Y Gwladgarwr

TYSTEB GENEDLAETHOL I MB. G. B. JONES (CAEADOG), ARWEINYDD UNDEB CORAWL DEHEUDIR CYMRU CADEIRYDD Y PWYLLGOR: -Canon Jenkins, M.A., D.D., Aberdare. TRYSORYDD: Thomas Price, M.A., Ph.D., Aberdare. YSGRIFENYDDION: D. Brythonfryn Griffiths, Aberdare. W. Davies, Aberdare. M. O. Jones, Treherbert, Pontypridd. TANYSGRIFWYR. £ S. c. Swtn a gydnabyddwyd yn barod 821 6 0 Messrs. Nixon, Taylor, & Cory, Caer- dydd .550 Thos. Joseph, Esq., Buttrill s, Caerdydd 5 5 0 NessrsDuncan WiFeibior, Cardiff Times 1 1 0 Brinley Richards, Esq., Llundain ..110 Mr. Thomas Gee, Baner office, Denbigh 100 Mr. Walter Lloyd, Gwladgarwr office, Aberdare 1 0 0 Taer erfynir am danysgrifiadau. 901

Oes y byd i'r iaith Gymraeg." EISTEDDFOD TBE HERBERT. BYDDED hyabys y opnelir yr Eisteddfod » uchod yn y Public Hall, dydd GWENER Y GROGLITH, 1875. FRIF DDAKN CORAWL. I'r C6r, heb fod dan 100 o rif, a gano yn oreu I. Y Danchwa." Gwobr 30p. Bydd enwau y beiruiaid a'r prif ddarnan ereill allan yn fuan. D, P. LEWIS, Ysg,, 838 6, Dumfries-st., Treherbert. EISTEDDFOD IFORAIDD ABERDAR. Y3.AN mal yn Aberdar y cynelir Oynhadledd Flynyddol yr Undeb Iforaidd am y flwyddyn nesaf, bydd 1 EISTEDDFOD FAWR- EDDOG gael ei chynal gan Iforiald y Dosbarth y dydd blaenorol i'r gynhadledd, sef y LLUN cyntaf yn Gorphet af. Bydd I'r Pwyllgor Cyffredlnol gyfarfod yn OALVARIA HALL, Rhagfyr yr 2ail. Cy. boeddtr y testynau, yn nghyd a phob manylion yn fum.-Ar ran y pwyllgor, 886 D. R. Lewis. ABBBDABE, 11, Commercial Place, October 19th, 1874. MADAM,— I purpose, on WEDNESDAY, the 28th instant, REOPENING my Showrooms with all the LEADING NOVELTIES of the Season in MILLINEBY, MANTLES, Co tumes, Skirts, Furs, Gloves, Ties, Fancy Dresses, Homespuns, Hosiery, Trimmings, &c. I would call your special attention to our C< .=TUME DEPARTMENT as, anticipating a great demand for these goods, my engagements are much larger than usual. I have also purchased a very large parcel of BL A.CK, CASHMERE, VICTORIA, SILK, warranted to wear, which will be sold much under value. THE FURNISHING DEPARTMENT Is well stocked with a good assortment of Brussels, Tapestry, Kidderminster and Felt Carpets, Counterpanes, Quilts, Blankets, Sheet- ii. gs, Hearthrugs, &c. The Stock of Ladies' Outfitting and Baby Linen well deserve your pafticular inspection. Soliciting an early call and thanking you for past favours, I remain, yours obediently, 895 HENRY LEWIS. CYFABFOD CYNBYCHIOLWYB. Dymunlr yn garedig ar bob Pwyllgor Gweithiol Glofeydd Doabarth Aberdar, i anfon Oynrychiolydd i'r Bute Arms, Aberdar, ar y 18fed o Dachwedd, pryd y dysgwylir 2s. oddiwrth bob gwaith i dalu treuliau y chwech person (hauliers) fuont yn Nghaerdydd yn cyfarfod a'r meistri.-Yr eiddoch, D. WILLIAMS. EISTEDDFOD A GWYL GERDDOROL WORKINGTON. CYNGHERDD mawreddog o'r 'MESSIAH,' DYDD NADOLIG, RHAG 25AIN, 1874. EISTEDDFOD a CHYNGHERDD, Dydd Sadwrn, Rhagfyr 26ain. PRIF DESTYNAU CYSTADLEUOL. Canu Corawl.