Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
10 erthygl ar y dudalen hon
COLEG Y GWEITHIWR.
COLEG Y GWEITHIWR. GAN AP CORWYNT. LLYTHYR XXII. Yr ydym yn deall fod ein brodyr Eistedd- iodol yn y Gogledd, i raddau, wedi cael eu brawychu gan y ffaith o gynaliad Eisteddfod Gadeiriol Deheudir Cymru yn Nghaerdydd yr haf hwn. Y maent wedi cael run ar yr eisteddfodau trwy y blynyddoedd diweddar .ac y mae yn hen bryd i'r Deheudir ddeffroi o'i chysgadrwydd. Gwelsom grybwylliad fod lie i ofni na chynelir Eisteddfod Treffynon -eleni a mwy na thebyg mai dyna fel y bydd. Hynod mor clannish y mae gwyr y Gogledd Yn ddiweddar, anfonodd lienor nid anenwog lythyr i un o bapyrau y Gogledd, yn gwneyd -cyfeiriadau at y ddadl a ddygwyd yn mlaen yn y Drych Americanaidd o barthed pwy bia bluen gerddorol Cymru. Yr oedd y llythyr hwnw yn dangos tuhwnt i bob dadl nad Cor y Waunfawr, er i hwnw guro dau gor o'r Deheudir yn Eisteddfod Birkenhead. Gwrth- 'odwyd, fodd bynag, gohoeddi y llythyr, gan fod ynddo wirioneddau nad oeddynt, fe ddichon, yn dygymod a Northmen. Sonia rhywrai fod Cor Eryr Eryri yn dod i Gaer- dydd. Deued ef, ac ymwregysed y Deheu- .Y wyr i'w gyfarfod. Lewis Abram.—Nid oes ond un farn gyda golwg ar y rhyfel presenol, yn ngwlad y Zuluiaid, yn ngholofnau newyddiaduron Rhyddfrydig y deyrnas; hyny ydyw, nad oedd dim achos cyfiawn gan Brydain i ruthro i'r rhyfel gwaedlyd presenol yn nhiriogaeth y dyn du yn Affrica. Son am Brydain Fawr fel gwlad Efengylaidd a Christionogol, pan y mae ganddl ar ei llaw yn awr ddau ryfel-un yn Affghanistan a'r liall yn ngwlad y Zulus. Pa effaith neu ddylanwad all gwlad felly gael ar y llwythau paganaidd ac anwareiddiedig liyny, pan yn cario pylor a dur belau i'r llef- ydd anhygyrch hyny 1 Byddai danfon cen- adau Cristionogol yno ar ol y tan a'r twrw yn anomaly na fyddai yn debyg o gael un math o ddylanwad iachus ar y cenedloedd hyny. John Sebon.-Y gwir am dani, fechgyn, yw hyn. Y mae Prydain Fawr yn tybied mai hi yw brenines y byd ond y mae ganddi lawer iawn o waith dysgu egwyddorion a rheolau moesddysg cyn bodwn alluog i ddy- lanwadu fel y dylai ar wledydd daear. Dyma ein Parliament ni ar hyn o bryd-nid yw yn ddim amgen na rhyw hen beiriant di-waith a di-ddaioni. Y mae yn werth codi i sylw yma yr hyn a ddarllenais mewn wythnosolyn di- weddar, sef bafn Esgob Claughton am y rhyfel yn Neheudir Affrica. Dyma fe :— "Nid ydoedd yn rhyfel o ymosodiad; ond yn y cymeriad o fod yn heddgeidwaid y byd, gorfu i Loegr groesi dros gyffinia wlad elyn- iaethus er mwyn amddiffyn ein fir a'n, cyd- wladwyr ein hunain, ac felly y cyfarfyddasom A'r trychineb hwn." Heddgeidwaid y byd, aie ? Ha wyr bach, we are the bobbies of the universe Plismyn y llywodraeth ddwyfol Pwy a'n gosododd yn y swydd ? Pa bryd y'n hordeiniwyd iddi ? A oes dealltwriaeth ber- ffaith yn mysg cenedloedd ereill mai ixyni sydd yn y swydd, fel y byddo pob cenedl a llwyth ar eu gwyliadwriaeth i ymddwyn yn weddus pan y byddom gerllaw 1 Y mae hen Lyfr Hebraeg adnabyddus i ni yn galw brenin yr Aifft yn wybedyn, a brenin Assyria yn gaewn, a Cyrus, breiiin Persia, yn wialen ond newydd a diweddar i ni oedd clywed ein cenedl ni ein hunain yn cael ei ddynodi fel math o heddgeidwaid y byd John Ceubren.