Tarian Y Gweithiwr

GLANTAWE, YSTRADGYNLAIS. Marwolaeth a Chladdedigaeth Mies M. Williams-Nos lau, Chwefror y 15fed, yn ti phreswy fod yn Glantawe, bu farw y chwaer dda a rhinweddol hon. Ymosydwyd ar ei chyf- ancyiddiad gan hen elyn y ddynoliaetb, sef y darfodedigaetb er's tua phedwar mis yn 01,. ac amlwg oedd fod awr ei hymddatodiad yn agoshan Merch ydoedd i'r diweddar Howell ac Ann Williams (Howell William George fel yr arferid galw ei thad). Ganwyd ein hanwyl chwaer yn y flwyddyn 1858. Dygwyd hi i fyny o'i chryd yn awyrgylch crefydd, a daeth yn un o ddeiliaid yr Ysgol Sabbothol pan yn ieuainc iawn, ac yr oedd llawer iawn o'r Ya- grythyr Lan ar ei chof. Derbyniwyd hi yn aelod gyda'r Annibynwyr yn nghapel Saardis gan y diweddar fardd bregethwr R. W. R., Tstradgynlais, pan yn 14 ocd, a daeth yn fu&n iawn yn wasauaetbgar iawn yn y gwahanol gylcbo dd. Fel plaubigyn tyner cafodd wrtaith a t.briniaeth dda pan yu dechreu ymagor, a diau i hyn fod yu foddion i beru iddi dyfu a gwreiddio yn fwV cadarn a. sefydlog hyd ddi- wedd ei hoes, f megniodd ein chwaer fod e ryw wasanaeth i acbos Mab puw, a gellir dweyd yn ddibotras am dalll- Yr hyn a allodd hon hi a'i gwuaeih Y dydd Llun oaa- lynol ymgasglodd tyrfa fawr i'w hebrffng i dy ei hir gartref. Gweinyddwyd wrth y ty gan y Parch W. M. Morgan, y gwemidog, a daear- ■wyd yr hyn oedd ;arwol o boui yn mynwent lienatol stradgynlais, yn ymyl bedd ei ""act a'i mam, y rhai a huuasant ychydig fisoedd yn ol. Gobeithio y bydd in hanwyl chwaer a'n brawd sydd ar ol, weled mai Haw yr Ar- §lwydd sydd wedi ymweled a hwynt, ac y ydd iddynt yn eu galar gymodi ag ef. Heddwch i'th Iwch, anwyl chwaer. Ffarwel am enyd anwyl chwarer Nid my nor ddeit dy gofiant; Ond calon dyner brawd a chwaer Dy lvrch a'th weryd garant; Ffarwel am enyd anwyl chwaer, 0 huna dy JJUD allan Yn iach i'th gysegredig lwch, Hyd adeg nuarwnad atian. Ystradgynlais. W. D. JEFFREYS. [Dymunir ar y papyran Americanaidd godi yr nchod].

PEN1LLION COFFA Am y diweddar Mrs Rachel Davies, Tylors- town, Cwm Rhondda, yr hon a fu farw Tach. 13, 1893, yn 68 oed. Wylo a galaru'n ami sydd gan lawer trwy ein gwlad, Ar ol colli thai mor anwyl ag oedd dirion fam a thad; Mam, yr bon fu yn fy meithrin ar ei bron yn dyner iawn, Yn gofalu hwyr a bore er cyfiawni'r gwaith yn llawn. 0 fy mam, fy mam anwylaf, daeth dy yrfa di i ben, Buost ffyddlawn am flynyddau i'th fwyn Iesu fu ar bren Ac mae'th babell nawr yn gorphwys yn Y beddrod gyda'r llu, Ond mae'th enaid 'rwyf yn credo, fry yn nghwmni lesu cu. Ar ol treulio wyth a thrigain o flynyddau ar y llawr, Nid yw hyny i'w gydmaru at y tragwyddoldeb xnawr, Lie 'rwyt ti yn dechrea treulio'r oes ddiderfyn Daw ei hun, Yn woliinu a chlodfori'r Duw a wisgodd natur n dyn. Myned 'rwyf ar rai adegau tua mynwent fa.wr y Llan, Ac yn tywallt yno'm dagrau ar y bedd lie gor- phwys mam; Hoff hen fynweet plwyf Penderyn sydd yn anwyl iawn gen i, Pan wy'n meddwl ar adegaa pwy sy'n gor- phwys ynddi hi. Hirwain. T. DAVIS (Eryr yr Aelwyd).

EISTEDDFOD PUBLIC HALL, CWM- AMAN, GWYL MABON, MAWRTH, 1894. Dymunaf gydnabod derbyuiad y cyfansodd- iadau canlynol:— Ysgrif, I Cymru Sydd.'—Amen, Cymru anwyl i mi, Cymro o fynyddau Brycheiniog, Oymro pur, Ednyfed fychan, Un o'i phlant, a Brodor o Gymru Sydd.- 8. PeniUion Goffadioriaethol i'r Ddiweddar Mrs Mary Morgan.—Lief un yn llefain, Grudd- fanwr mewn gobaith, Forget me not, Adsain parch, Gwilym, Elcanah, Un mewn galar, Deigryn, Trist, Ywol.—10. Ohweoh Englyn, John Penry.—Crynedig, Pererin, Gwyn ei fyd, Brython bach, Parch, Cotta, Diolch.—7 Pymtheg Cwestiwn, Actau i. xu. Myfyr- iwr, loan Marc, Andreas, Alltud, Timotheus, Iago, Ymgeisydd, Abiah Bach, Dysgybl, Da. metrins.-10. Deallaf fod arwyddion Eisteddfod ardderch. og, Yr eiddoch, &c., JOHN T. JOB.