-Anthem Dr. EIvy, "Arise, shine," gydag unrhyw Glee neu Part Song, lOp. Anthem, ".J erusalem my glorions home"3p. Llenyddol.—Traethawd ar "Olion yr hen Gymry, yn nghyd a'r Gweddilllon Derwyddol, yn Cumberland a Westmoreland," lp. lOa. Traethawd ar "Ddylanwad Merched a Gwragedd i ddarostvrag Meddwdod," lp. Pryddest ar "Olygfeydd Cumberland a Westmoreland," 15a. Englyn i'r Temlwyr Da," 3s. 6oh. Englyn i'r "Dyngarwr," 33. 6oh. Bydd yr enwoglon canlynol yn cymeryd rhan:- Soprano-Miss BECK, o'r Royal Acadamy, (drwy ganiatad Syr Sberndaia Bennett.) Contralto-Miss ARMSTRONG, Yegotland. Tenor-Mr. BROWN. Bass — Mr. METCALFE, Eglwys Gadeiriol Carlisle. W. GRIFFITHS Ysw., (Ivander.) Mr. R. PARRY, (Robyn Ddu Eryd.) Mr. IDRIS VYCHAN. Master OWEN JONES, Telynor, (mewn gwisg Gymreig), tuddogol yn Eisteddfodau Cenedl- aethol y Wyddgiug; Coedpoeth, a Bangor, 1873 a 1874. Gellir cael y Programme am ddwy Stamp gan yr Ysgrifenydd, Mr. D. B. WINSTONE, 900 12, Portland Square. DRILL HALL, MERTHYR. CYNHELIR degfed Eisteddfod Flynyddol y Tabernacl yn y lie uchod dydd N ad.' olig, Rhagfyr 25ain, 1874. Sicrhawyd gwas- anaeth y boneddigion canlynol i feirniadu y gwahanol destynau:— Llywydd a Beirniad y Farddoniaeth, Parch. O. Waldo James, Merthyr; y Ganiadaeth Leisiol ac Offerynol, Mr. Edward Lawrance, (Cerddor Tydfil), Organydd Eglwys Dewi Sant, Merthyr; adroddiadau. Mr. Evan Roberts, 73, Thomas Street, Merthyr; ysgrifehu, Mr. John Morgan, 2, Union Place, Merthyr; Free- hand and Map Drawings, Mr. Chas. Taylor; Architect, Merthyr. 1. Prif ddarn ccrawl:—I Gor o'r un gynull- eidfa, heb fod dan 60 o rif, a gano yn oreu, "O give Thanks unto the Lord," cyfansodd- edig gan Mr. Lawrance, (Cerddor Tydfil). Gwobr, 20p. 2. I'r Seindorf Bres, (Brass Band), heb fod dan 16 o rif, a chwareuo yn oreu Selections from the Opera of Tannhauser. Gwobr, lOp. 3 Prif ddarn BarddonolAm y Beddar- graff goreu i'r diweddar Barch, Ddr. Emlyn Jones. Gwobr, lp. Is. Programme, yn cynwys rhestr gyflawn o'r holl destynau, a phob manylion pellach, yn awr yn barod, pris ceiniog a dimai mewn stamps, drwy y Post, gan LEWIS ROBERTS, Ysg., 17, Grawen, Brecon Roid, Merthyr. O.Y. Beirniad y gelfyddyd o wau Hosanau fydd Mrs. Crawshay, Castell Gyfarthfa, yr hon hefyd a addawodd yn garedig draddodi anerch- iad ar yr achlysur. 870 EISTEDDFOD UNDEBOL. MOUNTAIN ASH. ^lYNELIR yr Eisteddfod uchod y NADOLIG nesaf a'r Sadwrn canlynol. TESTYN YCHWANEGOL. Am y Cwdyn goreu. Gwobr, 5s. Beirniad y canu: Mr. T. W. REES (Alaw Ddu.) Bydd y programmes yn barod ar y 14eg cy- fisol, yn cynwys yr holl destynau a'r manylion ereill angenrheidiol, ac i'w cael gan yr Ysgrif- enydd am y pris arferol. DAVID THOMAS, 852 Primrose Hill, Mountain Ash. BETHEL, CWMPARC. CYNELIR ail EISTEDDFOD FLYNYDDOL c y lie uchod, GWENER Y GROGLITH, 1875. GWOBRWYIR Y Cor, heb fod dan 50 o nifer, a gano yn orou "Datod mae Rhwymau Caethiwed," £ 10. Y Cor, heb fod dan 40 o nifer, a gano yn oreu 'Let the hills resound," J65. RKIRNI AID— Y Oanu-Mr. D. Bowen, Ebbw Vale. Y Traethawd a'r Farddoniaeth, &c.