Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
.' V LUTHER.
V LUTHER. j oedd pob arwydd yn Hirschfeld yn iw°e<8aw mawr a r°ddwyd i Luther, Iff y nod gan dywysogion y Babaeth, y* gafael y Pab ar y bobl wedi ei golli. oedd ei awdurdod ef ac awdurdod g. mherawdwr yn cael ei ddiystyrn {?* y werin, a mawiion swyddOgol y Llongyfarchent y mynacn JQ yr hwn oedd wedi cael ei felldith- I*11 y Pab a'r Ymherawdwr. 4todcl Luther lety *yn mhalas yr tywysogaidd. Dymunodd yr j^^lwr Pabyddol hwni Luther gysgu W? Wely ef. Borea dranoeth, ar ol yJ^d i'w dy ef, caf odd Lather bregethu le addoliad ef. t fc 11 y prydnawn cyrhaeddodd Luther jjj*6nach, y lie y bu yn trigo pan yn ^tyn. Daeth ei holl hen gyfeillion (w^mgylch yno a dymunasant arno J^gethn iddynt. Tair blynedd ar cyn hyny yr oedd efe wedi bod yn heolydd: y ddinas hono fel gan geisio bara, i'w gadw [ *^8 new.ynu. Ond yn awr yr oedd ei y seiniomewn pregethuyneglwys ^an y hwnw wedi | u peri i'r byd grynu hyd ei syl- egj_ grynedig protestiodd offeiri ad yr ^j^v. crbyn gwaith Luther yn yno, rhag ofia canlyniadan Y^th elynion Luther. W r °edd yr Elector yn bryderus dros nghylch dyogelwch Lather. liui J* alluoedd daear ol 1i ^huasent wedi ymgynghraeirio yn i Lather ymadael a Worms, 4^Mrodd yr Elector a mawrion ereill. )^°^d y tywysogion mwyaf erlidgar y foddngoliaeth yn llaw jrjjjer, llyjngenad y Pab. fe Deyrnarehiad (Edki) *s Luther, a ohafodd gan Siarls Uawnodi hi. Parodd i hono hargraffu a'i dooparthn trwy ^M°P* fdy mae Rhufain yn byw ar ^n*e* ^Jddiodd efe y Deyrnarehiad o Mai, er fod hyny rai dydd- HjjV **r Deyrnarehiad gael ei llaw- M J.ttwyn twyllo y byd i gredu «oll dywysogion ynbresenol pan D^wydhi. fo/^d Aleander yn y Deyrnarch- fMtaw Luther yn rhuthro fel gwall- y° •fhynyr Eglwys santaiddV fhjjjr ddweyd 'yr Eglwys aflan ♦WJfcg.' Oyhaddodd Lather o geis- lil^d a nyfraa yn Uawn drj Llawn gioirioncdd' ddy- ^*>^?Weyd. Gorchymyna y bobl 2W Luther fel ynfyd-ddyn wedi «^doS nu S«yr ysbryd drwg. eS? y P^ariseaid yr an cyhadd- • yr Arglwydd Iesu Grist. ™^eyZ^Wydpawb a noddent Luther en „ ^yr» a'i ^°d ef a hwythau r^Pi yn y modd mwyaf ofn- iJT^ranwyd i neb roddi bwyd ° dan boen cospedig- *°^G^ddwyn ef a'i ganlyn- W>* ^»?k Ymherawdwr i dderbyn Rol); ySwy^ f°d pawb o'i ganlyn- ?Jyd i k meddianaa. Gorchym- Jfc 1A bod %h ^y*! vio?1 neu a gyheeddai ddim S^PrgZ^aeayPab' igad y Pabyddion dall en bod }» UJg«d^,lcwbL Ond yr oedd un ff ^led^rf^ j11 YmherawdwT, «. • deehren y frwydr