam mewn cyfeir- iad rhagorol, ac wedi gwneuthur esiampl gwerth i bwyllgorau ereill ei dilyn. Y mae y don a fam- wyd yn fuddugol yn Brynsiencyn, yn lie aros yn >,uddiedig yn llaw y pwvllgor, wedi cael yr m. iluaug Jbiad a haeucla; ac y mae hyugidouclid ,'w hawdwr ac. yn fantais i ereill. Wrth derfynu, lymunaf bob llwyddiant i gyfeillion y Bryn yn ju hymdrechion caumoladwy zyda'u oylchwy!. Er mwyn pob peth bydded iddynt frysio It;yda'u trefniadau gogyfer a'r Nadolig nesaf. Wrth fyned adref yr oeddwn yn gallu tynn i mi fy hunan y casgliadau canlynol oddiwrth waith y dydd :-Nad yw beirniad da bob amser yn ar weinydd da—nad yw pregethwr da bob amser yn gadeirydd call-nad yw meddyg medrus bob am- ser yn siaradwr parod-nad yw ysgolor mawr bob amser yn feirniad cymhwys-ac nad yw dyn cy- foethog bob amser yn areithydd hyawdl.

Y C A WELL. li Os yw chwe' phwya o wer canwyllau yn d'od 1 bedwar swllt, i ba faint y daw canwyll losgadwy ? —I ddim. Cwynir yn mhlíth Rhyddfrydwyr mwyaf cyd- wybodol Lerpwl nad oes yma ddim digon o lafur a pharotoadau yn cael eu gwneyd yn adeg heddwch ar gyfer etholiadau, ac mai ofer yw disgwyl budd- ugoliaeth yn nydd y frwydr tra y mae y Oeidwad- wyr yn amlhau eu club rooms ar gonglau yr heolydd mwyaf public. Dywedir fod y Uuaws cyfeillion Annibynol Cym- reig sydd yn arAal gynyddol Walton, Lerpwl, wedi dyfod i'r penderfyniad mai cael addoldy yno svdd raid, neu iddynt gorlanu gyda'r Saeson. Digwylir felly mai un o'r prif bynciau yn nghwrdd chIVarterol nesaf yr "Undeb Annibynol," &c., yn Lerpwl ddechreu Ionawr fydd Capel newydd Walton." Hyderir y rhoddir oob cefnogaeth a rhwyddineb i ddechreu ar y gwaith yno heb oedi. Hen wr ffraethbert oedd yr hen Forris Owen, o Lanfairfechan. Pery rhai o'i ddigrif ddywediadau yn fyw ar g6f yr ardalwvr hyd eto. Dyn o Lan fair eisieu croesi Traeth Lafim ar drai i Beaumaris yn gofyn iddo, Morris Owen, alla'i fyn'd drwv y traeth heddyw i sir Fon P" Mi gei grynstwfflo, mi gei gryn atwfBo, wel'di G*r arall yn gofyn iddo, Alla'i gael y traeth heddyw, Morris Owen?" "Beth 'na't ti a if, dwad, ca' ti fo P 11 Saer maen oedd Morris Owen wrth ci alwedigaetb. Efe yn yr hen amser oedd prif adeiladydd yr ardal. Un tro, pan yn rhoddi d'irn newydd yu Rectory Aber, aeth gwraig y fleer gynt ar hyd plaHC i fyny uchder llofft i inspectio y gwaith. Wrth g,\h..ynilawr a gweled y dyfnder o dani, gwaedd- odd mewn dychryn ar Morris Owen, a gofynodd iddo Sut Ira'i Jawr Morris Owen bach?" Yr un ffordd a doist i fyny, yr un ffordd a doisti fyny yn union." Mae Ilawer o ddywediadau yr hen frawd hwn y byddai yu werth eu cadw. Byddai bob amser yn cadarnhnu ei atebion trwy eu hail- adrodd. Gelyn mawr oedd Morris Owen i orucb- wyliaeth y sebon. Gan ei fod wedi gwargrymu gan henaint, byddai bob amser wrth gyhoeddi yn nghapel Horeb yn arfer a dodi ei ddwylaw arfront y set fawr, pa rai a edrychent yn debycach i ddwy- law a black kid t,loves am danynt nag i gnawd dynol. Er hyn oil, diau ei fod vn hen Gristion didwyll, a'i fod ef a Mali wedi cuel eu golchi i'r olehfa ysbrydol, a'u cannu yn wynach na'r eira. Oyhoeddwyd yn ddiweddar mai y Parchedig W. Roberts yw brenin y tea-parties yn Lerpwl'yn awr. Testyn ei ara, th ddiweddaf de-parti-ydd-ol yn Bousfleld-street (P.) oedd Y Grwgnachwyr." Diau fod yno y cyfryw rai hefyd, yn ogystal a chorachod a ehynff mwyr crefyddol, yn teimlo awch ei ddywediadau. Yr oedd y parcbedig areithiwr yn ei hwyli u goreu, a phawb wrth eu bodd, ond! ond! ond Gwelwyd dau ftr o ymddangosiad pwysig taag wythnos vn ol yn ymgomio a'u gilydd yn Heol yr Eglwys. Lerpwl. UYwNlir