—Gwerir gan Brydain arian fel y gro' i fyned i ryfel am ryw achosion dychymygol i raddau mawr. Y mae yn warth, yn w-aradwydd, ac yn gywilydd fod y fath wastraff yn cymeryd lie, a hyny mewn gwlad a chan deyrnas sydd yn proffesu ei hun yn Gristionogol. Yfodd Babilon o gwpan gwin llid ei godineb. Drachtiodd Ninifeh alwyni ei dialedd. Meddwodd Rhufain ar ei buddugoliaethau, a syrthiodd i ddirywiad gwladwriaethol. A chyn wired a bod dwy dorth dair yn chwe' cheiniog, daw Prydain, hithau, i lwcli darostyngiad a humiliation. Tomos Flanders.-WeI, gadewch wel'd, faint yw oed y GWLADGARWR 'nawr 1 Gan- wyd ef yn 1858, oni do 1 Y mae hen fechgyn glew wedi bod yn nglyn ag ef yn ystod ei yrfa Iwyddianus a defnyddiol, ac y mae Iscariot- iaid hefyd wedi bod yn ymwneyd ag ef. Y mae gwahaniaeth rhwng shibwns o ddynion a dynion o stwff a stamp. Y mffrostia rhyw bapyr ei fod o ran ei gylchrediad yn 11,000. Darfu iddo annghofio y miloedd returns wythnosol. 'Dyw rheiny ddim gwerth erbyn gwneyd y balance sheet i fyny. John Darby.-Y mae rhyw drafodaeth ryfedd yn y GWLADWR o barthed i englyn "bydenwog "Cariad." Mi glywais i yn ddi- weddar fod yr englyn hwnw wedi ymddangos yn Ceinion Essyllt." Os gwir hyn, yr oedd yn rhaid fod yr hwn a'i gyrodd i fewn i'r gystadleuaeth yn euog o len-ysbeiliad. Ef- .allai y ceir eglurhad gan Essyllt neu rywun ,arall ar y mater. Evan Bledrws:-Da chwithe, gadewch yr Tien englynion pibonw ar ol, a dowch i fyfyrio ar rwbeth mwy proffidiol i ni oil. Dewch .allan i gyfandir mawr y cread, lie y mae ys- blanderau a gogonianau y Creydd dwyfol yn ;ymddadblygu yn mhob man. Gwelweh fel y mae y Gwanwyn yn cyflym ddynesu, a hen vanadliadau gerwinol y gauaf yn ymgilio ymaith. Dyma'r pryd i awen y beirdd i ym- ,ddeffro, ac i ganu yn anfarwol i ryw destyn Ineu gilydd.. Lewis Scrabin.—Y mae yn debyg mai lie 'bendigedig i farddoni yw Kanaskatka, gwlad y rhew a'r eira tragwyddol. Tase rhai o feirdd Cymru yn myned i fyny yno, hwy gyf- ansoddent awdlau a phryddestau ysblenydd. John Pibrwyn.—Be sy wedi dod dros bobol Blaenafon deudwch ? Y ma nhw wedi bod yn ymfilamychu yn ddiweddar, ac yn dwrdio yn arw, gan drin Halliday. Mi feddyliwn i mai y gwr hwnw oedd1 Iachawdwr Cymru tua "72, '73, a '74, canys efe oedd prif gynghorydd a chyfarwyddydd y gweithwyr. Wel, y mae llawei? o dalent yn y brawd, yn ddiau ond faint o ddaioni a wnaeth efe i weithwyr glo y Deheudir, a erys yn bwnc i'w esbonio. Dyna ei araeth yn Aberdar yn ystod strike 1875. Beth ddywedai y pryd hwnw 1 Break every bridge. No retreat," ac felly yn y blaen, Gwyddsm i gyd mai cynghor dwl oedd hwnw, canys yr oedd y farchnad lo yn myned i lawr yn gyflym, ac felly pa reswm oedd pleidio y fath policy? Aeth nifer o weithwyr Mr. Crawshay, Gyfarthfa, ato yr amser hwnw, a chymerasant gyda hwynt ryw estroniaid o agents o Loegr. Awgrymodd yr hen frawd ei fod ef, a'i dadau o'i fiaen, wedi arfer ymgynghori a'i weithwyr yn annibynol ar ymyriad ail neu drydydd person. Dywedai y gweithwyr y pryd hwnw, y cawsai efe anfon am danynt hwy, cyn y byddent hwy yn gyru neu yn galw arno ef. Beth fu y canlyniad? Ataliodd Crawshay ei waith haiarn, ac yn y sefyllfa hono y mae byth oddiar hyny. Gorfu i'r gweithwyr fyned ato i erfyn a deisyf am iddo ail gychwyn y gwaith ond dywedai y byddai ei waith ef yn cael ei gario yn mlaen fel gwaith Dowlais, oni bai am ymddygiad ei weithwyr. Dywedai Mr. Fothergill yr un peth, mai strike a lock out '75 yn achos i'w weithiau ef yn Abernant a Plymouth gael eu hatal, ac iddo ef a'i gwmni fyned yn feth- dalwyr. Lewis Ceubren.