Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
11 erthygl ar y dudalen hon
GWYL LAFUR.
GWYL LAFUR. Y GYNNADLEDD FLYNYDDOL YN METHESDA. AREITHIAU DGNIOL. YMOSOD AR ARGLWYDD PENRHYN. Cynnaliwvd Gwyl Lafur y Chwarelwyr eleni yn Methesd-a. Nid oedd mor ooblogaiddag ar- ferol, ac efallai mai y rheswm am hyny ydoedd y ffaith fod chwarelwyr Caebraachyc&fn allan ar streic, a'u. bod wedii ymadael or ardal. Er hynv. daeth miloedd yn nghyd, a chafwyd gwyl lwyclidianmis iawn. Yn y boreu, cynnaliwyd T gvnnadledd yn Ysgoldy y Cefnfaes, dan lyw- Tdddaetk Mr W. W. Jones (Cyrus). Yr oedd fcefvd yn breseraiol y cynniychAoLwyr oanlynol: —>" Is-iywydd: Mr W. Morris Jones; ymdidiriedolwyr: Mri W illiam iliams, Bethesda Evan Lewis, Talysarn; Robert Wil- liams, Ffestiniog; Robert Hughes, Llanberis; archwilwyr Mri 0. W. Pritchard, Moeltryfan; a W. Morris Parry, Nantlle; ysgrilfenydd: Mr D. R. D'mil, 1. Tarf-square, Caernarfon; ys- grifenydd arianol: Mr W. H. Williams, 1, Turf- square. Caernarfon; comotw-r Mr George Brymer. Caernarfon. Cynghor gweiithiol: Mri Hannv Jones, Gerlan; E. H Edwards. Rhos- tiyfan; Lewtis Jenkins. Ffestiniog; R. Wil- liams, Llanberis; W. Morris Jones, Bontnew- vdd; William Owen, Penrb,mdeudta,et,h G. Thomas Jones, Nantlle. Cyllghor cyffredinol: Mri Morris D. Jones, Clwtybont; John Roberts, Gerlan; Richard G. Prichard. Bethesda; Grif- fith Edwards. Bethesda, Hugh Lloyd, Uweh- law'rffynnon. Bethania; J. H. Hughes. Peny- groe,s; Thos. W Williams. Dinorwic; W. Hughes. Rhostryfan; Henry 0. Jones, Rhos- tryfan; 0. Jones, Dolwyddelen; Griffith Jones, Brynhyfryd. Penrhyndeudraeth; Thomas Owen, llDdforl"; H. H. Williams, Llanllyfni. Cyn- x-rychiolwyr Dinorii-ic.-So. 1: Mr Morris D. Janes. California-terrace, Clwtybont. Beth- esda.—No. 2: Mri Robert J. Jones, Douglas Fill Owen Griffith, Hill-street, Gerlan Lewis Griffith. Brynogwen; Thomas Hughes, Cae- LLwyn'jrydd; W. G. Williams, Douglas Hill. Ffestiniog.—No. 3: Mr John Joseph Jones, Lluest, Blaenau Ffestiniog. i^ntlle.—No. 4 Mri John H. Hughes, Victoria, Cottage, Penr- groes; IT. J. Jone. 10, Cavour-terrace, TaJy- sarn. Orlvn Uchaf.—No. 5: Mr Griffith Prit- chard. Waenfawr. Glyn Isaf,No. 6: Mr Tho- mas W. Williams. Dinorwic. Penrhyndeudraeih. No. 7: Mr David O. Jones. Brynhyfryd. Traws fynydd.—No. 8: Mr E. Morris, Trawsfynydd. Alex-andra.-N--o. 9b Mri Evan Owen. Llwyn- eelyn. Rhosgadfan; George W. Evans, 13. B-euno-terraoe, Bontnewydd. Moeltryfan.—No. 10: Mri Evan Jones. "Talarfon, Rhostryfan; John G..Tones. Brvnawel, Groeslon, R.S.O. Dolwyd>'eien.—No. 11: Mri Owen Jones, Pentra Bont: Dolwyddelen; John Jones, Brynhyfryd, C,wmy,ylo. „ ADRODDIAD YR AROHWILWYR. Cvfl-wvnwvd adroddiad yr arckwilwyr gan Mr Owen W. Pritchard, Moeltryfan, fel y canlyn "Arehwiliasom lyfrau a chyfrifon y gymdeithas am y flwyddyn 1900. 