Y Gwyliedydd

Gohebiaeth o Lerpwl. [TR'WY GYFRvVNG Y LLEIFIAD LLWYD.] Er foid D. Ddyobyimyg yn hiareru fod eich ot. ruo/diad yr wytlhnois ddiwieddaif, fioneddigion, wedi oajell ei fwr-itadu. i wasanaetlhu fel 'mine' i cihwytJhu rihan o'r aftiebias'tih i'r pied war gwynit, .■teiimliwn yn ,slier y ciyd'olygwch, a ni fod y miatiex yn, .haieddu yondrdniiaeith pellach. a llawnachi. A lohandiatau fod y fatih beith ag open secret' yn ibiodoili gyda gahvg a'r cweatiwn o. dan sylw, dyilic1 Ciofio fod yr open secret' hwnw, mor bell Bjg y miaiei ei d'ailyngdad cynhenid 0 wlerth, yn myned yn gyfynlgach bob blwtyddyn, ac fod cenedlaeitih neu ddwy o \V'eslelyaid Cymireig na wyddant ddito am- dano. Yr unig beth sydd ganddyrut hwiy i sedlio eu barn a'u g-wtybodaetih arno ydyw tystioLaetlh y Wasg, yn e:niwtedig pan y mae y dyatdolliaethi hono' yn cael ei rhodd.ii mewn miodd mor bendant a digamsynial. Gioifiynwn eto, ondd teg a rliesymiali ydyw catagflu mad y Parch. Lot Hiughes oedd 'wdwi y Trem- au, pan y gwelir ei enw fell gwediniidog yr eifeimgyl a'r waelod pob un o honynt ? Ac onid naitiuriol oedd meddwil fod eam^iyrnierdad pwy lig .wedi ed wneyd piain. y dyiweddd' xniad mid pfe aedd eu hawdwr ? Byddai deirbyn hiaeraad fell hiwn heto brawf yn engnaiftt o hygoetedd aneisgusod- oil; a -phe gellid ei brofi, betih ddeuai o gymer- dad y Parch. Lett Hiughas, yn gystai ag o gy- merdad yr Eurgrafwn ? Gan eich bod wedd ein hanrhydeddu gyda sylw goly'gyddol, efallai y biyddwoh: mor garedig a thaflu goleuind ar un neu ddau oiS betthtau. Dywed Golygydd yr ÇWYLIEDYDD-" YIr oedd yn I open secret,' pur qpen,' nad oedd yr Hybarch Father Lot Huighas yn alluog i ysgrifenui i'r Wasg." Pa fodd y cysoniiir hyn gydia datigan.- iad y Piarclh. W. H. Evans yn yw Eurgrawn' am 1874, tud. 443:—" Tra yn y gylchdaith bon yr ysgrifenodd Mr. Hughes i'r 'Eurgrawn y waith, gyntaf. Yr ysgrif hon oedd iSylwadau, ar Hebreaid xii, 15.' Y mae yn argraffeddg yn yr Eurgrawn am 1815, tud. 376. Ar.ol hyn aaeth Mr. Hughes yn ohebydd cyson tr hen Eurgrawn ■ urddasol, yn nsdldluol felHty yn ed flynyddau diweddaf, pryd y 1 vcklad Trem ar yr achois yn iihyw fan neu gilydd yin. ymddangos yn rheoilaidd bob mis. Ond i ba' Ie y crwydrais! Ciyfeirio yr oeodwn at wadtih Mr. Hughes- yn dechreu ysgrifenu. i'r 'EUlr'gra!wn,' ond ein bod yn cael plessr bob amser wrtih ddylyn yr hyn a fydd o ddedhreuad bych'an yn m,laen yn ei dyfiant i fod yn iav/r ac yn -w'asT.n- aeitihgar." Fe welir fod Gol. y GWYLIEDYDD y;n. dyweyd nad oedd y Parch. Lot Hughes yn alluog i ysgrifenu fr lVasg, tra y dywed y Parch. W. H. Evans ei gofian.tydd igaliluog, a manwl, yn hollol i'r gwrtthwyneb. Yn y Minuiteis of Conference' aim 1873, tud. 37, 38, cy'hoeddiad swyddoigQl ac awdiurdodieddg yr en wad, deir y frawddeig ganlynol am y Parch. Lfoit H UJghes His leisure hours were latterly emplloyed in writing historical sketches olf the rise and: progresis of Methodism, in t!be Pirdnci- pality, which were publisheid montihly in the Welsh magazine.' Ai tybed fod modd ciami- ddeall yatyr aic amcan geiriau o'r, faith—^mad. :y Pardh. Lot Hugh'eis ei hunan a ysigrifenodd y Tremau ? Ymddengys