—Dywedwch chi fynoch chi, mae y gweithwyr wedi sael eu gwasgu yn ddi- drugaredd yn y blynyddau,diweddaf hyn. Ni fu y fath ormes a gwasgfa er dyddiau Cain, y llofrudd cynta'. Dim drams, a dim gwaith. Ond fe ddaw hi'n dro ar fyd eto, ac fe all y meistri benderfynu na phery hi ddim fel hyn o hyd. Y mae nifer fawr o'n cydweithwyr yn ymfudo y dyddiau rhain, a gellir bod yn sicr yr a rhagor eto. Y mae y wlad hon wedi myned yn bilboaidd a llymrig, ond y mae dydd y jiwbili i ddod, a hyny cyn pen hir. Sam Frbnlas.—Yr wyf fi yn penderfynu myned i astudio athroniaeth o hyn allan, gan lwyr gredu y daw hyny a mwy o elw i mi na thori glo. Athronwyr oeddynt Plato ac Aris- totle, ac y maent wedi gadael eu hoi ar y byd. Dyn rhyfedd oedd Paul, a'r athronydd mwyaf fu yn ein byd ni erioed, ac eithrio y Duw- ddyn, yr Arglwydd o'r nef. Wedi iddo ef a Silas gael eu fflangellu a'u gwialenodi yn ninas Phillipi, heb un warant na rhaith, a'u taflu i garchar, canent a mdlianent ganol nos, nes o'r diwedd daeth y ddaeargryn o'i gwael- odion dan sylfeinu y bryniau i ysgwyd y car- char. Cafoddycarchar-geidwadei ddychrynu, a thrwy hyny arweiniwyd ef at Paul a Silas i ofyn "Pa beth sydd raid i mi ei wheuthur ?" Sambo Jones.—Yr oedd Paul yn ddyn di- sebon ond y mae yna gyhoeddiad o'r enw Arweinydd yn cael ei gyhoeddi yn Nghwm Rhondda, ac yn y rhifyn diweddaf, sef am Mawrth, yr oedd yno nifer o benillion dan y penawd Dymuniad." Dymunol fyddai i'r awdwr gydnabod o ba le y cafodd y syniadau, ond ni wnaeth hyny. Ond yr wyf yn dymuno hysbysu y byd mai o waith Mr. Mackay y cafodd hwynt, a dyma y penill cyntaf:— Tell me, ye winged wings, That round my pathway roar, Do ye not know a spot Where mortals weep no more ? The wild winds dwindled to a whisper low, And sighed for pity as they answered—'No. Cofnodydd.—Rhagor ar lenyddiaeth yr wythnos nesaf.
COR Y BHONDDA.
COR Y BHONDDA. MR. GOL.Wrth weled y teimlad brwd sydd yn meddianu cantorion ein cymydog- aethau o blaid myned i gystadlu yn Eistedd- fod Gadeiriol Deheudir Cymru, y mae rhyw awydd yn fy nghyffroi inau i ofyn pa bryd y dechreua y cor uchod, gan eu bod wedi pen- derfynu i gystadlu ? 'Nawr, y mae yn amlwg fod "Gwyr 'Berdar" yn penderfynu bod fel un Haw y tro hwn i adenill y clod i'r Cwm, pa un a gollasant yn Mhenybedw. Beth, ynte, am danom ni yma, ai nid oes modd i ni deimlo yr un fath,—fod anrhydedd cerddorol y Cwm yn sefyll ar yr hyn a wna y cor yn y gystadleuaeth nesaf ? Tybed nad allem gael 300 o gor yma. Awn o ddifrif yn nghafael a'r gwaith, ac ymarfogwn gydag ysbryd dewr a phenderfynol i ddwyn llawryf buddugol- iaeth i Ddyffryn y Rhondda. Dymunaf wybod gan Eos Cynlais, neu Mabon, pa bryd ac yn mha le y bydd y cor yn cyfarfod, gan fod llawer yn holi yn yr Yatrad, heblaw { YSTRADWYSON.