40awsom hwynt yn eglur, trefnus. a chywir. Fellv, nid oes genym » eni eto ond awVn tvstiolaeth i drefnusrwydd y gwaith. Tra mae eynnydd i'w weled v i ihif ein haelodau yn vstod v flwyddyn, ond nid o Ixver yr hyn ddymunasem ei weled. Teimlwn mai I cam doeth iawn gvmerodd y gynnadledd, pan Jjenderfynodd ymuno fel TTncFeb ag Undeb yr Undebau. Cei'r gweled: y flwyddyn nesaf fod y u cam hwn wedi bod o werth anmhrisiadwy. Dv. munwn alw sylw y cyfrinfaoed-d at reol VI., pan yn anion cyfraniadau yr a-elodau ilr svtcldfa; arbedai hyny lawer o ddyryswch. Fel y gwel. weh. v mae y drvsorfa eleni, pan gauwyd y cyf- lifon, yn dangos ychydig o leihad, er cvnnydd yr aelodau; hyny. wrth gwrs, i'w briodoli i'r cynnorthwy a estynwyd vn barod i'r aelodau o'r gyfrinfa yn MetKesda daffwyd allan o waith. Er- byn hvn, y mae Undeb yr Undebau wedi cy- meradwyo eu hachos, ac yn cynnorthwyo vn rheolaidd. Fel y sylwasom o'r blaen y liynedd, I y mae cryt) farweidd-dra i'w weled mewn manau ag y bixasem yn dasgwyl n-ertli a grym. Sylwas- om i gynnydid mewn rhai cyfrinfaoedd ddiilyn I Gwyl Lafur. Bydded i ni efco eleni, ar ol yr wyl sy'n agoshau, i drefnu pob moddiion ar ei hoi fydd yn debvg o gsusglu Y ffrwyth. Fel y gwel- I ■wch owrth y dryded-d ran ar ddeg o'r talwd I «ydd yn cael ei ddychwelyd, fod cvllid yr Und'eb • ele«i wedi cynnyddu yn sylweddol. (Arwydd- wyd). Owen W. Pritchard, William Morn? Parry." Ar gynnygiad Mr Griffith Edwards, Bethesda, derbvniwvd yr adroddiad yn unfryd. Y FANTOLEN. Dangosai y fantolen fod 1707p yn yr arianly ar ddechreu v flwyddyn, a derbyniwyd mewn cyfraniadau 894p, ac yr o-edd yr holl dderbyniad- au yn 2730p. Cynnwysai y taliadau y llynedd 650P. a daJwjd fel cynnorthwy i aelodau, 51" treuliau Gwyl Lafur y llynedd, 36p traul pwyli- gor selyll allan Bethesda; 23p yn gynnorthwy i weithw-yr ereill, 144p cyflog a threuliau yr vss- rifenvdd, ac 80p cyflog yr ysgrifenydd arianol. TaMvyd 79p tuagat Undeb yr Undebau. Yr oedd y gtweddill mewn llaw ar ddiwedd v flwyddyn yr. 1598p, ac yr oedd hoR eiddo yr Undeb ar ddi- wedd y flwyddyn ddiweddaf yn ,1775p. AD ROOD IAD YR YSGRIFENYDD. Cyflwynodd Mr D. R. Daniel, yr ysgrifenydd cjrffredinol, ei adroddiad blynyddol, a welir ar dudalen 7. Yn ychwanegol, g-alwodd Mr Daniel svlw at y ffaith fooyr Undeb, yn ystod y llynwld, wedi cymery d mesurau yn nglyn a Chyfraith law a y Gweithwyr. Cymerwyd amryw o aohosion chwarelwyr a gyfarfuasant a damweindau mewn llaw, a. buont vabur Hwyddiaauxus ar y oyfan, er nad oedd y wlad yn «wy'bod y cvfan am r- ynt. Ni wvddenfc am yr achosaon a setlwyd heb fyned, i'r llvs. Credai y deual y rhan vma o waith yr Undeb yn bwysicaoh o flwyddyn i. flwyddyn, a gobeithiai y galwai y cynnrychv/i wyr sylw y gweithwyr at y ddeddf yma, ac at y ffaith fod jr Undeb yn cymeryd yr aehosion i fyny, ohenwydd yr oedd