D. A. THOMAS, YSW., A.S., A'R PARCH J. MATHEWS, ABERTAWE, YN PENRHIWCEIBR. Nos Fercher diweddaf, yn y Public In- stitute, Penrhiwceibr, cynaliwyd oyfarfod cy- hoeddus dan lywyddiaeth y Parch Richard Thomas, er pasio penderfyniadau a chael an- erchiadau gan y personau uchod. Daeth cyn- ulliad da yn nghyd ac ystyrid mai byr oedd y rhybudd a rodjwyd yn hysbysb y cyfarfod. Wedi cael anerchiad pwrpasol gan y Cadeir- ydd ar amcan y cyfarfod, galwodd ar Mr E. T. Williams, Postfeistr, Penrhiwceibr, i ddar- lien y penderfyniad canlynol yn Seisnig a Mr William Lewis, Co operative Stores, yn Gym- raeg—' Fod y cyfarfod cyhoeddus hwn o bre- swylwyr Penrhiwceibr yn datgan eu cymerad- wyaeth llwyraf yn ymddygiad ein Haelod Anrhydeddus—Mr D. A. Themas, a'i gyd- aelodau Cymreig yn Dglyn a Dadgysylltiad Gymreig, a hydera y bydd i'r Weinycldiaeth gyflawnu ei haddewid mewn dwyn ger bron y Ty fesur er Dadwaddoli a Dadgvsylltu Eglwys Lloegr yn Ngbymrn yn ystod yr eisteddiad nesaf. ¥ condemnia y cyfarfod hwn hefyd Dy yr Arglwyddi yn nglyn a Mesur Chyfrifoldeb y Oyflogwyr, a Mesur y Cyngorau Plwyfol, ac y gobeithia fod yr amser yn ymyl pan yr adffurfir neu yr ysgubir y Ty ymaith.' Cynygiwyd y penderfyniad uchod yn wresog iawn gan Mr William Mainwaring, ac eiliwyd ef gan Mr Morgans. Cefnogai Mr D. A. Thomas y penderfyniad. Yn ei anerchiad dywedodd nad oedd y cyfar. fod hwn yn arddaogosiad cywir o Ryddfryd- wyr a Dadgysylltwyr Penrhiwceibr, gan y gwyddai nad oedd pump y cast o'r trigolion yn Doriaid Da ganddo weled dynion fel Mr Mathews yn myned oddiamgylch ac sn cadw y werin mewn eydymdeimiad a phrif fesur Cymru-Dadgysylitiad a Dadwaddoliad yr Eglwys yn Nghymrn. Tynodd sylw at yr ethol- iad nesal-rod Ceidwadwr yn cynyg am y sedd. Nad oedd am ddweyd dim yn anmharchus yn erbyn Mr H. C. Lewis fel dyn, ond yr oedd yn gwrthwynebu ei opinynau politicaidd i'r man eithaf. Gobeithiai y celai wrandawiad, ond na fyddai Dean St Asaph yn cael testyn chwerthin wrth weled y mwyafrif Rhyddfryd- 01 wedi lleihau yn yr etholiad dyfodol. Dywedodd yr Aelod Anrhydeddus hefyd eu bod wedi cael cyfarfod da iawn yn Portsmouth, a bod y Cymry wedi cael gwrandawiad yno. Yr oedd yn dda ganddo bysbysu fod y blaid Gymreig wedi gwnend gwaith mawr yn y blynyddoedd diweddaf, ond er hyny, nad ydynt yn teimlo yn foddog. Credai ef fel Mr W lads tor e fod y Oymry wedi bod yn rhy dawel, ao y bydd ffrwyth yn deilliaw oddiwrth eu gwaith yn y gorphenel, ao y bydd Dadgysylltiad yn cael y lie blaenaf yn Anerchiad y Frenhines. Dywedir fod mesur newydd yn cael ei barotoi gan y Llywodraeth ar Ddadgysylltiad. Nid yw y blaid Gymreig wedi cael un llais yn ei ffuifiad. Credai y dylai y blaid Gymreig gael llais yn hyn, gan eu bod yn ymwneud a Chynaru. Credai fod y wlad yn addfed i wneud i ffwrdd a Thy yr Arglwyddi, gan ei fod yn atalfa ar bob mesur a basir gan y Blaid Rhyddfrydol er lies y werin. Fed bron bob meaur yn cael ei drawsffurfio, fel yn ami nas adwaenir ef gan ei gefnogwyr hunan. Credai f f fod yn amser i newid y ffurf o lywodraeth, neu gwneud ymaith a'r Ty olynol hwn (cymeradwyaeth). Yna, dilynodd Mr Mathews, gan roddi cymeradwyaeth i'n haelod am ei weithgarweh ac am ei anerchiad rhagorol. Dywedai, oni bai am yr Ymneillduwyr y baasai Cymru heddyw yn baganaidd. Y dylai crefydd gael ei ohynal gan ei haelodau ac nid gan ei gelyn- ion. Eglurodd yn fanwl beth yw'r Degwm.. Pwy roddodd y Degwm. Rhoddodd amryw ddyfyniadau o ddywediadau dynion enwog yr Eglwys yn t'adarnhau fod y Degwm wedi ei awdurdodi gan y Senedd. Eglurodd hefyd y Waste and Barren Lands Bill ac amryw fater- ion ereill mewn cysylltiad a Dadgysylltiad. Wedi talu y diolchiadau arferol ymwahanodd pawb i'w cilrtrefleoedd. Credwn eu bod yn teimlo yn gryfach o blaid Dadgysylltiad nag erioed.

ABERCRAVE I Cynaliwyd cyfarfod llenyddol yn y lie uchod nos lau, Chwefror 15fed, 1894 Cad- eirydd y cyfarfod eedd Morgan Price, Ysw., Y.H., Glynllech. Arweicydd,—Mr Richard Powell, Abercave. Beirniad y Gerddoriaeth, Mr Thomas Thomas, Devynock. Beirniad yr Amrywiaeth — Mr Rhys Chapman, Ynys. Wedi cael anerchiad gan y Cadeirydd, awd drwy y rhaglen galilynol- Solo Bass, wyth yn cynyg, goreu oedd Mr David Thomas, Tnya. Solo Tenor, pedwar yn cynyg. goreu, H. Williams. Solo Alto, wyth yn cynyg, gorea Watkin Richards. Deuawd, dau yn cynyg Rees Williams a David Thomas, Aberorave, yn gydfuddugol. Triawd, David Jones ai Gyfetilion. Tr aeth awd- Doethineb Duw- Mr L. Powell, Abercrave. Atirøddiad- Araeth Nelson,—Mr David Jones, Ynys. Adroddiad o Salm—Margaret nn Joseph a Tom Joseph, yn gydfuddhgol. Prif ddarn-Y Ffigysbren-dau gor yn cystadlu, sef Bethle- hem a Tynycoed. Wedi bsirniadaeth fanwl: dyfarnwyd yr olaf yn oreu. Talwyd y diolch- iadau arferol, a cbafwyd canymadawol ac ym- wabanodd pawb wedi eu llwyr foddloni.

