Tarian Y Gweithiwr

BUDDUGOLIAETHAU CELF- YDDYD. Y MAE llawer o ddarllenwyr y DAnIAN yn gydnabyddus ag enw y "British Association for the Advancement of of Science "—Cymdeithas wedi r-ael ei ffurfio lawer o flynyddau yn ol i hel- aethu gwybodaeth y byd mewn gwydd- oniaeth a chelfyddyd. Cynalia gyfar- fodydd blynyddol, yn mha rai y dar- llenir papyrau neu draethodau, ar wahanol renau gwyddoniaeth. Wedi i'r papyrau hyn gael eu darllen gan eu hawdwyr, gwneir sylwadau beirniadol gan amryw athronwyr hyddysg yn y caugenau o wybodaeth ar ba rai y mae y traethodau wedi cael eu hysgrifenu. Cyfyd dadl ddysgedig resymegol weith- ian, pryd y teflir llawer o oleuni ar fat- eriqn dyrus neu amheus, a phryd y tririir haeriadau ex cathedra gyda hyf- dra a boneddigeiddrwydd rheswm coeth- edig, ac mewn iaith gaboledig. Yn y cyfarfod cyntaf, pryd v bydd athronwyr perthynol i bob cangen o wybodaeth ynbresenol, dysgwylir i'r Llyw.ydd, neu Gadeirydd blynyddol, i roddi araeth orchestol, math o draethawd yn wir, ar wyddoniaeth a chelfyddyd, yn neillduol neu gyffredillol, yn ol ei ddewisiad ei hun. Y' mae yr araeth hon wedi bod yn destyn dadleuon brwdus trwy'r deyrnas a'r byd mewn llawer engraifft. Proffeswr Tyndall oedd Llywydd cyf- arfod y gymdeithas y llynedd, yn Bel-, fast. Yr oedd ei araeth ef y pryd hwnw mor llawn o ddychymygion, o dan yr enw speculative philosophy," yn nghylch deddfau natur, fel rhwystrau i Dduw ateb gweddi, fel y cynyrchodd atebion gorgampus oddiwrth athron- wyr Cristionogol uniawngred, fel Due Argyll, ac ereill, nes gwneud haeriadau breuddwydiol Tyndall i ymddangos, nid yn unig yn anysgrythyrol, ond yn berffaith anathronyddol, gan ei fod yn haerdybiol, yn lie bod yn ymchwiliol, neu yn arweiniol-o fieithiau i egwydd- orion, yn ol athroniaeth Inductive Lord Bacon. Y mae cyfarfod y Gymdeithas eleni wedi bod yr wythnos ddiweddaf yn Bristol. Ac yr oedd araeth y Llywydd, sef Syr John Hawkshaw, ar orchestion a buddugoliaethau gwyddoniaeth ymar- ferol, neu gelfyddyd dan arweiniad rheswm, yn werth i holl weithwyr Cymru i gael cipolwg ar ei haeddianau hi, o herwydd, beth bynag a ellir ddweyd mewn mawl ar fenyddau de- allus a gynlluniant, gwyr pawb mai anffrwythlon fyddai ycynlluniau goren, heb y dwylaw y rhai a weithiant. Yn nghanol gwaith llwyddianus y mae y Llywydd wedi bod yn troi trwy ei oes. Yr oedd araetb ar orchestion gwaith celfyddydol, gan hyny, yn ateb i'w chwaeth a'i arferion ef ei hun, ac yn ateb yn llawer gwell i athrylithymar- ferol Prydain Fawr, na breuddwydion atkeistaidd Proffeswr Tyndiall llynedd. Dywedodd ei'e fod llywyddion blaen- orol, efallai, wedi trafaelu tu hwnt i derfynau galluoedd y meddwl dynol i ddirnad y ffeithiau. Penderfynodd efe i aros yn agosach i'w gartref. Gosododd ei droed ar dir safadwy, lIe nas galbi amheuaeth fodoli, ac Did fel rhai llyw- yddion ereill ar "wagder annherfynol." Yn ngwyneb byn, nid oedd neb ar liaenau eu traed yn dysgwyl rhyw gyf- eiliornad newydd mewn iaith athron- yddol oddiwrtho ef. Ac ni bydd duw- inyddion yn ei gondemnio fel y gwnaeth- ant gondpinnio Tyndall y llynedd, ar cl pa un yr anfonodd y Nefoedd Moody a Sankey i Belfast, i brofi, trwy fieith- iau diamheuol, fod yr Arglwydd yn llywodraethu natur i'r manylrwydd mwyaf, fel; ag