amryw weithwyr wedi cwyno oherwydd nad oeddynt yn aelodiau o'r Undeb pan gyfarfyAdent a damwain (clvwch, clywch). ° ANEiRCHIAD Y LLYWYDD. Derbyniwyd y Llywydd f-Nfr W. W. Jon-s, Llanllyfni) gvda chjrmeradwyaebh uchel pan god- odd i roddi ei anerohiad, yr hon a welir ar du- dalan 7. Cynnygiodd Mr W. H. Williams ddiolch- garwch an yr anerchiad. a chefnogwyd gan Mr Griffith Bdwards Cariwyd y cyimygiad yn unfryd. Cvflwynwyd Mr Alexander Wilkie, New- castle-on-Tvne, i'r cyfarfod gan Mr D. R. Daniel, vr hwn a ddywedoid ei fod yno yn cvnnrychioli Undeb yr Undebau, a'i fod wedi cael profiad helaeth o lafur. Yr oedd vn bur boblogaidd yn mhlith y gweithwyr. ac yn yr etholiai diweddaf cafodd dros 9000 o Meidleisiau gan y gweithwvr Y1 Sunderland. er iddo fethu bod yn llwvddian- nus i fyned i'r Senedd. Dywedodd Mr Wilkie ei fod "edi dyfod; atvnt fel gweithiwr at weithwyr. Os oeddynt yn v dyfodol i gael v rhan hono o gyfoeth oedd vn cael ei gynnyrchu gan lafur g-yda Haw neu gyda'r ymenydll. yr unig ffordd i wneyd hyny "oedd trwy gael Und-eb cryf a chvflawn. Ni ddaeth yno i ddyweyd yr un gair yn erbyn Aqglwydd Penrhyn op/r swyddogaeth, cyn belled ag yr oehii a fvno v rhai hyny a'u busnes eu hunain, ond yr oedd Undeb yr Undebau yn awyddus J, gynnorth- wy o y chwarelwyr yn eu hymdrech i gael cytun- <deb anrhv<ieddus, ac os gallent hwy wnevd hyny byddent yn falch o'i wneyd. Os gellid awgrymu rhyw gwrs, byddai yn dda gan Undeb yr Undebau eu cyninorthwto, ac yr oedd gan- ddynt rhyw faint o brofiad o helyntion o'r fath yma, a gwyddent yn dda beth ddilynai vmdrech- feydd maith fel helynt Bethesda. Yr hyn y ceisiai yr Undebau ei wnevd oedd i'r meistri drin u. gweithwyr fel y trinient eu cwsmeriaid, ac os codai ewahaniaeth rhwng y meistri a'r gweithwyr, dvlent eu trin a'u trafod yn gywir. Profiad Undeb yr Undebau oedd erbyn hyn fod y swyddogaetli yn croesawu yr Undebau a'u cynnrvchiolwyr, a. phe caffai chwarelwyr Cymru UDdtb cryf, byddai yn dda iawn gan swyddogion y chwarelau alw am v cvnnrychiolwyr i setlo materion a godent o bryd i bryd. PC yna, yn ddiamheu, deuent i ddeall fod! eu busnes yn debyg o gynnydf'u d"y hyny. Yr oedd Ar- giwydd Armstrong, vn ei farn ef, yn gymaint dvn a? Arglw-c-dd Penrhvn. ond nid oedd Ar- glwydd Armstrong yn srwrtbod gwrando ar gyn- nrvchiolwyr v gweirli -,vyr. ond yn hytrach yn anfon am danynt i setk crwahaniaethau. Caent ymgom fer evlch v Wrdd vn v swyddfa, ac mewn 99 achos allan o hob 100 setlid v mater er bo,ldhaa i bob ochr. Gobeithiai y byddai i chwarelwyr Cymru rrfhau eu Hundeb, ac wedi i'r helynt preset*no* ^ba<ao. y byddai iddynt ych- waneeu eu cyfraria''r>n. a bod yn barod ar gvfer Tk-del trwv gael diror, o ?nan yn y bane. Bvdded a o i bob gweithiwr (1f:>ll I> id vn aelod o'r Undeb, a bod vn ffvddJon irVr. 