ao nid ^d °dd cyhoeddiady Deyrn- gyfeUlion Luther ei A jnS ¥rsono1 mewn perygl ei^Jedid er l y cyrdlnnio pa fodd Gf Iha8 ByrtMo i dd wylaw ymadael ag Eisenach, cychwynodd i fyned i ymweled a phen- tref Mora, lie genedigol ei dad, i weled rhai o'i berthynasau, ei famgu ao ereill. Ymadawodd ei gyfeillion Sohurff, Jonas, a Suaven ag ef i fyned i Witt- emberg. Nid oedd neb yn myned gydag ef yn y cerbyd tua Mora, trwy goedwig Thnringa, ond ei gyfaill Ams- dorff. Wedi myned i Mora, prevethodd yno, yn mhentref ei dadau. Oofleidiwyd ef gan el famgu gyda gwresogrwydd. Treuliodd an aiwnjod mewn llonydd- wch gydaln berthyrLaspu4 Cychwynodd y diwrnoa canlynol i fyned yn mlaen ar ei daith tua ei gar- tref. Aeth Amsdorff a James, brawd Luther, gydag ef. Rhaid i'r darllenydd gymeryd eianadl yma. Y mae yn sefyllyn'ymyl un o'r pethau hynotaf ag a d,dygwyddodd yn' hanes un dyn yn holl oesau y byd. Fel yr oedd Luther a'i ddaa gydym- 4th yn myned yn mlaen yn ei gerbyd bychan, yn hamddenol arhyd y ffordd wledig, trwy goedwig Thuringia, mewn man go isel, yn agos i hen eglwys Glisbach, tipyp o ffordd oddiwrth gas- tell Altenstein, yn ddisymwth clywodd y teithwyr swn, ac mewn moment ym- ddangosodd pump o wyr arfog ar feirch, a mygydau ar en hwynebau. Rhuthr- asant ar y teithwyr. Mor gynted ag y gwelodd brawd Luther hwynt, neidiodd allan o'r cerbyd, a rhedodd ymaith heb ddweyd gair. Yr oedd y gwr a yrai y cerbyd am amddiffyn ei han. Ond mewn llais awdnrdodol gorchymyxtodd yr ymosodwyr iddo aros, a thaflasant ef i'r llawr. Ymaflodd un o honynt yn Amsdorff i'w rwystro i helpu Luther, yr hwn oedd yn ngafael tri o'r lleill, tra nad oedd un o honynt yn dweyd gair. Tynasant Luther yn chwyrn o'r oerbyd. Gosodasant tan tell marchogwr ar ei ysgwyddau, ao a wnaethant iddo farchogaeth ar geffyl, yr hwn a arwein- idgan an o henynt Gadawodd y ddau oedd yn dal y gyr- wr ao Amsdorff, y. rhai hyny at eirhydd- id. Yna marohogodd ypump ymaith a Luther yn garcharor. Aethant o'r golwg ar anwaith i'r goedwig dywyll. Syrthiodd het un o honynt, ond aeth ymaith hebddi. Cymerasant y ffordd i Broderode, ond aethant yn ol ffordd arall, heb adsel y goedwig, gan droi o amgylch ogylch er mwyn dyrysu un- rhyw rai a chwenychent eu dilyn- Nid oedd Luther wedi arfer a marchogaeth, ac aeth yn flinedig iawn yn fuan. Caniatawyd iddo ddisgyn a gorphwys ychydig o dan bren ffawydd. Cymer- odd ddwfr i'w yfed o ffynon yr hon a elwir hyd heddy w Ffynon Luther.' Fel y gellid