Tarian Y Gweithiwr

PENOD IX. YR oedd y ddaear yn ymddangos yn dlos, a'r gwanwyd megys yn sibrwd yn nghlust po)> planhigyn, ac yn dweyd wrtho am ddihuno o'i gwsg gauafol, a'r gwlith perlog yn disgyn ar y ddaear, fel pe byddai am gynorthwyo y blodau teleidion i agor eu llygaid llonfyw. Yr oedd pob peth o amgylch y Castell fel ag yr oeddynt wedi ei adael, ond y preswylwyr. Yr oedd amryw o'r rhai hyny wedi myned, ac ereill wedi dyfod yn eulle. Yn wir nid oedd yr Yswain na Deborah yn adwaen yr un o'r gweision na'r morwynion. Pan glywodd y bon- edd cyfagos fod yr Yswain wedi dy- chwelyd, talent ymweliad a'r Castell yn fynych. Un prydnawn, daetb mab Yswain Miller, Bryn y Wern, yno, a'i amcan oedd cael ymddyddan a Deborah, oher- wydd yr oedd wedi ei hoffi yn anghy- ffredin, a chyn ymadaei, daaguddiodd ei deimladau iddi. Ond druan, yr oedd ei eiriau yn disgyn ar glustiau y foneddiges fel dwfr ar gefn hwyaden ac wedi iddo derfynu ei araeth, hys- bysodd y rhian ef na raasai byth yn cymdeithasu ag ef; ac os na fyddai ganddo ryw neges heblaw hyny nad oedd angen iddo alw yn y Castell byth ond hyny. A phan glywodd y bonedd- wr ieuanc y fun mor benderfynol, aeth adref yn bur athrist, eto heb fod yn llwyr anobeithiol. Yn mhen odder, tu bythefnos ar ol hyn, yr oedd fair yn dygwydd bod yn Abereifion, a chan nad oedd yr Yswain na Deborah wedi bod yn y dref er ys amryw flynyddoedd, penderfynasant achub y fantais. Yr oedd chwech milldir ganddynt i'w teithio, a dacw hwy yn cychwyn mewn cerbyd yn cael ei dynu gan ddau geflyl o faintioli cyffredin. Ond yn ymyl Minyflordd, dyna ddyn yn neidio o'r gwrych i'r heol, a chyn pen eiliad, dyna y eefi-ylau yn tarfu, ac yn rhedeg mewn nerth ¡ dychrynllyd, nes dychrynu pawb oedd- ynt ar y ffordd. Yn wir, dysgwylid bob mynyd i'r hen gerbyd fyn'd yn ddarnau. Neidiodd y gyrwr i lawr, a disgynodd ar y ddacar yn hollol farw 0 y bloeddiadau a ddyrwygent yr I awyr! (Tw barhau.)

LLUEST Y MYNYDD. Awsfc 13eg, 1875. N I cbafodd pedwar would-be blaenor- iaid capel Cwmderwen erioed y fath wers ddarostyngol ag yn Eisteddfod Bethbirei. Rhow'd hanes y cwrdd yn holl bapyrau y wlad; a'r hyn dorodd g'lone y pedwar ymgeiswyr am orsedde yn y set fawr, yn benaf, oedd, fod pawb wedi dod i ddeall beth oedd enwe priodol y pedwar. 'Roedd eu g'ragedd wedi bod mor rydd 'u tafode, I fel y parasant i lawer o'r cym'dogion w'bod, gan feddwl yn sicr mai hwy f'ase'n fuddugol. A'r peth gwaetha o'r cwbwl oedd, fod golygydd papyr nc;wydd yMethodis, (. Golen N Bwydd," wedi cyhoeddi hanes y gystadleuaeth yn llawn, a rhoi enwe priodol y pedwar brawd, yn gystal a'u henwe ffugiol. Hysbysodd hefyd mai i gapel Methodis' Cwmderwen y perthynent, a'i fod wedi cael yr hysbysrwydd gan un o'u ffrindie nhw, ar 'u cais nhw, gan fedd- wl y buase 'u henwe priodol, fel rhai wedi cael buddugoliaeth, yn sicr o greu awydd yn y Methodis' i'w g'neud yn flaenoriaid. Ni fu'r fath fyd 'rioed yn Cwm- derwen am fisoedd. Ni welwyd y pedwar brawd a'u teuluoedd am amser