'u' yr oedd efe yn sicr v bvddai helynt'on fe1 liirnt y Penrhyn yn per- thvn i'r gorpher.^1 \yi ADAU. Cvnnygiodd Mr J Joseph Jones, ar ran Cyfrinfa Ffestiniog. "Fod holl gyfraniadau yr aelodau i'w talu i'r drysorfa gyffredinol, a bod holl gostau blynyddol y cyfrinfaoedd i'w talu o'r gronfa gyffredinol." Rheswm dros gynnyg y penderfyniad ydoedd eu bod yn teimlo y dylai yr holl arian a gesglid gan y cyfrinfaoedd gael 1 11 1 eu hanfon i'r gronfa gyffredinol, ac nid fod peth arian i'w cadw fel yn bresennol gan y cytrin- faoedd lleol. Cefnogodd Mr W. Owen, cynnrychiolydd Cyf- rinfa Penrhyndeudraeth. Dywedai fod yr hyn a anfonwyd gan eu cyfrinfa hwy yr un a'r rhan olaf o benderfyniad Ffestiniog. 'Roedd teimlad yn eu mysg hwy fod y cynllun presennol yn un pur annheg i'r cyfrinfaoedd gwanaf, gan fod llawer ohonynt yn. methu cyfarfod eu treuliau. Credent, drwy daflu yr holl gostau ar yr Undeb oil, y gallent ymdrin a'r rhai gwan yn rhydd- frydig. Credai Mr L. Jenkins, Ffestiniog, fod egwyddor ddyfnach yn gorwedd wrth wraidd penderfyniad Ffestiniog na dim a grybwyllwyd etc. Yn y lie cyntaf, credai y dylai pob arian fyned ar eu hunion i gronfa yr Undeb, ac mai y gronfa. hono a ddylai ofalu am dalu holl dreul- iau y cyfrinfaoedd. Gofynai Mr W. H. Williams, yr ysgrifenydd arianol, iddynt fod yn wyliadwrus wrth ymdrin a'r mater hwn. Yr oedd y fath beth yn eu plith a theimlad o angen am lywodraeth leol yn nglyn a'u Hundeb, ac ar hyn o bryd, yr oedd hyn yn bod, ond nid oedd ef yn sicr os pesid y I penderfyniad yna a fyddai pethau felly. Yr oedd llawer iawn yn yr hyn ddywedid fod rhai eyfrinfaoedd gweiniaid yn eu mysg a'r rhai hyny yn methu cyfarfod eu treuliau. Gwyddai ef am gyfrinfa wesgid gan gostau mawr, ac yr oedd yn rhaid eu talu. Ni wyddai ef sut y buasid yn cyfarfod costau felly pe v gadawsid y cwestiwn i'r pwyllgor gweithiol; oherwydd nid oedd rheol yn perthyn i'r Undeb at gyfarfod costau o'r fath, ond pan fyddai arian yn nwylaw y gyfrinfa leol gallent hwy eu talu. Os oeddynt am fab- wysiadu cynnygiad Ffestiniog, gofynai iddynt hefyd ddarpar hawl i dalu y cyfryw. Cynnygiodd Mr Evan Lewis, Talysarn, eu bod yn gwrthod y penderfyniad. Eiliwyd gan Mr 0. W. Pritchard, Moeltryfan. Pasiwyd i wrthod y penderfyniad, gyda mwvafrif. YR HEN A'R METHEDIG. Cyflwynodd Mr John Jones, Brynhyfryd, Cwmyglo, benderfyniad "Fod i'r gynnadledd gymeryd i ystyriaeth y priodoldeb o ychwanegu adran i sicrhau blwydd-dal i'r hen a'r methedig." Bu'r mater hwn gerbron o'r blaen, a theimlent eto eleni yr un angen. Nid oedd y gyfrinfa am ymyryd a'r ffordd yr ymwneid a'r hen yn bre- sennol, ond eu hamcan oedd, os yn bosibl, ei gwella. Teimlid yn y gyfrinfa. yn nglyn a'r bobl hyn y dylesid gwneyd rhyw ddarpariaeth tuagat ddal cysylltiad y rhan hon o'r gweithwyr a'r Undeb yn yr adeg pan v maent wedi myned i fethu talu yr Undeb eu hunain. Oni