yr edrycheut yn ddifrif- ol anughyffredin. Mcddyliwyd unwaith mai dau o'r Land Leaguers oeddynt; murmurdi ereill mai dau Fenian oeddynt yn cyiillunio sut i stormio porthladd Lerpwl (meddylddrych y Tori For- wood) oeddy t; baerai ereill mai dau Ddefodwr penboeth oeddynt yn myned i Eglwys St. Pedr i ymdd%dleii it'r esg rob ar y priodoldeb o Fair-Addol- iaeth. Beth bynag, galwyd am i ymholi i'w helynt. Wedi yr holl stwr i gyd, deallwyd ni d oeddynt neb amgen na dau lenor Cymreig yn par ablu yr hen iaith Gymraeg,—Uwilym Alltwea a Gwyn Tegai. Mae'n wir fod pwnc eu hymddyddan, er yn farbaraidd," yn grand idea, sef cynllunio y priodoldeb a gynal yn fuan rhyw fath o "Grand National Welsh Soiree," gan wahodd holl lenor- wyr, eerddorwyr, barddonwyr a'r holl wyr parch- ediJ: ereill i'r monster meeting, a daagos i'r Saeson, Gwyddelod, a'r Yscotiaid rod y Cvmry tlodion eto yn bobl foesgar, rinweddol, heddychol, a gwy- bodus, ïe, ïe, ac an'' farbarstidd a digelwyddog. Gwahoddwn hefyd arglwvddi, barwniaid, a ayriaid Cymreig i'r *yl hon, er gwaethaf Mr Cafndysgl Bentineian. Afon Mersey. PYSOOTWB. I

NANTLLE. u I ADDysG.-Mae Ysgol y Bwrdd yn y He hwn wedi pasio arholiad boddhaol et3 eleni, er nad yw y canlyniad yn y pynciau elfenol mor uchel ag yr arfereut fod. Ar certificate yr athraw y mae yr adroddiad canlynol: The result in the elemen- tary subjects uneven; grammar aud geography creditable, especially in Standards V. end VI. School very ell conducted." Ar ddydd Meroher, yr 22ain cynflsol.Mrs Darbishire,yn ol ei haddewid ddeuddeng mis yn ol, a nurhegodd y rhai llwydd- iannus yn Standards IV., V. < VI. a'r Christmas Number o'r Illustrated London News. Oynorthwywyd y foneddiges yn y rh miad gan Mr Darbishire, yr hwn a hoffai y platit yn canix vn fawr. YR YSGOL Nos. V Ilynedd, nifer yr ysgoleig- ion a dderbyniwyd oedd 17, a'r nifer a arbolwyd, 11; ond eleni y mae 41 wedi eu derbyn. Dengys hyn fod chwaeth yr ardal yn codi, a'r syched am wyhodaeth yn cynyddu a bodgwasauaeth gwerth- fawr yr atbiraw yn cael ei werthfawrogi. Tarewir pob ymwelydd gan ymddygiad boddhaol yr ysgol- eigion. — Rhiant.

BWi x a « wr t.1 KISTBDDFOD y JNADOLIO —in ngnapei Y O-EVULIVU istiaid, Swvddffynnon, y cynhaliwyd yr eisteddfod o din lywyddiaeth Mr Evan Lloyd, M.B.C.M., Tregaron. Yr arweinydd ydoedd y Parch E. Penllyn Jones, M.A., \bervstwyth. Beirniad wyd y gerddoriaeth gan Mr W. D. Phillips, Berth, Tregaron. Ymddiriedwya y rhyddiaeth, baricfon- iaeth, ac adroddiadau i'r Parch E. Penllyn Jones. Yr oedd gweithredisdau y c)farfodydd fel y c:anlyn :-Am ddau o'r gloch yr oedd yr eistedd- fod i ddechreu. Ar. eth gan y llywydd oedd y peth cyntaf. Rhoddodd Penllyn ei feirniadaeth ar yr englynion i'r sweep. Goreu, Lledrodian. Solo "Addfwyn Iesu:" goreu, Miss E. Agnes Evans, Caradoc. AdrodddMd. "Dyngarwch:" goreu, Miss A. Owens, Bronwenllwyd. Solo, Can yr Eryr: gorou, Mr John Davies, Oaradoc. Beirniadaeth Penllyn ar y c\ wydd, Daniel yn ifau'r ilewodbtrdducol, Lledrodian. Deuawd, Alm holl galon y'th geisiais:" eydfuddugol, Kra Mrs Tregoning, Caradoc, a Mr a Mrs Jones, Swyddffyunon. Adrodd," Yn foreu tyr'd i'r ysgol Sol:" goreu, Evau Jones Owens, Bron- wenllwyd. Cystadleuaeth pan gorau y plant ar M.ae't)Blodauwedi Gwywo:" y orenydoedd Oor Strata Fflorida, dan arweiuiad lIr B. Evans. Darllen difyfyr (dernyn heb ei atalnodi): goreu, Mr Jos. Owens, cyfreitbiwr, Swyddffyuuon. Gyfarfod yr Hwvr. Auerchiad gan yr arweiuydd. V ua anerchiad barddonol gan un o'r lie. Darllen darn o ryddiaeth heb ei atttlnodi, yn ddifyfyr: y goreu, Dewi Berrws, Ysbytty. Araeth ar lawn ddef iiyddiad yr oritu hamddenol:" y goreu, W. 