-Paroh. O. Waldo James, Merthyr. Bydd y Programmes yn barod yn faan. 903 LEwIs MILES, Ysg. FUMED EISTEDDFOD GADEIB- IOL PENTBE YSTBAD. BYDDED hysbys y cynelir yr EISTEDD- FOD uchod dyddiau Llun a Mawrth Pasc, 1875, mewn pabell eang a chyfleus, dan nawdd prif foneddigion Cymru, pryd y gwobr- wyir yr ymgeiswyr buddugol mewn Rhydd- iaeth, Barddoniaeth, Caniadaeth, a Chwareu- aeth, ac amryw bethau ereill. PRIF DESTYNAU,-TRAETHA WD. Am y Traethawd goreu ar "Mynachlog Pen- rhys." Gwobr 5p. 5s. BARDDONIAETH. Am yr Awdl oreu ar "Anian yn ei phryd- ferthwch yn dadgan gogoniant Dnw." lOp 10s. A chadair dderw. Am y g&n oreu o glod. yn Gymraeg, ar fesur Bifyrwch Gwyr Harlech, i W. Rosser, Ysw., Arolygydd Gweithiau y Peatre. Gwobr 5p. Eto, yn Saesneg, ar fesur The Banks of the Dee. Gwobr 5p. Rhoddedig gan gyfeillion. CANIADAETH. I'r C6r heb fod dan 100 o rif, a gano yn oreu "Why my soul art thou so vexed," (nn o ddam. au y Crystal Palace am 1875.) Gwobr 40p. A Metronome, Baton, a Chromatic Pitchfork i'r Arweinydd. I'r COr o'r un gynulleldfa, ddfm dan 50 o rif, a gano yn oreu "Yr Arglwydd yw fy Mugail," gan Pencerdd America. Gwobr 20p. I'r C6r o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 o rif, na enillcdd dros I C, p a gano yn oreu "Deffro, Arglwydd, o'r Cerddor Oymreig, rhif y 3ydd. Gwobr lOp. CHWAREUAETH AR Y DELYN. I'r gwryw nen'I' fenyw a ohwareno yn oren dair o Alawon Cymreig, sef "Gwenith Gwyn," Codiad yr Ehedydd," a'r Borcld yn el Awen," yn nghyda'r Variations ar y delyn deir-rhes (Tiiple Harp ) Gwobr 5p 5s., rhoddedig gan 1. Davies, Ysw., Meddyg Gwelthiau y Pentre. I'r gwryw Deu'r fenyw a chwareuo yn otou or y Delyn Droedawl (Pedal Harp,) yr Alawon Penrhaw," I Serch Hndol," a Merch Megan,' yn nghyda'r Variations. Gwobr 5p 5s., rhodd- edig gan I. Davis, Yaw., Meddyg. Belrniald y Telynau a'r Ganiadaeth, J. Parry, Ysw., (Pencerdd America); Dr. W. F. Frost, a Mr. R. Rees (Eos Morlals.) Beirniad y Traethodau, y Farddoniaeth, a't Adroddiadau, &c., y Parch. E. Games Jones, Talsarn. Arweinydd, R. Davies, Ysw., (Mynyddog.) Pianist. D. Bowen, Yaw., Dowlais. Ceir pob manylion pellach ar y programme, yr hwn fydd yn barod erbyn y laf o Dachwedd, ac i'w gael oddiwrth yr Ysgrifenyddion, am y pris arferol. DANIEL RODERICK, (Morleisfryn), > 4 Stone Row, ( Y D. R. THOMAS, Glenview Cottage, I ° 869 Pentre Ystrad, Pontypridd. WANTED, AT CHRISTMAS,— CERTIFICATED TEACHER fortheDer- went Tinplata Works Mixed School, Workington. Abstainer preferred. State terms, age, married or single, musical qualifi- cations, &c, to W. GRIFFITHS, Esq., Workington, Cumber- land. 906 PUBLIC HALL, TBEHEBBEBT. BYDDED hysbys y cynelir EISTEDDFOD -D FAWREDDOG yn y Neuadd uchod, dydd Gwener y Groglith, 1875, tan nawdd rhai o brif foneddigion yr ardal, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr buddugol mewn canu, adrodd, areithio, chwareu, &c. Treithawd: Am y treithawd goreu ar Ddylanwad Meddwl ar Fater. Gwobr..