MAN.LEWYRCHIAVA U. GAN D. S. DAVIES, LLANDYBIE. Addefir gan bob dyn ffki y DARIAN yn oleu- ad gwerthfawr yn y byd newyddiadurol. Teili ei phelydraa llachar er adloni y gweithiwr, ealonogi ein hvsgrifonwyr ieuainc, a phuro a dychafu cymdeithas yn mbob rhyw fodd. liiau ei bod yn haul a tbarian, ae yr ydym yn yca- orfoleddu yn ei goleuni a'i nerth awdiiffYllol. Os caaiata y golygydd aumrydetawM, bydd i ni ddanfou ambell i Bodiad man-lewyretaol e'r gongl hon o wlad Myrddin- Y llewyrehiad cyntaf fydd,- PETR NEWYDD DAN HAUL.—Y mae Esgeb Caer, a Mr Akland, wedi gwneud darganfydd- iad hynod (?). Er boddie chwilfrydedd eich darllenwyr, nodwn sylwedd y darganfyddiad mewn ychydig eiriau- Y maent wedi cael allan y gellir darlien I Credo yr Apostelien, mewn Ysgolion Byrddol. Go lew fr&dyr! Dytcaa chwareu teg weithian i blant Ymneill- duwyr. Ar bob cyfrif dysger y Gredo, ond gofaled yr Esgob am yr esboniad arno. CYMBU I'R CYMRY.—Y mae wedi bod yn eiddo yn ddigon hir i estroniaid. Y mae yr Ysgolion C'anelraddol yn britbo ein gwlad, a r ymholiad presenol ydyw, Pwy ddylai fod yn athraw an ? Myutumia ein cydwladwr dysg- edig, Mr O. M. Edwards, M.A., mai Cymry ddylent fod. Dywed yn mhellach fod gwobod- aetb o'r Gymraeg yn rngenrheidiol cyn medru dysgu y Saesneg yn effeithiol ar ereill Tala deyrnged Mdderchog i fyfyrwyr Cymreig y Brifysgol yn Rhydychain. Dywed, o'r holl bapyrau arholiadol y bu efe yn arolygu yno, mai eiddo y Cymry oeddynt y goreuen. Prawf hyn foi ein meibion a'n merched glewion yn ddigon galluog i gyfarfod ag aoghenion addysg Cyoara yn y dyddiau hyn. Gobeithiwn y cred- ir y ffaith gan yr awdardodau pan ddaw yr adeg i ethol yr afcbrawon. 4c y mae yr un path yn arosyn ffaith gyda golwg ar y'Brif- ysgol Gymreig. Wedi cymaint o frwydro dros ein bawiia-u Cymreig, tra hyderwa y cawn oto gyfawnder, drwy roddi i ni Gymry yn atbrawoa YR EISTEDDOD.—Awgryma rhywrai fod mawr aagen diwygiad yn nghyfansoddiad yr hen seiydliad Cymreig hwn. Y mae rhai am dd&chreu y diwygiad yn yr allanol. Myntumir fod gwario y fath symiau anferth ar babell yn atreidiol, ac y byddai pedwar cynt o bunau yn ddigon i gyfarfod angen unrhyw Ie. Tra yn cyduno a'r golygiad blaenaf, nis gallwn mewn unrbyw fold gyduno a'r llall. Credwn, er hyny, y gellir cymedroli llawer yn y cyfeiriad hwn. Da genym gael ar ddeall fod ceraint Bisteddfodol Llanelli yn bwriadu cyrhaedd yr amcan clodfawr hwn, drwy wneud yfarchnadle eaag yn fangre i w chynal. Gresyn fod Ponty. pridd wedi metha mor druenus. Pe byddai cyugc. y Barnwr gwladgar Gwilym Williams wedi ei dderbyn, byddai yr anffawd yma wedi ei ysgoi. Gobeithiwn, er hyny, y daw y cyf- eilliou o ddifrif i fyny a'r hawliau ac y gor- phenir y drafodaeth yn anrhvdeddus. Diwygiad arall fyddai rhoddi ychydig o waed newydd yn ei cbyfansoddiad. Dylai mwy o wneud ar Gymraeg fod ynddi Dylid o leiaf cael un Gyngerdd Gymreig ac un o'r demau oorawl yr un modd. Hefyd, dylid cwtopi yr areitbiau decbreuol i ddeg mynyd o bellaf. Pa gynulliad Cymreig fedd digon o amynedd i eistedd am a.wr o amser i wrando ar estroa yn fiflaruyefon yn yr iaith fain, Rhodder chwareu teg i'r Hen Omeraeg ac i'w phlant hefyd. Beth tybed fydd Eisteddfod Carnarvon a Thywysog Cymru. Sicr yw y bydd yn llwydd- iant mawr. GWEINIDOGION YN DYNWARED Y LLAN- Clywsom, ie, gwyddem oddiar sylwadaeth faith mai hoff waith ein banwyl gariadus fre- dyr ydyw proselytio o'r gorlan Vmneillduol Pa ddewin all gyfrif yr edlychod a ddenwyd ganddynt i droi cefn ar egwyddorion Y nnaeill- duol (os bu gauddynt egwyddorion hefyd). Ond erbyn hyn y mae ein brodyr ni yn leicioy job. Ant yno dan gochl ffugiel ymweliad a'r olaf, a beiddiant, meddaf, lusgo y rhai gwein iaid hyn i'w corlan. Dyma Yeth yw Rhydd frydiaeth Weinidogaethol. Os na ddiwvgiant ar ftys, cyhoeddir eu henwau yn ddiffael ar faes y DARIAN, fel y gallo Esgob Llandai yru atynt lythyr caru hyfrydlon. RHYDDFRYDWYR ABERDAR.—Mae yn amser weithian i ddeffroi o gysgu a gwylied a bod yn sobr. Mae Bwrdeisdrefi Merthyr ac Aberdar yn cael eu blino yn rhyfedd gan rbyw nifer o Achaniaid dinystriol fynant rwygo y gwersyll. Mae y gwersyll yn ddyegel tan ar- olygiaeth y ddau aelod presenol, ond y mae rhyw ddaa estron yn tybio y gwnelent hwy well arweinyddion. Nid digon cael dau Acha. Rhyddfrydol, ond wele eto foneddwr arall yn traochwaxtu am y sedd. Tybed y bydd i Aberdar Rbyddfrydol gysgu pan y mae dydd ei iacbawdwritoetb mor agos. Deffrowch chwi y rhai ydych yn cysgu ac ymarfogwch i'r frwydr, a bydd eich buddugoliaetb yn sicr. MOR q GAN YW CYMRU I GYD.'—Credir hyn yn awr yn mhalas ein Grasusaf Frenhines Yn ddiau, un o ddiwygiadau hynotaf y dydd oedd ymweliad Cor y Merehed a'i Mawrhydi. Golygfa nad anghofir oedd gweled Victoria a dagrau tryloewon yn ymsaetbu o i llygaid tra yr oedd merched cerddgar Gwalia yn arllwys allan eu calonau mewn gweddi gerddgar dresti. Pwy fetddia amheu bellach nad Cymru ydyw brenhines y gwledydd. Deallwn fod meibion glewion y Rhondda i gael eu gwahodd eto i r palas. Sicr yw pan y olyw hi lowyr dewrfrydig y Rhondda yn iat- Mallu, y bydd ei chalon yn fllamio gan gydym- deimlad a'n gwlad. Mae Chicago wedi an- farwoli Cymru. Mor a lwac hen Gymru lan, Cyn i'n clod fod yn fudan.1 Hynyma y tro hwn gan obeithio y chwanegir yx wytnnes nesaf.

ADV. LLWYR ADFERIAD I IECHYD AR OL DYODDEF 14 MLYNEDD 0 GYSTUDD. Ctjsn « lythyr a dderbyniwyd gan Mr. IV. George, Chemist, 10, Oxford Street, Swansea. 3, Compaq's Row, Dunvant, Swansea, Medi 14eg, 1893, Anwyl Mr George,—Ar ol pedair-blynedd-ar- ddeg e gyctudd poenus oddiwrth diffyg anadl, diffyg treuliad, diffyg archwaeth, poenau yny pen a'r cefn, piles, ac iselder ysbryd, dy- gwyddais dd'cd i gyffyrddiad as un (a ystyrid unwaith yn anwelladwy) ag oedd wedi ei ad- feryd drwy eich triniaeth chwi, ac yn ol ei gyngor ef, ymwelais inau a chwi, ac mewn wyth diwrn»d yr eeddwn yn berffaith iach mewn corff ac ysbryd, ac yn alluog i weitbio yn kwylus a diflino. Da ohwi, gwnewch eich triniaeth ddigyffelyb yn fwy hysbys, er mwyn y miloedd gweithwyr tanddaearol sydd ya dyoddef fel ag yr oeddwn inau. Byddaf yn falch iawn i ateb unrhyw lythyr a ddanfonir ataf mewn perthynas a ch triniaeth ardderch- og. Yr eiddoch yn wir ddiolchgar, W. DAVIES, Glowr.