maith yn y capel; a gallesid meddwl y trengai eu hunanoldeb ynfyd, wedi cael y fath ergyd. Ond fel y diafol, y mae balcbder calon yn anfarwol, os na leddir ef gan ras Duw. Nid yw y siomedigaethau mwyaf darostyngol am filoedd o flynydde wedi ei garthu allan o'r diafol. Gan hyny, mewn llythyr arall, mi dd'weda i chi pa fodd y gwnaeth y balchder sydd ynddynt dori allan gryn amser wedi hyny, ac yr achosodd hel- ynt garw yn y seiet, y cwrdd misol, a'r sasiwn, 'nol fel y clywais gan Evan y Dyrnwr. 'Na.-T, i- rhaio i mi ddweyd rhywbeth am belynt Deio a'i gymdeithas. 'Roedd 'i araeth e' vn ein ifald ni mor Hawn o bethe ynfyd, fel y cawsom ni lawer o drwbwl i gadw Dick Ty- caws rhageirwymo, a'i gym'rydSwrdd i wallgofdy Llandatws. 'Roedd Deio yn ceisio amddiffyn 'i gymdeithas trwy ddangos ei bod yn zn debyg i hen gymdeithasan arofyddol Pr hen oesoedd. Wedi i Twm roi lecture dda iddo, aeth yn mla'n a'i reswm fel mano- maniac byddar. Yn wir, ebe fe wrth Twm, "wathi ti beidio ymresymu a fi 'nghylch mawr- odd Crist. Nid wyf fi yn gwel'd dim yn fawr ond Cymdeithas Hen 'Sgidie. Ar hyn, Owain Llysfeisyr, i gapel pa un 'roedd Deio yn myn'd pan yr ae' e i ryw gapel, a ddywedodd Ni raid i ti, Deio, ddweyd nad wyt yn gweled dim mawredd yn Ngbrist. Y mae dy weithredoedd wedi tystio hyny er ys blynydde. Sylwais lawer gwaith arnat yn y cwrdd pan y bydd- wn i yn canmol Crist a digonolrwydd yr iawn yn ei waed ef, i achub pecli- adur rhag digofaint tragywyddol, 'r ZIY oeddet ti a dy ben lawr ar y set, neu yn edrych o amgylch y capel mor ddi- fater a phe buasit yn llo, pan yr oedd ereill o dy amgylch yn mwynhau gwledd yr efengyl a dagrau o lawen- ydd ar eu gruddiau. Ond pan y cy- hoeddid y byddai eisteddfod yn rhyw Ie, neu gyngherdd, neu wyl de, neu gwrdd rhyw gymdeithas ddaearol Sosinaidd, He y byddai digon o chwerthin, a phob peth i wthio cofio Duw allan o feddyliau pobl ieuane, yr oedd dy holl wyneb yn bywiocau. Yr oeddit yn awchus am wneud gwledd ar sothach, ac ysgarthion, na charai neb o honynt, ond dynion, a chwaeth afiach at bethau gwenwynllyd yn en llywodraethu. Ond ymddengys fod y gwleddoedd gwael a'th foddlonai mewn gwyliau tea, kiss in the ring, ac ad- roddiadau cibau'r moch, mewn eistedd- fod an bychain, yn rhy anaml i dy foddloni di; ac nad ooddit yn cael di- gon o le i ddangos dy bun ynddynt. Yr wyt yn awr wedi cael cymdeithas wrth dy fodd, lie nad oes son am waed Crist mwy nag yn nbemlau eilunod India. Nid oes digon o le i Grist a thithau yn yr un man. Fel dyn a werthfawrygai ganwyll yn fwy na'r haul, yr hwn a ddewisa y tywyllwch, lie y,mae yr haul yn absenol, er mwyn dangos rhagoroldeb ei ganwyll ddewis- edig. Gwelir nad oes ei heisieu yn ngoleuni yr haul. Yn Nydd y Farn, pan y dywed Crist wrthyt ti a'tli gy m- deithion ewch oddiwrthyf," ni theimli yn chwith, oblegyd oddi- wrtho yr wyt wedi dewis bod trwy dy oes. Ac am fod dy gymdeithas di yn ei gad w allan, yn ei waed a'i aberth, y cwbl ag yw efe i bechadar colledig, yr wyt ti mor