'wen, Strata Fflorida. Solo, "'fi wyddost beth ddywed fy nghalon:" goreu, Thomas Davies, Caradoc. Beirniadaeth Penllyn ar y penillion i Ganmlwyddiant yr Ysgol Sul:" buddugol, Lledrodiaa. Triawd, "Fy anwyl augel bach:" goreu, John Evans a'i barti, Caradoc. Adroddiad, "Ond" (Mynyddog): goreu, W. Jones, Teifl- street, Strata Fflorida. Solo, "Cryd gwag fy mhlentyn yw:" goreu, Mrs Jones, Swydd- ffynnon. Adrodd, I I Y Diluwgoreu, Dewi Berrws. Pedwarawd, "Y Cusan Olaf:" Mr Tregoning a'i barti, Caradoc. Yna deuwyd at y prif ddarn corawl, Mawr yw gweithredoedd yr Arglwydd." Pedwar cor yn cystadlu, sef cor y tie, dan arweiniad Mr D. H. Jones; Caradoc, dan arweiniad Mr Tregoning; oor y Methodistiaid, Ysbytty, dan arweiniad Mr John Davies; cor yr (lWYS a'r wesieyaia yn un, dan arweiniad Mr William Ishmael. Canodd y pedwar yn odidog, pob un yn teilyngu y wobr; ond gan fod yn rhaid (J yweyd pwy oedd y goreu, dywedodd y beirniad mai Swyddffynnou ar C.M., Ysbytty, oedd gyd- (uddugol. Yna arwingwyd yr arweiuyddion gan Miss Williams, Ffos, a Miss Owens, Bronwenllwyd. Rhoddodd hyn derfyniad ar weithrediaoau y dydd. Oafwyd cynulliad lluosog, diwrnod ffafriol, a chafwyd swm hardd o arian yn weddill.- Qohebydd

1. BImDJlILEBT. UNDBB IJIENYDDOL BBTHANIA A BEDDOELIRT.- Koa Sadwrn Nndilig, cynhaliodd aelodau yr undeb liwn en cyfarfod blynyddol yn Ysgoldy y Bwrdd. Llywyddwyd gan Mr J. Roberts, Post-office, Beddgelert. Wedi cael anerchiad byr ar natur ac amcan y cyfarfod gan y llywydd, galwodd ar y Beddgelert alee Party, dan arweiniad Mr G. Thomas, Board School, yn mlaen i ganu. Enill. wyd y gwobrwyon fol y canlyn :-Celfyddyd, tyllu (sifting). Cynhaliwyd y gystadleuaeth hon am dri o'r gloch prydnawn y dydd crybwyllsdig ya playground yr ygoldy. Daeth nifer mawr o bobl yn nghyd i'r lie, ond ni chaed ond dau ) n fedd- iannol ar ddigon o wroldeb i ymgystadlu yn mhresenoldeb y lluaws edrychwyr, sef Mr D. Wil- liams, Gwvnant-street, a Mr E. Wil'iams, Tan-y- rhiw. Dyfamwyd y wobr flaenaf i Mr D. Wil- liams. Yn nesaf, "Llwy bren: goreu, Mr O. Jones, Smith-street. "Fion goUen:" goren, lAr G. Evans, Frondeg. Menygcochddu:" gorea, Miss A. Davies, Sgin -terrace. "OrFogwlanen:"t goreu, Mrs E. Williams, Bulkeley-terrace. Anti- macassar: gOleu, Miss M. Williams, Smithfield House. Cerddoriaeth,-solo, Y Llongddryliiad;" daeth dau yn mlaen i g.stadlu, sef Mr G. Wil- liams, Smithfield House, a Mr W. Matthew, Smith-street, a gwobrwywyd y ddau yn gyfartaL Barddoniaeth, "Teitlau yr Arglwydd lesu:" goreu, Mr G Evans, Frendeg. Englynion, "Treigliad y geiniog:" goreu, Mr J. Owen, Hill-street, Caernarfon. Holiadau, "Hanes kbraham," cyfyngedig i rai dau 15eg oed. Ateb- ion goreu, Miss A. Roberts, Meirion-terrace; 2il oreu, Mr D. Jones, Glangwynant. Crynhodebau Hanes y bachgen Samuel, cyfyngedig, i ferched ian 20 oed: goreu, Miss A. Roberts, Meirion. terrace; 2il, Miss C. Jones, Glangwynant. Eto, "Haues Arch y Cyfamod:" goreu, Miss A. Roberts, Meirion-terrace. Traethodau, Sectau y Beibl." Daeth pump i law. Goreu, eiddo Mr J. Evans, Cwiacloch. Pa fath addysg a ddylai merched Cymru gael mewn trefn i wneyd gwragedd defnyddiol a rhinweddol." Cyfyngedig i ferched. Goreu, Miss M. Williams, Smithfleld House. "Ar- ferion drwg yr oes, a'u dylanwad ar gymdeithas." Oerbyniwyd tri chyfansoddiad, sef eiddo Mr J. Evans, Cwmcloch; MrJ. Jones, Bryn-y-bedcL Nantgwynant; a Miss M. Williams, Smithfield House. Barnwyd Mr J. Evins a Mr J. Jones yn. gyfartil oreu, a Miss M. Williums yn all.-Uskrt.