i fod yn gymhorth hawdd ei gael mewn cyfyngder" i bawb sydd yn galw arno. Cymerodd y Llywydd synwyrol yn Bryste faterion ymarferol dan ei sylw, fel llywyddion cyntaf y Gymdeithas. Ni chymerodd ei ddychymyg adenydd i ehedeg at ronynau cyntefig bodolaeth, a chelloedd man y dernyn cyntaf o fwsogl (moss), yn mha rai y dychy- mygiri fodolaeth roddi y tro cyntaf yn nolenau ei ddadblygiadau. Aeth y llywydd ar unwaith i ganol drychfeddyliau yn nghylch peirianau, a'u cynyrchion ymarferol, yn mhlith pa rai y mae efe wedi enwogi ei hun. Dy- I y wedodd y sylwai ar faterion perthynol i'w broffeswriaeth ef ei hun, at ba un I' yr oedd wedi cysegru ei einioes ar y ddaear. Gellid dysgwyl iddo siarad gydahyfdra aceglurdeb anwrthwyneb- 01 ac argyhoeddiadol, ar faterion a ddeallai yn ymarferol trwy ei oes weith- gar. C Aeth yn ol i hanes celfyddyd a pheir- ianwaith yn oesoedd boreuaf gwareidd- iad a diwylliant. Yr oedd dynion er- ioed wedi bod yn cynllunio ifyrdd a moddion i wneud defnyddiau, coed, baiarn, &c., i ateb eu pwrpas yn ol y galluoedd rhesymol a roed iddynt gan eu (Jrewr. Gallai Llywydd y Gyni- deithas gydnabod y Creawdwr fel ifyn- onell y ddoethineb hon, heb fyned i derfynau speculation, ond o fewn ter- fynau fieithiau eglur. A chan fod y Llywydd arally llynedd wedi gwadu llywodraeth Duw ar y byd, ni buasai ond synwyr i ddysgybl ffeithiau, fel Syr John HawkshQw, i gydnabod ei Gre- awdwr fel tlynonell pob llwyddiant yn y byd hwn. Ond gwnawd y diffyg hwni fyny yn rhagorol gan Dr. Wright, F.R.S.E., F.G.S., cadeirydd cyfarfodydd ygangen Ddaearegol yn y cynulliad mawr yn Bristol. Wrth sylwi ar I fossiliferoes relics,' dywedodd, nad oedd efe am gyfeirio at bwnc tarddiad rhy wogaeth- au, oblegid nad yw Daeaieg yn rhoddi un awgrymiad o gynllun neu ddeddf achosion naturiol. Nid yw Henfodeg- iaeth (Palaeontology) yn rhoddi unrhyw help i'r dybiaeth, yr hon a geisia trwy gyfundrefn o ddadblygiad (evolution) i brofi fod pob liurf o fywyd cyfluniol (organic), wedi tarddu o gyliunolion rhaghanfodol mown ffurfiau iselach. Yn lie bod un arwydd o raddoliaeili i fyny at berffeithrwydd mewn fossils aniieii- iaid, (ebe efe), yr wyf yn cael i'r gwrth- wyneb, nad yw cynrychiolion y rhyw- og-aethau mewn sefyllfa gerigol, yn berthyn i'r cyfiuniadau mwyaf amnher- Ifaith, ond i'r rhai uwchaf yn eu dos- peirth. Dangosir hyn yn y Corals Crinoids, Asteriadoe, Mollusca, a Crus- tacea, haenau Siluria. Dengys y cwbl brawf eglur o FEDDWL MAWR AMCANOL yn rhedeg trwy yr holl greadigaeth. Y mae Henfodegiaeth, mewn gaier, yn ein dwyn wyneb yn wyneb a'r Creawd. wr, ond nid yw y wyddoniaeth hon yn eglurbau y gronyn lleiaf ar y modd y mae y Creawdwr yn gweithio mewn natur, ond ei fod yn gweithio yn awr yn yr un modd ag y gwnaeth filoedd o flynyddau yn ol, yr hyn a brofa ei fod Ef yr un ddoe, heddyw, ac yn dragyw- ydd." Dangosodd y cyfarfod uchel gymer- adwyaeth i'r golygiadau athronyddol uchod yn nghylch y Creawdwr yn ei greadigaeth ei hun. A phan y daw daearegwyr ac ereill yn fwy gostyngedig, yn nes at reswm a ffeithiau eglur, ac yn mhellach oddiwrtb freuddwydion swyn- ol, hunan-ddyrchafol, dyfeisegau disail, caiffy Creawdwr y mawl a deilynga oddiwrthynt. Dywedodd Syr John Hawkshaw, y Llywydd, nad oes mwy na deugain mlynedd