Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
14 erthygl ar y dudalen hon
LLITH O'K AMERICA. I
LLITH O'K AMERICA. Ni waeth i mi heb golli amser i roddi fy rhesymau dros fod mor hir beb ysgrifenu y tro hwn-digon yw dyweyd fy mod wedi fy ngorlwytho & gwaith arall, ac nad oedd modd i mi wneyd yn gynt. Er mwyn bad yn weddol gryno, 08 nad yn fwy dy- ddorol, dosbartbaf fy nodiadau fel hyn: — TRO TMA AC ACW AR T MOR. Aethym ar hyd llinell y Pennsylvania R. Et gan droi a throsi tel., barnwn yn oreu hyd Philadelphia. Helwais yn Johnstown, a cliefais fy hen gyfaill y Parch E. W. Jones (Tal-y-sarn gynt) yn iach a chysurus iawn. Ceir yma adeilidau newyddion yn mhob cyfeiriad, a'r ymtudwyryn d.>lifo i mewn. Treuliais rai oriau yn Altoona, tref yn ughanol yr Alle'^henies, wedi dyblu er pan wyf yn coflo. Yma y gwneir cerbydau rheilffyrdd Pennsylvania. Bhyw s uth o Gymry a ellais gael allan, ac un yn awr yn grefyddol, er fod pob un wedi bod yn aelodau gynt. Nid oes yma un g vasanaeth Oym- Teig, a cheisiant hwythau roi hyny yn esgus dros fyw fel v gwnart. Hhyw hanner awr a gefais yn Ha risbrook, prif dref oin talaeth. Un Cymro a welnis yma, a hwnw ya ngvasanaeth y rheilffyrdd. Dywedai ef fod amryw Gymry yn nghylchoedd y ddinas, ond ni wyddai mddim moddion Cymraeg vn ea mysg er's tre. Felly hefyd yr ydoedd yn Heading amryw Gymry yno, ond ychydig sydd yn myned at y Saeson. Anfonant eu plant, ond •roaunt hwy gartref, neu dilyuant ryw oferedd. Ffeithiau fel hyn sydd yn peri i'm calon losgi dros fy rightnedl, a dymuno am iddynt mgasglu t n fwy at eu gilydd. Treuliais Sabboth Ioylryd yn Sating. to. Chwarelwyr sydd yma fwyaf o Carmel a Hethesda, Llanddeiniolen a Llanberis, Ffestiniog a Ohorris. P/egethais fwy i'r chwarelwyr tra yr. y Bala yn yr Athrofa nag i un dostarth arall, ond dyma y tro oyntat i mi gael treulio S ihboth yn eu mysg yn Jr America. Gwelais yno lu oedd yn fy adnabod fel y Bachgen penddn" Y maent hwy a rainau wedi uewid, Daetbym dydd LInn i'r gladdfa i welad cofadail Mr W. J. Parry, eh war- elwr a phercnenog chwareli. Dangos odd ei fod vn gyfaill i chwarelwyr trwy gyfranu at eu cynorth- wyo yn amø ir y sefyll allan hir-gofus. Oododd ei anwyl weddw gofadail ardderohog iddo, gwerth agos i ill o ddoleri. Brodor o Lauddeiniolen ydoedd. Yma gorwedda Mr John L. Jones, brodoro Beaumaris, yr hwn oedd yn briod a merch yr heu ddiacon ffyddlon Mr Pierce Jones, Ffea- tiniog. Ccir yma fedd Mrs Jane Hnghes, gwraig Mr Hugh Hughes, a merch Mr David Griffiths, architect, Bangor. Y mae amryw ereill o Gymry yn gorwedd yma nad wyf wedi cymeryd nodiad am danynt. Treuliais yma wythnos hyfryd yn hen gattref Mr Parry, yn agos i Danielville. Ge'wais i weled David Thomas, Ysw., ar gals eifab ac yntau. Dyma yn debygol y Cymro cyfoetbooaf yn yr Amerioa. Er ei fod ef a'i briod dros bedwar ugain, y maent gyda eu gilydd yn yr Vsgol Sul bob Sabboth. 8ofaiofyvngymerydmewuceibvd o gylch Oabasangua gan yr hen Gymro mwyn Mr f Emmanuel, o Lansawei, yn Mo-ganwg. fte. gethais i dorf o Gymiy parchns iawn yn yr hwyr. Sabboth nodedig o hyfryd a gefais gyda Chymry Bangor. Yr oedJwn yn lletya gyda Mr Richard Williams, o gymydogaeth Bethesda. Dyn caredig yw Mr Williams. Gwnaeth ei ran i gadw y capel hardd sydd yma rhag cael ei werthu Y mae ei briod yn chwaer i weddw Mr Evan T omas, Mor- peth Buildings, Birkenhead. Oyd -una hi a Mrs Boberts (Lyda Griffiths, gyntoOlaughton, a merch Mr W. Griffiths, Oo'gella ) i'w gwneyd yn dded- wydd iawn. Owelais yno fab i'r Hen Broph- wyd," a llu ereill use gallaf end. Wedi treulio cryn amser yn nwfr y mor, yn Cape May, a chael gwellbad mawr, treuliais rai dyddiau yn Philadel- phia, gyda Mr David Jones, Redcross-street, sydd ynfwy h "abya va neb ya hanes y Oymry; a Mr D. T. Davies, Custom House, brodor o Owmaman, sir Gaerfyrddin, a hen gyd-chwareuwr a'r Parch Mr Morris, Pont y-pridd. Pregethais nos Sab both mewn neuadd \'r Oymry, a daeth cryn nifer yn nghyd ar fyr rybudd. Treuliais gryn amser gyda hiliogaeth yr hen Gwaceriaid Cym- reig ddaeth i'r wlad hon agos i ddau can' mlynedd ya ol. Y mae genyf wmbreth o hanes am danynt. Dichon, os caf fyw, y cyhoeddaf y ffeithiau dyddorol hyn. Ar ddymuniad amryw gyfeillion, cyhoeddais lytbyr Saesoneg ar y mater yn un o newyddiaduroj eh din lS, a chlywain Iddo gael 61 att-gyhoeddi yua Nid ydyw yn cynwys y degwm o'r ffeithiau sydd genyf. Yn wir, teimlwn rhyw las ryfedd yn myned troswyf pan y cydiwn mewn hen ysgrifen o 150 i 200 mlwydd oed, mewn Cymraeg da o Feirion, a Diabych, a Maldwyn, so Arfon. Y mae'nt i bob hanesydd yn wir werthfawr, ac yn dangos yn amlwg nad ffug yw "y Oymry a Wil- liam Penn." Rhaid i mi newid fy nodiadau. DTMHAD TMPTOWTB. Ni welaii erioed y fath dyrfaoedd o bob cenedl ac iaith. Tra yr wyf yn ysgrifenu dyma y newydd fod dwy ill a banner wedi glanio yn New York, a rhai ngelnlan yn Philadelphia. Dysgwylir rhyw ddeuddeg cant trwy ein dinaa heno. Er pin yr ysgrifonais o'r blaen yr wyf wedi gweled miloedd, ac yn eu mysg ddegau o Gymry. Y mae llu o Gvmry Glandwr, Pentre-cestyl), a Mynydd Bach wedi cyrhaedd i'n dinaa ac ymaelodi yn ein heglwvs. Y mae swn tyrfa yn dyfod o hyn i'r gwanwyn; ond i'r Gorllewin y mae mwyaf yn myned. Yr oeddwn ya pregethu mown eglwvs newydd sydd genym yn Braddooks, rhyw ddeng milldir oddiyma, a deuthym yn ol Kyda'r emi- grant train," pan y oefais gyfle t weled saitb gaut ar unwaith, yn Swedes, Germaniaid, Gwydd- elod, ac