£2 2s. Ba/rddoniaeth: Am y bryddest oreu ar y "Newyn dlweddaf yn India, yn nghyd ag ymdreohion canmoladwy pobl Lloegr i ddiwalln y dyoddefwyr." Gwobr, A2 2s. Caniadaeth: I'r cor, hot fod dan gant mewn rhif, a gano yn oreu Y danchwa," gan Alaw Ddu, i'w chael gan I. Jones, Treherbert. Gwobr, JB30, a chad&ir gwerth 3p. 3s i'r arweinydd. I'r cor o'r un gynulleidfa heb fod tan 40 o rif, a gano yn oreu Mor hawddgar yw dy beb- yll," gan J. Parry. Gwobr, £15, I'r patti o wrywod, heb fod dan 16 mewn rhif, a gano yn oreu "Comrades in arms;" gwobr, X4 4s. I'r cor o blant, heb fod dan 30 mewn rhifa gano yn oreu, "Y plentyn hardd" o'r Gerddorfa. Gwobr, £ 2. Beirniad y Ganiadaeth, fyc., —■ J. PARRY, Ysw., Aberystwith. Beirniad y Treithawd, Arweinydd, Sfc., — MYNYDDOG Accompanist,- Miss BELL MORGAN, Treher- bert. Bydd y pjogramme, yn cynwys pob manylion, yn barod ac i'w gael gan yr ysgrifenydd, ar y laf s Dachwedd, am dri llyfcbyrnod dimai. D. P. LEWIS, 888 G, Dumfries-street, Treherbert.

YMFUBIAETH AC YMFUDWYB. [HYSBYSIAD.] AR gefn amryw lythyrau a ddaeth 1 fy llaw yn ddiweddar o wahanol fanau, yn fwy penodol o ardal y Blaina a Chendl, yn Mynwy, ystyriwyf yn ddyledswydd arnaf i ddweyd gair wrth y cyhoedd, er gwrthwynebu haeriadau Goruchwylwyr Ymfudol yn y wlad. Mae yn anfantais i ymfudwyr brynu tccyn yn y wlad am nad oes neb yma yn talu sj)w dylad- wy iddynt yn Lerpwl. Gall y sawl sydd yn pwrcasu tocynau trwy agents Liverpool gael ymboith a llety yn rhatach na'r sawl sydd yn prynu tocynau gan agents y wlad. Maeyn eithaf rhesymol i ni dalu mwy o sylw i'r ym- fudwyr a fyddo yn talu y cludiad yma, rhagor y rhai fydd wedi talu yn y wlad. Mae yr arian a ddylem ni gael yma am ein trafferth yn cael eu cymeryd gan y Country Agents. Byddaf fi yn beisonol yn gwrthod gweithio dros y sawl sydd yn prynu tocynau gan y Country Agents, am nas gallaf yn gydwybodol wneyd ond yr hyn sydd yn iawn. Byddaf gyda pharo^rwydd yn talu pob sylw i'r sawl sydd yn prynu tocyn- au gyda mi, ac hefyd a'r sawl sydd yn derbyn tocynau oddiwrth gyfeillion a pberthyrsasau yn yr Amerig. Os cymer y darllenydd i ystyriaeth fe wel y rhesymoldeb o'r gwrthwynebiad. Pwy gymhorth all dyn yn y wlad wneyd i'r ymfud- wr yn Lerpwl ? Dim. Dewch i lygad y ffynon, a pheidiwch gwrando ar hud-ddeniadau Country Agents, Byddwch gall, ymfudwyr, a dewiswch y goreu er eich lies wrth adael y wlad,—Yr eiddcch, CYMRO GWYLLT. 34, Union Street, Liverpool, Tach. 9, 1874.