EISTEDDFOD GADEIRIOL DEHEU-DIB…
EISTEDDFOD GADEIRIOL DEHEU- DIB OYMRU. MR. GoL.,—Dymunaf gongl fechan o'ch newyddiadur i ddweyd gair parthed i'r Eis- teddfod hon. Mae rhestr y testynau yn awr yn barod, a chynwysa 13 o destynau bardd- onol; 5 rhyddiaethol; 12 cerddoriaeth leis- iol; 8 cerddoriaeth offerynol; 5 eyfansoddi cerddoriaeth; ac 8 o destynau celfyddydol ac amrywiol. Y mae swm y gwobrwyon yn amrywio o haner gini i gan' punt. Y mae yr oil dros 300p. o wobrwyon. Y mae y rhestr hon yn cynwys amrywiaeth a newydd-deb i eisteddfodwyr y De, ac nid yn ol i un o brogrammes eisteddfodaa y Gogledd. Y-mae y pwyllgor wedi gweithio yn egniol er y "I dechreu, ac yn penderfynu dangos eu bod yn feddianol ar ysbryd a gallu eu cyndeidiau i gynal Eisteddfod yn yr iawn fodd. Cynwysa y pwyllgor dros dri-ugain o aelodau, acyn eu plith rai o brif feirdd, llenorion, a cherddor- ion y Deheudir, a'r ollyncydweithio gyda'r amcan o godi safon ein llenyddiaeth a'r Eis- teddfod. Yr ydym wedi derbyn rhestr faith o enwau prif foneddigion a boneddigesau ein cenedl, fel nawddogwyr i'r mudiad, ac y mae yr epwau yn dylifo i mewn yn barhaus felly, rhwng pobpeth,. y mae yn argoeli yn llawer mwy llwyddianus nac y meddyliasom ar y dechreu. Yr ydym, eisoes, wedi cael digon o brofion fod yn Neheudir Cymru, fonedd- igion arianol yn teimlo sel dros yr hen sefydliad cenedlaethol hwn, ac yn barod i gyfranu er ei ddwyn yn mlaen yn llwydd- ianus, ac yn deilwng o'r geriedl. Y mae pob amheuaeth am ei chynaliad drosodd bellach, ac nid oes genym y meddwl lleiaf na fydd yn sier o fod yn grand success. Y mae swn byddinoedd cryfion, o dan lyw-' yddiaeth prif gadfridogion cerddorol De a Gogledd, yn gloewi eu harfau ar gyfer enill y can' punt, a'r tlws aur. Ni a hyderwn, hefyd, fod ein corau cynulleidfaol yn dechreu parotoi, er rhoddi i ni gefnogaeth gyda'r Eisteddfod hon. Gan fod llwyddiant mawr ein Histeddfod yn ymddibynu i raddau hel- aeth ar nifer y corau a fydd yno, yr ydym yn apelio atoch, un ac oil, am eich cefnogaeth — A ymdrecho, cefnoger." Wel, ati ynte, a deuwch i gefnogi yr wyl deilwng hon, fel y gallom gael un Eisteddfod deilwng o'r enw yn y Deheudir yn y flwyddyn hon.—Ar ran y Pwyllgor, R. T. WILLIAMS, Ysg. Cyff.
EISTEDDFOD -DDIWEDDAR TONDU…
EISTEDDFOD DDIWEDDAR TONDU A MR. J. CLEDAN WILLIAMS. MR. GOL.,—Ceir rhai bodau diegwyddor yn y lie hwn, prif amcan pa rai ydyw twyllo y cyhoedd, ac os methant mewn un dull, byddant yn siwr o newid eu cynllun ac os methant drachefn, bydd rhaid iddynt daenu celwyddau am y person neu y person au fyddo wedi datguddio eu hystranciau dichellgar hwy. Gallwn feddwl fod y gohebydd a ys- grifenodd* hanes yr Eisteddfod uchod i'r GWLADGARWR, yn perthyn i'r dosbarth hwn. Yn enw pobpeth, sut y darfu iddo roddi enw Mr. J. Jenkins, yn feirniad i'r eisteddfod ? Onid efe fu yn offerynol i gael Mr. J. Cledan Williams, Rhymni, yn feirniad iddi ? Felly, beth a'i cymhellodd i roddi enw Mr. J. Jenkins yn y GWLADGARWR ? Ni fuasem yn gwijfiyd sylw o'r fath ymddygiad diegwyddor, oni buasai ein bod yn teimlo dyledswydd arnom ddinoethi ambell i dric fel yma ac onid cyfiawnder a. Mr. J. Cledan Williams yw hysbysu y byd llenydol mai efe oedd beirniad Eisteddfod Tondu, ac iddo gyflawni ei swydd yn anrhydeddus. Feallai y cawn hamdden i ddadlenu ychwaneg os na cheir diwygiad buan.—Arwyddwyd, JOHN THOMAS, WM. MORRIS, JOHN JENKINS, G. ROBERTS, THOS. HOPKINS, D. MORGAN, Sef Pwyllgor yr Eisteddfod.
VERITAS A J. H. P.
