Y Goleuad

FFESTINIOG—CYMANFA Y PASC. Ymweliad Mr. Evan Roberts. Y mae Cymanfa y Pasc wedi gwneyd iddi ei hur. le mawr yn hanes yr ardal hon. Y mae mwy nag un o Gymanfaoedd y gorphenol, nad oes unrhyw berygl iddynt fyned yn anghof byth. Ond yn nghanol y Gymanfaoedd hyn, y mae yn ddiau y bydd i'r Gymanfa a gafwyd eleni ei 113 arbenig ei huri. Er na byddai pawb o honom yn barod i gydnabod mai gy dyma yr oreu o'r Gymanfaoedd a gafwyd, credwn y byddem oil yn eithaf boddlon i gydnabod mai hon ydoedd yr hynotaf. Nid ydym yn cofio i'r pregethu orfod rhoddi ffordd i'r cyfarfod gweddi erioed o'r. blaen, Ond digwyddodd hyny ddwy waith eleni, sef nos Sabbath yn y Tabernacl, a nos Lun yn Mheniel. Y gweision a fu yma eleni ydoedd y Parchn. John Hughes. M.A., Owen Owens, John Williams, Dr. Cynddylan Jones, J. E. Davies, M.A., J. E. Hughes, M.A., a'r Prifathraw O. Prys, M.A. Y mae yr enwau hyn yn ddigon i sicrhau Cymanfa dda, ac nid rhyfedd fod disgwyliadau pawb o honom yn nodedig o uchel. A da iawn genym allu dweyd na siomwyd mohonotn yn hyn. Yr cedd yr Hen, hen hanes' yn felus odiaeth, a phob un o'r gweinidogion yn ymddangos yn eu goreu. Odfeuon nad ant byth yn anghof ydoedd y rhai a gafwyd yrf Mheniel nos Sabbath, a'r Tabernacl nos Lun. Mynych y torwyd allan mewn gorfoledd hyfryd yn ystod yr odfeuon hyiiod hyn. Am ddim a wyddom yr oedd pÐb gwas- anaeth a gafwyd dan ei goron, a'r pregethau oil yh mysg y rhai goreu a wrandawyd yma un amser. Gan fod y Parch. John Williams ,Princes Road, yn un o'r gweinidogion oedd i wasanaethu yma, a'i fod ef a Mr. Evan Roberts y diwygiwr yn gymdeith- ion i'w gilydd er's peth amser, tybid gan lawer y buasein yn cael y fraint a'r hyftydwch o weled y ddau wedi dyfod yma, a chafodd y dybiaeth hoh ei gwirio. Yn gynar, prydnawn Sadwrn, daeth yma bellebyr yn cynwys y newydd derbyniol fod y di- wygiwr yn dyfod, ac ymhen ychydig oriau yi oedd ef a Mr. Williams wedi cyraedd. Taenwyd y gair am hyn yn fuan iawn ar led trwy yr ardal hon a'r ardaloedd cylchynol; ac mewn canlyniad, yr oedd tyrfa fawr wedi dyfod ynghyd i gapel Peniel, lie yr oedd y Parch. John Williams i bregethu nos Sadwrn. Yr oedd cyfarfod gweddi wedi ei gyhoeddi i fod yma o flaen yr oedfa, am chwech o'r gloch; and yr oedd y bobl wedi dechreu dyfod cyn pump ac ymhell cyn yr amser i ddechreu yr oedfa;, yr oedd y lie wedi ei lenwi. Yn fuan wedi saith o'r gloch y mae Mr.- Evan Roberts yn dyfod i mewn o'r ty capel, ac yn cymeryd ei eisted-dfa yn y set fawr, yn union gyf- erbyn a'r pwlpud. Ond erys Mr. Williams am beth amser yn hwy yn y ty capel; ac yn y cyfamser y mae y cyfarfod gweddi yn parhau i fyned yn ei flaen. Cyn hir cyfyd Mr. Williams at ei waith; ond tra y mae wrthi y mae pobl, wedi dyfod o amrywiol fanau eraill, yn parhau i ymwthio i mewn trwy y drysau, ac y mae hyny yn achosi cymaint o gynhwrf fel y metha Mr. Williams a myned yn ei flaen. Gofyna am dawelwch,. ac am gael cau y drysau ac yna aiff yn ei flaen drachefn. Ond parhau y mae y cynhwrf, a chyn bo hir y mae Mr. Williams yn ymatal yr ail waith, ac yn eistedd i lawr. Wedi hyn ceir distawrwydd llethol am ychydig funydau, a chyfyd y diwygiwr, ac aiff i'r ty capel. Credai ei fod.yn rhwystr yn y capel, ond y byddai yn nerth yn y fan hono; a dyna lie y bu wedi hyny yn gweddio hyd derfyn y gwasanaeth. Pan ymneilldu- odd ef, aeth ugeiniau ar y un pryd allan o'r capel, ac yna. darfyddodd yr ysbryd cywreinrwydd, a