DRANOETH NADQLIGK TSMFEBAKCE HALL, ABEBDAB. "Dydded hysbys y cynelir CYFARFOD CyS- TADLEUOL o'r radd flaenaf yn y lie uchod, DYDD SADWRN, y 26ain o RAGFYK, 1874, pryd y gwobrwyir ymgeiswyr buddugol ar y darnau a welir yn y Programme neu y GWLADGARWR nesaf. DANIEL THOMAS, 907 2a, Albert street, Aberdar. Tra m6r tra Brython.' 4 Heb Dduw, hab ddim. Calcn wrth galon.' Mewn and*;b one grym. SCIWEN, GEB CASTKLLNEBD. ■ BYDDED hysbys y cynelir EISTEDDFOD fawreddog yn y lie uchod j iJADLIG, Rhagfyr 25aiD, 1874, pryd y gwobrwyir yr ym. geiswyr buddugol mewn rhyddiaeth, barddon- iaeth, caniadaeth, adroddiadaeth, &c. TRAETHAWD. Am y Traethawd goreu ar Hanes Sciwen o'i dechreuad hyd yn awr gwobr, 15at. BARDDONIAETH. Am y Farwuad oreu i'r diwoddar John Lloyd, ddim dros 100 llinell; gwobr, <2p. CANIADAETH. I'r COr o'r un gynulleidfa, heb fod dan 40 mewa nifer, a gano yn oren "Fy Ngwlad," gan J. Thomas, Rhif 54 a 55 o'r Cerddor Oy- mreig; gwobr, 12p, a chyfrol o'r Gems of Welsh Melodies wedi ei rhwymo yn haidd i'r arwein- ydd, gwerth 12s 6u. I'r COr o'r un gynulleidfa, heb fod dan 30 mewncifer, a gano yn oreu "Mae Rhew-wynty Gauaf," gan J. Thomas, Rhif 129 o'r Cerddor Cymt eig; gwobr, 3p. I'r C6r o'r un gynulleidfa, hob fod dan 30 mewo nifer, a gano yn oren Glaa Rhondda," Rhif 78b o'r Ychwanegiad, llyfr tonau cynull- eidfaol Ieuan Gwyllt; gwobr, 2p. Bydd y programme yn barod erbyn y laf o Fedi, yn cynwys y gweddill o'r testynau, ac i'w gael gan yr ysgrlfenyddion trwy y Post am ddau stamp ceiniog. D.S.—Yr hosanau a'r cyfansoddiadau buddug- ol i fod yn eiddo y Pwyllgor. Beirniaid: y Ganiadaeth, Mr. D. YORATH (Eos Hafod); y Farddoniaeth, Mr. R. MORGAN Rhyddprch ab Morgan.) WILLIAM RICHARDS, LEWIS JONES (Llow Llwyd), 819 Francis-street. Sciwen. TYNEWYDD, LLANEDI, GBB FONTABDULAIS. CYNHELIR Eisteddfod yn y lie uchod dydd Sadwrn, Rhagfyr 26ain, 1874, pryd y gwobrwyir yr ymgeiswyr uuddugol mewn rhyddiaeth, barddoniaeth, adroddiadau, achan- iadaeth, &c. PRIF DDARN CORAWL. Fel y Brefa'r Hydd," o'r Ve-rddoi-fa; gwobr 3p., a biton hardd i'r Arweinydd. Beirniad y rhyddiaeth a'r adroddhdau:- Y Parch. T. James, (Iago Ddu), Ponta.rdulais; y farddoniaeth, Mr. Thomas Hcwells (Hywel Cynon), Aberaman; y ganiadat th, Mr. D. Howells, (Gwynalaw), Abesramars. Am y manylion pellach gwel y programme, yr hwn ellir gael gan yr YsgritVLydd, am geiniog; trwy y Post, ceiniog a dimai.. WM. DAVIES, (Glan Giriily), Ysg. 871 Icatardulais.