fyddai yn bosibl pe na bai ond cael swllt yn yr wythnos i'r amcaa o gynnorthwyo yr hen Undebwyr i ddal eu cysylltiad. Sylwodd y Cadeirvdd fod yn ofidus meddwl fod can lleied o yspryd aberth yn eu mysg, (clywch, clywch). Yr oedd' dros 10,000 o chwarelwyr yn Ngogledd Cymru y rhai pe bua-sent yn talu hyd yn nod swllt yn y mis i'r Undeb, a fuasent wedi casglu trysorfa ddigon cref i rwystro unrhyw streic gymeryd lie. Hyd nes y ceid y chwarelwyr yn fwy unedig ofnai na allent wneyd dim yn y cyfeiriad a annogid, er mor dda ydoedd, yn y penderfyniad. Ofnai Mr W. H. Williams. Llanllyfni, fod y -penderfyniad yn un anhawdd iawn ei gario allan I fel yr oedd pethau ar hyn o bryd. Nid oeddynt fel chwarelwyr yn barod i ddod at eu gilydd. Nid oeddynt yn y lie y gweithiai ef ond nifer fechan iawn o'r cyfangorph. Yr oedd arno ofn eu bod fel dosparth yn tyfu i fyny yn fwy gwas- aidd nag y buont erioed. Cefnogai Mr T. W. Williams, Dinorwic, i'r cynnygiad gael sylw. Yr oedd yn hen bryd iddynt blanu pren cyffelyb i hwn yn eu mysg. Teimlai Mr H. Thomas, Llanberis, mai man- tais yn nglyn a'r mater fyddai gallu dangos i'r rhai oedd heb ymuno a'r Undeb fod elw per- sonol i'w gael o wneyd hyny. Buasai pasio y penderfyniad yn sicr yn wrtaith i'r pren y cyf- penderfyniad yn sicr yn wrtaith i'r pren y cyf- eiriwyd a.to. Caed 10 o blaid y penderfyniad, a. 16 yn erbyn. DIOLCHIADAU. Cynnygiodd Mr W. Morris Jones, Bont- I newydd, ddiolch i Undebwyr Prydajn am y cyn- northwy yr oeddynt yn barod wedi ei estyil i chwarelwyr Bethesda, a galwai ar gylrinfaoedd yr Undeb i barhau i roddi iddynt eu cefnog- I aetK. Ofnai ef nad oeddynt fel chwarelwyr yn gwneyd eu rhan i'w cyfeillion yn Methesda. Yr oedd Lloegr yn gwneyd eu rhan yn ganmoladwy iawn. Eiliwyd gan Mr L. Jenkins, Blaenau Ffestin- iog. Teimlai ef yn wir ddiolchgar i'r Saeson, ac 1-indebau y De. am eu cynnorthwy. Nid oedd yr Undebau hyn. yn anfon cynnorthwy fel car- dod. Gwnaent ef oddiar egwyddor. Ofnai nad oedd y chwarelwyr yn gweled fod gorthrwm yn bod yn eu mysg, a dyna. y rheswm fod can lleied o help yn cael ei roi ganddynt i chwarelwyr Bethesda. Sylwodd y Cadeirydd y byddai yn iechyd i lawer ohonynt fod yn y swyddfa bob mis, a dar- llen y Ilythyrau a geid o'r Undebau hyn. Yr oedd ef vn cvwilyddio eu bod yn gwneyd can lleied adref i'r achos hwn. Pasiwyd y cvnnvuiad vn unfrvd, ETHOLIADAU." Etholwyd y rhai canlynol ar y pwyllgor gweithiol, yn ychwanegol at yr aoelodau presen- nol -Mr John Hughes, Dolwyddeko; Mr Hugh Jones, Ungorn, 'Ffestiniog; Mr 'Henry Jonet!, I Bethesda; Mr Griffith Thomas Jones, Nantlle; Mr William Morris Jones, Alexandra; a Mr Griffith John Roberts, Rhostryfan. Cynnygiodd Mr Henry Jones, Bethesda, fJv. y llywydd i'w ail-ethol, a dlywedoddei fod ef wedi cymeryd y gwaith yn nglyn a helynt Beth- esda yn ei law, a gwell