chafodd Mr. Williams lonyddwch i bregethu, yr hyn a wnaeth gyclag eneiniad. g Boreu Sabboth gwnaeth Mr. Roberts ei ymddang- osiad drachefn yn Peniel, ac yn y set fawr y dewis- odd eistedd y tro hwn hefyd, tra y pregethai y Parchn. John Williams ac Owen Owens, Lerpwl. Yr oedd yma gynulleidfa fawr; ond, er hyny, cafwyd tawelwch dymunol yn y cyfarfod 'hwn, a thraddod- ai y gweision eu cenadwri gyda nerth. Ymddangos- ai y diwygiwr fel- yn mwynhau y pregethu yn fawr, a gwelid ef yn fynych yn gwenu gan foddhad. Yr oedd pob rhyddid iddo, os byddai yn teimlo awydd, i gymeryd y cyfarfod yn ei law. Ond dewis bod yn ddistaw a ddarfu iddo. Nos Sul, ymwelodd Mr. E. Roberts a chapel y Tabernacl. Nos Sul yr oedd Mr. Williams yn nghyda'r Parch. J. E. Davies, Llundain, i bregethu yn y Tabernacl. Dyfalai a disgwyliai llawer y deuai y Diwygiwr i'r gwasanaeth, ac yr oedd y capel yn orlawn bump o'r gloch, a chanoedd cyn chwech o'r gloch yn methu myned i mown. Tua chwech o'r gloch daeth Mr. Williams a Mr. Roberts at y capel, ond nid oedd yn bosibi myned i mewn drwy y ffrynt, yna aethant i dy y gweinidog, ac yna wedi ymgyng- horiad yno aed' drwy ran o'r festri i'r capel. Ar y cyntaf, eisteddodd Mr. E. Roberts yn y set fawr, ond ymhen ychydig fynydau, ar gais Mr. Williams, aeth i fyny i'r pulpud. Cytunwyd i Mr. Williams a Mr. Davies i beidio pregethu, ac i gynal y cyfarfod yn gyfarfod diwygiadol yn y ffordd arferol. 0 gweddio a'r can a wedi dechreu yn y capel er K ^jj o'r gloch, ac erbyn chwech yr oedd y llc yo d J brwdfrydedd. Cymerodd Mr. Williams arweinflj0<ld cyfarfod, a buwyd yn canu ac yn gweddio yo T mwyaf gorfoleddus am dros awr a haner. 7inod- Mr. Williams, hefyd, i'r gynulleidfa adrodd a au, a chafwyd cawodydd o honynt?* u f Am 7.50 cododd Mr. Evan Roberts i aaetn0 i cyfarfod, a llygaid pawb wedi eu hoelio ar diau nad oedd llai na 2,000 yn bresenol yn y a'r cynteddoedd. Dechreuodd siarad meW^j ^-tb hyfryd, eto difrifol, a chynyddai ei lawen}'dd 11 ttia fyn'd ymlaen. Siaradodd yn rymus a gloew a n 0 haner awr. Yr oedd ei anerchiad yn yaW M rybuddion, a chymhellion., ac addewidion. broJi ddiwedd ei anerchiad gofynodd i Mr. Willia1113 y cyfarfod, a gofynwyd am yr arwydd arferol. odd Mr. Roberts drachefn i gymell a chalonog1 oe ion 1 roi eu hunain i Grist. Awr ryfedd iawn jj awr y profi yn y Tabernacl. Meddianwyd yr- tjj. gynulleidfa a difrifweh angerddol—i'w gofi° Ac fel yr oedd y Diwygiwr yn parhau i gymell yn Waredwr, rhoddai y naill bechadur ar ol y ei hun i fyny, a chenid yn ogoneddus ar ddyc iad pob un. Yr oedd Mr. Roberts ei hun yn ysbrydiaeth rhyfedd yn y canu pan gymerai e arweiniad. Cyn diwedd y cyfarfod, dywedodd_f0? rhywun yn twyllo yn y cyfarfod—yn codi el^.yf pryd y dylasai beidio. Nodod^l mai yn fi oriel yr oedd—-mai nid ar y llawr nac ar °. ftjj'ei oriel—profwyd y rhan hwnw o'r capel ar ei » ^g\j I hun, ac wedi iddo anog gyda phob difrrifweh. un fod yn onest, cafwyd fod yno un heb eio& aelod eglwysig, yr hwn oedd yn codi ei law fel yn flaenorol. Yna, dymunodd Mr. Roberts a amgylchiad fod yn fendith iddo. Cyfarfod jfr. ol ydoedd o'r dechreu i'r diwedd. Yr oe vfaf' Roberts mewn tymer lawen a hyfryd ar hyd y CJ fod, oddigerth ei fod fel arall ar un adeg, Pa,pjji oedd mewn ymdrech ryfeddol ar ei draed yn y Pa^g' a'i ben yn plygu i lawr, ac arwydd ymdrecb erddol arno. Gellir meddwl fod ei eiriau, ei 4 eJjjll wch, ei edrychiad, ei lais, a'i