er pan y dywedodd un o ath- ronwyr mawr y Gymdeithas, yn un o'i chyfarfodydd mawr, nad oedd yn boslbl i un agerlong groesi y Werydd i America trwy north agei-, am naailasai yn ei dyb ef, gario digon o lo i gy- nyrchu ag<r a lionglwyth inasnachol a ddygasai clw. Profa hyn pa inor os- tyngedig y dylai athronwyr fod yn nghylch terfyrian eu deail en hunain. Pe haerai nn dyn yn awr olygiad yr athronydd hwnw ddeugain mlynedd yn ol, ystyrid ef yn ddyn gwallgofns. Ychydig o amsor wedi iddo of ddatgan y farn uchod—yn ddiau mewn iaith ddysgedig, fanol,, ac athronyddol— anfonodd pobl Bristol yr agerlong Sirius tuag America, a chyrhaeddodd New York mewn dau-ddiwrnod-ar- bymtheg. Dilynwyd hono yn fnan gan y Great Western, yr hon a ddaeth yn ol o New York mewn tri-ar-ddeg-a haner o ddyddiau. Dyna gyfnod neu ddechreu ad goruchwyliaeth yr ager- longan. Yr oeddyntwedi bod arwaith flynyddau cyn hyny ar afonydd, &c., yny wlad hon. Ond mor ddiweddar a 1814, nid oedd yn yr holl Deyrnas Gyfunol lion ond dwy agerlong. Ac nid oedd llwythi y ddwy yn nghyd yn rhagor na J56 0 dYllelli. Yn 1872, yr oedd ager-longau y deyrnas hon, yn ol y cofrestriad, wedi cyrhaedd y nifer o 3662. Nifer tynelli eu llwythi oedd 1,500,000 a rhagor. Yr, oedd hyny oddeufcu haner cymaint athynelli ager- longan yr holl fyd. Aeth Syr John Hawkshaw yn mlaen i ddesgrifio gorchestion y pellebyr. Rhoddasom y rhai hyn gerbron ein darlleuwyr ychydig wythnosau yn ol. Gydagolwg ar reilfiyrdd, dywedodd fod ein tadau yn foddlon os gallent drafaelu deuddeg milldir yn yr awr yn y cerbydau cyflymaf. Nid oeddynt yn meddwl y gallasai ager eu tynu i fyned yn gyflyniach. Ac os gallasai, na buasai hyny ar nn cyfrif yn ddy- munol. Dengys hyn sto pa mor bwl yw llygaid meddyliau athronwyr nes vr agorir hwynt gan ffeithiau. Ym- ddengys mai y rheilffordd gyntaf a agorwyd oedd yr un a elwid The Stockton and Darlington Railway." Agorwyd hi yn 1825. Agorwyd yr un o Liverpool i Manchester yn 1830. O'r atnser -hwnw hyd yn awr y mae rheil- ffyrdd wedi cael en gosod i lawr bron yn mhob parth o'r byd. Y mae yn awr yn mhob gwlad, oddeutu 160,000 o filldiroedd o reilffyrdd. Y mae trigol- ion y wlad hOÍI yn enill deg yn y cant ary cyfaiafa orwedda. yn y rheilffyrdd, mewn amser ac arian, trwy y cyfleus- derau a roddir iddynt gan reilffyrdd. Yn ychwanegol at yr elwhwn i'r wlad, derbynia cwmniau y rheilffyrdd elw iddynt eu hunain. H wn sydd yn atdynu eu teimlad an a'u gweithredoedd hwy. Ond wrth fuddioli eu hunain y maent yn buddioli poblogaeth y wlad yn gyfiredinol. Y mae Llywodraeth liwsia wedi deail hyny, ac oblegid hyny y mae wedi cefnogi gwneuthuriad rheilffyrdd na allasent fod yn elw i gwmniau, am y byddent yn elw i'r wladwriaeth. Y mae oddentu 250,000 yn gweithio ac yn cael eu bywioliaeth mewn cvsyllfc- iad a rheilffyrdd ein gwlad ni. O 1864 hyd 1873, dyblodd nifer teithwyr ar reilffyrdd y "dad hon. Beth fydd y cynydd rhagllaw anhawdd yw dweyd. Pe buasai gofod yn caniatau, buasai yn dda genym roddi rhagor o'r ffeithiau dyddorol a gynwysai araeth y Llywydd, yn dangos fel y mae celfyddyd wedi carlamu yn mlaen mewn llwyddiant. Ac, fel y dywedodd efe, anmbosibl i broffwydo pa gynlluniau newydd llwydd- ianus o weithredu a ddygir i'r golwg i r i i & yn y dyfodol.