VERITAS A J. H. P. MR. GOL.,—Erfyniwyf hyd eich bys o'ch gofod eto, os byddwch gystal, er dyferu gair neu ddau wrth y ddau ddysgawdwr bydenwog uchod. 0 mor ysgolheigaidd yw y Veritas hyna yn ceisio ymddangos !—mae ei V yn ddrewdod yn ffroenau darllenwyr y GWLAD- GARWR, ac yn wahanglwyf wrth gorff cym- deithas. Dywed fod B. wedi bod yn y llwch unwaith neu ddwy eisoes. Yn mha le a pha bryd, tybed ? Ai ei fwlets pibrwynaidd ef sydd wedi ei lorio ] Bydded hysbys iddo, druan ohono, fod yn rhaid cael cryfach stwff nag sydd ganddo ef i ysigo'r blewyn gwanaf sydd ar B. Gall B. yn ei fri i fyw 'n fras Yfory eto, ran Veritas. Cofied mai efe sydd yn byw mewn ty gwydr ac nid B., a thwll ofnadwy wnawd yn hwnw y tro olaf daflwyd careg ato, pan ddywedai nad oedd y eyfieithiad a wnaeth o'r englyn yn llythyrenol." Mawr fel y galwai ar y beirdd a'r wlad i wrando arno eto, nid oes fawr wedi sylwi ar hyn. Trueni yn wir. Dylasech, feirdd, fod wedi ei ategu cyn yn awr, canys ymddengys y gwas a'r meistr eu bod yn y darfodedigaeth A beth wna'r byd a'r Betws ar eu hoi X Dywedai un bardd wrthyf, yn ddiweddar, fod y ddau wedi cael eu clwyfo mor drwm yn y rhyfel presenol, fel mai gobaith gwan sydd am eu hadferiad. Yn siwr, Mr. Gol., nid yw dwylaw Veritas yn ddigon glan i olchi gwyneb darllenwyr y GWLADGARWR ond er eu bod mor frwnt, nis gall bardduo cymeriad neb ond ei eiddo ei hun. Doleniad geiriau Seisnig a Lladin yn nghynffonau eu gilydd yw ei holl hyawdledd. Ni chwrdd a chalon neb, a rhy brin mae ei bigiadau yn cyffwrdd â. chlust B. Diffyg difrifwch sydd fel pryf wrth wreiddyn ei holl eiriog lythyrau, yn peri deifiad mall ar ei holl gynyrchion. Yn wir, mae ei hunanoldeb gymaint a chastell, a'r castell hwnw heb un sail odditano. Mae ei dyb am ei alluoedd ei hun yn chwithig ac yn annaturiol—tuhwnt i un dyn sydd feddianol ar radd leiaf o synwyr cyffredin. Beth! a gaiff Groeg fostio o'i Homer, Rhufain o'i Virgil, Ysgotland o'i Chalmers, a Lloegr o'i Milton a'i Shakspeare ? Os cant, fe fyn Cymru fostio ar fan uwch o lawer am ei Veritas, yr hwn a ymddangosodd bron ar ddiwedd y bedwaredd ganrif ar bymtheg! Mae yr Oxford scholar hwn yn fwy o gryn swmp pothell nag un ohonynt. Rhyfedd 0 ba le y deilliodd y fath ddyn ? Y brawd newydd yn y greadigaeth a ddring- odd ar unwaith i gopa Parnassus, a bydd haneswyr yn nodi gyda syndod, yn mhen oesoedd dirifedi, am ei gyfodiad Mae J. H. P. yn gosod Veritas allan yn feistr y gynulleidfa ar ivatwaredd. Felly yn wir. Yn mha le mae cuddiad ei gryfder, wys ? Nid J. H. P. ydyw, nac Elias ychwaith. Rhyfedd yw fod eisieu athraw ar un o'r fath. Wrth ei ffrwyth yr adnabyddir y pren." Drwg gyda ni weled fod J. H. P. yn blino ysgrifenu ar bwnc mor fendigedig. Mae yr englyn yn rhagorol—yn well filwaith na dim oedd yn y gystadleuaeth. Byddai yn dda genym, mewn un ffordd, pe tynid y cen sydd ar lygaid ein meddwl er cydolygu a. chwi, ond nis gallwn heb gael goleuni o rywie nad ydym wedi ei gael. Rhyfedd y fath y wybodaeth sydd yn ein meddiant! Paham na fyddem yn gweled cynyrehion J. H. P. fel y mae ef yn eu gweled ? B.
[No title]
Dywedir fod Gwaith Alean Pontymister I wedi ei werthu i Major P. S. Phillips, o Crumlin Hall, ac y bydd iddo gychwyn yn union.
.AT VERITAS.