UmUtlB. TF- I"t_- RITHOIITAD nWRDD IBGOL. VJYRARFOD VYW- HYRPUB. Y mae chwe' blynedd, bellach, wedi llithro dros ein penau er pan ffurfiwyd y bwrdd uchod yn mhlwyf Talyllyn, ac y mae yn awr yn bryd i ni ddewis personau i'u cynrychioli arno am y tair blynedd dvfodol. Llwydiasom i ffurfio y ddau fwrdd o'r blaeu heb etholiad, ac telly arbed- wyd cryn lawer o goetau. Ar y ddau hyny eis- teddai un i gynrychioli y Wesleyaid, un dros yr Annibynwyr, un dres yr Eglwys Wladol, a dau dros y Methodistiaid; ae yr oedd pedwar ohcnyut yn aelodau ohono o'r deehreu hyd yu awr. Tyb- iwyd eleui eto y gallcsid cerdded yn yr un llwybr, a thrwy hyny oogoi costau etholiad. Gwnaed parotoadau at hyny. Galwyd cyfarfod cyhoeddus nos Iau diweddaf, dau lywyddiadth Mr Evan Griffiths, Cambergi, yn Ysgoldy y Bwrdd, Corris. Ar ol pasio pleidtais o ddiolch>:aiwoh i'r hen fwrdd, cuegiwyd ac eiliyyd ein nod yn dowia bwrdd nowydd ar yr un eg'.vyddor a'r byrd iau o'r blaen, sef ar yr egwydltor enwadol. Cynygiqyd a chefn ,gwyd gwelliant, sef ein bod yn dewis y bwrdd ar egwyddor aneuwadol. Ar ol cryn lawer o ddadJeu, ac o siarad hollol anmherthynaHol gan rai perionau, cynygiwyd dau berson i'r cyfarfod i gynrychioli yr ardal ar y tir aaenwadol. Ond gan fod y cynygion hyn allan o dretn, rhoddodd y llywydd y ddau benderfyniad cyutaf at lais y cyfarfod, a tbrcdd y fantol i'r llawr o blaid yr egwyddor enwadol. Dadleuai y naill blaid a'r llall ragoroldeb y cynllun anenwadol fel ideal, ond dadleuai y mwyafrif nad oedd mo d gweithio y cynllun allan yn ymarferol, ae apeliasant unwaith ae cilwait, at y blaid houo am ryw gynllun trwy ba uu y gallent gael llais y trethdalwyr heb fyned i etholiad, ond ni chafwyd un o gwbl; eu hunig atebiad oedd -etholiad Yna aed i ddewis per- sonau yn ol y cynllun a fabwysiadwyd gani cyfarfod, sef pob enwad i ddewisei g-nryehiolydd. Dylaswu ddyweyd fod y gwahanol enwadau wedi dewis eu dynion eyn y nos in hon), ac yn ol y dewisia-lau hyny cynygid Mr Owen, Brynawel (eadeirydd y ddau fwrdd blaenorol), i gynrychioli y Wesleyaid; Mr H. Owen, Dolgoed, a Mr Evaa Wil iams, Brynafon (hen aelodau), dros y Metho- distiaid; a Mr William Williams, Abercwmeiddew, dros yr Annibynwyr. Anogodd y llywydd y parti arall i gynyg eu dyniou yn awr, fel y byddai eu cynygion yn rheolaidd, ac y gallai yntau. eu rhoddi at lais y cyfarfod, ond gwrthodasant wneyd hyny. Dygodd rhai ohonynt gyhuddiad yn erbyn y Methodistiaid, sef fod dylauwad an- nheg wedi ei arfer yn ffafr yr hen fwrdd; a dad- leuwyd, o'r ochr arall, eu bod wedi cael perffaith chwareu tdg yn eu dewisiad. Modd bynag, rhoddwyd y pedwar uchod i fyny, a phasiwyd hwy trw; fwyafrif mawr. Gan na chvnygiwyd aelod yn rheolaidd dros yr Eglwys Wladol, a bod y parti anenwadol yn beuaerfyuol o gelslo carlo fita datt cynygiedig i fuddugoliaeth, nis gallwu welod dim. yn ein haros ar hyn o bryd ond etholiad. Dad- leuai y blaid ddiweddaf fod yr hen fwrdd wedi rhoddi gormod o gostau ar y plwyf vn ystod ea teyrnasiad, a dadleuai yr hen fwrdd a'u pleidwyr nad cydymdeimlad a'r trethdalwyr dan faich y trethi oedi wrth wraidd y gwrthwynebiad hwn, oblegid yr oeddynt hwy eu hunaiu am ychwanegu y costau hyny, trwy eu pecderfyvsiadi fynu myned i'r poll. Felly y terfynwyd un o'r cyfarfodydd mw af cynhyrtus a gynhaiiwyd yn ein hardal er's tro maith, ar ol tlllu diolchgarwch i'r llvwydd. Cymer yr etholiad le ar yr 1 leg o'r mis nesaf. CYFARFOD PRBIIBTFLU. Nos Wener, Dydd NKdolig, a'r Sabboth, mwynhaodi ein hardal yn helaeth o wleddoedd yr efeugyl. Y rhai a hulicnt y byrddau i Methodistiaid Corris ac Aberllefeni oeddynt, v Parchn D. James, Llaneurwg; W. J,mes, Aberdar; J. Williams, Bangor; Griffith Parry, a Principal Edwards. Yn mysg Wesleyaid Moiiah gweinyddai y Parchn D. Young ac R. Jones, Abermaw. _.n_