yn eu mysg gryn fintai o Gymry, yn iryned gyda y Fort Wayne at Pan Handle B.H. I Minnesota, Colorado, Kansas, ac Arkansas. Sef- ais with eu hochr fel yr oeddynt yn newid y cer- bydau. Yn wir yr oedd golwg dlawd a thrwsgl ar laweroedd ohonynt. Heb ddim partiaeth, y Oymry oedd yn fwyaf golygus ohonynt, oddieithr rhyw hanner dwsin o ffermwyr 8eisnig a elent yn syth i'r Gorllewin. Oefais hanner awr o ytoddy- ddan a hwynt, a mwy na hyny gyda dau o'r Saeaon, y rhat a fwriadent alw ynnghymydogaeth Colum- bus, 0., i chwilio i'r tlroeda, ac 08 na hoffent yno aent drwodd i Tennessee neu West Virginia. Yr oedd gan y rhai hyn fodd i brynu ffermydd wedi eu diwyllio. OSLWQ LBWYROIWS AB BOB PBTH. Er na chmd!cystal mausf a r Uyneaa, y mae digonedd o bob ;?aynhion at ein haDgeD, a wrth miliwhan I'w gwerthu. Yr wytyn ?wded bob | dydd ar byd lBnell Pittsburgh a St LoniB tMbyd- dydd ar. myned agos bob awr tua N? YoA grd?onedd.t.eBth. <?. M acMeN?d i tM&MdMdd Lerpwl & Uundeln. at-iftfli4d oddtiitu 180 o NUdtMedd o KiMyrdd newyddion yn cael eu gwneyd trwy y wlad bob wythnos, a bernir fod dros 5,500 o fllldiroedd wedi eu gwneyd eleni, a mwy mewn golwg at y 1Iwyddyn me.at Tn ein tref ni y mae y fath adeiladu fel y rhaid ymatal, gan elsieu prfddfeini, hyd y gwapwyn. Y mae odftautu pedwar cant o dai wedi en codi JD Allegheny CIty, lie ar yr afon a ni iel y mae Bir kenbeai i Lerpwl. Y mae Homestead, rh (w w) th miilldir oddiyma, wedi treblu eleni. Felly ya yr holl gylchoedd, a thros y wlad i gyd. Y mae Blaine a Winslow, a Bayard a Barnum, ao ereill yn awr ar ymwellad a west Virginia er eychwyn glofeydd mawrion yno. Gwneir paroto- adau i fyned a llongau a rheilffyt^l i Oregon, Washington Territory, Idaho, ac Alaska. Y mae tiriogaethau Oregon, Washington, 80 Idaho gymaiut ft Phrydain, Itali, a Phortugal gydn u gilydd. Chwi welwch fod ymaddigon o le a rhag- olygon addawol am ddegau o flynyddoeaa. I NOBIADATJ AKETWIOL. i Ardderchog y gwnwthoch gydirrodaimlo Amjn ein tiallod mawr yn nglyn & chyetndd a manrol- aeth ein cyn-arlywydd. Y Mae llythyrau Victoria a Gladstone wedi oyrhaedd calon yr Americamaid. Nid yw teimlad y Oymry yn ddisylw yr wvf yn eitbaf sicr oddiwrth yr hyn a welais o Wash- ington. Ni wna awgrym bychan un niwed. Er fod America yn fawr, eto nid yw y cylch Oynsreig ond bychan. Da iawn genym weled gweinidoglol1 da o bob enwad yn ymweled & ni, ond y mae rhai o'r eglwysi bycha'n a banner-Seisnig sydd yma, wedi eael eu gorfeichio gan y fath lu o ymwelwyr o Gymru eleni. Dyna wyf yn glywed o bob cyfeir iad Oymereryr hint i gynifer beidlo d'od ar un. walth. Bu y gweithiwr selog dros yr Yaiol Sa bbothol, a'r hen nvivalitt tanllyd-yr hybarch TV Chedlaw, gyda ni yn y gymanfas- dyddiau di- weddaf. Yr oedd ei fynwes fel ffwrues boeth o ael grefyddol. Gadawodd argraph dda ragor.il arol. Clywed llawenydd yr wyf fl o bob cyfeiriad am Iwydd ein cydwladwyr anturiaethus yn Patagonia. Pwy a ifr/r na cheir Dinell o reilffordd i fyned oddiyma i edrych am danynt cyn diwedd y ganrifp H. E. ToxAm. Pittsburgh, Pa., Tachwedd 3, 1881.
I y -CYLCH CVMIIEIG.
I y CYLCH CVMIIEIG. Yr wythno," ddiweddaf, cynhaliwyd cyf- arfod cyhoeddui.1 yn Ffestiniog ar yr aeh- lysur o ymadawiad Gutyn Ebrill a'i deulu i Batagonia. Rhoddid gair uchel iawn i'r bardd a'r gwladgarwr gan yr oil o'r siarad- wyr, a chydnabyddid ytl ddiolchgar ei hir wasanaeth a'i ymroddiad yn mhlaid pob achos teilwng o gefnogaeth. Yn ychwan. egol at ddymuniadau goreu ei gydnabod a'i ewyllysiwr da, cyflwynwyd i'r GutN n uwch. law 60 punt yn y ffurf o dysteb. Gwyddys fod cydymdeimlad Gutyn Ebrill yn y Wladfa. er's blynyddau, a dilyned bendith a llwydd ef ar ei fordaith, ac wedi ei ymsefydliad yno. Nid ydyw gweithrediadau Llys Ynadol Pwllheli, yr hwn a gynhelid ddydd Iau diweddaf, yn adlewyrchu yn ffdfriol ar drig. olion Porthdinllaea a'r amgylchoedd. Cafodd nifer luosog o wyr, gwragedd, a phlant ea herlyn ar y cyhuddiad o ladrata owyddaw o'r agerlong ddrylliedig Cyprian. Sylwai Mr Pritchard y cyfreithiwr o Fangor, yr hwn a erlynai ar ran Bwrdd Masnach, pe y dygasid y cynghaws yn mlaen dan ddeddf neillduol a basiwyd yn ystod teymasiad William y Pedwerydd, neu y 1 Yic. c. 87, na chawsai y diffynwyr eu gollwng ymaith gyda dirwy; ni allesid cymhwyso an goeb "tyot ond penyd-wasanaeth. Oud yn fiodue dygid yr erlyniad yn mlaen yn yr amgylch. iad hwn o dan ddarpariaethau y Merchant Shipping let. Amrywiai y dirwyon o ddeg swlit a'r cost .u i bum' punt a'r costau. Y mae yn ofidus genym fod cynifer o'n cyd. wladwyr yn Lleyn wedi eu dwyn gerbron Uys barn ar y fath gybuddiad, a hyderwn na ddigwydd ei gyffelyb yn hanes Oymru yn y dyfodol. Edrydd newyddiaduron y Do am farwol. aeth Mabwynason." Arweiniolid y gwr hwn yrfa ryfedd, a gallasai, o ran ei alln- oedd, fod yn anrhydedd i'w wlad. Ond "forlorn hope" ydoedd, ac y mae ei hanes yn un pruddaidd i'r eithaf. Ar wahanol adegau ar ei oes, bu yn bregethwr, ya ysgoleistr, a Uu o bethan ereill. Ond, druan gwr, oherwydd ei arferion anhywaith coliai y naill swyddjar ol y llall, a therfynodd ei ddyddiau yn hanner-ynfytyn mewn tlotty yn Mhont-y-pridd. Tra yn crybwyll am ddiwedd truemu Mabonwyson, drwg iawn oedd genym weled am farwolaeth Moelwyn, gwr iouals talentog o Ffestiniog, yr hyu a gymeroddU yn ddiweddar yn nhloty Wellington. Yo- ddengvs, yn ol tystiolaethau y trancedig, iddo dderbyn crenlondeb oddiar law rhyw heddgeidwad, yr hyn a