CHRONIC INDIGESTION AND DEPRES. SION OF SPIRITS. spontaneous oral remark by a gentleman afte r three days? trial. The grandest remedy in the universe- recovery complete.' J. M. |3r"Address given on application to Mr W. George. Chemist, 16, Oxford Street, Swaasea,

I EISTEDDFOD FERNDALE. NADOLIG, 1893 YSGRIF AR FALCHDER.' 1. Gwyliedydd-Ysgrif ragorol ar ryw olwg. Y mae hi yn dangos meddwl craff, a sylwedydd manwl. Y mae rbai pethan da neillduel yn- ddi, ac wedi eu gosod allan mewn iaith gywir a darllenadwy. Ond er hyn oil, y mae rhyw- beth yn ein taro mown ambell ddarn fel pe byddai hi wedi ei choui o ryw Eiriadur. Y mae rhai sylwadau, a'r ddau gasgliad a geir ynddi yn peni i ni amen ei gwreiddielder. Cofier, nid ydym wedi gweled sill o honi yn un He, ond y mae rbywbeth yn y cyfansoddiad sydd yn gadael argraff felly arnom. 2. Epaphroditus- Yagrif lied faith, yn dangos tipyn o ol meddwl eto. Yr hyn sydd yn ein synu yw ei fod yn ysgrifexvu mor wallus o ran iaith a sillebiaeth. Amlwg yw, na.d yw y tramorwr hwn yn gyfarwydd a dweyd ei feddwl yn Gyraraog. Y mae gaMldo lawer o sylwadao gwerthfawr, ond fel y mae yr Ysgrif wedi ei hanron i mi, y mae hi yn rhy wallus i sefyll yn uchel. Buasai yn well heb yr hell gasgliadau ar y diwedd. Gwell fuasai Ysgrif gyfan, gryno, orphenedig, heb y easgliadau hyn. 3. GOBtyngecUg- Y mae yn ddigon amlwg, ar ol darlleu GwyliedydJ a Gostyngedig, mai mewn rhyw Eiriadur, ac yn wir, mai yn yr un y mae y ddau wedi cael eu hysgrifan bron air yn air: Rhy ddrwg 4. Brodor o Brydain-Ysgrif hollol wahanol i'r tair ydym wedi sylwi arnynt yn barod. Y mae hon yn dangos mwy o ol cartref. Yr ydym yn credu yn sier ei bod yn wreiddiet hollol.-yr hyn nas gallwn ddweyd gyda sicr- wydd am un o r tair ydym wedi ddarllen o'r blaen. Ymarferol hollol yw bon. Nid yw yn trafferthu Rawer i ddweyd befrht yw balehder, nag o ba le y tardd y gair, ond y mae yn dangos i ni ryw 16 o ffyrdd drwy y rhai y mae balchder ya dangos ei hun,—mwy neu lai. Y mae rhai o'i sylwadau yn fuddiol dros ben, ac yn dyfod yn lied ages at ddangos y pwnc yn deg ac ymarferol. 5. Gymro IøuCfnc-Ysgrif eitbaf da eto, ond nid ydym yn credu ei bod yn wreiddiol* Y I mae y dyfyaiadau sydd ynddi a'r eyfeiriadau Beiblaidd yn peru i ni grellu mai o Siriadur y codwyd rhanan helaeth o honi. Buasai yn I dda genym gael sylwadau mwy ymarferol, a llai o son am hea banes balcbder. Wedi darlien y pump yn fanwl, rhaid i mi ddweyd mai dim ond un sydd wedi gadael ar- graff arnom ei bod yn ysgrif hollol wreiddiol. Ni ddymnnem er din. gamgyhuddo brodyr ienainc, ond apellwn at bedwar o'r pump—ai nid oes llawer o ol "eiriadur ar eu hysgrifau. Gallasent, a dylasent fod yn fwy ymarferol. Yr ucig an gwir ymarferol yw eidclo Brodor o Brydain, ac iddo ef y dyfarnwn y wobr.

EISTEDDFOD YNYSYBWL. MR GOL.-Ganiatewch ofod fecban o'ch papyr clodwiw, er rhoddi braslun o banes y lie tlws uchod, yn ddaearyddol ac yn hanesyddol. Saif y Hecyn hyfryd yma rhwng Dyffryn Taf a Chwm Rhondda Fach, o'r dwyrain i'r gor- llewin, a rhwng Pontypridd a Mountain Ash, o'r gocylod(i i'r de. Y mae golygfeydd swynol y djffryn hwn yn ddeniadol i'r meddwl a'r serch, ac yn ddymunol dros ben i'r llygad, yn enwedig yn nhymor yr haf. Bydd miloedd yn y tymhor hafaidd yn cerdded o Pontypridd i fyny y dyffryn hwn, er mwyn, yr wyf yn credu, gael mwynhad i'w cyrff a u hyf-bryd- oedd. Y mae clywed yr adar ya pyncio yn mhlith dail tewfrig y eoedwigoedd, sydd yn sefyll o ddau du y dyffryn, yn peri rhyw deimlad swynol o gerddoriaeth i dreiddio trwy galon ac ysbryd y teithiwr; a'r peth cyntaf sydd yn taro i'w feddwl ydyw,-dyma'r fan y carwn fyw, marw, ac adgyfodi, sef dyffryn tlws Ynysybwl. Gall y bardd neu'r cerddor glywed swn per cerddoriaeth yn dadseinio o'r mynyddoedd, a'r adar a'r nentydd yn sain can a Illoliant i'w Crewr. Nid rhyfedd fod rhai o ddynion da a gweith- gar y fangre hyfryd bon wedi renderfynu cyaal Eisteddfod fawreddog yma eleni. Y mae par- otoadau mawrion yn cael eu gwnead ar gyfer yr Eisteddfod uchod, yr hon gymer ie y seithfed o Fai nesal. Bydd Special Train i resleg y diwrnod hwnw o Aberdar Junction i'r Yays. Y mae pwyllgor yr Eisteddfod yn gohebu a cbwmpeini y Taff, er cael Trains mor rhad a cbyfleus ag y gellir, er mwyn y corau ac ereill. Ni fydd na thrau! na thrafferth yn cael ei arbed, er mwyn gosod pob peth yn y drefn oreu, fel y byddo cysur yr ymwelwyr yn bob peth a ddymunir. Y mae y pwyllgor hefyd wedi peu- derfynu anfon ar unwaith am y cwpan arian, yr hwn sydd i'w roddi i arweinydd buddugol cor y plant, ac y maent yn dweyd y costia rhyw dair neu bed air punt. Hefyd y maent ya anfon am y medal aur a'r medal arian, er mwyn i'r gwahanol arweinyddion gael sicr- wydd y bydd pob gwobr yn real a didwyll, ac yn deilwng o Eisteddfod Ynysybwl. Bydd y gwobrwyon yn cael eu gosod mewn lie cyfleus, (a hysbysir eto), yn Mhontypridd, fel y gallo pawb eu gweled. Arweinyddion, par- otowcb, er mwyn eich hunain, er mwyn cerud- oriaeth, er mwyn cenedlgarwch, er mwyn yr el Yoys, a'r pwyllgor. Dewch yn Ilu, atom ni, Cewch wobrwyon, credweh fl. Ynysybwl. CADEIRYDD.