ein bod yr wythnosau diiweddaf mewn amryfusedd wedi crybwyll enw y Parch. Samuel Da vies yn lie edddo y Par.cih. William D&viies, D.D., fel Goliygydd yr Eurgrawn.' yn ystlod ymddangosiad y Tremau ar Lerpwl. ■ Err nad oiedd hyny yn newid dim ar y p'wyn,t. oedd gtenyim mewn golwg, y miae cywirdeb hanes- yddol yn galw am i'r gw;rionedd glael en amlygu.' Üs Oe's ystyr o gwibl i eiirdau, yr o'add Dfci D.aM- defs. yn priodoli y Tremaiu i'.r Pardh. Lot' Hugties, ipain y dywedai yn Eurgrawn' 1872, tud. 523: G'obei:thiwn yraJrbedireinioes ein hanwyl, dad, y Parch. Lot Hughes, am, rai blynyddioedd eito i dd'iod, ac y cawn ar ol hyn rai lloffion; @werft)hfa<wr eto at y casigliad cyfoethog hwn o ffrwlylth ei la-fur yn y deng mlynedd sydd wedi; roymed heihio. Byddai Dr. Davdes hiefiyd yn ed Riagymadrodd iMyny,d;d,ol,i'r Eurgraw.n,' pan fyiddai yn enwi, rhywun, boib aimaer yn enwa y Pardh. Lot Hughes fel un o'i ohebwyr 'galluog'' a 'ffyddflon.' A ydyw yn debyig yhuaiSlai Dr. Davies yn dyweyd hyn os,oedd efe yn hyspys o'r 'ope>n secret' ? Yr ydiym' wedi ein diysgu i Íeddwl: yn uwoh o'r gwr da ac athryld'thgiar Ihwnw, er na theimlodd neb ar ed galon ysr griifenu Cofiant o hono ef. Ar ol cetiisio cadarmfhau edcih. gosodiiiaJd c nasi gtallai y Parch. Lot Hughes ysigrifenu i'r Wasg,' ac eigLuro fod 'rhyw bed war 0 -frodyr yr ym- ddiTiedai iddynt i gyifaddasu y defnyddd'au^ i'r W-asg,' ydhwa.'n.egwch—' Yr oedd y brodyr a ysgrifenfen-t air ei ddymuniad yn talch o wneyd hyny er imwiyn dy^ogdu y ffteitihliau, a sicnhau ei wasana'etih i roddi ymchwilwyr ar wadth. Ond iteimlent ei fod ef yn teilymgu y credyd aim. y syniad o'r peth, ac am y defnyddiau. Ac ni byddai yntau yn ol o gydnabod m'ai: hw.n-a-hiwin !a ysgrifenodd y Drem a',r Drem i'r Wasg. Yr oedd deall da rihwng yr hoilil bartion.' Os na byddai hyny yn bradyclhu cyfrinach aniihydedd. us, byddiai yn ddyddorol cael gwybodi betilr oedd y deall da rhwng yr holl ibartian, Ai y 'deall' 0edd fod y 'br-odyr' iyn can;ta,u am, rhyw hyd i'r hen berenin gael y clod am ys- I. grifenu y Tremau, ,aJC yn mhen un mlynedd ar. ddelg ar bugadn ar o-l ei farwolaeth fod y gyfrin- aclh yn cael ei dadlenu-o dain yr esgus tod cywdrdeb hanesyddal yn gialw am i'r, gwdrion- edd gael ei amlygu' ? Y mae yn a-nhawdd credu hyn. Biyddai hyny yn dehyg wiredd- iad ,geiriau Cris.t: Canys pa le bynag y bydd y gelain, yno yr ym-giaisgl yr eiyrod.' Ac eto- mae'n anhawdd deall pah am y dangosir gy- maint o awydd i ddosparltlhu y clod ar hyn o bryd. Gan nad ydym yn yr open secret,' cymerwn yn ganiaitaol nad yw Golygwtyr y GWYLIEDYDD a'r .Eiurgrawn' yd rbai o'r' bro- dyr crybiwyllleddg. Byddai tybio hyny yn an- weddus o dan yr amgylahii-adau. Tteimlwn yn sicr na fuasent hwy byth yn cymeryd mm- tads air elu safleoedd i chwythu en hudgyrn e:u hiunain. Y mae Dr. Hugh Joines a'r Paroh. W. H. Evans w,edi enwi un o'r brodyr' hyny,' sef y Parch. Samuel Da vies, ond nid ydym yn gwy- bod i Mr. Davdes1, erioed hyspysu -y pteitlh ei hunan trwy y Wasg. Yr oedd yn: oirimiod o d^iyn i hyny. Os gwnaeitih gymwynas i frawd gwan, nid un oedd efe i udganu hyny ar g'oedd gwlad. Gwielwtn, faneddigion, eich