AT VERITAS. MR. GOL.Yehydig o'ch gofod, os gwel- wch yn dda, i anerch fy mrawd anwyl Veritas. O fel y mae fy nghalon yn llaw- s enhau wrth weled fod urddas ein teulu yn cael ei gadw yn ei ogoniant cyntefig gan y brawd hollwybodus hwn. Pan yr oedd mellt a tharanau B. a Nicanor bron difodi ein cyfaill mynwesol J. H. P., pwy safodd i I fyny i'w arnddiRyn ? Neb, ond Veritas. Gwelwyd ef yn gwisgo yr Oxford hood fendig- I edig hono, yn awchu cleddyf Die Shon Dafydd, yn gwanu drwy dywyllwch fel y fagddu, ac yn rhuthro drwy anhawsderau rhif y gwlith. Buddugoliaeth oedd ei ar- wyddair, a buddugoliaeth a gafodd, ie, Mr. Gol., eystal buddugoliaeth ac a gafodd unrhyw Batrick McCarthy ar fotelaid o whiskey erioed Do, gwnaeth weithred ag y bydd coffa am dani tra y byddo 'sgadan yn afon Taf Syned y nefoedd, arswyded y bydoedd, a gwrandawed holl feirdd y byd a'r Bettws ar y Gamaliel nefanedig hwn. Son am ddysgawdwyr a dewiniaid yr Aifft-am feirdd fel Milton, Shakspeare, ac ereill, gwyddoch chwi beth, Mr. Gol., ni fu yr un ysgolor na bardd erioed yn troedio daear yn werth i'w osod i ddatod esgidiau y genius anorchfygol hwn. Nid yw yr ysgolor penaf yn Oxford ond rhyw seren fach a'i gymharu a'r haul gogoneddus hwn sydd newydd ym- ddangos yn ffurfafen y byd Cymreig. Veritas-dyma enw, Mr. Gol., a ysgrifenir ar dudalenau hanesyddiaeth ein gwlad ag aur coeth. Dyma enw a drosglwyddir o genedl- aeth i genedlaeth fel enw un o'r enwogion penaf a fendithiodd y ddaear erioed. Bydd ei epistolau yn gysegredig gan feibion Cymru Newydd o oes i oes, fel ffrwyth ymenydd un o'r philosophers mwyaf goleu- edig dan haul. Gwyddoch chwi beth, fy marn onest i yw, ei fod wedi dyfod o hyd i'r philosopher's stone yn rhywle. Y mae pob peth sydd yn cyffwrdd a'i law yn myned yn aur pur mewn winciad llygad llo." Ond y mae gan bob dyn ei fai. Felly yma. Er maint yw gallu Veritas, y mae yn methu yn lan a dyfod o hyd i'r mortal point sydd yn nghorpws y B. ystyfnig yna. Mortal point, ddywedais 1 Eitnaf gwir. Y mae ynrhwym o fod yno yn rhywle cyn byth y buasai y fath ysgolor nefolaidd yn treulioei amser i chwilio am dano. Look at his heels, Veritas. Yn ei lith diweddaf, dywed Veritas fy mod wedi cael a slight touch of bendith on the brain. Efallai fy mod, a chan ei fod ef yn dipyn o'r quack, dymunaf yn ostyngedig arno i ddanfon ychydig o'r purifying pills effeithiol yna sydd ganddo mewn stock i mi by return of post. Os bydd mor garedig a hyny, anfonaf inau ddose neu ddwy o de rhiw" iddo yntau yn exchange, wyddoch. Ond gyda Ilaw, dymunwn iddo gofio mai nid y stale stttff a gynygiodd i B. a wnaiff y tro i mi, neu tit for tat fydd hi, cofied. Mawr y mae J. H. P. yn draethu ar allu- oedd ei champion bendigedig. Ni ddaw llith braidd o'i eiddo allan heb ei fod yn dew o sebon meddal. Ond dyna, mae yn rhaid gwneyd y "moddion" i ateb y clefyd. Myn i ni gredu fod Veritas yn ysgolor diguro, ac yn Avr o athrylith, &c. Lol botes. Cofied J. H. P. mai wrth y ffrwyth yr ydym yn j adnabod y pren, ac os yw Veritas yn meddu yr Oxford hood, fel ag y mae yn dweyd, yr hyn a ddywedwn ni yw, nad yw yn ei suitio. Gwell fuasai ei rhoddi i rywun ag ychydig o'r common sense hyny y mae Veritas yn hoffi cymaint ohono. Rhaid i Veritas gael chest newydd o "athrylith o rywle cyn byth y gall sefyll ar ei wadnau ei hun mewn rhyfel bapyr. Veritas, yn wir Gwyddoch chwi beth, Mr. Gol., digrif i'r eithaf yw gweled ambell i bysgodyn barddol yn codi ei gwt yn y ffrimpan fel hyn. Ha J ha Y mae bron burstio gan hunanoldeb. Gyda'ch can- iatad, Mr. Gol., bwriadaf ei dapo yn awr ac eilwaith, ac fe gewch weled mai rhan fach o'r hyn a fu fydd yn aros o'i V. fawr. Y mae y tools priodol genyf at fwrw twll yn Veritas.— Yr eiddoch mewn hwyl, DIe SHON DAFYDD.
EIN BEIRNIAID CERDDOROL.