GKOJiio, ger uinarua. ..i ii —11. L a (;ynnanwya Cviariuu ixouyuuoi vu y no ucaoa y Nadotig eleui fel arfer er's tua deunaw mlynedd bella h. Oymerwyd y gadair lywvddol gan y boneddwr parchus Mr J. Vaugtiau Jones, Groea; ac wedi cael araeth agoriadol ganddo, awd drwy y program catilynot --Auerchitidau gan y beirdd,— Mri Elias Edwards, Kvan Williams, loan Cynwa], ac Asiedydi o Walia. Adrodd, "Gomer a Gwen:" goreu, Mary Grace Hugh s; 2il, Thomas Davies Sydd, Mary Jane Hughes. Can gan 31iss Mary Jaue Hughes. Beirniadaeth Mr J. V. Jones ar v Uawys jrifau: goreu, D. Jones. Can gan loan Cynwal. Beirniadaeth Mr J. V. Jones ar ysgrifenu y Psalm 117: goreu, M. J. Hughes, Groes. "Cenweh glychau'r Nefoedd goreu, Thomas Davies; 2il, M. J. Hughes. Beirniadaeth v Parch M. Williams, Dinbycn, ar yr englynion i "Aton:" goreu, Mr Robert Hughes, Br.nsien- cyn, Mon. Can gan Mr T. R Jones, Dinbych. Beirniadaeth Mr J. V. Jones ar y cyfleithiadau: goreu, Richard Hughes. CdIIU." Gwna bobpeth a wnei fel Oymro pur:" goreu, Mr John Salisbury. Beirniadaeth ar yr hosanau: goreu, Miss Jennett Edwards; 2il, Miss C. Edwards. Araeth ddi- tyfyr ar y testyn "Hunan:" goreu, Mr Robert Roberts, Tan-y-rhiw, Groes. Ton gan y côr. Beirniadaeth Mr Price ar y cyfleithiadau "Gwir Gymeriad Balaam: goreu, Mr Isaac Davies 2il, Mr John Davies. Felly diweddwyd cyfarfod y prydnawn —Dechreuwyd yn yr hwyr drachefn am chwech, a llyw ddwyd gan yr un boneddwr medrus. CaiwrQ anerchiadau doniol gan Elias Edwards, Evan Williams, ae Asiedydd o Walia, ae awd trwy y ihaglen ganl.nol:—Can gan IoloDdu. Beirniad- aeth ar y traethodau "Ariangarweh:" goreu, Mr Isaac Davies. Adrodd "Y dyn gramadegol:" goreu, Miss Elizabeth Jones; ail, Miss Catherine Elin Davies. Canu ton ar y pryd goreu, Mr T. R. Jones tt'i gyf(.iliion. Areithio ar Y Cyfarfod Llenvddol:" goreu, Mr John Davies, Saron; ail, Mr R. Roberts. Canu "Bryniau ban Meirioaydd: goreu. Mri. Griffith Griffiths a John Hughes. Ysgrifenu englyn a ddarllenwyd ar y pryd: goreu, Miss M. S. Davies, Rbydgaled. Beirniadaeth T traethodau, Gwyleidd-dra:" goreu, Miss E. D. Davies, Abergele; ail, Miss Owen, Rhuthyn. Canu yr "Hen 50ain:" «oreu, Cor Xmt^lyn. Can gan loan Cynwal Ton gau y cor. Beirniadaeth r traethodau, "ï niwald o esgeuluso ein cydgyn- nnlliad i fodilion gras:" gore MrT C. Mortimer (Iolo Aled), L ausannan ail, Mri. Thomas Evans, Pentrefoeias. a Joseph Williams, Lerpwl. Canu Nant y Mynydd:" goreu, Cor Nantglyn. Daeth y gj stadleuaeth hon a gwaith y dydd yn y Groes i derfyn. Talwyd y diolchiadau arferol cyn gwas- garu. Beirniaid y canu, traethodau, barddoniaeth, &c., oedd Ur J. Price, Llanddewi, Llanrwst; yr aieitho, adrodd, &c., Mr R. Griffith, Dinbych, a'r Parch D. D. Richards (Beremwyeon), Nantglyn. Arweiniwyd gan Mr D. Davies, Rhydgaled. Cafwyd cyfarfod da, adeiladol, allwyddiannue.- Ap Rhisiart.