dysgwyl, cyffirowyd brawd Lutner ac Amsdorffyn ddirfawr. Taenasant y newydd trwy y wlad fod Luther wedi cael ei gipio ymaith. Yr oedd rhai yn llawenhau, ond yr oedd torfeydd yn ofidus a digllon. Yr oedd gwaedd trallod trwy holl Germani, fod Luther wedi syrthio i ddwylaw ei elyn- ion. Ond camsyniasant. Yr oedd Dnw wedi trefnu iddo ef gael seibiant a gorphwysdra ar ol ei frwydrau cynhyrfus a pheryglus. Yr oedd lie wedi cael ei barotoi iddo gan Dduw yn y diffaethweh, fel y wraig wedi ei gwisgQ a'r haul, yr hon a wel- odd loan yn Yifys Patmos. Yr oedd y Diwygiad Protestanaidd yn gofyn ymdrechion allan o gylch rh^sg llysoedd tywysogion. Ac yr oedd angen i Lather gael hamdden i wnend y pethau hyny. Yr oedd y ddraig affeniol wedi bwrw allan o'i safn afon o lid cynddeiriog i foddi Lu- ther, cyfododd Duw ef uwchlaw y Hit. Ond beth a ddaeth o hono ar ei daith. Wedi i'r nos ddyfod, nid oedd yn bosibl i neb ddilyn y rhai a'i cipiasant ef ymaith. Oddeutu canol y nos cyr.. haeddasanfc droed myn^ddi .')Dringodd y ceffylau ar hyd'ocnr fix wraf, nes dyfod i'w gopa. A* & £ *>$>& yr oedd eastell caerog, yr yn nghanol y coedwigoedd dtiro-jpTgUdment fynyddoedd Thuringa.y eastell oedd Wartbur^. Bu f ioit^4>Jhwnw yn ymguddfa l dywysogtoii Jffit Ar- weinmyd Luther i mewcf id< GaaWyd y doraa mawrion ar 'M o|#^di fyned i mewn. Aeth-otf oVtiprcho^on ymaith. Arglwydd casteBAffen«wn oedd hwnw. Wri Arall dedfl llyjfydd eastell WartbttAr1. A^end^dd'hw^^ Luthtf i ojedn i fwTO fath o garchar iiJldccL ^wi4g marchog a Gweision llywyro^j marchog arall; h^hndsg eglwysig Luther, :<fedd g^visg1 o fath ar&l wfe3i;<?a^ e^ pSarotoi iddo ef,a goit^u^iiwyd iddo i ac(a61 i'w wallfc a'i £ a byddai i neb yn y catiiell 'gatil^g^bod pwy oedd efe. Yr o^dd y riiai oeafl yn JbyW yn y castell i'w adnabod "wrth yr enw Chevalier Georges, y Mardtiog George. Prin yr oedd Luther yn'adnabod cH hun yn ei wieg newydd. r Yn mheD ychydig amser gadawyd Luther wrtho ei' hun. DebhreuodS fyfyrio ar yr hyn oedd wedi cytheryd lie yn Worms, 86 iddo ef. fax ei daith, ar y llety djeithr yr MWpiniwyd efMdo; ac ansicrwydd y dyftxlbl -oedd o'i flaen ef. OJfeneøtrl!Ù',el'- ,øtafellt. ni allai w«led ond eoedwigddu, nn^i, ddider- fyn, ao yntanyn garcharor heb ryddid i fyned o'r eastell. Oymerwyd ei rydd- id o'i feddiant i achnb ei fywyd ef. Yr oedd ei fywyd yn fwy gwerthfawr yn ngolwg ei gyfeillion nac yn ei olwg ef. Ond beth a ddywedai y torfeydd trwy y wlad?
♦ Y RHYFEL YN Y DWYRAIN.