brysurodd ei angau. Ddydd Iau diweddaf, talodd ei TJcheldex Breninol y Dug Edinburgh ymweliad A Bangor a Chaernarfon. GAn mii ar neges swyddogolyr oedd ei Uchelder, ni chafodd y cyhoedd nemawr gyfle i'w weled na'i glywed yn llefaru. Deallwn fod Cynghor Trefol Caernarfon wedi rhoidi prawf ychwanegol o'u medr a'u pybyrwch, drwy barotoi anerchiad Fr ymwelydd urddasol, a hyny ar fyr rybudd. Dichon y bydd i'r Dug. pan ganiata ei ddyledswyddau, a phan gaffo ychydig egwyl, dalu ymweliad arall-- ac aros ychydig yn hwy yn "nhref hyuaJol Caernarfon. Tmddengys mai nid yn y Gogledd y bydd yr unig eisteddfod y flwyddyn neW. Mewn cyfarfod a gynhaiiwyd y dydd o'r blaen yn Mhont-y-pridd, cymerwyd i ystyr- iaeth y priodoldeb o gynal eisteddfod, yr hon a elwir Eisteddfod Deheudir Oymra,' yn y dref hono yr haf nesaf. Y mae tref Dinbych wedi ei breintio a rhagor o ynadon. Cofir am gyfarfod cyn- hyrfus y "cynghor trefol," beth ainser ya ol, yn yr hwn y llwyddodd y Ceidwadwyr i wrthod y gwyr a gyflwynid i sylw fel rhai cymhwys i eistedd ar y sedd vnadol. Ond nid fel yr edrych cynghor wyr" sel-ddoeth, ar bob adeg, yr edrych yr Artflv-ydd Gang- hellydd, ac felly yn yr amgylchiad dan sylw. Y mae efe wedi gosod y gwyr a wrthodid gan fwyatrif o'r cynghor trefol yn mysg yr hedd-ynadon. Y gwyr hyny ydynt—Mr Harrison Jones, Mr E. J. Jones, a Mr T. J. Williams— tri o fasnachwyr ptrchus a blaenllaw yn y dref. Ac y mae y tri yn Rhyddfrydwyr ac Ymneilldixwyr. Y mae rhifo y bobl mewn ystyr gref- yddol wedi dyfod yn bwnc y dydd Dech- reuodd y gwaith yn ninas Lerpwl, ac y mae llu o drefi Lloegr wedi dilyn yr esiampl a roddwyd gan y Daily Post. A gwelwn fod yr ysbrydiaeth wedi disgyn mewn amryw fanau yn Nghymru. Diau fod y cyfrifon hyr.y yn foddion i agor llygaid llawer an wir sefyllfa pethau. Y teimlad oyfiredisol ydyw fod llai yn mynychu y gwahanol addol. dai llai o lawer mown rhai viansa- nag y tybid cyn darllen y ffugrau. 0.- beithio y bydd y dadleniadau hyn yn fodd- ion i gynyrchu mwy o weithgarwch ae yni yn mysg pob enwad, Y mae yn bur sier M ■Waa "rhifo y bobl" ynddo ei hun fod yn t.y nbyliad i'r sawl sydd ar hyd y blynyddan 111 esgeuluso pob gwasauaeth crefyddol Dylid ymdrechu i wneuthur y I gwaun- aeth yn mhob man mor swynol ac attyn- iadol ag y bydd modd. Paham y mae ey- maint o unrhywiaeth yn peithyn i wagauaeth y cysegr ar hyd a lied y wlad ? Y mae y tfurf o ddwyn yn mlaen y gwa th mewn oed- fa, neu gyfarfod gweddi yr un fath bron ya mhob man, a hyny bob am..er, Credwa y bvddai yn fuddiol cymeryd mantais ar y census presenol i edrych i mewn i organist- tion cyrddau crefyddol, a'r du 1 o'u carta yn mlaen. A ydvnt mor ddeniadol ag J gallent fod mewn llawer o fanau ? Ac oni fyddai mwy o amrywiaeth yn y gwasanaeth ya dderbyniol gan laweroedd, ac yn debyg o attybu l.l"'rlllldawVl' difraw ac aggoulus-r
ENGLYNION.I
ENGLYNION. I Eto eofied diyddiau tyvyllwch. Diamheu, lane, daw ami loes-i dy ran Wedi rhwysg dy ddrygfoes; Daw hefyd alleu difoes I ddadwneyd breuddwydion oes. Biølt tadau, pa le y maent hwy T Tadau, p'le maent, dywedwch ?—feini Y fynwent atebwch: I lawr yn y dibtaw lweb, Adre' uchod, edrychwch Cynddaredd dyn a'thfolianna IIi." A ewfddillion gwaedd hyJlig-yr ennuw ilir 16n a rydd ganig; A Duf ali gynddaredd dig Tnliaona vn flleinig. NewYork. G. H. BCKPHMT. I
BASGED Y GOLYGYDD. I
BASGED Y GOLYGYDD. I "Ap AwBs. -I'r fasged." GOL. Y fagged olygyddol! Mae'n bur nmheua gen' i Oes rhywbeth yn farddonol Neu swyn,,l Ynot ti; Ac os y cei'n ddamweiniol Yn destyn oaniad fod, Nid molawd lei fyddhono, Osiff arall fardd, oa myno, Gyflwyno iti glod. Y fasged olyg,ddol! Mae beiilu brou diri' Rhai bugr, anfaddeuol, Yn duo'th yrfs di; Mae, cwmwi mawr o dyetion Ynbarod aT y wjs, I draetbu lleng o ffeithiau Er profi dy gamweddau Mewn unrhyw lan neu ly*. Y fasged olygyddol Bawl pryddest gain ei gwedd, Ac awdl faith orchestol A gafodd ynot fedd? Englyuion a ebywyddau- Caneuon fwy na rhi', A ddodwyd gan law tynged Anfoesgarynot, fassed, Didostur ldwyt tl Y fasged olygyddol Dio, aith, oty rhad Wyt ti i blant meddyliol Aweuwyr traf a gwlad; PwyrifiVrgeraaa barddol Dderbymaist i dy gol f Mae'th raib yn anniwallol, Moefi! moes! ywlth let betlnyddiol, Ond byth ut roddi'll ol! Y fasged olygyddol t I gobaith, 'ddY Wn i, I farddas ymddadblygu Trapery d'yrfadi: Pob eampwaith gwir anfarwol, P« b dernyn tynaVr b dl- 'R'wyt ti, y fasged greulon, Br holl ymbiliau'r beirddion, Yn rb bior rh In i gyd! Y fasged olygyddol! 08 y ganig hon Yn ddibris yn dy ganol, Hyn wir ddymunai' mron:- I bob rhyw Bill ohoni Enynu n eirias dSn Alth loagi di yn vlw; Migiedaf bydd&i'th llIdw Yn destyn llawer ein AHTHROPOS. [Oyfansoddwyd y llinellau uohod ar ol deall am fcrotedigaeth y bardd ieuano gobeithiol Ap AWeD. -cyfansoddiad yr hwn a daflwyd yn ddi- tilz "fasged." Yr un pryd, diohon y bydd Idduht weini rhyw gyaur i feirdd ereill a arweinir i graelyb brofedigaeth. Y mae yn perthyn i'r feaged "-ayawyd pob oyfansoddwr teuauo- kaaea difrifol. Cysjlltir gweithredoedd anfad i'r Ohwilys Pabaidd, a phe y ceid rhyw Newdegate digon eoin i chwillo i mewn i hanes gorphenol y fuged," diau y dadlenid pethau rhytedd 1 Y mae bron yn ddiambeuol fod rhai o'r cyranaodd- ifclau pallweaf, yn ol barn eu hawdwyr, wedi oyf. atfod a diwedd dirmygus ao anamserol yn y tesged." Pa bryd y difodir y nuisanM yma, sydd yra gmalnt blinder i Ap Awen" a beirdd nef- MMU( ereill f Tobs,or"atobst-A.]