EISTEDDFOD CWMlMAN, MAWRTH Y 5ED, 1894. Rhestr y ffugenwau ar y don, Gwel Crist yn dyfod ar y cwmwl draw,' &c.—Llenrwg- aman, Brycheuyn, Brith o'r berth, Krugh, Ienaa, Weber yn Ef>, Grisialog, Cymro bach, Cristion, Purcell, Presenol, Alaw Fychan, Credadyn, Eradreba Hulah, Martini, Homer, Oswald, Hen Gymro, a Brychan. Eto ar yr unawd ar y crwth, a gyda chyfeil- iant i'r berdoneg.—Septimus a Paganini. D. WYLOR OWEN.

CA STELLNEDD. Yehydig ddyddiau yn ol cynaliydd y Bed- yddwyr Seisnig gyngherdd lwyddianns yn y Gwyn Hall, pryd y gwasanaethwyd gan y cantorien a'r cantoresau adnabyddus, Miss May John), yr hon a gipiodd un o goronau Chicage; Miss Brown, Abertawe; Mr Frank Joshua, a Mr Hirwen Jones, Llundain, yn cael eu cynorthwvo gan gor y lie, dan arwein. iad y Parch E. RQWG Evans, Miss Nellie Davies ar y crwth, a Mr J. S. Church ar yr organ. Canodd y gerddores fechan o Gwm Rhondda yn neillduol o dda, fel y gwnaeth y tro diweddaf y bu yma. Ffynon mwynhad i galon pob Cymro a deimla rhyw gymaint o serch tuag at y graig o ba un y nadd- wYQ. ef? ydyw gwrando merched swynol gwlad v bryoiau yn telori alawon eu bro yn nhrefydd i!aBe J y dywysogacth. Yr oedd y brawd Mr Joshua, fel arfex, yn effeithiol iawn. 1 mae yn anhawdd dweyd yn mha wedd yr edmygir y oyfaill hwn fwyaf, pa un ai yn mhwlpud neuadd y genhadaeth yn Ngbastell- nedd, ar y ilwyfan yn canu odlaa oysegredig, neu yn tynu melusder seiniau o dynion danau yr offervn ceBedlaethol. Yr oedd ei ganiad o « The crown of lite, a The village Black- smith,' yn rhai o r pethau mwyaf gogoneddus 0 yn y gyngerdd leuynga Mr Joshua glod ucbol am gysegru ei lais godidog, a'i ddoniau molur at y gwaith erengylaiad o leddfn trueni a. pbecbod aflan y dref. Datganodd Mr Hirwen Joiaes, Llundain, yn dda, er, fe ddichon, fod ei lais yr adeg yma, dipyn yn arw, Iechyd i'r galan oedd ei wrandaw yn canu yr hen alaw, Oer yw'r gwr sy n methu caru. Dangosodd merched y Cynghorwr Davies, y naill ar y orwth, a'r Hall ar y berdoneg, y meadant daleut neilldnol at gerddoriaeth. Gresyn na bai merched medrus mewn trefi o fath Gastell- nedd yn rhoddi mwy o sylw i iaith a defion euteamwlad. Yr oedd caneuon Miss Brown yn dranatnriol. Wrth derfynu ni ddylem aBg- hdio, I The dream of Engene Bram,' (Hood), gan y Parch Rowe Evaas, yr hwn hefyd a ddangosodd ei ban yn fedrns fel arweinydd y cor. Er cymaint o adrodd sydd yn Nghymru, ycbydig ydyw nifer ein hadroddwyr da. Dang- osodd Mr Evans y tro yma gyfuniad rhagorol o'r toddeidiol a'r dramayddol. Fog Fawrth, Chwefror yr 20fed, talodd cor breiniol y Merched Cymreig, a arweiair mor fedrns gan Madame Clara Novello Davies, ym- weliad a Chastellnedd, pryd y buont yn difyru tell fawr yn y Gwyn Hall. Yz sedd y tocyn- au wedi eu llwyr wertbu allan yn hir cyn y oyngerdd, ac yr oedd y dysgwyliad am danynt, yn enwedig wedi eu hymddangosiad llwycldiau- us o flaen y frenhines, wadi myned yn uchel iawn. Methodd nifer fawr gael mynediad, ac er osgoi siomedigaeth, penderfynodd y pwyll- gor, pa rai sydd yn rhoddi yr elw at achos y [Methodistiaid Seisnig, ofyn i'r cor wasanaethu ) nea gynal yr un gyngerdd eto, Chwefror 28ted. I Yn ddi&u cyngerdd ardderchog oedd un nos Fawrth. Yn hir cyn amser dechrea, yr oefl d y lie wedi ei orlanw, a threulid yr amser tra^i y Cymry oedd yn bresenol drwy gann orys- twyth.' a thonau oyffelyb, fel • afferent wneud yn yr Eisteddfod Genedlnttaol, tra yr hoffai ieuenctyd haner-Seisnig, a haner- I Gymreig y dref ladd amser drwy gann rhai o'r ¡ oaneuon dichwaeth sydd i'w clywed yn mhob cornel y dyddiau hyn, a phoeni rhywun fyddai mor aniffodus a gwisgo hot lied uobel, neu yn berchen tipyn o daldra corfforof. Gorfa ar ohebydd y DARIAN, fel amryw ereill, dalu yn bur hallt am ei bum troedfedd a tbri chwarter. Yn brydlon am wyth, daeth y cor i r llwyfan, wedi ymwisgo yn nullprydferth y wlad, mewn pais a betcwn, a shawl fach Yn sicr i chwi, Mr Golygydd, yr oedd eu hymddangosiad yn ddalen o lyfr yr hen bobl Gymreig. Dangosodd y frenhines ei bod yn fenyw o synv?yr cryf pan yr archodd i'r Cor Cymreig ymddangos o'i blaen yn y wisg genedlaethol. Felly y gwna hi a'r Ysgotiaid, ac felly y dylai pethau fod. Palla amser i ymhelaethu ar.y gyngerdd; fe- allai y cawn wneud hyny ar ol cyfarfod Chwefror y 28ain. GOHEBYDD.