bod, yn dyweyd — Y mae mwy na Giollygydd yr Eurgrawn' efo yn fyw yn gwybod mlaii gwdr yw ei dystiolaetih." Tystioilaethi Dr. Jones, yn fyr, oedd h,yn-I Ys. grifeniwyd mwy o'r Tremau gan Mr. Dtav,esi -,ia clhan pelb a-rall. Eife. drefnodd i gael eT.Tlll 1 roddi Hurl a bywyd i'r ychydiig giofnodion oedd gar. Fa'ther Hughes. Yr oedd yr hen gyfaiii yn ,arddetl y Tremau fel ei gynyrc'hion ei hun ac nid oedd neb synwyrol yn gw.arafun hyny ] iddo. Ar yr un pryd, y mia-e. yn iawn i'r claro lienwyr ddeall yr amgylchiada.u Fel y cry- bwylliwyd, bu gan Mr. Davies law helaeitih :awa vriddynti, naill ai trwy eu IhysgrÍifenu ei hunan, neu ynte trwy gael era-ill i wneyd hyny o'her- wydd eu cyfleusderau i holi a chasgliu defnydd- iau at y gwiaitih. Yrnddangosiadd deg neu ychwaneg o ysgrifau. ar hanes dechreuad a chynydd yr aohos yn Lerpwl, ond yr olwg gyn. taf a gaifodd yr Hybarch Lo,t Hughes, arnynt oedd eu gweled yn argnaffedigyn, yr 'Eiurgrawn,' er fod ei snw wrth bob un o hanyrat. Yr un modd y bu gyda bron yr oil o'r Tremau. Ma'e cywirdeib hanesyddol yn galw am i'r gwirionedd gael ei amlygu." Yr wythrho's ddiweddaif datiganasorii e;n gob- aijtih mai camgymeiriad oedd aylwiedd: vr uch.oid, o'nd gan fod y ddau Oliygydd yn tystdolaethu mai gwir ydyw, yn enw synwyr cyffreddn pa, frodd y gallodd y Parch. W. H. Evans ddy- wieyd yn y Cofiant y cyfeiriwyd a to. eiaoes: — Caiff rhyw hanesydd yn yr arnsier a ddaw, borfa fr.aa yn y Treimau, a bydd enw LOT HUCHES yn awdurdod i gyifeirio at,o, mewn han. eisiaeith Wieisteyiaddd tra C?wjyil't Walda.' Heb aros, tra Gwylllt Walia, teimilem dueidd, tra Gw)yllt-y-Mynydd, i ofyn iddo amddiffyn coffa- dwriaeth gwrthddrych y Cofiant a ysgrifenodd. yn ngwyneb datlganiadau ysgu.bol Cr/olygydd yr 'Eiurgmwn,'yn cael ei atiegu gan Olygydd y GWYLIEDYDD. „ Yn y cyfamser, gwahddidwn Dr. Jones, n ol ei anfer, i symud tipyn o'r ochr naoaol i'r ochr gadarnihaol. Gwyddom ei fod~j'n bur ddeheiu. ig i ddyweyd beth 'nad'yw' gwtahanol bethau, ac nid yw hyny, wrtlh gwrs;, yn fawr o archest. Y miae, eisoeir we,di miai 'nid' y Parch. Lot Hughes' a, ysgrifenodd y Tremau ar ddeicth- reuad yr achos yn Lerpwl; efaillai y bydd yn 1 ,awr iinor garedlig ia dyweyd pwy a'u hysgrifen- .odd, yn ngihyidag enwd1 gwahanol awduron y cmt a deugain Tromau eraill a giyihoeddwyd,. Hyd iddo wneyd hyn, mefhwn weled fod fawr o werth yn. ei dy-stdolaeith, hyny y.w, yn yr y-st-yr o 'gywirdeb hanesiyddiol.' ,Y Y Llleifiad Llwyd sydd yn gyifrifol am yr 'Italics.' Fe WieJ y darHenydd eu hanican. [Gar. fod ein cyfeillion yn Lerpwl, a gynnrych. if lir gan Y Lledfiad Lhwd.' yn amei tyst- ioiaeitih "Galygwyr y GWYLIEDYDD a'r 'Eur- :grawin, nid oets ond gadael iddyn.t. Diau fod rhiad • a'u coeliant,, ac a fjedrant weled y cysondeb sydd yn yr eglurada.u a roddwyd, heb' ddim yn ddianrhydeddus i neb o gwbl; yn nghyda'r cy.-ondeb llawn sydd Thwng y difyniadau o Gofiant Mr. Hughes, &c., a'r ffai-th fod yn rhai-d aal ysgrifenu ed gyfrodd- iion. cyin eu rh,o-didi yn Haw yr argraffydd. Ni feddyliad Father Hughes, nå'r rhai yr ym- ddiriedodd iddynt am gynorthwy, ddirni am cglod.' Eu pwn'c oedd dyogelu y ffieitihdau. —GOL.] fo