♦ Y RHYFEL YN Y DWYRAIN. Nid oes amenaeth bellaoh nad rhyfel sydd i fod rhwng Rwsia a Thwrci, ao y mae y Rwsiaid yn lied hyderus y bydd Lloegr hefyd wedi ymano a hwynt oyn y bydd y cwbl droeodd. Dywed goheb- ydd o St. Petersburg fod y Tyroiaid yn boddloni i ymladd, nid yn unig Rwsia, ond hefyd y gwrtbryfel dysgwyliedig yn Thessaly, Epirns, a Crete, tra y mae Persia hefyd yn parotoi i fyned i ryfel er penderfynu pwnc y ffindir. Ond nid hyn yw yr-oll. Y mae y Tyrciaid, tra yn gwrtbod hawliau Montenegro, Persia, Groeg a Rwsia, fel hyn yn creu gwrthryfel o bob tu, ac hefyd yn darparn myned i ryfel ag Awstria. Y mae Awstria yn casglu byddinoedd ar der- fynau Bosnia, ac y mae y Tyrciaid yn gwneud darpariadau i'w gwrthwynebn. Y mae Twroi felly, a chanddi dri o wrthryfeloedd yn y talaethau, yn creu tri arall yn Thessaly, Epirus. a Crete, gyda Phersia a Groeg yn bygwth ym- osod arni, tra gy mae dan allu mawr Ewropaidd yn gwneud darpariadau i ymosod arni-gwrthoda wrandaw ar gynghorion Ewrop, gwrthoda wneud heddweh a Montenegro, gwrthoda ddi- wygio dim, na chospi y gwaedgwn an- ynol a gyflawnasant y creulonderan ofn- adwy yn Bulgaria, &c. Geilw edmygwyr y Tyrciaid hyn yn wroldeb, ond geilw dynion ynen syn- wyrau y fath ymddygiadau ya wallgof- rwydd. Ymadawodd llysgenhadon Monten- egro a Chaercystenyn ddoe. JDarogana rhai yr achosa ymosodiad Rwsia i'r Tyroiaid gyflawni gweithred- oedd barbaraidd eto, ond nid wyf fi yn credu y fath beth. Cyflawna y T > rc unrhyw erchyllder pryd y meddylia ei fod yn ddyogel Thag cael ei gospi, 'megys ag y gwnaeth yn*Mai diweddaf ond pryd y byddo yn ofhi y dielir arni gan Rwsia, gwna byny gyfnewidiad mawr yn ei ymddygiad, bydd moA. J dawel a'r oen. Ymae yn ffiuth hynod fod edmygwyr y Tyrciaid fob amser yn darogan ain gfonlonderan. oaymyrir a'aoyfeillioa. •
( AMRYWi^N YR WYrfei^Ofc;
( AMRYWi^N YR WYrfei^Ofc; Oywedodid flyfrwerthwr yn Treotci wrthyf y dydd o'r blaen, ei fod 3^ gjrertht| tmy o .Gwkith^ bob wythnos o'r Ji<^l stewydd- iva bob wythnos o'r Ji<^l stewydd- g iaduron (-Ilmrot gilydd. peallwii mai Mr. (Dledwi Williams, jtymni, oedd y boddogol ar y <lon yn Eisteddfod Blaqnli^dif a dymuna lif^ysu^ fod' wo^y yn^ 1 i^nc o'r enw tfayJ6* y ^IfcrS lvp Glyn Abyy, ^rwyi'r peinan^ ^edeg rosto a tnop el ban yn.;<lctau. 'Xr, oedd wedi ^od yn yfed yn W ystod y prydnawn, ,ac; :eif' ffora4 adref' syrthiodd iievi y rails, pryd y 4»eth y pfjmnt x nrny ac ;a:inaddodd;: Nos Ian yr wythn/iji^ £ ^q|gMw^ y^ dychwelyd aaref^t^ydd^^ j W. H. Llewellyn,, Cp^t fcq. j ybont, perthypol1 i JTOW, ^engineei^1 til Cwm Rhonddava af^wain a fa yn j schos o'i farwoiae& ran, yn proesi o orsaf Nantymoel i Gwmparc, syrth- iodd dros ochr craig, gan ddisgyn. ar ei ben i