ABERAMAN. — CYFARP(H^^7M- ADAWOL YMFU1) WYE I PATAGONIA. MAE yn wybyddus i lawer fod mintai o tua, 200 o ymfudwyr yn bwriadu hwylio o L'erpwl i'r Wladfa Gymreig yn mhen ychydig ddyddiau, y rhan fwyaf o ba rai sydd yn myned o gymydogaetbau Aberainan, Owmaman, Aberdar, a Dow- lais yn y Deheudir, a Ffestiniog yn y Gogledd. Gan fod cynifer yn ymadael 0 Aberaman am y "wlad dda," pender- fynodd amryw gyfeilliou i ddathlu yr amgy lchiad drwy gael swper i'r ymfud- wyr, eu perthyiiasau, a'u cyfeillion. Felly, nos Lun diweddaf, daeth nifer luosog o bersonau yn nghyd i Westy yr Albion, Aberaman, lie y cynelid y swper, i ficarwelio a'r personauhyny oeddynt yn ym-adael v boreu canlynol gyda'r ger- bydres i L'erpwl er hwylio dydd lau i'r Wladfa. Parotowyd swper ardderchog, teilwng o dywysogion gan y gwestywr parchus, ac yr oedd yr arlwy yn adle- wyrchu clod mawr arno ef a'i briod hawddgar, a phan ystvrir nad oedd y charge ond gwl]t rhaid dyweyd ei tod yn hynod resymo Eisteddodd tua 60 wrth y bwrdd yn y Long lioom, yr ymfudwyr ar un ochr i'r bwrdd, a chafodd pawb eu gwala a'u gweddill o'r dant'eithion a barotoisid mor fedrus ar eu cyfer. Yn mhlith y rhai oedd yn bresenol yr oedd y Parch. T. Johns, Ynyslwyd. (llywydd) Mri. J. Mills, Swyddfa TAKIAN X GwEiTinwii, (Is-lyw- ydd); F. M. Lynch, y DAXIIAN J. R. Evans (loan Egwest); Mr. a Mrs. Edwards, Aberaman Mr. a .Misses James; Mr. a Mrs. Lake, Aberaman; Mr. a Mrs. Owen, Aberaman Mr. Davies, diiledydd, Aberaman; Mr. Morgan i Lewis, Aberaman, gynt Cariboo Gucyn Hydref; Mr. David Mills, Ysgrifenydd Adran Odyddol Aberdar, ac amryw eraill na chawsorn eu henwau. Yr oedd pawb yn mwynhau eu hunain yn fawr, ac yr oedd yr ymfudwyr dewrion, pa rai oedd yn 14 o bersonau, yn arddangos trwy eu hysbrydoedd uchel wmldeb teil- wng o'n hen dadau yn ngwyneb y for- daith fawr sydd o'u blaenau; er mai gwyr a gwragedd ieuainc ydynt, yr oeddent yn galonog ac hyderus, etc. nis gallent lai na theimlo yn ddwys wrth a'dae1 perthynasau a chyfeillion hoff ac anwyl, rai, efallai, byth i'w gweled mwy. Beth bynag am hyny, mae y rhagolygon am Iwyddiant dyfodol iddynt yn edrych yn addawol iav/n, a'r gwynt fyddo o'u hoi ar y weilgi fawr, A thawel fo yrawel fvryn, Nes dwyn i dir yn doyosfp] Y mudwyr mad o dir eu gwlad, Cunt yno WladiVi dawel- Heb ofni ireth na pheth u'r fat-b, Na brath y bradwr trcisiol Na newyr. du, nacbyni chwith, Sy'n reildiih Cymru foesol. Wedi clirio y llieiniaa oddiar y bwrdd, aedatbrif waith y noson, sef cytiwyno anrhegion i'r ymfudwyr. CYlJ rnyned at y gorchwyl hwnw cafwyd araetb gan y llywydd. Wedi hyny galwodd ar Mr. Lake i roddi can, a chanodd yntau Pob- peth yn Gymraeg. Yna cafwyd ai-aeth gan y llywydd, yn yr hon y cyfeiriai ei sylwadau yn benaf at yr ymfudwyr a'r ymfudiaeth i'r Wladfa Gymreig. Dym- unai fordaith gysm-us iddynt, a