ER COP AM ANNIZ,I
ER COP AM ANNIZ, I March Garahon a Winifred Williams, Minffordd, Penrhyndendraoth. Shoed tirion eneth lonwedd,-un faln hoff, Yn fan hon i orwedd; A rhsid, et mtryu anrhydedd, I lu byd anwylo'i bedd. Ar oewydd, yn nn-ar-tmgtin, —y rikow, Ar o l'Ir b h, feindw NraiB; O.r :red ddi .,Iin Y wyryf i le mor fain. lalth ddenot ei phrydferth wyneb --a MM ArsMd antatwoldeb; A'i hot! ardal, dJwy'! phurdeb, Folianna bon o fla-n neb. Annie dlos cenedl leau,-yu y nef, Yn awr ay'n ei pharcho Dynali th:U-d)'na'¡ theulu,- Ddiall fetch, un dduwiol fa. Yn:, Penrbyn, hyn o fawrhad--4 ire 0 fawl ilw chymeriad Yn aros, ial dangrsiad Y fiu glwa FBI. COLOFN GWLAD. DBWX HATJtiar. I
Y WBAIG FLIN. I
Y WBAIG FLIN. I Beth sydd ar wyneb daear Oangaaed Ù wraig flinf Pa seraph, aant, neu ellyll Fvnega sut ''w thrin? "8 D waeth na'r arydoymalatt, Na'r dinood, a phob olwy' Ddyfeisiwyd gan feddygon 1'n poeni fwy na mwy. Gwell ydyw byw ar grystyn, A hwnw yn uu aych, Hews bwth heb ddiod Adda rw xoddi ynddi y'ngwlych, Na byw ar frasaf seigiaa, Ac yfed gloewaf win, Mewn palas gwyvh yng nghwmni Y wraig gynhyrfus flin. Oeir ambeU un flingerddns Yn florddiol ao yn Ian i OWlll deml faoh o'i pharlwr, Ae &)lot o'r He Un Ni cheir dodretnyu llychlyd Yn unaan in ei thl, lfa ohopyn chwaith mewn congl. A'i wO yn dala pry'. Un fud a budr hefyd, Yw Mair gwraig y got: Ar ddim a dd' wed ei thafod, Y mae yn eithaf doi; Fel brithaa 1n y boifa Mae'n dystaw gaoi ei ohU; Ond uuwaitb yr el adref Fe ruthra fel y mil. Ow! 'r twrw fydd a'r taro Pan ddaw i blith y plant; Gwna iddynt ifoi a nadu A chael codymau gant; Syrth Ilestr ar ol llestr Yn deilchion ar y llawr, Wrth iddi guro'r hogiau Fe syith yr hambwrdd mawr. Y'nghanol yr holl ddwndwr, O'r elail Wil a ddaw, 7611 tery hi yn sydyn Nee iddi syrthio draw I sgrwtian, ac i frefu, Os nad 1 faeddu poer, Ha Wil, rhaid it foddloni Ar g;uio gwael ae oer. • O'r diwedd ce'r tawelwch, Iblysg h >n ei mwg ei hun, Nes relo Wil i'r efail 01n iddi daro un Y plant Sut allan hefyd Gan rlm prophwydol fraw, Gwell gauddynt fedwen 'rysgol Na dyrnau un wrth law. Br amled yr eigydion 0 dro i dro ga'dd hon, Mae'r cythraul mud a byddar Fel rhyw dr danol don, Yn gweithio yn ei breichiau, Yn ysu yn ei thrat d, Nee gwneyd in' feddwl weithiau IZm. blluder yw ei gwaod. Ond na anghofled undyn Ei rhillweddpenat hi- Nid am el bod yn haeddu Oanmoliaeth, coeliwch fi- Nis gall hi ywydd barablu, A dynil Ir pa'm na wna:— Fe goelia pob pererin Fod hyny'n rheswm da. Mae'n debyg y bydd marw Y feinir yn ei thro- Ow Man, p'odd gorphwysi Mewn unfan yn y gro P Fy arohiad yw, "0 gwneler Hi'n lanwaith ac yn gun, Neu ynte bydded iddi Gael trwm cltaglwyddolhun." 'Sgiifener ar ei beddrod:- "'R byn allodd hon, a wnaeth; Ni chyfyd mwy el dyrnau, Mae angeu'n feistr caoth; Bu'n flin tra yr anadlai Yn hynod iawn o syw Pe'gallai, gwn y poenai V mnirwon fel v bvw." terpwl. H. H.
!Y RHIAN DEG I0 YSTRAD TYWI,…
Y RHIAN DEG 0 YSTRAD TYWI, BIT YSTOBI AM YR E, SG YNIA D TUDOBAlDD. OAN BFIRUH GWYNFE EVANS, Awdwr "Bronwm," "Gioladys Rsoftdd," II Y Oydfitrwyr," "OWeII Olyndwr" fl. PENNOD XXXVIII. VAB'r. OLL YN DDA A DBRFYNA'N DDA. Pa un b' nag a b'ophwydodd derwen dynghed- fenol Glaneefln erioed yn gywir ai naddo, sicr ydyw. pan ogwyddodd y gangen o dan bwysau y ddfelKM Neli o Tan-y-graig, nad oedd yn gwneyd hyny gydag unrhyw ragwybodaeth gyfriniol o'r dyfodol, canvs Did oedd yr archoll a dderbyniodd CtedwganUwyd ond penyd ysgafn yn ei olwg mewn cymhariaeth i'r mwynhad a gafodd yn nchwmpeini ei fab arwrai d fti ddwy ferch urddRsol, cany a arosodd Gwladys yn Glansefln, 11e yrymwelwyd a hi yn fynych gan ei chyfeilhon Ile ,,r M M U O T O Ond daeth yr amser yn loan laayni ymoaroioi aoyms mud Pan anfonodd Rhys ab Tomss ei alwad i'r gad allan ao y easglodd ei gyfeillion s'i aanlyawyr o'i amgylch, cafodd fod ganddo bum' mil o ganlycwyr dewr i ymdatth gydagefi syfarfod Harri Tewdwr i Aberdaugleddyf. Yn yr ymdaith Mgbarotoawl hon i groesawu y tywytOt cymerwyd rhan gan yr oU a qmsawu y Oymreig eydd wedi ymddangos ar chwareufwrdd yr ystori hon, gyda'r eithriad o Meurig asflodus a'i fam Ni wellhaodd ef oddiwrth effeithiau y dyruod a gafodd gan Rhys ab Tomas, ond bu fatw yn mben diwrnod neu ddau, gan regi pawb o'i gwmpas. Ni welwyd ei fam byth ar ol hyn, end oafwyd oorph yn noflo ar wyneb yr afon Tywi, yn mhen wythnos neu bymthegnos wedi hyn, a thybid mai ei chorph hi oedd. Pan ddyohwelodd Rhys ar ei ymdaith drwy Yetrad TjwL ar ei ffordd i gyfarfod Hani, yr hwn oedd yn ymdeithio drwy sir Aberteifl, ao i gymeryd rhan yn mrwydr Bosworth, gadawyd y bonedd- igesau yn Abermarlais o dan ofal y dewr Oad. wgan Llwyd a gwarchodlu cryf. Oydsyniodd yr hen filwr, erei holl dueddiadau milwrol-y rhai yn barbaus a feddiennir gan ei hiliogaeth hyd y dydd hwn-I aros gartref mewn gorphwysdra cymharol, a hyny gyda mwy o foddlonrwydd oherwydd tod ganddo fab y gallat ymddiried ynddo I gadw i fyny anrhydedd ae enwjgrwydd y teulu, a chyflawnodd Arthur yr ymddiriedaeth mewa modd oanmoladwy. Y mae y modd y llechodd Rhys a dan bout yn Dale, tra y marohogai.Harri drosti.ac felly gwnaeth ei ruthrgyrch ar draws ei gorph," a galluogwyd Rhys i gadw yn llythyrenol at el lw i Richard a i adwii wou y modd y cynorthwyodd Rhys TTarri grdachyflawnder o wtr ao arfau, at ddewr- der ar faea Jbrwydr Bosworth ar gefaei "Gelfyl Llwyd y BaMan," gan daro y Baedd o Gaerloyw i'r ddae&r t'i law ei h., an.d dd ..b ond do rhwng. Hurt a dialedd Richard; y modd y irwnaed et yn farchog ar faes y fnvyar, ao yr anrhydeddwyd ef byth arol hyny ilrenw "Y Tad Rhys,"—y moddy rhoddwyd swyddi, ac an. rhydedd, a ri fddo; y modd y cynaliodd gampau milwraida a barhasant am bum' niwrnod yn Nshaetell Oarew; a'r modd y profodd ei hun yr amddiffvnydd a'r ategydd goreu oraedd Harri-, maent oil yn fleitbiau hanesyddol, ac wele y maent yn ysgrifenedig ya nghroniclau y cyfaod hwnw. ao yn mhlith ereill, yny gyfres gyntaf o ToIm and Shtches of a o;, ond nid oes a fynom a't amgylohiadao hyny ar hyn o bryd, er ein bod yn hyderu y cawn gyfleatdra yn y dyfodol i'w hadrodd, « dangos y modd y teymasodd y Oymro, Harri Tewdwr, yn frenin ar Loegr, a'r modd y gwasanaethwyd ef gan Rhys ab Tomas am dymhor maith gyda ffyddlondeb mawr. Y mae ein hystori yn weithredol wedi terfynu; ond gan y dichon fod rhai eu darllenwyr yn awyddns am wybod tynged ddyfodol Gwladys, gellir yohwanetru fod marchogion a barwniaid urddnsoL so ereill o fri, wedi taflu eu hunain wrth •i thrned, gan cynyg iddi eu oalonau a'u hetifedd- iaetbau; ond parhai hi yn annhueddol i'r naill a'r usn ohot, hyd nesyr ymwrolodd Dafydd ab Biellcln ddigon i fynegi lddl ei deimladau tuagati —y telmladau hyny oeddynt wedi cyd-dyfu ag ef er y dydd ? dVRodd ht yn faban yn ei fteichiau o ganpl y fflamau; ac nid oes angen i ni geisio desgriflo y Jlawenrdd a lanwai galon y Ooedwig- wr pan yr edrychodd yn lion yn el wyneb so yr atebodd et yn chwareus: "Ie, y OoeSwigwr dewr yw y dyn I mi!" Du Aftb,UT a'i briod,fiawddgir a phrydferth fyw yn hir sc yn ddedwyd4. yn Glansefln; ao er, cyn diwedd ei hoes, fod y gwaUt wedi britho, ao er ei bod wedi tuaju merohed a allent yn brtodol hawlio y teitl a roddwyd Morfydd. parhaodd hi hyd ddiwedd ei hoes, fel1 mae wedi parhau I ddiwedd ein ystori, i fod r Shien De, e Ystrad Tywi. X niWBDD.