"Y RHIAN DEG 0 YSTRAD TYWI," gan BERIAH GWYNFB EVANS, Nofelydd Cenedlaethol Cymru. Dechreuir ei chyhoeddi yn y Qentdl Oymreig, Ionawr 27ain, 1881. Cynwysa CYFAILL YR AELWYD bob wyth. nos Ffug chwedlau, hanesiaeth, bywgraphiaetk, cerddonaeth, gwobrau, &c.-Addysg a dyddan- wt h i bawb yu y teulu. Pris lg. 5-4-i".x

0 DYNER NOS! 0 DYNER NOS! NEt LEF I 0 DDYFNDEROEDD NA.TUR. Ostegol nas! Wyt yn nosau'r terfynau pell; Trwy'th ddrych mae ffydd yn gweled tros Y gorwel draw yn llawer gwell. I fynu'r wyt yn troi fy mhen I edrych tua thecach gwlad A'th law yn ol yn tynu'r llen Sy' rhyngwy 'n awr a thy fy nhad. 0 dyner nos! 0 na bae'm bron yn meddu'r hedd A fedd y seien feohan, dlos, Sydd yna yn addurno'th wedd. 'R wyt ti yn mholl, O seren faoh, Uwchlaw trallodau'n daear ni; A'th drem yn hardd, a'th fron yn iaoh, Tra arall yw fy nhynged i. Wyf ar fy nhaith alm fferauln wan, A'm meddwl mewn rhyw 'storm o hyd; A mynych wyf yn rhodio dan Orthrymder ysbryd yn y byd. Braidd mae fy nhroed, un awr, yn rhydd Heb lynu yn nyfnderau'r ffos; Gafalon yw fy maich y dydd, A'u delwau yw fy mreuddwyd nos. Mi garwn fyw yn ngwlad y ser A chysgu'n eu 'stafelloedd clyd, A chael am unwaith freuddwyd per, Y fath nas ceir mewn 'stormus fyd. Tyr'd seren-au,-el, tyr'd i lawr, A ckwyd fi ar dy edyn fry, 0 fyd y gorthrymderau mawr I g6i y Dwyfol, yna sy'. • Lie crwydra caf hyd deg rodfeydd, Lie ni roes anadl llygredd chwyth; A byw ar nowydd olygfeydd Nas blina'r llygad arnynt fyth. Rhag. 20, 1880. DEWI WYN 0 ESSYLLT. I

JOHN CHARLES, I Cyntaf-anedig Mr Samuel Evans, Bangor. John Charles bach bellach f o byw,—anwylais Ef wyn olwg heddyw Gan ei f tm y gwynaf yw— Gan ei dad gwyned ydyw Golwyn Bay. Y HYFYR. I

Y FERCH DWYLLEDIG A'l BABAN. I BIl'm unwaith, do, yn eneth hardd, Fy maban tlws, | Yn destyn can i lawer bardd, Fy maban tlws, Edmygu ID liegwoh 'roedd y wlad Ac ymfulchiai mam a nhad, New hudwyd fi trwy erobyll frad, Fy mabau tlws. Fel merch rinweddol, bur mewn moes, Fy maban tlws, Y molid fi yn moreu fees, Fy maban tlws, Y meddwl am fy ughartref clyd Yn ddyeithr i ofldiau'r byd Sydd fel yn agor briw o hyd, Fy maban tlws. Yn Lwr mae'm rhiaint yn eu bedd, Fy maban tlws, Aclilvsur fu'm i wywo'u gwedd, Fy maban tlws; Nis gallaf fi fod mwy yn lion Cau's yn fy nhaflu mie y don A diniweidrwydd ar fy mron, F, misban tlws. Addawortd un f'amddiffyn, do, Fy mbau tlws, Ei eiriau teg sydd yn fy ngho', Fy maban tlws; Mawu gofid y'm gadawodd i Anobaith yn gotdoi bob tu- lieb le drwy'r byd i mi a thi, Fy maban tlws. ah,, w agle mwy yw'r byd i mi, II tlws, Y (U, i th fagu di, y nn i .autlws fiii. V yn dy gryd, A hyd o hyd, Fe ie- :Is sy'n gwywo mryd, Fy ILA -an tlws. F' y nghalon mwyach gaiff fy Nuw, O dan fy ughur, Os rhoes y bradwr i mi friw, A'i bicell ddur; Fe wrendy Ef weddiau th fam, Gwna fy amddiffyn rhag pob cam, Nes deio'r awr y caf rhoi Ham I'r Rwynf)d par. n- Porthmadog. malit HIPION.

AT Y BEIRDD. I OYMEUDWY.-Gloewlas, Sychedig, Wyn Tegai, Machraeth Mon, Llwyd o'r Nant, Glaslyn, Na: raorydd, R. O. Machno, Glan Llyfnwy, Y Myfyr, ttobyn Ddu Eryri, Anarawd. HBB POD YN GYMBMDWY. -Mynwent Henafol Llanbeblig, Beddargla. h Mr W. E. Rowlands, Hiraeth am fy agwla,j," Englyn cyflwynedig i Mr Evan Williams (hysbvsiad), Ar ddiwrnod y rhent, "Cadeirio" tirweinydd, &c,, Oriau maboed Lizzie, "Hydref," Bliglyn i'r garddwr, E-aglyn- Y Cysgwr yn y cwrdd, Gweddi am faddeuant (cyfaddasach i gyhoeddiad crefyddol), Haf y flwyddyn 1880, Oydymdeimlad a Mr a Mrs T. Jones.