llwydd- iant wedi cyrhaedd Patagonia. Wedi hyny rhoddodd lyfr hymnau i Mr. James Harris, fel anrheg o eiddo ei wraig. Yna. 9 siaradodd yr is-iywydd i'r un perwyl. gan ddymuno yn dda, i'r ymfudwyr. Credai efe fod gan Eagluniaeth law neillduol yn nghadwraeth Patagonia er gOfcLiu am le priodol i hen genedl y Cymry. Yr oedd yn dda ganddo fod yn llygad-dyst o'r rhai hyny oeddent vn myned i sefydlu gwlad a gw]adwriaeth iddynt eu hunain yn Mhat-agonia. Can, Telyn Uymru," ganMr. Griffith Thomas (Gatyn Hydref). Araeth gan Mr. Pei. ch ard. Can, Bachgen Dewr," gan Mr. John Rees. Cyflwynodd Mr. Edward Thomas Lyfr Tonau leuan Gwyllt a "Judas Maccabeus" Handel i'r brodyr ymfadol, drqs gor Capel Ynyslwyd, o ba un yr oeddynt yn aelodau. Der- byniwyd yr anrheg mewn modd teiml- adwy a dio'c'igar gan Mr. James Harris. Cyflwynodd Mr. Edward Thomas Cyd- ymaith y Oorddor" i Mrs. Mary Ann Edwards, gwraig Mr.'Evan Edwards, am ei ffyddlondeb gyda'r canu yn Ynys- hvyd. An rhegwyd tri o'r ymfudwyr a £ 1 yr un gan barti fuont yn adrodd y "Dydd Elwnw" yn Hirwain. Adrodd- odd Mr. Johit Nicholis, un o'r ynisudwyr, yr Hen Lane," yr hyn a barodd chwerthin mawr. Diolchodd JYIr James Harris dros yr ymfudwyr am v caredig- rwydd a ddangoswyd tuag atynt. Dy- wedodd fod Egiwysi Saron a Libanus wedi cyflwyno anrhegion hefyd i'r ael- odau hyny oedd yn ymrudo. Can, Hen Wlad fy Nbadau gan Mr. Joseph Jona- than, y gynutleldfa yn uno yn y cyd- gan. Terfynwyd trwy i Mr. Lynch ganu Ar D'wysog Gwlad y Erviiiau." y gynulleidfa yn nno yn y c E

CAEADOG- YN" NGHASNEWYDD. Mewn colofn arall gwelir hysbysiad am y gyngherdd agyneliryn Fghasnewydd, pryd yr arweinir Cor Undebol Aberdar drwy racau o'r Twelfth Mass," a Judas Maccabeus," gan Caradog. Cynelir dwy gyngherdd—ud yn ypryduawn, a'r Hall yn ypryduawn. Bydd trains rhad ar y rheilffyrdd, a cheir excursions o Aberdar am ddegyboreu, yn dyehwelyd o Gasnewydd ar oi y gyngherdd hivyrol. Dysgwylir y bydd i filoedd o Aberdar gymeryd mantais ar yr adeg i dreulio diwrnod yn mhrif dref Mynw y ac hys- bysir ni fod mudiad ar droed i gael gan y masnachwyr yn y lie hwn i gau eu siopau am y dydd.

TEELYNT- DAMWAXN.—Prydaiiwn dydd Linn, y 30ain o Awst, cylTrowyd trigolion y he uchod a'r cylchoedd gan y newydd fod v cymydog serchog a charedig, Samuel Redman, wedi cael ei niweidio yn fawr yn ngwaiüh glo Wingaeld, ger iLgoed. lin idtngys fod ein' cyfaill holt nloEni y gtlreg a syrthiodd arno, ac vn siarad a'r hwn oedd yn eyd-weithio ag ef yn ei chylcn pan y cymerodd yr amgylchiad Ie. Ei ben sydd wedi ei niweidio'fwyaf; y mae rhanau eraill ei gorii wedi eu harbed yn hynod dda. Y mae tystiol- aeth y meddyg yn ffafriol iddo. Dy- munir ar ih^ n olmellaugael eu gwneud ya hysbys i berthynasau a chyfeillion iiuosog Samuel Redman yn Sirhowy Tredegar, a manau ereill.—HYDii.Ei'DDYN'