■ — DERI. DARLITH.-Nos Lun, Chwefror y 19eg, tra- ddodwyd darlith yn nghapel y Methodistiaid yn y lie hwn, ar 'Joseph Thomas, Carno,' gan y Parch D. G. Evans, y gweinidog. Yr oedd cynulleidfa dda wedi dyfod yn ngbyd, a diau fod elw da wedi ei wnend at gynorthwyo y cyfeillion i gario yr achos yn mlaen yn y lie. Dvlai y ddarlith bon fod yn boblogaidd, gan ei bod yn gyfuniad hapus o'r addysgiadol a'r digrifol, ac yn rhoddi syniad hynod o gywir am y gwrthddrych i'r rhai na chawsant eiglywed. Cadeiriwyd yn fedrus gan J. C. Evans, Ysw., Dowlais, a chyflwynwyd y diolchiadau arferol gan y Parchn H. Thomas (B.), Deri; Rees Jones, Cefncoed; Dr E. Davies, Fochriw, &c. CYJSIYDOG.

GOR3EINION. Chwefror lOfed, y flwyddyn hon, yn ei bre- swylfod, Gorseinion Villa, bu farw Mr Edward Pary Hughes (Huw Llechryd, yn 73 mlwydd oed. Yr oedd yn ysgolfeistr yno. Bu yn LIechryd am lawer o flynyddoedd, ac yn Aber- teifi a Chwm Llansamlet, ac yn wir barchus a llwyddianus fel ysgolfeistr. Magodd lawer o enwogion Cymru. Yr oedd hefyd yn bregeth- wr perthynol i'r Cyfundeb Wesleyaidd, ac yn fab i'r enwog Barch William Hnghes, gwein- idog y Weslsyaid. Claddwyd ef yn nghladdfa yr Eglwys, PenlJe'rgaer, Gorseinion, Chwefror y 14eg, mewn parch a galar mawr. Heddwoh i'r dysgedig lenor, Yn y gweryd oer a du Cenad Hedd, ac uchel Gerddor, Beirniad didwyll, Athraw cu Engyl gwynion fyddo'n gwylio Ei orweddfa dawel ef, Nes daw'r leau i'w ddihuno Ar gymylau claer y nef. Treberbert. RACHEL EVANS.

BLAENGARW. PWLL YR OCEAN A HELYNT YR ATALBWYS- WYR.—Mr Gol., a fyddwch chwi mor garedjg a rhoddi ycbydig bach o ofod i mi i roddi tipyn o banes yr annealldwriaeth sydd wedi bod yma yn ddiweddar mewn cysylltiad a'r atalbwys- wyr. Fel y mae yn wybyddus i bawb, fod y Strike ddiweddaf wedi creu liawer o anghydfod yn mhlith llawer o ddynion, ac y mae un o'r anghydfodau hyny wedi cymeryd lie yma yn y Garw. Fel y mae yn wybyddus i bawb fod ymgais wedi cael ei gwneud yn mynwent y Crynwyr i atal pob atalbwyswr nad oedd a llaw yn ymdrofodaeth y Strike, ao felly y mae yn ddrwg genyf ddweyd ei fod wedi desh- reu yn ei rwysg a i rym, gan ymosod yn ddi- drugaredd ar yr un ag oedd yn ein plith ninan,- dyn ag sydd wedi bod yn ein gwasanaethu am saith o flynyddoedd, ac wedi cyflawni ei waith mor dda, ao wrth ein Haw ar bob galwad a phob aohlysur; ond un diwtnod dyma un o benaethiaid y gwrthwynebwyr yn dyfod allan yn ei rwysg, ac yn cyhoeddi dedfryd nwchben yr atalbwyswr, drwy ddwyn camdystiolaeth yn ei erbyn a thrwy i hwnw ddechreu, dyma un neu ddau arall yn ei ganlyn, ac yn dwyn yr anwireddau mwyaf arswydus yn ei erbyn ao nid yn y dirgel ychwaith, ond mewn cyfarfod- ydd cyhoeddus. Y mae yn wybyddus i bawb, pan y dywedwch rywbeth yn ddrwg am ddyn mewn cyfarfod cyhoeddns, y mae yn myned ar hyd a Iled y wiad fel trydan gwyllt, ac felly y mae wedi bod yma. Yr oedd pawb trwy y lie wedi credu am atalbwyswr yr Ooean ei fod y dyn mwyaf anonest a fu mewn byd erioed. Felly chwi welwch, yr oedd pawb a i fys yn ei lygaid; yr oedd hyny yn naturiol hefyd, os oedd y dyn wedi gwneud hyny. Y penderfyniad y daethpwyd iddo yn y cyfarfod cyhoeddus a gynaliwyd oedd, fod i'r atalbwys- wyr i gael rhybudd ar unwaith i ymadael a'r gwaith, a hyny cyn i'r pwyllgor gweithredol gael un liaw yn y mater i ymdrafod dim Ag ef. Oad yn lie i hyny gael cymeryd lie, wele I bwyllgor y gwaith yn gafael ynddo, ac yn ei wyntyllu; ac wedi hir drafod arno, y pender- fyniad y daetbant hwy iddo oedd, fod yn rhaid galw cyfarfod cjffredinol arall, er mwyn dewis 13eg o bwyllgor yn ychwaneg at yr hen bwyll- gor. i gael chwilio i mewn yn fwy llwyr i'r mater, a rhoddi mantais i'r atalbwyswr i eg- luro ei hun. Hyny a wnaethant, ao wedi dewis pwyllgor newydd o'r gwrthwynebwyr, fe gyfarfyddodd y bwyllgor yn nghyd, a'r atal- bwyswr yn eu plith. Wedi ethol cadeirydd, a phob peth yn iawn, dyma yr atalbwyswr ar ei draed, a'r cyhnddiadau yn ei law, wedi eu hysgrifenu ar bapyr; ao wedi anerch y cadeir- ydd, dyma fe yu gofyn i'r cyhuddwr cyntaf amryw ofyniadan ar y oyhuddiad; ond nid oedd gyda hwnw ddim byd i'w ddweyd ond cwympo dan ei fai fel mochyn i'r llaid, wedi ei orthrechu. Yr an modd y gwnaeth y Hall, dan wylo. Y trydydd hefyd, fe gafodd yntau yr un modd ei lorio. Yna chwi wolwch fod cymeriad ein hatalbwyswr wedi ei glirio mor Ian a phapyr gwyn. Ond wedi y cwbl, ni wnai hyny y tro, yr oedd yn rhaid cael ei symud ef o'r pwysdy, er mwyn cael boddloni mympwy rhyw berson neu bersonau; ac fe aeth rhyw ychydig yn mlaen, a baloto' y gwaith, yn ngbanol y gwres a'r anwireddau ag oedd wedi cael eu dweyd am dano yn ystod yr wythnos- au cynt, ac fe drodd y ballot yn ei erbyn, ac yna chwi welwch ei fod ef wedi ei droi allan yn hollol annheg, a hyny yn ngolwg y rhau fwyaf o'r gweithwyr. Ar air a chydwybod, UN O'R GWEITHWYR.