HARRI TEWDWR Y CYMRO, a'r modd y daeth yu HENRY VII., BRENIN LLOEtJR. Gwel "Y RHIAN DEG 0 VSTRAD TYWI," gan BERIAH GWYNFR EVANS, Prif Novelydd Ovrnru. Dechreuir cyhseddi y nofel ddyddorol uchod yn y Genedl Qymreig, lonawr 27ain, 1881.. "HawjfrtililtyMerched" ydyw cael TBNBWYDD liDL brieiau Liverpool gan E. Parry, Market-square, >en-y-groes Arbedir trwy hyn O)iwo'ohoiniof ya 04459-j.

LLEWELYN A GGROiNWY. ( Llewelyn.—Dydd da i ti, Goronwy. Goronwy.—Ao i tithau, Llewelyn. Beth sy'n bod heddyw P Llew ell n.-Wel, a dyweydygwiritt, does genyf fi yr un neges neillduol; ond dydd adwrn tarewais ar Robert, Ty'nllan, blaenor Rhydymwyn, a dywedai y byddai yngalw gyda thi rywbryd boreu ddydd Llun; ac mi wyddost ti oystal a minan y bydd gan Robert rywbeth i'w ddyweyd bob ainser ag y bydd yn werth gwrando arno,-a d'od yma ddarfu i mi i gy- farfod Robert. Goronwy.-Ti a wnaethost yn dda ddyfod, oblegid bydd yn dda iawn gan Sian a minau dy weled bob amser. Y mae tipyn o amser er pan welais i Robert:; ond ryw ddiwrnod yr wyth- nos ddiweddaf bum yn ceisio ganddo brynu ychydig o ddefaid genyf, ac mi addawodd ddy- fod yma heddyw i'w hedryoh. Llewelyn,-Sut yn y byd yma y mae Robert yn medru cadw trefn ar eglwys Rhydymwyn; ni welais i erioed neb mor afrywiog eu tymher ag yw aelodau yr eglwys hono. ,Ioron,vy.-Nid wyf fi yn gwybod am neb a allasai eu trin ond Robert. Llewelyn.- Y peth sydd yn fy synu fwyaf yw, sut y mae neb un yn gallu trin pobl mor afryw- iog ag yw aelodau eglwys Rhydymwyn. Ooronwy.—Y mae gan Robert ddawn neill- duol i hyny, a gwyn fyd na fa'i y ddawn hono gan un blaenor o leiaf yn mhob eglwys. Llewelyn.—Gwir a ddywedi, ac "Amen" meddaf finau i'th ddymuniati. Goronwy.-Digwyddodd rywbeth digrif iawn yn yr eglwys hono. Yr oedd dau nou dri o frodyr yn cael eu cyhuddo o fod yn ormod o gyfeillion i'Syr John Heidden. Addefai dau o honynt eu bai, ond ni wnai Ifan, Ty'n-twll: yr oedd efe yn wr rhy fawr i addef fod ynddo ef unrhyw fai; a gwadai yn haerllug ua fu efe erioed yn tiin Syr John Heidden ond at hyd breichiau, ac nis gallai neb brofi ei fod ef YD gyfaill mynwesol iddo. Druain o'r blaenoriaid Yr oedd ganddynt dystiolaethau, ond fod y tystion yn nacau d'od yn mlaen. Nid dyn hawdd i'w droi o'r neilldu yw Robert, y blaenor, os bydd efe yn barnu ei fod yn iawn; a chaiff y neb a geisia ei dwyllo dal am eu gwaith, yn nghyda Hog. Llewelyn.-Ond beth a ddaeth o Ifan, Ty'n- twll ? Ooronwy.—Gwyddai Robert yn dda pa fodd i gyrhaedd ei amcan yn uniongyrchol. Yr oedd ffair ddydd Ma with yn Llaiiileifion a gwyddai y byddai Ifan yn y ffair, a gwyddai hefvd gyda pha dren y dychwelai, a phenderfynodcf itobert ddychwelyd gyda'r un trgn a phan yn disgyn yn y station gwelai Robert ei frawd Ifan ar y platform yn cario Syr John Heidden, ac yn gwegian dan y pwysau. Dywedai yn goeglyd wrth Ifan, Y mae Syr John yn drwm iawn; y mae dy goesau, Ifan, yn rhy weiniaid i'w gario. 'Does bosibl dy fod yn myn'd i wadu dy gyfeillgarwch & Syr Juhn byth mwyach;a 'doedd gan Ifan druan ond llefaru fel y mudan trwy arwyddion, a chafodd yr eglwys drwy hyny waredigaeth o'i blinder. Llewelyn.—Siaradwch am y drwg ac efe a ymrithia i chwi. Dacw Robert yn dyfod. ■ Ooronwy.—Robert bach, pa fodd yr ydych ? Y mae yn dda genym eich gweled. Robert.