Advertising
A owdv=e To vyow. -.Every man andwoman in the land ought to know that Dr Rardsley's AntibiU. out Pills are a sure and safe cure for all diseases oaused by the failure of the Bowels or Kidneys to perform their duties. Do not fail to try them. Sold by all < hemists 18 Boxes at laid. and 2s. 94. Box sent poet free oil receipt of 15 or 35 stamps. Wm. Mather, Wholonle Druggist, Manchester. TanOAT AFFBC/IOSS AND IIOARSEIfM.-All suf. fering from irritation of the throat and hoarseneM will be agreeably gnrprised at the almost immediate relief afforded by the uae of Brown's Bronchial Tmhes." Th- fainons 1. 'an "11 1" new 'Old 3 most respectable chemit. in tbl country at 1.. IF rb". P Is troubled with a "backing coug? :e,, t]i?ht w7 or bronchial oZectiouN cannot to them too awn, ? simUar ttonN* if ?Uowod to pro- ui:¥:uÍ=; and f are: tions. 8«e that the .M. B. Bronchial Trochas 1.=¡' Pmared by Joan L BMww & Bo?t, -B. U. £ SaAvean &pct -,tel *a M, Irie. tL<? Lmdw = BUSMATISM OUBABMtYM. « JOT t*tt WOODMCKIEI IIHEUMATIO MAVMM BpeodNy Rheumatic Fains in the Llmbe, Rheumatic Potas in the Head, Rhenmatio lalm In the Joints. Lumbago, SeMet, Rhetumt). Gmt, ulieiimtto 8?iling. and Stiffnm; in fwt 'evm7 ph? otRhfnmxtbm; matter how Mate or long standig, MMrtaih. OBSEnVE-Tbhb not a quack remedy warranted tocnmewtMcg.bMtafenntne ?8P?EC?IPIO ?FOR ?RHSEU?MA. TlSTo?^ Of MY rhcmM. In BntttM. at Is, M. md 2s. 9d< or?' to MY milwav station in England for 25 or M ? í', L S'. M: bfttiLS. crri3g paid, for 102 ?t..p, s PO(', tuc Prnpriotor.PifSfe D. Woodcock, Calvert Street, Korvvi-U. FMMHMt—tOB TM TSM An BB?m.-A hw dMpt of $he plorft 'P?*t*" vd tooth.tmah proa- pbMMt Mhtr??_Mth thOMtmUy 01- the tMth from 'N pumdto impariOM, hardens the emu. mrenti tMtM, Mept .-7, Ii". to $he p<MMM p.Wt-4 8114 ..eU¡htful to the briiath. It Nueva xB anp!tMMt odoar wIDe from dw" SWA tebMM mo? *Tb- FntgrMt as, bWa am M<ed in part of HeatyMd tWMt 11m., b d to the Uxte, and the grestut teNtt thcevMy of t;hker. .J,do.h,=:n.:a =: ?< depot mmoved in AL YwrbOm Road. lmdm VAMAM.' DIWOTUT MH THI HAm-It YEP hatA::gD=:hiao: 1= MMictS BAk Beaeww," fM it tow j?tttt? ''M«? in CVWV 000 OM Or ???MittOtitjMcotont. withoat )0tht the dMMteetbtt am of mem "RMtoretif? It mù. charmingly beautiM. M weU u promoting the powth .Ly rb-uz spots, where the glands are not decayed, Askyow Chemitt for "TttB MMtCAtt HAM Basrawnt," sold by Chemists and Perfumers everywhere at Si. 6d. per Ifottle. Wholesale depot restored to 18, Farringaos Road. IkudaL
OREFYlJD A (JWiDDOMAiiTH-I
OREFYlJD A (JWiDDOMAiiTH- I Mewn trefn i ddeall unrhyw bwno ynddo ei hun, ac yn ei berthynas ä phynciau ereill, rhaid gwybod ystyr a chynwys yr enw, neu y term, sydd yn ei ddynodi. Y darnodiad goreu o un- rhyw air ydyw yr eglurhad cyflawnaf o'i gynwys. Mae yr amrywiaeth barn ar wahanwl bynciau yn codi yn fynych o ddiffyg darnodiad manwl a chyflawn o'r geiriau sydd yn eu gosod allan. Darnodiad cywir a manwl, gan hyny, o air ydyw yr esboniad cyflawnaf o'r gwirionedd y mae yn ei gynwys. Beth ydyw crefydd ? Mae y gair crefydd (rellgion), fodd byuag, yn amwys. Yn ol rhai, mae yn golygu myned drosodd drachefn, ystyried; ystyriaeth ddefos- iynol, gan hyny, o'r hyn a berthyn i addoliai a gwasauaeth Duw ydyw crofydd. Mae ereill yn gwneyd crefydd i ddeilliaw o air sydd yn golygu rhwymo yn ol. Yn ol hyn, crefydd ydyw sail ein rhwymedigaeth, yr hyn sydd yn ein rhwymo & Duw. Oymerir y gair 'cref- ydd' weithiau i ddynodi yr ymarferiadau hyny a ystyrir fel gweithredoedd o addol'ad; ao mae yn debyg mai felly y mae i ni ddeall y gair mewn rhai manau yn y Testament Newydd. Bryd arall, mae yn arwyddo y teimlad o'r hwn y mae y gweithredoedd hyn yn tarddu. Ond arferir ef yn fynych mewn ystyr helaethach, megys pan sonir am y grefydd Oristionogol, y grefydd Fahometaidd, neu rai o'r crefyddau Paganaidd. Pa ystyr bynag a roddir iddo, y mae yn dangos dyn yn ei berthynas a rhyw fod neu fodau uwoh nag ef ei hun. Ond un o nodau neillduol y grefydd Oristionogol ydyw ei bod yn gosod allan y be thynas hon mewn athraw- iaeth." Darnodir duwinyddiaeth, yn enwedig yn ein dyddiau ni, fel gwyddoniaeth oiefydd, Beth yw gwyddoniaeth ? Gellir darnodi gwyddoniaeth fel efrydiueth o ddulliau gweith- rediad yr achoo cyntaf. Tiriogaeth gwyddon- iaeth ydyw ail-aohosion, yr hyn oil sydd yn gorwedd rhwng yr arddangosiad-gwrthddrych I Byawyr, a'r achos cyntaf-gwrthddrych jfydd. Mae gwyddoniaeth yn myned boibio i arddang- osiadau teimlnlwy at achosion uniongyrchol, oddiwrth y rhai hyn at achosion uwch, ac fel hyn, trwy gadwyn ddilynol, y mae yn codi yn uwch, uwch, hyd nos y mae yn agoshau at yr aohos mawr cyntaf; hyd nes y mae yn sefs 11 gerbron gorseddfaino Duw ei hun. Ond yno y mae yn dadwisgo ei manteU, yn dodi i lawr ei theyrnwialen, ao yn cuddio ei hwyneb. Y ddau lyfr Dwyfol sydd yn dysgu crefydd a gwyddon- iaeth ydyw y Beibl a Natur. Yr un Awdwr sydd i'r ddau lyfr. Duw yw eu bawdwr; yr un Duw a ddadguddir yn y naill ao a ddad- guuair yn 7 Ila