HERMON, 1REORCI. Cynaliwyd Oyfarfod Llenyddol cyntaf y tvnahor hwu, 0 gyfres flynyddol, nos Fawrth, yr 20i6d cyfisel, dan lywyddiaeth y Parch W. CharJes, ±> A., gweinidog y Clorianwydy gerddoriaeth gan Mr John Bebb, a'r Amryw. iaeth gan Mr John Jones, Treorci, y ddau i foddlonrwydd pawb Cafwyd dadganiadcamp- us gan Mr James Jonea, Trecroi, o 'Cymru Fydd,' i ddechreu y cyfarfod. Cipiodd Miss Mary Thomas y wobr am y datganiad goreu gan blant o 'I'w dad a'i fam.' Enillwyd yr Unawd Soprano, 'Myfl sy'n magu'r baban, gan Miss Margretta Jones. Unawd i Alto,1 Miss M. J. Roberts. Rhanwyd y wobr am yr Unawd i Denor,' Llythyr fy mam, rhwng Mri D. White a W. J. Rowlads, a gwnaeth Mr D. Evans deilyngdod ar yr Unawd Bass, Y teithiwr a'i gi.' Y wobr am ddarllen cerddor- iaeth a enillwyd gan Mr Evan Price, tra yr I' aeth Mr Tom J. Davies a'r wobr am ddarllen Rhyddiaeth. Cipiodd Mr Z. Mann in: y wobr pm airodd. 'Ond.' Enillodd Mr D J. Evans y wobr am yr ysgrif cren ar y Tabernacl.' tra yr aeth Mr James Evans a'r wobr am y Fardd- oniaeth oren. Cafwyd cyfarfod dydderol iawn. ond gresyn na buasai y rhai hyn wedi cael eu cynal yn gynt y tymor hwn. Dylasem ddweyd fod Mr T. D. Lawrence wedi cyflawni y swydd o ysgrifenydd yn ganmoladwy. UN OEDD YNO.

SARON, ABERAMAN. GWOBRWYO FFYDDLONDEB.-Nos Fercher di- weddaf, y 22ain, yn Saron Hall, Aberaman, cynaliwyd cyfarfod i anrhegu dau o ffyddlon- iaid yr eglwys uchod, sef Mr. John Rees, Ty'r Heol, a Mr. J. H. Powell, Draper, Aberaman. Wedi marwolaeth ein diweddar anwyl weini- dog, y Parch. R. Rowlands, penderfynodd yr eglwys fod Mr. Rees i arwain yn nghyfarfod- ydd yr eglwys, yr hyn a wnaeth tuhwnt i ddysgwyliad pawb o'r aelodau. Ychydig flynyddoedd yn ol, dewiswyd Mr. Powell yn I ysprifenydd yr eglwys, ac y mae yntau wedi cyflawni ei waith oddiar hyny yn rhydd ac yn rhad, er yr holl draul oedd yn myned arno. Meddyliodd yr eglwys y dylid gwneud rhyw fath o gydnabyddiaeth i'r ddau a enwyd am eu gwasanaeth, ac awd at y gwaith o ga^'lu, a chafwyd digon o arian mewn ychydig amser. Llywydd y eyfarfod oedd y Parch. H. P. Jenkins, y gwehiidog, ac wedi cael anerchiad pwrpasol gauddo ef i ddechreu, ohwareuodd Miss Scourfield, Sunny Bank, ddalB ar y berdoneg; yna cafwyd can gan Mr. Morgan James; can gan Mr. Lewis J. Baviee; cafwyd ychydig eiriau gan y Parch. H. A. Davies, Cwmaman can gan Mrs. Jen- kins adroddiadau gan Mri. Henry Harris ac Evan Evans; canig gan barti Mr Levi Jones. Yna siaradodd rbai o ddiaconiaid yr eglwys, sef Mr. David Harris, Mr. Daniel Thomas, Aberdar Mr. Edward Phillips, a Mr. Hywel Oynon, a chafwyd anerchiadan barddonol gan y ddau olaf. Yna awd y gorchwyl o anrhogu. Yr oedd yr anrhegion yn gynwysedig o ffon, par o wydr-ddryohau, ac anerchiad. Darllen- wyd yr anerchiad gan Mr. Henry Davies, a chyflwynwyd ef i Mr. Powell, ar ran yr eglwys, gan Mrs. Ann WilliamB, Ty'r Capel; cynwynwyd i Mr. Rces, ar can yr eglwys, bar o wydr-ddrychau, gan Mrs. Selina Williams. Davis St, a ffon gan Mr. Johia Joaes, King Street. Diolchodd y ddau mewn medd di- am yr aurhegion. Can odd payti Mr. Levi Jones eto a chafwyd yobydig eirian gan y Parch. J. Sulgwyn Davios, Trecynen deu- awd ar y berdoneg a'r crwth gan Misses G ac E. Evans; can eilwaitb gan Mrs. Jenkins. Wele yn canlyn rai o benillion Mr. Edward Phillips ar yr achlysnr,- Mor ddedwydd, gyfeillion, yw cwrdd yma'n nghyd, 1 ddathlu teilyngdod dan frawd vr un pryd— Dan frawd yn yr eglwys—daa n uchel eu parch, A dau a'u hysgwyddau yn dyn dan yr Arch Fe haedda r ddau yma eu parcbu yn wir Am weithio mor ddiwyd am amser mor hir. Mae un yn henafgwr, a'i wallt fel y gwlan, Oad purdeb ei fywyd rydd nerth yn ein --An, Mor brydfertb mae'n edrych das gnwd. o wallt gwyn, A'n serchiadan fel eglwys am danynt mor dyn; A thynach y c'lymwn am dano o hyd Po nesaf mae'n tynu i borth arall fyd. Mae'r llall yn ddyn ieuanc, a'i wallt fel y fran, Ond buchedd mor loew, a bywyd mor lan, Nes enlll edmygedd yr eglwys a'r He, A chredwn yn enill edmygedd y Ne'; O gwyned y nefoedd ei lwybrau drwy'i oes, Ac yntau fo'n glyttu wrth grefydd y Greea. Chwareuwyd ar y berdoneg yn ystod y cyfar- y 11 fod gan Mr. Richard Everett, a Miss Lily Cooke, Aberaman. Yr oedd erem wedi rhoddi eu heuwau i mewn i wasanaethu yn y cyfar- fod, ond o herwydd ei bod wedi myued yn ddiweddar, rbaid oedd diweddu. Cafwyd cyfarfod rhagorol yn mhob ystyr. ONESIMUS.