weniadau, ef- pawb i'w garu ef, ac i gam Crist yn fwy drwyod°.yf Yr oedd y canu yn y.cyfarfod wedi ei swyno ynt-h oedd wedi synu ato. Hefyd yr oedd tymhe*e cyfarfod .drwyddo draw, yn angerddol, a diau fyno hyriy. a'r ffaith ei fod wedi cymeryd r^aiJarfo^ helaeth yh y cyfarfod. Ni chaed yma gf' f cyffelyb erioed—cofir ef byth. Y mae Tabernacl wedi gweithio yn ardderchog yn y Diwygiad er's pum' mis^ ac wedi ei chodi i'r. P ifaH uchaf o frwdfrydedd. Gorfoledd wedi tori ,J- mewn degau o gyfarfodydd yn ystod y misoed weddaf, ac weithiau yn parhau am oriau j Neithiwr, hefyd, caed odfa ryfedd, pan yr °e Pardh. J .E. Hughes, M.A., Caernarfon, a'r A athraw Prys, yn pregethu. Torodd yn orfoledd .& redinol iawn yn y capel pan oedd Mr. Prys f° gethu a pharhaodd am amser hir, a'r capel yjl lawn—nid lawer llai ynddo na'r noson gy° nghyfarfod Evan Roberts. Boreu Llun disgwylid y buasai Mr. Evan Q 0 yn myned i Bethesda, a mawr oedd y cyrchu 1 fli bob cyfeiriad. Ond er siomedigaeth i lawe ddaeth gyda Mr. Williams y tro hwn. Deallai jj, fyned am drive' can belled a Phenrhyndeudi' Prydnawn Llun drachefn ni wnaeth ei ymdda iad yn yr un o'r odfeuan. got. Ond nos Lun daeth i Peniel unwaith yn r?j0^i Yr oedd wedi chwech o'r gloch pan y cyrhaed ond yr oedd y capel yn orlawn ymhell cyn Bernir fod tua 1,200 i mewn, ac yr oedd cano tu allan. Tybiwyd mai doeth o dan yr atngyj^ot, au oedd agor capel Engedi, ac i un o'r gwel„ jjg el ion fyned yno. Amlygodd y Parch. Owen 0^'e 0{» barodrwydd i fyned, a deallaf iddo gael cyn"1 c# dda, ac odfa pur lewyrchus. Yr oecld yr am? i'r Parch. John Williams a'r diwygiwr ddyfod 1 yn cael ei dreulio i ganu a gweddio, ac yr Ila er eneiniad amlwg ar y cyfarfod. Cenid gyda 1 0 wres, a cheid gweddiau taer a gafaelgar dro Torodd un o blant Diwygiad '59 allan i °(, y tra yr oeddym yn canu'r penill adnabyddus, ttfiO" a fu gynt o dan hoelion," &c. Wedi i'r c\gj$v barhau fel hyn am dros awr„ darllenwyd a g wyd gan y Parch. Hugh Ellis, Maentwrog,Jf ddwys; a chyn bo hir wedi hynv gwnaeth- liams a Mr. Roberts eu hymddanugosiad. ilei^ Mr. Williams, gan fod yn y capel y fath anferth,.a'r awyrgylch oblegid hyny yn anl bregethu, mai gwell oedd gadael -i'r cyfarfod-. 1 fyned yn ei flaen yn agored, ac anogodd roddi ufudd-dod i gymhelliadau'r Ysbryd.. fuan, cododd y Parch. David Huarhes, Tra'v«gjtlii0j' i weddio, a gwnaeth hyny yn hynod o Wedi i amryw eraill ei. ddilyn, gofynodd liams am adnodau a phcnillion; ac ar.Uc^r il wele gyflawnder o honynt yn dyfod o boj0 0&^ gynulleidfa. Ymysg y rhai a ufuddhaodd 7. cyf^j yr un oedd yn gorfoleddu yn y rhan gyntaf 0 jy f. fod, a thorodd allan i orfoleddu drachefn. 0 hyn clywid dau a thri mewn gwahanol capel yn gweddio yr un pryd. Cyfyd y.S>yU.4- uwch eto, ac yn bur fuan y mae y gynullei ferw trwyddi, ac ugeiniau wrthi yn awr yn f fif gweddio a'u holl eg'ni. Yn ystod yr holl R y mae y diwygiwr yn eistedd yn y Pu!? yW* ddweyd dim wrth y gynulleidfa. Cymerodcw^ Hymnau i'w law unwaith fel pe bai am s>' ye, j throdd ei ddalenau am amser, ond hyny. Weithiau gwelid ef yn gwenu, brydJ e P^- byddai ei lygaid a'i enau yn gauedig, r I*1 wedi ymgolli mewn cymundeb a'r ysbrydo • anfynych hefyd y gwelid ef a'i ben i lawr> a yetf/ law ar ei wyneb, ac yn hollol o olwg }r Yr oedd ei ddylanwad yn ddiamheuol arJvna er nad oedd yn dweyd dim. Teimlwn *° Zn. allu cryf er daioni yn bresenol yn ei y cododd Mr. Williams i brofi y cyfarfod,