Nis gallant felly fod yn anghyson i n gilydd, gan eu bod yn gynyrch yr un ttwd"r. Pwnc mawr y iteibi yayw crefydd, yn ystyr helaethaf y gair. Pwno mawr natur ydyw gwyddoniaeth yn ystyr helaethaf y gair. Duw yw y meddwl mawr sydd yn tywynu amom gyda thanbeidrwydd d'gyffelyb yn y ddau lyfr; a dyms y meddw! sydd yn rIllu aa n' y ddau; ac nid Duw yn bod ar wahan oddiwrth ei greaduriaid, ond Duwynfifynnonell bod i bob creadur, ac yn creu dya ar ei inn a'i ddelw ei hun. Yr ydym i efrydu y ddau lyfr mewn yspryd priodol mewn trefn i gael gafael ar Dduw fel cartref ein bod, ein bywyd, a'n dedwyddwch penaf. Gellirrhanugwyddoniaeth i bed war dosbarth—gwyddoniaeth anianyddol, ffeithiau yr hon yw elJenau a deddfau anian; gwyddoniaeth feddyliol, ffeithiau yr hon ydyw teimladau a deddfau y meddwl; gwyddoniaeth foeaol, ffeithlau yr hun yw deddfau y gyd- wybod; a gwyddoniaeth srre/y&W.ifeithiau yr hon yw gwirioneddau y Beibl. Yn awr ni a edrychwnar I. Y tebygolrwydd sydd rhwng orefydd a gwyddoniaeth. Maent yn deby yn r gwirion- eddau a ddysgant. Mae y naill fe y Hall yn ein dysgu am Dduw, am ddyn, am y byd, ac am y berthynas y mae Duw yn sefyll ynddi i'i g, eadurisid. Y maent yn ein dyagu am bereonoliaeth Duw; am natur ysbrydol y Duwdod; am briodolafethau yr Ysbryd personol hwn. Mae dysgeidiaeth y Beibl yn cadamhau dysgeidiaeth natur ar y gwirioneddan hyn. Mae y ddau lyfr yn gosod allan ddwliau bodolaeth Duw, er efallai nid mor eglur a'u gilydd. Maent yn gyson a'u gilydd am hanes y greadigaeth, ac am hanes dyn, gweith- red ddiweddaf a choronol y greadigaeth. Nid oes unrhyw wirionedd a ddyagir gan grefydd yn groes i'r hyn a ddysgir gan wyddoniaeth. Fel y bydd gwyddoniaeth yn oynyddu trwy ym- chwiliftdau pellach a dyfnach, ac yn cyrhaedd canolddydd ei goleuni, fe fydd ei dysgeidiaeth yn ateb yn hollol i ddysgeidiaoth crefydd. Fe fydd goleuni y ddau lyfr yn tywynu nwwn tan- beidrwydd digyffelyb i egluro a dangos gogon- iant Duw. Os yw yn Dduw yn ymguddio yn y naill, y mae Duw yn ymguddio yn y llall. Rhaid ohwilio am dano yn Ddwyfol mewn trefn i'w gael. Gyda'r isel a'r gnstyngedig o ysbryd y mae yn preswylio yn Ilyfr natur fel yn llyfr dadguddiad. Y dynion mwyaf duwiolfrydigeu hysbryd fel gwyddonwyr sydd yn gweled mwyaf o Dduw mewn nstur, leI mai y dynion mwyaf duwiolfrydig eu hysbryd fel crefyddwyr sydd yn gweled mwyaf o Dduw ya y Beibl. Y mae yn anmhosibl i chwi adnaboa dyn heb i chwi yn gyntaf ei garu. Nis gellwch fod ym ddyngarwr doeth heb i chwi gydymdeimlo yn ddwfn a'r natur ddynol, heb i chwi garu eich oyd-ddynion. Nis gellwch ddeall oymeriad plant heb i ohwi gydymdeimlo yn ddwfn a hwy a'u earn. Nis gellwch ddeall cyfaill heb i chwi yn gyntaf ei garu. Mae caaineb vn cau drws y meddwl yn gystal a'r galon. Csriad 1D unill all ei agor. Mae yr hyn sydd wir am bersonau yn wir hefyd am bynciau. Rhaid i chwi garu Duw natnr mewn trefn i'w adpabod, feJ y mae yn rhaid i chwi garu Duw y Beibl mewn trefn i'w adnabod. Cariad, gan hyny, ydyw &mod adnabyddiaeth yn mhob byd. Duw ydyw awdwr ein natur a gwneuthnrwr nefoedd a daear. Nis gall deddfau ein natur, gan hyny, neu ffeithiau y byd all tool, fod yn groes i ddysgeidiaeth y Beibl. n. Y gwahaniaeth sydd rhwng crefydd a gwyddoniaeth. Maent yri wahanofyn ffeithiau en hymohwillad, Ffeithiau natur ydyw maes gwyddoniaeth. Adnodau y Beibl ydyw ffeith- iau orefydd. Mae hwn yn wahama#th natur. Nid gwahaniaeth mewn gr&fldau ydyw, Mae hwn yn wahaniaeth rhwng yr ysbrydol a'r materol, rhwng y gweledig a'r anweledig, thwrg yr amserol 6r trapywyddol. Mae ffeithiau gwydd- oniaeth a ffeithiau orefydd yn ddiamheuol. Nis gellir gwadu y naill mwy na gwimu y Deill. Ond nid ydym i dderbynpoboyfundrefa Oeiddo V gwyddonwr am ei boa yn aeiliedig ar ffeith- iau natur,mwy nag ydym i dderbyn pob oyfun- drefn o eiddo y duwinydd am ei bod yn seiliedig ar adnodau y Beibl. Gall y ffpithiau. fod yn wir, a'r gyfundrefn fodyngau. Oblegidn»aeawdur- dod yn perthyn i ffeithiau pryd nad oes awdur- dod 0 angenrheidrwydd yn perthyn i gytnn- drefnau. Maent yn wahanol hefyd yn null en hymohwiliad. Trwy reswm ymae y gwyddonwr yn gwneyd ei ymchwiliadau mewn natur. Ao eto ffydd sydd yn rhoi awgrymau iddo o wir- ioneddau. Trwy ffydd y Mae y crefyddwr yu gwneyd ei ymohwiliadau yn y Beibl, so eto y mae yn defnyddio rheswm i gadarnhauawgrym- iau ei ffydd. III. Y cyd-berthynas sydd rhwng crefydd a gwyddoniaeth. Maent yn dwyn perthynas a'u gilydd i gyrhaedd yr un amean. Yr amcau hwnw ydyw adnabod Duw yn well-ymdeimlo yn fwy a'i gariad, ei ddoethineb, a'i ddaioni- adnabod dyn yn well, ymdeimlo yn fwy a'i rwymedigaeth a'i ddyledswyddau. Mae y ddau lyfr yn ein dysgu am yr un Duw, yr un natur ddynol, yr un ddeddf, yr un cariad, yr un doethineb, yr un daioni. Maent yn dwyn perthynas &'u gilydd hefyd i gyrhaedd un am- can mawr, sef cyd-ddyrchafu mawredd Duw a mawredd dyn. Mae mawredd dyn yn gyd- mariaethol, ond y mae mawredd Duw yn anchwiliadwy. Ac yn yr olwg ar fawredd Duw yn llyfr Natur ac yn y Beibl, ni a ddylem ryfeddu ac addoli.