-Ac y mae yn dda genyf finau eich gweled chwithau a Llewelyn: bydd yn bleser mawr genyf eich cyfarfod bob amser, ond nid mor bleserus a heddyw. Llewelyn. -Pa'm heddyw ? Rubert,-Am y bydd tipyn o ymddyddan am yr achos crefyddol yn adeiladol. Yr ydym yn profFesu fod achos lesu Grist yn agos iawn at ein calonau; 80 yn ol y broffes hono dylem wneyd ein goreu i'w wneyd yn effeithiol, a 'does dim mor effeithiol a phregethu da. Ooronwy.—Beth sydd ar ddyfod allan, tybed ? tiobert.-Dim neillduol, ond hyn,—yr oedd acw wr ieuanc o'r Bala yn pregethu ddoe, ac yr oedd o yn dynwared y Doctor. Liewelyn.-Ni waeth iddynt heb geisio,—nis gallant, er ceisio, wneyd fel y Doctor. 'Does dim ond un Dr Edwards, ac ni fydd dim ond un ychwaith, er mor, ami ei ddynwaredwyr. Ooronwy.—Gresyn o beth na fyddai doBbarth yn Athrofa y Bala, fel athrofeydd ereill, yn dysgu y pregethwyr i areithio. Llewelyn.-Os ydyw y pregethwr wedi ei anfon, y mae yn siwr o allu areithio. Bobert.-Goronwy sydd yn iawn. Os ydyw dyn i fod yn bregethwr effeithiol, rhaid iddo nid yn unig ddysgu mater ei bregeth, ond rhaid iddo ddysgu pa fodd i ddyweyd y pethau yn y modd mwyaf effeithiol i gyrhaedd y gwrandawyr. Y mae y pregethwr sydd heb astudio y pa Jodd i ddyweyd ei bregeth yn gwneyd cam qg Ysbryd Du". Ni ddaw Ysbryd yr Arglwydd i weithredu yn rymus hyd nes y bydd y pregethwr yn defnyddio areith- yddiaeth o'r radd flaenaf; a dywedaf, yn mhellach, gwatwor Duw yw gwneyd llai. Lleiveliln.-Yr oeddwn i yn meddwl mai Ysbryd Duw oedd yn rho'i areithyddiaeth. Robert. -Nage. Y mae yn rhaid i'r pregeth- wr ddysgu areithio. Yr oedd ein pregethwyr mwyaf enwog, hen a diweddar, yn astudio areithyddiaeth, a dyna pVm yr oedd rhai ohonynt mor 11 wyddiannus. Yr oedd John Elias wedi dysgu elocution, drwy efrydiaeth galed; a byddai efe bob amser yu tmddodi ei bregeth i'w glywedig.ieth ei huu, ac yn cywiro ei hunan wrth seinio rhai geiriau, er mwyn eu gwneyd yn fwy effeithiol. Nis anghofiaf byth un tro pan yn Sasiwn y Bala. Yr oedd John Elias i bregethu am ddau o'r gloch. Prysur- odd fwyta ei giniaw, ac aeth i'r ardd i areithio ei bregeth, a phregeth anarferol o effeithiol a drodd hono ar y Green; ond yr oedd a fyao yr areithio yn yr ardd k llwyddiant y bregeth hono. Llewelyn. -Robert, a ydych chwi ddim yn cablu "wrth ro'i areithio o fwy o werth na gwaith yr Ysbryd P Bobert.-Y mae yn wirionedd diymwad mai gyda'r areithiwr goreu y daw dylanwadau yr Ysbryd. < Goronwy.-Yr ydwyf fi yn ofni am ein pregethwyr sydd yn codi—y maent mor ddiyni a difywyd: y mae ganddynt bregethau da, ond yn cael eu traethu o ganol yr iâ. Robert.-Y mae Athrofa y Bala yn dda, ond y mae hi yn waeth na di-fudd os na ddysga hi ei hefrydwyr i areithio. Llewelyn a Ooronwy.—Dydd da, Robert. Diolch am eich cwmni ao am eich sylwadau. COFNODYDD. I

MOELFRE. Cyuhaliwyd cyfarfod llenyddol yn y lie uchod Ddydd Nadolig. Llywyddwyd gau y Parch J. Robinson, Trebrys Beirniad y rhvddiaeth a'r far(idoniaeth,-v Parch H. Oernyw Wilkams, Cor- wen y caau, Mr W. Roberts (Trevorfab), Garth, Rbiwabon yr areithiau, adroddiadau, a'r darlleu- iadau, Mr W. Frice, ';iil«nrh»iadr Mr J. Jooos, Hwlchydongey, a Mr It Morris, Llansilin; y llaw- ypgrif, Mr R. T. 44ough, B.S., Moelfre; gwaith celfyddyd, Mrs Edwujrds. Oddiarllyn, a Mrs Wil- liams, Berthlwyd; a b.:irni ui y fton, Mr L. H. Kichards, Moelfre. Erillwyd gwobrwyon gan y personau caulynol: Annio Gwilym, Owen Ellis, John Davies Cefn-cauol, Llansilin; C. Owen, a'r Gyru Parti, dan arweinial Mr J. Davies, Moelfre.