ddyfnder o 14 troedfedd. Den- wyd o hyd iddo am bedwar o'r gloch boreu dydd Gwener, ac yn fyw; ond er pob ymdrech meddygol, methwyd a'i adferu, a bu farw yn ystod y pryd- Dawn. Yn foren dydd Gwener diweddaf, fel yr oedd dyn yn cerdded trwy dynel Gellifelen, ger Brynmawr, daeth oer- bydrea ar ei draws, gan ei lnsgo ar ei hoi am 30 o latheni, ao achosi i dair o wageni i adaely cledrau. Pan yr aeth- pwyd i edrych beth oedd yn bod, cafwyd dyn wedi ei ddiyllio yn draenus. Yr oedd ei glust a'i fraioh aawy wedi en tori ymaith, a'i ben wedi ei dlryllio yn ddwfn. Yr oedd bodiau ei draed hefyd wedi eu tori ymaith, y rhai a gafwyd mewn oriau wedi hyny. Yr oedd gwisg dda am dano, a thocyn reil- ffordd 6 Abergaveni i Blaenafon yn ei logell. Dydd Gwener diweddaf, yn agos i'r Six Bells, Garnddiffaith, syrthiodd hen wr o'r enw John Thomas yn farw ar yr heol. Yr oedd yr hen wr druan yn dychwelyd wedi bod yn derbyn ei dal plwyfol bychan. Prydnawn dydd Gwener diweddaf deuwyd o hyd i gorff plentyn ieuanc yn afon Towy, yn agos i bont Towy, Llan- dilo. Bernid ei fod wedi bod yn yr afon am wythnos. Nid oes dim pellach yn wybyddus am dano hyd yn hyn. Dydd Sadwrn diweddaf, dedfryd- wyd un Mrs. Elizabeth Clarke, gwraig boneddwr arianog, gan ynadon Huntingdon, i ddau fis o garchar, am greulondeb at wasanaethferch fechan 12 oed. Yr oedd y greulones wedi curo y plentyn a phren ar ei phen, ac wedi ei chicio nes bod ei gwaed yn rhedeg. Nos Sadwrn diweddaf aeth amaethdy Penallt, ger Pontarddulais, ar dan, a llosgodd, yn nghyda'i boll gynwysiad, i'r llawr. Treuliodd Mr. Thomas, yr amaethwr, a'r hwn sydd o dan rybydd i ymadael, y noson yn yr ysgubor gyda'i blant. Os gwir, y mae un cyboeddwr new- yddiadur Cymreig yn y Deheudir yn cyflawni rhai o'i ddosbarthwyr am chwe cheiniog y dwsin. Beth nesaf? ei rhoddi am ddim! Y mae yn debyg ei fod yn deall (cystal a'r cyhoedd) beth yW gwerth ei nwydd. Mewn cyfarfod a gynaliwyd boreu dydd Sadwrn diweddaf gan lowyr, « j ,1 • dosbarth Saundersfoot, cytnfawyd my- ned- at waith Ar y gostyngiad 0 I5,y cant, wedi bod ar strike yp ^ib^n y tsyfiyw ostyngiadan chWe mis. „ 'Mewn hysbyfeuid 0 Ne^ York, dy4d 'Sol diweddaf, dywedir fod yr agerlong ^L^o Si'Hwmah i^Nassau, wedi ei Hosgi WySt<id gwjrfel ttchel ar y 18eg cjfisol, &f'jsi bwr^d w«di f Nob Fawrli diweddif cynaliwyd cy- l^^ jWidawol y Parch' R. Evapa, aT, fei. ytn^wiawiad Troedyrhiw, ..tI)T. yn einrhifyn.. 1 pyfefy tiweoyroi$iV^egar nad yw 'T ;b^y^ui* iawn, ou'l fod y hoLi'o o^r gwaitK sydd> ypjKwneqd ^fypiad *^gddi yn fywipg. (Tfod: y ^lowyr ^cligo^ i'w '^rcbfe&ion dat)^Bl ea sicrh^ti 1Vneud,tc a!'èhëOl()n swd1ä. ga
' AT tOA^R tJOSB^RTH J4 -…