gartrefol ynddi. Profir hyn yn llyfrau defodau dy gymdeithas di. Dyna Eliezer un fraich, cyw yn perthyn i'r un nyth a thithe, yn salon dy gym- deithas di, yn mhentref Llan-y-ffwliaid, efe sy'n darllen y gweddiau sydd yn eich salons chwi. Bachgen neisywe, ti wythost. Y mae yn tyngu ac yn rhegi ei gymydogion i uffern bron bob yn ail air bob dydd. Y mae eich salon chwi yn Llan-y-ffwliaid, wedi ei ddewis ef yn "Fawreddog Rabbi" i ddarllen y gweddiau, yn mha rai nid oes.gair o son am Grist ond fel uroffwvd. Gofvnir am faddeuant fel y gti'Rk y SoE-in, laii beb iawn Crist yn b'le mewn un weddi, er fod y Beibl yn dweyd heb ollwng gwaed nid oes maddeuant." Deist- iaeth Phariseaidd yw hanfod dieithr- iad y gweddiau a'r anerchiadau yn eich salons chwi. Nid rhyfedd gan hyny fod eich Rabbi, yr hwn sydd yn cablu Duw bob dydd, yn ddigon rhy- fygus i nesu ato yn y salon, heb iawn y groes yn ble ac yn ol eich deddfau, nis gellwch wrthod y fath ddyn yn Rabbi, oblegyd nid yw moesoldeb na chrefydd mewn gair a gweitbred, yn muchedd dyn, ddim yn cael ei ofyn yn eich Code of Laws chwi. Gan hyny, y mae mwyafrif o ddyDion annuwiol yn eich salon yn gallu rhyfygu i ddewis cablwr a rhegwr yn Raobi, i gyfarch y Duw Mawr, yr hwn sydd yn "dan ysol ac yn llosgfeydd tragywyddol" i bechadur heb fod dan gysgod aberth Crist. Deio a ddywedodd, A ydych chi Owain ddim yn meddwl fod ein cym- deithas ni yn glodwiw, am ei bod yn ceisio gwneud dynion yn gynil ? Onid melldith y byd yw gwastraff ? Y dyn ffol; ebe Owain, a wyt ti, Deio, yn meddwl fod yn rhaid i ddyn- 4 ion fod yn ffwliaid, i wisgo rhyw hen 1 1 gadachan, a chrynboi ,cruglwyth o ci.defodau yi^fyd, a gwnend cynllun o ddeistiaetb ryfygus i gablwyr enw Duw i'w anerch mewn gweddi, er iwyn cymildeb ? Beth feddyliet ti am syn- wyr dyn a gymerai wn sidan am dano, ac a osodai goron o ddail ar ei ben, gan fyned trwy seremoniau plentyn- aidd, cyn myned lawr i'r pwll glo at ei waith—er mioyn, meddai efe, cael y glo i iyny ? Bron i Dick Ty-caws gydio yn Deio, wedi i Owain ofyn y cwestiynau ucbod. LLUESTWR. ♦—

BEIRNIADAETH C YFARFOD LLENYDDOL GILFACH GOCH. GAN J. CYNFELYN Benjamin. Y MAE cyfarfodydd llenyddol ac eis- teddfodau erbyn hyn wedi myned yn bethau hynod gynefin, ac am y ffaith horf, yn ein tyb ni, y maent wedi colli eu hurddas i raddau mawr, fel y ceir yn awr luaws yn eu trin a'u cyhuddo bron am bob aflendid ac anweddeidd- draie, ant mor bell a dyweyd eu bod yn felldith i'r wlad, ac yn llygredig- aeth i gymdeithas. Cawn niferoedd o'n blaenoriaid eglwysig a'n gweinid- ogion yn taeru yn ddifloesgni, eu bod yn damnio canoedd o ieuenctyd goreu y wlad. Eto addefant eu bod "wedi gwneud lies neillduoi ar eu cychwyniad, ond trwy eu mynych arfer, a hyny gan gymeriadau anweddaidd, eu bod I wedi colli eu harddwch. Yn awr, ynte, os yw hyn yn wirionedd, oni ddylai y condemnwyr hyn ddyfod allan i'w puro a'u gwneud yn alluoedd grymus a rhinweddol; eto y mae y gefnogaeth y maent yn gael gan ein hieuenctyd yn profi fod