Advertising
A LOSING JOKB. A prominent physician said Jok- ingly to a lady patient who was complaining of her continued ill health, and of his inability to cure her, "Try Dr.BaTdstey'sABtiMUouBPtIIa'" Thelady took it in earnest and netsd. the Pills, from which she obtained permanent hf ulth. She now langhs at tbe doctor for his joke, bUI, be is not so well pleased with it, as it coat hima gooc1 patient. Sold by all Chemists in Boxes at 13;d. and 'is. 9d. Box sent post free on receipt of 15 or 35 stamps. Wm, Mather, Whole- sale Uruggiat, Manchester. a 243-p
Advertising
COAGULINE-Cement for Broken Articles,Is 6d 28; postage, 2d. Sold everywhere. Kay Bros. Stockport. Dyffryn Nautlle.-Citwo i chwi, y miloedd am ddim ond grôt y pwys. Ooflwch yn Slop yr Hall, P en-y-groes. o 639
EISTEDDFOD GENEDLAKTHoL¡ MERTHYR.-"Y…
EISTEDDFOD GENEDLAKTHoL MERTHYR.Y GANTAWD" FOXEDDIGIO.V, Gan eich bod wedi rhoddi cyhoeddusrwydd eich colofnau i'r oll o feirniad- aeth Dr Parry ar y OAHTAWDAU yn nglyn a'r eisteddfod uchod, a dim ond than o feirniadaeth Tanymarian, set yn unig am yr eiddo Co?Kt "Gobeithiaf y cydunwch A mi md dim ond tegwch (i'r cystadleuwyr a'r cyhoedd) fyddat rhoddi yr un cyhoeddusrwydd" i'r oil o feirniad- aeth Tanymarian. "Ynychwanegol at ofyn hyn- yna o ffafr, efallai y caniatewch i mi alw sylw eich darllenwyr at y ffaith fod nn a alwai ei hun yn Un o'r Pwyllgor,"—un hefyd ag sydd yn hvnod awyddus amgyhoeddusrwydd'beirniadaethDrParry (er mwyn dial am ffeithiau adolygyddol a gyloeddwyd ym dditeeddar), ac aid er goleuo,iawn arwain,agosod ffeithiau sychionyn deg gerbron y cyhoedd,—ei fod yn profi ei amcan a'i fwriad maleiaus a chlicyddol. Nid yw hyd yn nod yn dyfynu yn deg y gwiriou- edd sydd eisoes yn cael ei gydnabod trwy holl Gymru, fel y profaf wrth fyned yn mlaen. Dywed: Efallai y caniatewch i mi alw sylw eich darllenwyr at y ffaith fod y feiruiadaeth hon (sef yr eiddo Dr Parry) yn dwyn y dyddladAIC,t27i, Ir felly fod Dr Parry wedi penderfynu atal y wobr rlli dyddiau, o leiaf, cyn dyfod i F«RTHYK."Wel,yn awr am y "ffaith neu yr honiad yn nghylch eiln dyfod i FERTHYR." Gan fod "Un o'r Pwyll- gor" yn gallu haeru mor eglur am hyn 'Eef dydiiad v feirniadaeth), rhaid ei fod yn nghyf- linach Dr Parry yn ystod y dyddiau hyay, ac felly cafodd y fantais o weled beirniadaeth yr un a hofEai ei amddiffyn. Eto, a chaniatau fod y dyddiadfel yr haera eich gohcbydd, pa beth y mae yr ychydig olion aneglur traed brain yna (os yna hefyd) 7n Dim, heblaw fod yn rhaid (er mwyn ceisio bod yn gyson) i'r feirniad- aeth gael ei dyddio am ryw ddyddiad. Ai mwy aunichonadwy fuasai newid dyddiad y feirniad- aeth, "After going over again," fel y dywed y telegram, nag ydoedd newid bam, ar ol y fain p:nteft P onid ydyw y telegram, ynddo ei hue, yn ddigon i broft TUHWNT I BOB AMHBCABTH mai yn MBKTIIYR tua dau o'r gloch ddydd Ian, set y laf o Fedi, y penderfynodd Dr Parry (pan yn cvdolyeu & J. S. Carwen) atal y wobr, sef to with holdprite," ac fel y dywed Curwen, "Dr Parry agrees." ac nid rai dyddiau eyn dyfod I FBBTUYB? Gair yma eto, megys rhwng crom fa"han: Dr Parry a dderbyniodd y cantawdau gyntaf, sef ar ddydd Sadwrn, yr 16ear o Orpbenaf. Buont yn gorwedd yn ei feddiant ef hyd yr 21ain o'r in mis, am nis gallai Dr Parry en darllen, ynolllvthvr el tab at Tanymarian, a'r "oos CKYMYN" i Tanymarian ydoedd "eu banfon i Curwen ar ol gorphen a hwynt, fel y byddai i Dr Parry eu cael ganol y mis canlynol," set yr olaf i'w beiniiadu. Yn awr, tynad y darllenydd ei ijasgliad oddiwrth hyn. Nid oedd vn anhebgorol anarenrheidiol i'r beirniad diweddaf ar y can tawdau ymohebu Alu gydfeirniaid yn en cylch, am fod dau ohonynt wedi penderfynu eisoes cvn i Dr Parry feirnladn o gwbl, a thrwy hyny cafodd v cyfleusdra i gadw iddo ei hun ei holl fwrfad bvd yr awr olaf, a'r awgrym gyntaf y mae y cv- hoedd yn gaeJ ean Dr Parry ydyw ar y dydd ohf ond un o ddvddiau yr eisteddfod. Y gwir yw ni chafodd na beirniaid, nac ysgrifenydd. nac un dyn ewyn wvbod bwriad y Dr, trwv nag endorsement nac vssrif. byd'^dau o'r gloch Modi y 1 >f. Eto: -Vid annyddorol i'r darllenvdd fyddai taflu oipolwg ar vr amser y bit y cantawdau ean y trwahanol feimiaid, er eu beiniiadu Coflervn gyntaf fod v pedwaT cyfansoddiad yn cynwvs oddeutu DBNO JIlL AR HTTOAW II fanau. Bnnnt pau Tanymarian er yr 2lain o Orphenaf (oddi-erth amser eu clndiad) hyd yr lleg o. Awot. set vn agos i dair wvtbnos, yn cael gofaluw edrych drostynt. Buont hefyd gan J. S. Curwen o'r ilea o Awst hvd y 24ain, neu fwy o'r un mis. Vn awr, dalier 8lw. v cantauxhu gan Curwfln yn Llundaln Awst v 24ain, ao yn ysgrifenu at Tanymarian y dvdd- iad" yna gan ddyweyd "Cantatai"— I WITH agree that I to elW is the tut." Yn nghorpb y trdia i vna aethant vr holl ffordd o Lutrovw i ABBBTAWB. Beirniadir hwynt, dyddir y feirniadaeth ar y cvfa* oil. yn barod, aT vn agos i ddenqmilar hwain o fanau, erbyn y 27ain, no LBW, oxide Vn ol coeiniaeth y telegram, gallasai ambell un dvbio mai J. a Ourwen a fit yr unig schos o'r holl anfadwaith yn nglyn i'r "hetynt hwn" Ond dilyned v darllenvdd y ffeithiau hvn yn fanwl, a gwelir mat J. S. Curwen oedd a'i ottto wrth y towram, ac mai efe (sef Cnrwen), a gymerndd arno godi y ssfOD" ac atal T wobr." ac mal efe hefyd a gymhellodd Dr p'rv (tydolygu ae ef parthed y pwnc; ac fod "PRIF IBIRNIAD ElSTBBBrOIJ JlIBTHTR" 0), set I-r OUACL. yn ymostwng I ganu y seemd)Wd& a chvdolvlzu n-ai hyny oedd y soren. Pwv A GRIm hyn—am y 11 ritip PBIRKIAO P" Y prif feioria-i, JTI wi" Pa le yr oedd TAWTKARIAN ? Beth a Cymruf Eta: -Gan =at yn maddirut Dr ParrY yr oedd v cantawdan ar 01 i Cnrwen orphen a hwvnt (a dywed ef mai Corelli" oedd y sroreu, Ftli fod yn "hollol" gvtuno a "Thanymartan"). pa fodd v cafodd J. S Curwen o hvd Iddynt drachefn, a