EIN BEIRNIAID CERDDOROL. MR. GOL. ,—Yn ein ysgrif ddiweddaf darfu i ni gyfaddef fod yna debygolrwydd rhwng rhyw ychydig o seinian yn y cyfansoddiad dan sylw ag eiddo y Dr. Parry, yn gynwys- edig o ddwsin o nodau—chwech yn mhob lie. Eto, nes yn mlaen yehydig yn tudalen 12fed, ar waelod y ddalen, ceir yn ysgrifenedig uwchben rhyw haner dwsin o nodau "Dr. Parry's Bachgen Dewr. Yn awr, er man tais i ddarllenwyr y GWLADGARWR gael cyf leusdra i farnu drostynt eu hunain, ac er iddynt, ar yr un pryd, gael rgolwg ar y dull hynod sydd o feirniadu y dyddiau presenol, gosodaf y ddwy frawddeg i lawr gyda'r llyth- yrenau, a gwel y cerddor yn union y tebyg- olrwydd sydd rhyngddynt. Mae y ddau, solo yn yr un cyweirnod, sef A wrth dri llonnod. Cychwyna y "Bachgen Dewr fel y canlyn: E, A, E, F, C, D, F, A, tra mae y seiniau hyny lie mae yn ysgrifenedig wrth eu penau fel hyn :-E, A, F, E, C, B, B, A neu fel yma :Bachgen Dewr," 5, 8, 5, 6, 3, 4, 5,1, bra mae y llall yn 5, 8, 6, 5, 3, 2, 2,1. Felly, gwelir y tebygolrwydd sydd rhyngddynt ar unwaith. Eto, nes yn mlaen yn nhudalen 22ain, ceir yn ysgrifenedig uwchben I pedair o nodau "Wyres fach Ned Puw." Mae'n drueni fod ein beitniaid yn myned mor orfanwl gyda pheth fel yma. Pe buasai yno ddosran, neu frawddeg gyfan yn debyg i gerddoriaeth ryw- un arall, buaswn yn cydymdeimlo ag ef i raddau, ond yn tori adranau yn chwech neu saith o ddarnau a'u cydmaru byddaf yn ys- tyried hyn yn frwnt iawn yn unrhyw feirniad, ac yn barod i gredu fod ganddo amcan mewn golwg heblaw rhoddi beirniadaeth gywir a chydwybodol; ond at y point. Cymerwn hon eto yn B flat neu B leddf, cywair mwyaf. Mae Wyres fach Ned Puw yn debyg i hyn, sef C, D, B, A, B, G; ond yn y gerdd- oriaetk gondemnedig y cyntaf yw B, D A, B- G, neu mewn rhifnodau, y cynta.f vn 4. 5, 3 2, 3, 1, tra mae'r llall yn 3, 5, 2, 1. ac yna gwelir y tebygolrwydd yn amlwg. Pe buasai ein beirniad llygadgraff yn ein condemnio o. fod yn debyg i'r Gonneswr," o'r iJelyn- Gymreig, buaswn yn cydweled ag ef, am fod y seiniau hyny yr un fath yn union, sain ar or sain, a'r gerddoriaeth gonderaniedig. Act yn y blaen dros y copi, oddiyma i'r diwedd, ceir dau neu dri o farciau ganddo, ac y mae un ohonynt rrui: tiknhebyg, fel o'r uraidd y mae yn gwneyd i mi gredu mai beirniadn rhyw gyfansoddiad arall y mae, ac nid yr un sydd yn dwyn y nodau ar y copi. Mewn un. 0 r manau ceir ei bod yn debyg i Hosanah a gallaf eich sicrhau, Mr. Gol., fod hwn mor annhebyg i Hosanah ag yw "Rosa-nah" i "Fachgen Dewr" Dr. Parry. Os fel yma mae ein beirniad yn gallu dweyd ein bod yn debyg i Dr. Parry, ie, mor debyg iddo, fel y mae yn gosod y Dr. yn fyw o flaen ei lygaid, ffarwel byth i ni ddyfod yn Barryaidd. A thyma yw hobby fawr ein beirniad o berth- ynas i'r cyfansoddiad yma—edrycli aui beth. tebyg i arall, oherwydd nid oes yaddo yr un sylw yn cael ei wneyd o'r dechreu i'r diwedd o barth cynghanedd, mydr D, ond yn unig dywed mewn un man nad-yw y gerddoriaeth yn ateb i'r geiriau, a chyda Haw dywed fod y gerddoriaeth yn llawer rhy dda i ateb y geiriau. Carwn ofyn yn ostyngedig i'n beirn- iad, os yw efe yn gallu iianw y meddyl- ddrych yma bob amser, sef priodi y gerddor- iaeth a'r geiriau mor agos i'w gilydd, fel mae dinystr hollol ar bob un ohonynt fyddai eu gwasgaru ? Ai dyma oedd gydag ef mewn golwg pan yn cynghaneddu yr hea alaw anwyl, "Old Derby," i Drysorfa y Plant, ai ynte geisio efelychu Dr. Parry ? Gallwn brofi hyn yn amIwg-nad yw y gynghanedd yn deilwng o'r hen alaw, na chwaith yn ddar- lun o'r geiriau. Ac hefyd, gallwn ddweyd y medrwn ieuo geiriau a cherddoriaeth yn llawn cystal a'n Mus. Bach. y dyddiau pre- senol. Gallwn feddwl hefyd fod yr holl o'r cyfansoddiad yma yn wreiddiol oddigertbk rhyw ddau neu dri o fanau, oherwydd mae'r holl o'r copi yn lan oddigerth y manau a nod- wyd. Ond hyn allwn ddweyd wrth ein. beirniad, sef y medrwn ddwyn cerddoriaeth. yn debyg, nid i'r ychydig sydd wedi eu nodi ganddo, ond i'r holl ohoni, ac yn dwyn mwy o debygolrwydd na'i eiddo ef, sain ar ol sain, a'u darnio mor fanwl ag y mae ef wedi en darnio. Gwelir yn amlwg mai dyma syniad ein beirniad am wreiddioldeb ydyw anuni- bodaeth, oherwydd, yn ol dull ein beirniad yn Nhreherbert, mae yr holl o'r cyfansodd- iad yn wreiddiol ond yn unig y riwiau hyny y mae efe yn gyfarwydd a cherddoriaeth yn debyg iddi. Nid yw o wahaniaeth pe bai y rhanau hyny wedi cael eu canu ugeiniau 0- weithiau yn anwybodol iddo ef. Felly, gwelir yn union mai anwybodaeth yn unig sydd yn. cyfansoddi gwreiddioldeb. N ID INDEX.