I BWRDD YSGOL ABERDAR. Cynaliwyd oyfarfod pymthegnosol Bwrdd Ysgol Aberdar, ddydd Gwener diweddaf. yn y lie arferol, pryffc yr oedd yn bresenol Mri R. H. Rhys, Cadeirydd D. B. Davies, D. Mor- gan, John Davies, Gwilym Jones, Dr Walters, W. Charles, P. D. Rees, a'r Parchn T. Jones, a W. James. Wedi darlien penderfyniadau y cyfarfod di- weddaf, bysbyswyd yr adeg y byddai y Cyf- rifolygydd yn gwneud archwiliad ar gyfrifon y Bwrdd. Yn nesaf, darllenodd yr Ysgrifenydd gylch- iHhvr maith mewn cysylltiad ag addysg plant wadi myned i dipyn o oe-dran, a'r rbai hyny yn parhau yn y standards iselaf, yr hwn a roddai luaws o aw^rymiadau ar y dull priodol i gyfranu addysg i'r cyfryw. Darllenwyd cylchlythyr arall mewn cysyllt- iad a'r addysg a gyfrenir gan yr athra-,Non i'r Pupil Teachers, lluawso'r r-hal a fethent basio yr arhaliadau i fvned i erolegau vn flynyddol. ifhad^ai y Cyleblythyr rhyw saith neu wyth o reölau gyda golwg ar addysg y Pupil Teachers, a hyny er ei gael yn fwy effeithiol. Gwnaath y Cadeirydd befyd sylw ar yr un pwnc, a pbenderfynwyd-Fûd Arolygwr Ys- golion y Bwrdd i dynu i fyny adroddiad o barthed i hynerbyn y cyfarfod nesaf. Wedi rhoddi caniatad i un o athrawon Ysgol y Parc i absenoli ei hun am ddiwrnod, darllen- wyd llythyr oddiwrth Mr Nichols, athraw cynorthwyol yn YsgolioD y dref, yn rhoddi y rhybndd arferol o'i ymadawiad. Yn nesaf, darllanwyd gohebiaeth oddiwrth awdurdodau Llundain o barthed i orlawnder rbai rhanau o Ysgoiion y Pare, Trecynon, ac ya gofva i'r Hwrdd am wnend darpariaeth eangach air gyfer y dosbarth ieuen«;;af, a desbartls y merchud. Bu siarad ar y priodol- deb o adeiladu ysgel yn ngbymydogaeth y Gadlys ar gyfer y plant ieuengaf, yr hyn a ryddbaau yr ysgolien uchaf, hefyd eangu yr ysgolien presenol; end penderfynwyd cyflwyuo yr achos 1]1 Pwyllgor Adeiladu, ac i'r cyfryw ddyfod a'n barB i gyfarfod dyfodol o'r Bwrdd. Yn gyEaaint a bod y Bwrdd wedi penderfyna adeiladu vsgelion newyddion yn Cwmdar, fe ymddangesodd dirprwyaeth oddiwrth drigolion y lie hwnw o fitien y Bwrdd, yn gofyn am i'r Bwrdd werthu yr hen ysgolion. a hyny mor rbated ag y byddai modd, i bobl Owmiar, er iddynt eu troi yn neuadd gvhoetidus a llyfi- gell. Darfu i'r dd rprwyaeth adgeffa y Bwrdd hefyd i'r ysgolion gaiel ei hadeiladu gan drigelion y lie, a n trosglwyddo i'r Bwrdd yn hyned o rad, ac y dysgwylient hwythau yn awr i'r Bwrdd gotio am hyuy. Y ddirprwy- aeth oeddyd-Mr Rees Llewelyn, Parch D. Griffiths, Mri E- Pugh, D. Edwards, T. Eximonde, a W. Jones. Dywedai y Cadeirydd mewn atebiad i'r ddirprwyaeth mai cynrych- ioli trethdalwyr y plwyf yr oeddynt hwy, ac Bad allent ond gweitbredu cyflawnder rhwng y naill ran a'r llall, ond y rhoddai y Bwrí1n bob ystyriaetb i'r oais, ac nad oedd efe yi. ered l' iti ellid cyteno, ac y gwnelai y Bwrdd eu < a hefyd or i'r adeilad gael ei drosgl" vddo i VJbl Cwmdar AB yr un teleran rhesymoi &g > r oedd yn awr gan y Bwrdd,—sef rhyw swllt yn y flwyddyn o ardreth. Gofyuai y ddirprwyaeth am i'r Bwrdd hefyd, ystyried mantais rhanau bellaf yr ardal wrth adeiladu yr ysgolion newyddion, ran fod pelider mawr gan rai plant i ddyfod i'r ysgolion yn bresenol. Y mae yn fod y Bwrdd wedi meddwl am ddarn 0 drr perthynol i Arglwydd Bute, ond nad oeddyat hyd yn hyn wedi eael y telerau. Yr Ysgolion Newyddion i gostio 2,300p. 6ofynodd Prif Athraw Yqgolion Byrddol Cwmaman am nawdd y Bwrdd i Gyngerdd a fwriedir ei rhoddi gan y plant er cael trysorfa tuag at lyfrgell i'r ysgol, yr hyn a ganiatawyd. ¡ Cynygiedd y Cadeirydd, yn ol ei rybydd bloenorol fod swyddog i'w gytlogi i edrych ar el plant rhan uchaf dosbarth Aberdar, sef yn nghymydogaeth Hirwaun, — nad oedd ond rhyw 72 y eant o'r plant yn y dosbarth hwnw yn mynyehu yr ysgol, pan yr oedd y cyfartalrif yn yr ysgelion ereill yn 83. Y gellid cael dyn i reddi rhan o'i amser at y gorchwyl. Cytunodd y Bwrdd a'r cynygiad. Yn nesaf. darllenodd yr Ysgrifenydd ganlyn- iad arcbwiliadau blynyddo1 rhai o'r ysgolion, ac yn olaf tynwyd sylw at y ffaith fed llai o blant perthynol i'r dosbarth ieuengaf yn myn- yebu vsgolion y dref nag unrhyw ysgol arall, ac y dysgwylid i'r Goruchwyliwr wneud ym- cfewiliad i hyn, a gwneud adroddiad i'r Bwrdd o hono,

MOUNTAIN ASH. EISTBDDFOB Y GROGLITH — Mawr yw'r edrych yn mlaen sydd yma at yr Eisteddfod a gynelir yn y Drill Hall, y Groglith, ac mor bell ag yr wyf yn gallu casglu fe geir Eisteddfod deilwng o'r enw,-eisteddfoli fawreJdog yn ngwir ystyr y gair. Wrth fyned hwnt ag yma ar fy bynt drwy gymoedd poblogaidd acherddorol y eyffinian, yr wyf yu clywed llawer o awn canu, a pharotoi erbyn yr eisteddfod. Mae yn dda geayf allu hysbyeu y gwahanol gorau "ydd yn bwriadu dyfod o bell, fod awdurdodau yr eisteddfod wedi trefnu "yda r T.V R., i gael trains rhad y diwrnod hwn. Ceir manylion pellaeh am hyn eto ar hyd y tnuriau yn ngbyd a'r gwahanol orsafoedd. "Felly, bydd pob cyfleusdra yn yr ystyr hwn i'w gael y di- wrEod hwnw. Mae arwyddion am eisteddfod lwyddianns iawn, ac yn sicr genyf mai felly y try pethau allan. Yn trefau a chynllunio ar gyfer yr eisteddfod hon mae dynion odalent at y fath waith a gwaith pwyllgor eisteddfodol. Mae'r pwyllgor hwa mewn undeb a chyd- weittrediad hapus, wedi dodi pob ermyg ar waith er ei gwneud yn llwyddiant Maent. wedi sicrhau gwasanaeth arweinyddion o'r fath ddoniolaf. Beirniaid y gerddoriaeth a'r farddoniaetta yn perthyn i'r dosbarth blaenaf o ran cywirdeb a gallu, a phawb sydd a rbyw law yn nglyn a'r Eisteddfod hon, yn wir deilwng o'r gwaith a ymddiriedwyd iddynt. EGWYS.