phwy neu pa beth ai cvmh«llodd to go O'er cantatai againO nid y prip PBIRNIAD wrth gwrs, canysyr oedd "dyddiad" ei feirniadaeth ef wedi ei settle Awtt y 27ain, ac nis gallasai RTdolygu (I I wff" I I ) gyds J. 8. Ourwen.ar ol "dvddfo el feirniadaeth." Atctt y 27ain. A' gofvniad yw. Pwy oedd y beirniad a srydolvgodd agree") gyda J. S. Curwen, Medi y ItfP naw "Un o'r Pwyllgor" < haeriad arall yn DRlvn i Mr Curwen, a dywed mlli "I aeree tbo,t •CorfU' it beet" ydyw yr oil a ysgrifenodd mewn llythvr cyfrinachol, at Tanymarian. Vn awr. a gilt fl apelio am sylw y darllenydd ? Dyma haeriad annheg a maleisns pan am oann gwanhan, nea dori aegwrn eefn y frawddeg, a ysgrifenwyd gan J. g, Onrwen at Tanymarian, Awst 24ain. Nid I agree." sef. "cvdolygaf," a ysgrifenodd Cnrwen. OND "I QVITB agree," cef, yr wyt ym CWBL A BOLLOL Ilyd. oly Yr hyn a ysgrifenwyd A vMMtpBNWYD.' Ond"fm wel y darFenydd ar nnwaith mai amcan y gohebydd hwn vdyw glanhau ei achos ei hun trwy geisio paidduo achos cyflawn rhai ereill Beth oedd vr amcan pan yn gadael attan yr tru guir yna, set. "QCITB" agree (CWIIL A HOILOI. pydolvgu)? Wel. Fel pethau ereill,sef neuld ei ddvddad Ac heblaw bynv, y mae y fmwdder Iguite agree that 'Corelli' is the iett," i gael edrych ami nid yn unig fel ymarllwysiad teimlad J. S, Ourwen, pan va argyhoeddedigmatOorelli oedd y goreu (ac yn di- weddu ei gantawd "YI1 fwy na chonewerwr.") Ond befvd mown ateblad i lytbyr "all øydd mor bwysig i'r ddadl" a dderbynlodd or's Curwen cddiwtthTanymadaN, dyddiedig Awst yr llef, p?n y d""ed: "The composition sent in ij Corelli' I consider the best on tb whole, 1 I WILL WORTHY or TIlE PRIZE," a dywed Curweu "I QUITR Figr,-e,"oef ei fod yn cwblaiiouoL gytuoo heb son am y gorganmoliaeth a ganlyn, "The work of 'Corell? woiks out the words well, and painta the various subjects with good colour- ing, and full of life. Most of his melodies are beautiful; his harmouies rich and classical; modulations very suggestive; and many of his choruses are fugal and masterly, and their effects grand and very telling." Beth yn fwy a ellid ddy weyd am unrhyw gyfansoddiad ? Y mae yn ofnadwy! Un gair eto. Gwelir yn llith olygyddol y Genedl am yr wythnos ddiweddaf a pulyn:- "Nis gellir gwadu nad oes gwahaniaeth mawr rhwng cyfansoddiad y ddwy feirniadaeth. Y mae y naill yn lied frysiog, unffurf ei brawddegan, a byr el s lwadau y mae y llall yn llawer manyI. ach, yn amddifad o 61 brys, ac yn liawnoam- rywiaeth termau ieithjddol a drychfeddyliau. Mewn gair, ysgrifenwyd y naill gan ddyn â1 anadl yn ei wddf, yn cael ei erlyn yn ddiarbed gan orchwylion ereill, a thrwy hyny yn analluog i wneyd tegweh & alluoedd personol nac a'r cyfansoddiad oedd ger ei fron, tra yr ysgrifenw d y llall gan ddyn oedd yn ymrolio yn ngweirglorid- iau cy'oethocaf amser. Nis gall y darllenydd diduedd ychwaith lai na chael ei dar- aw gan amrywiaeth barn y ddau feirniad ar odid yr oil 0 adranau y gantawd. Ac at hyn, ychwanegaf flnau na welais yn fy mywyd gymaint o anghysondeb oydrhwng dwy feirniadaeth; ac, yn wir, ni welais feirniad ychwaith mor sughyson ig ef ei hun, ag ydvw Dr Parry. Y maerhanau o'i feirniadaeth yn fradych iad eglur o'i deimladau ar y pryd yr ysgrif. nodd ei sylwadau.canys nid beirniodaeth ydynt o gwbl, er esiampl, y dywediadau a'r gwrthddywedia <an byn gvda'u gilydd,—"Ynehumrewtdwy,ond yn ddiff"rf," "awengllr ac OJ.IAdfvU," -,nrengarachllnadwy."nd Ajiyml ao IInghtlfyUgar," -Oryf a CHYNWYBKAWK, ond GWAN fel CYNOHANEDDWR." Dyna ddigon o es- boniad ary pwnc ibobdyndiragfarn i gredu UNWAITH AM BYTH, nad oes gysgod o wir yn yr oil, a myn jt hwn a eilw ei hun "Un o'r PwylUor" i ui gredu, a dylai bellach roddi taut tragwyddol ar ei baeriadau disail.—Yr eiddoch &c.. I UK O'R BYD.
Advertising
KBATING'S COUGH LOZENGES cure Coughs, AfitLw- Bronchitis.—Medical t"ti.y 'tt", that no oUl<r m, d,. cine is efftf,l i?? the cure of these dngrft, mal.dies, Ono Lozenge alone gives ease, one or two at bed time ensurel rest. For relieving difilculty of breathing they are in. valuable, O'hey contain no opium nor any violent drug. Sold by all Chemists In Tin"; U, 1, 2s. 9d. each.
Advertising
ADn08 M MOT HUM !—Art JOU bnte k TMf Nit by a lick child .d8lÍlll with the pin of tq teeth 1 Go at ouce to a ehemtM Md set a !loW. MM. WiMLow'a SoonttM SMVP. twm MKS" the poor sufferer immediately. It << perfectly huo im *Bd pleuant to tMM, It prodncet Mtmot, .tl;:je' child from pia, md Oe tt?. h?-b an bright a buttot?" It eoothe* the child, it softens the gome, suap a pain, relieres wind, regulates the bowels, and it the 9:?t known mm?2y for dysenter 7 and diarrbewn "hether ari,?ing !rom teething or other caum Mm Wmalow's Soothing Syrup is sold by Medidus deal.. vern.bere at Ie. lid Der bottle. THE SKIN ,-Tne G)ory of Woman, the Pride of Man.- It conuiinH the delicate linos of beauty, anrt constitutes all tbat we term Ii Loveliness," jet how tria.. thousands Lave tlniii skint blemished by tbe U8e of the irritsnt soaps, Carbolic, Unal Tar Glycerine, and the rr.nrve colonrsd eoal" cau8tic with ,k, aDd made of putnJ fats. Tbe more delicate the .klD the k., r,t,- ?ii 8 AB joli M LL K AND SULPHUR g,OAP is the pul,,?t" tb.,?,hito4 and mo.t purifying of &11 ?p., by il. p.?,tying atioa taking away and preventing all imples, blotches, and rou g hness I, r?-dd by the entire w;L?;i PrO' fession as the .1?g-t prepannon for tbe skin thst is known. A boon to seii?ibve lion., By &D chemi&ta, 'n tablets, M. Md n.—Tht Alb?.. 8tnMo? OW C.- ID, Ozford- Losdoa. A»a?af., permiiunnt and warranted enreforPimpl*8 Scrofula Scurvy, Bad Leas. Skin and BI..od Disease6 and Sores of alll.i",l. IV. CI,U lVith "ti,¡uce recono, menii CLARK'S WORI.D-FAMBD KLOOD MIXTlJlll; oM by O-fisiiita e.crr"1:h:re.