EISTEDDFOD CYMREIG YD DION…
EISTEDDFOD CYMREIG YD DION G TV ENT A THRAETHAWD Y "CLEDRAU MR. GOL.Yn y South Wales Daily News am y 4ydd eyfisol ceir hanes yr Eisteddfod uchod, yn yr hwn hanes y dywedir mai Mr. D. Weeks (Honddu), Treherbert, oedd y buddugol ar yr "Essay on the best Rails." Codwyd yr hanes o hwn i rai wvthnosolion, gan gyhoeddi D. Weeks yn fuddugol. Testyn y traethawd dan sylw oedd "Am y traethawd goreu ar y Rheolau goreu i Undeb amddiffyn- 01 Glowyr Deheudir Cymru felly, fe wel y darllenydd mai ni,d traethawd ar clcdraut goreu ydyw y traethawd o dan sylw o eiddo Honddu, ond rheolau undeb newydd y glowyr" ydyw. Ond y mae mwy o gamsynied wedi ei wneyd gan y personau o dan sylw na. • galw y traethawd hwn vn drðawd ar "gledrau," &c., canys y mae'r rheolau hyn a gyfansoddwyd gan y glowr profiadol hwn yn sier o fod yn well cledrau (rails) i yru y peiriant undebol yn ddyogel ar hyd-ddynt, na dim a gynygiwyd o'r blaen i'r dyben hwn. Nid dweyd hyn ar amean yr ydwyf, ond dy- wedaf hyn oddiar ffrn w^dt ei ffurSo yn bwyllog, wedi ei darllen yn fanwl ac ystyrioL Gwn y ewyd rhai eu gwrych arnynt, am nad oes segur-swyddi treulfawr i fod yn yr undeb- newydd, ond y mae eu haf hwy wedi darfod a hyny er llesiant cyffredinol y alowyr Gadawer i'r cyhoedd eu gweled ar°fyrder medd HEN Lows.
Y DIWYGIAD CREFYDDOL YN NGHWM…
Y DIWYGIAD CREFYDDOL YN NGHWM RHONDDA. MR. GOL.OS tlawd ydyw yn nglyn â. masnach yn y cwm hwn, mae'n amser bendic- edig gyda chrefydd, yn neillduol felly tua'r Pentre a Threherbert. Yr achos gweledig o hyn ydyw dyfodiad Miss Shepherd a Mr. a. Mrs. Hayter, y diwygwyr, i'r lleoedd hyn— y blaenaf i'r Pentre a'r cylchoedd, a'r ddau olaf i Dreherbert a'r cylchoedd. Y mae dros 300 wedi eu dychwelyd yn y He blaenaf a. thua haner hyny yn y lie olaf. Mae'r diwyg- wyr hyn yn myned allan i'r ystrydoedd fr conglau, a'r tai isolaf yn mhob ystyr 'gan ganu, gweddio, ac anog pawb yn daer i roddi heibio eu pechodau, a syrthio mewn ysbryd edifeiriol gerbron eu Creawdwr i ymofyn trugaredd. Siaradant yn syml a difrifol am ein Duw, gan ei ddal allan yn ddios a diaonol Geidwad i'r penaf o bechaduriaid a daliant ar bob cyfleusdra i siarad yn bersonol a dvn- lon o bob oed a rhyw am fater eu heneidiau a hyny gyda r fath deimlad difrifol, fel v y cyfryw yn gorfod teimlo eu bod ya 3 awyddus am eu gweled yn dychwelyd Mae gweled y cenadon hyn yn teimlo mor ddifrif- 01 tTW ,?Wy yn d^od 4'r mwy*f difraw i ymholi a 1 rhesymol-hun, a'r canlyniad yw en bod yn cael golwg ar eu cyflwr pery|lus— teimlo awydd am noddfa, a rhoddi eu hunain yn gorff ac enaid 1 Dduw yn ei Fab rhai eglwysi a'u gweinidogion yn codi i gyd-