ganddynt ar- chwaeth tuag atynt; felly dylai ar- weinwyr ein cymdeithasau crefyddol gymeryd at eu diwygio, a phe byddai rhyw deimlad ynddynt at ddynion ul. ieuainc ein broydd, y rhai a dreuliant eu hamser mewn tafarnau a manau anweddus, buasent yn uniongyrchol yn gwneud hyny, yn lie treulio eu horiau hamddenol i ddiraddio ereill ydynt yn gwneud. Y mae y cyfansoddiadau ydwyf wedi ddebyn i'r gystadleuaeth hon, yn profi nad ydyw llafur ac ym- drechion pobl ieuaine wedi cael eu rhoddi heibio ac yr yr wyf yn credu y gallwn ymffrostio yn rhai o honynt. Heddargraffl i Mr. Fredericlt Thomas, jPen pry sg. Derbyniwyd pump cyfansoddiad ar y testyn hwn, yn dwyn y flugenwan canlynol :-Llais Hiraeth, Wylofus, Gwylaidd, Gwlith Adgof, ac Un o Feirdd y Gilfach. Cyfansoddwyd dau englyn lied dda gan Un o Feirdd y G ilfach. Dyfynwn un o honynt er enghraifft— Drwy ei oes byw yn foesoI-a fu Ein Frederick fab doniol. At ei naf aeth eto no], Dan goron gwr dyngarol." Gwr astud a gwir gristian,-un didwyll, Noddedig a ffyddlon; Ddywioi was,—* Y mae ganddo, yn y penawd o flaen ei englynion, Bedd argraffl yn lie Bedd- argraff. Dyry dyweddar yn lIe diw- eddar. Yn yr englyn cyntaf hefyd rhydd nctfja He Naf. Eto nol yn lie 'n ol; noddedig yn yr ail hefyd yn lie nodedig; Ddyioiol was yn lie Dduwiol was. Trueni fod awdwr mor fedrus yn ysgrifenwr mor wallus. Wylofus.—Nid cystal a'i gydym- geisydd blaenorol; er enghraiflt—■ Tyma fedd Mr. Frederick Thomas—up, 0 anwyliaid teyrnas." Pwy welodd Tyma yn lie Dyma o'r blaen, heblaw nad oes yr un gair cyrch ganddo. Cofied nad oes un atebiad yn I y sill sydd ganddo yn lie gair cyrch, sef un 0 anwyliaid teyrnas." Y mae ganddo ormodiaith yn y llin- ellau canlynol:— oedd miwsig s-ras Y dsu hwn lonaid dinas." Pa reswm dyweyd fod miwsig un dyn yn Ilanw dinas gyfan ? Byddai yn lied gryf i lanw capel eang. Eto- I wlad engyl diangodd—o'n drygfyd I drigfan a noifodd sydd hen gynghaneddion. Y linell gyntaf o'r ddwy ganlynol sydd yn drwsgl i'r pen— "Y maen cul hwn sy'n man clodd, Y Ilid a'r gofid gafodd." Yn ol ein barn ni, saif y gystadleuaeth cydrhwng Gwylaidd, Gwlith Adgof, a Hiraeth. Y mae dwy linell yn nghyf- ansoddiad Gwylaidd, y rhai a swniant dipyn yn chwithig ar ein clustiau, sef— Oedd Fred mad,heb frad 'n ei fron." Heblaw fod sillgoll rhwng dwy gyd- sain yn anoddefol, credaf ei bod ynlien gynghanedd. Yn yr englyn olaf eto, dywed fel li yn- 'N nod o fawl i'w onnid fu." Nid dymnnol yw sillgolli un amser yn nechren llmell, iir lod diffygfion yn y ddau englyn yma, y mae ynddynt lin- ellau da. Er onghraiITt- "Câr gwylaidd cywir galon." Eto- "Liuniwr can a lienor cu." Ond rhaid iddo roddi lie i GIvEth Ad- gof a Llais Hiraeth y tro hwn, ac yr wyf ar air a chydwybod yn cyhoeddi y ddau hyn yn gyd-fuddugol. Darllener a gadawer iddynt lefaru drostynt eu hunain. Gioneuthuriad Gwydr. Dau gyfansoddiad ddaeth i law ar y testyn hwn, sef eiddo Gerallc a Rhy Frysiog. Nid yw yr olaf, set Rhy Frysiog, wedi llwyddo y tro hwn i wneud