AT tOA^R tJOSB^RTH J4 J11I0NBDA. 1 FfiObxii,—^Yn' f 'v^ass'nveeting a gynal- ?4d> Toijypaibay-y Lluh, y 9fed y c^rilytaol, -8r tsddl yBtyri^eth y gX*ahanm iitfeyddj SerfvPa tm^reu^ai i'r ychydig .Un^e&wyr hyoy sydd yn mhob gwaith, ac a,lfithir ar bob, llaw y dyddiau hyn, oble^d sefyll am eu hawliau, a hawba* eu cydweithwyr, i roi i fyny a boddloni fel pawb ereill, ai ynte i chwi, sydd bob amser yn cyfaddet yr angenrheidryrydd am Undeb a chydweithrediad i (I lal i fyny hawliau gweithwyr, ond heb ;Ligoa o wrhydri moeaol i arddel yr unrhyw o dan yr amgylchiadau presenol, i ail ym- uno yn fyddin gref, fel y byddo genrm allu i hawlio yn briodol ein hawliau cyi- iawn? Cynelir cyfarfod yn yr Ifor Hael, Llwyn- ypia, dydd Llun. y 23ain cyfisol, i dae- chrev am 12 o r gloch. Dy^wylir i weithwyr pob glofa roddi yr ystyriaeth briodol i'r cwestiwn, ac anfon cynrych- iolwyr i'r dyfarfod, a'u barn yn onwt arno, aih y Dydd y cyfarfod nwnw jm foddioit i derfynu y dosbarth, neu ynte i gael mwy o gydweithrediad ynddo. (*•- fyir i chwi anfon rhif y rhai sydd n penderfynu ail ymuno gyda'r cynrychiol- ydd, os mai hyny fydd y penderfyniad. Droa y cyfarfod, W. Abraiam. — » —
GLOFA DEEP DUFFRYN MOUNTAIN…
GLOFA DEEP DUFFRYN MOUNT- AIN ASH. Hyn sydd i hysbysu pawb y perthym iddynt wybod, i ni, y rhai mae ein henw- au isod, gael ein hethol gan y gweith- wyr i archwilio y lofa. uohod. Dechreu- asom ar ein gorchwyl yr 2il o Ebrill, 1877. Archwiliwyd genym yn gyntaf y returns, y rhai oeddent mewn safyllfa dda, yn lan rhag nwy grynoawl, a digon- edd o awyr iachus. Gwnaethoin ar- chwiliad yn nesaf ar yr holl weithleoedd, y rhai hefyd a gawsom mewn sefyllfa dda, yn rhydd oddiwrth nwy crynoawl, a digon o awyr iachys yn tramwy. Yna archwiliwyd genym yr engine pianos, a chawsom fod y manholes yn cael eu cadw yn ol y Mined Regulation At-,t, 1872. Ystyriwn fod ciod yn ddyledus i Mr. Brown, yr arolygwr, ac i swyddogion y lofa hon, am eu gofal yn cadw y gwaith mor iachus a diberygl. THOMAS JONES, ) AINWVR ROESRT BEECHEM, J y^*
SEION, LLANELLI.
SEION, LLANELLI. Nos Fawrth, Ebrill lOfed, oynaliwyd cyngherdd ardderchog yn y capel uchod. yr elw yn myned i'r Juvenile Choir. Ÿ Uywydd ydoedd y Parch. J. R. Morgan (Lleurwg), gweinidog parchus y capel uchod. Cawsom yr hyfrydwch o wran- daw ar rai o brif gantorion a chantoresau yr ardal yn canu, y rhai oedd yn dda dros ben. Daeth tyrfa luosog yn nghyd o bob cyfeiriad. Canodd y Juvenile Choir ddarnau pwrpasol iawn yn dda rhagorol. Hefyd, canodd Mr. J. T. J ones, Mr. D. Thomas, a Miss Clement yn ar- dderchog. Cynygiwyd diolchgarwch gan y llywydd i'r rhai oedd wedi estyn cy- mhorth i gario y cyfarfod yn mlaen, ac eili^yd ef gan D: Evans, Ysw. Yna' daeth y cyfarfod i derfyniad gyda bodd- had neillduol i bawb.—IoLo My&ddik.