cyfansoddiad teilwng ar ei destyn. Dywed yn ei ragymadrodd, fod yr amser wedi myned heibio heb yn wybod iddo, ond gan fod ganddo ychydig wedi ei gasglu, ei fod yn ei anfon i mewn fel a,g yr oedd, yr hyn a ystyriwn yn fai mawr ynddo, oblegyd dylai pob cystadleuwr feddwl, llawer ar ei destyn cyn dechreu cyfansoddi; ac os na wneir hyny, byddai yn well peidio cystadlu o gwbL Y mae yn hawdd deall wrth yr ysgrif hon, nad ydyw ei hawdwr wedi meddwl ond y peth nesaf i ddim mewn cysylltiad a'r pwnc. Mae yn wir ei fod yn dyweyd pa bethau a gyfansoddant wydr yn lied drefnus ond y mae yn amlwg taw eu codi o ryw lyfr y mae wedi ei wneud, yr hyn sydd yn dra hawdd. Os yw yr awdwr yn ieuane, aed yn mlaen. Gerailt.—Dyma ysgrif orchestol. Cydia yr awdwr yn ei destyn fel cawr, a thrinia ef gyda deheurwydd neill- duol. Ceir yn y cyfansoddiad hwn ddarluniad 'lawn o Wneuthuriad Gwydr," yn nghyd a'r defnyddiau a'i cyfansoddant. Yn wir, y mae yr ysgrif hon yn glod i'w hawdwr, ac yn an- rhydedd i wyl lenyddol Gilfach Goch. Gwyn fyd na byddai y wobr yn gy- maint arall. Yn wir, o'r braidd y mae tri swllt yn werth eu cynyg am y fath gyfansoddiad a hwn. Gerailt bh'r wobr o ddigon. (I'w barh&u.) «

Y BRENIN A'R LOCUSTIAID. WETH ddarllen gwahanol chwedlau prif awdwyr pob oes, gwlad, iaith, a chenedl, y mae rbyw aidd digvmhar 'zn' yn cael ei ddadblygu ynddynt oil. Y maent oil yn ymorohestu i osod allan holl gymeriadau ac eithafion cjneddfau nwyfus a chyneddfau rhamantusy dyn. Y maent yn gymhlethedig o nodau lion a lleddf, o rosynau hawddgar ae hagr, eangder i gyfateb ystwythder ac ystyfnigrwydd y mwyaf eithafol, ac y mae ynddynt ddarnau yn cyfateh chwaeth pob oed a sefyllfa o ddyn- ion ag sydd yn ewyllysio ymgomio yii eu plitb. Gellid meddwl ar ol cyr- haedd pendraw ambell i chwedl fod ei hawdwr wedi cael o byd i'r everlast- ing one." Ond Ow! wele megys y lili dlos yn ymddangos, ac y mae ei gogoniant yn gyru ei holi flaenoriaid i'r cysgod, gan bron eu h awdwyr oil gyda- Haw yn berffaith "failures" yn eu haiddigrwydd. Ond am y cbwedl ry- fedd hon, Did oes ei rhagoraeh i fod. Nid oes pendraw iddi, na chynifer ag un nodyn lleddf, hagr, cliwerw, nac ys- tyfnig yn ei holl gyfansoddiad di- gyinh; -hi. Y mae ei "ejections" yn gy' rngedig i'r gyueddf ciiwertliinol yn unig, ac fe daera ei hawdwr ei bod yn anffaeledig i'r perwyl ei bwriad- wyd hi iddo. Taera nad oes yr un a'i darllenodd yn gallu anmheu ei osodiad yn y radd leiaf; ond dichon nad oedd yr awdwr yn ystyned ei fod yn ddichonadwy troi ei chwedl ef i wa- hanol ieithoedd, ac wrth hvny ddyfod yn ddarllenadwy i genedl yw y gyueddf chwerthinol yn eiddo Iddynt o gwbl. Taera y gwybodusion -rod gwahaniaeth yn ngbyneddfan a chwaeth hoU genhedloedd y ddaear, ac y mae ganddynt sail i'w proffes hefyd; canys nid oes gynifer a dau sylwedd yr un fath yn union drwy holl ymerodraeth greadigol yr Anfeidrol, ac y mae gwa- haniaeth i'w ganfod hyd yn nod rhwng y Sais a'r Cymro-y cywair Hon i'r Sais a'r lleddf i'r Cymro, ineddant