fyddai iddo aros yn y swydd hyd nes y byddai yr helynt wedi terfynu. yn enwedig gan mai ei enw ef oedd wedi myned allan i Undebau LIoegr fel y llywydd. Eiliwv4 y cynnygiad gan Mr E. H. Edwards, a chariwyd ef yn unfryd. Diolchodd v "Cadeirydd, a dywedodd na fodd- Diolchodd v Cadeirydd, a dywedodd na fodd- lonai efe i hyn oniba-i y credai efallai mai gwell fyddai peidio nawid ee'ffylau yn nghanol y ffrwd. Ail-etholwyd v Mri W. Morris Jones a Wm. Williams yn is-Iywyddion; aG etholwyd Mr R. 0.. Pritchard. Bethesda, yn archwiliwr. Y GYNNADLEIXD NESAF. Cynnygiodd Mr Evan 0wen,4Jthostryfan, fed y gynnadledd 'nesaf i'w chynnaT yn Nghaermr- fon. Eiliwyd gan Mr E. James Jones, Rhostrvlo i. Cynnygiodd Mr J. J. Jones. Blaenpu Ffestin- iog, a chefnogwyd gan Mr W. Owen, Penrnyn- deudraeth. Yna, cynnygiwyd fod y gynnadledd i'w chyn- nal yn Mhenyeroes, a chefnogwyd hyn hefy.I. Gofynwyd i'r ysgrifenydd pa un o'r lleoe'M %"ddai fwyaf mamteisiol yn y wedd ariinol, a-c atebodd vntau mai Caernarfon. Caed dros Gaernarfon, 17; Ffe^t'n'og, 4: Penvgroes, 9. Felly, yn Ng^aerna.L-foa y cyn- nelir yr wvl nesaf. YR ORYMDAITH. Cychwynodd gorymdaith enfawr o waelod y pentref am ddau o'r gloch. Blaenorid gan Sein- dorf Arian Oakeley. Dilvnid gan weithwyr Ffestiniog a Chaebraichvcafn, gan gerbyd yn cvSnwys Mr William Jones, A.S.. Mr Alex. Wilkie, Newcastle: Mr Barnes, Mr W. W. Jones, y llvwvdd; Mri D. R. Danitel a W. H. Williams, swvddogion yr Undeb. Yna daeth seindorf arall a gweithwyr Dolwyddelen, Trawsfynvdd. Penrhyndeudraeth, Rhvd-ddu. Moeltryfan, Alexandra, a Waonfawr. Seindorf Nantlle, gweithwyr Nantlle, Glvn Isaf, Glyn Uchaf. a Llanberis. Gorymdefthiwyd drwy yr vstrydoedd, oedd vn llawn -o bobl, ac i gae yr Eisteddfod, He y cvnnelid
Y CYFARFOD MAWR.
Y CYFARFOD MAWR. Y mddangosai v wybrei. braidd yn fvgythiol. Er hyny cynnullodd rhwng 4000 a 5000 o bobl i'r cyfarfod, yr hwn a lywyddid gan Mr W. Tores. A.S. Ar y Uwyfaa yn ychwanegol at yr a,reithwvr yr oedd aelwlau y pwvlleor a Chor Mlerched Bethesda, an arweiniad Miss M. E. Parry (Llinos y Bryn), y rhai. cyn dechreu y cyfarfod. a ganasant gorawd o "Rene, the King" a "Llwynonn" yn swynol dros ben. Canwyd unawdau sran Megan Llechid. ARAETH MR WILLIAM JONES, A.S. Yn ei anerchiad agoriadol, cyfeiriodd Mr Wil- liam Jones, A.S.. at y ffaith mai nid cvfarfod o chwarelwvr Bethesda ydoedd hwn wedi ei alw i drin belynt v Penrhyn. ond cyfarfod o Undeb- wyr Goffledd Cymru." Yr oedd yn ofidus eanddo nad oedd yr Undeb yn gryfach, ac os oedd b^th eisieu Undeb cryf yn awr ydoedd yr adeg i'w gael. Ond os oeddynt yn wanaidd yn N ghvrnru vr oedd Undebau' arif diguro yn Lloegr a Phrydain Fawr. Yr oeddynt yn liewyrchus dros ben, ac yn rhifo 1.800,000 o aelodau. Dvma v tro cyntaf iddynt fod mor uehel; ac yr oeddynt yn gyfoethog- hefyd. oherwydd yr oedd gan- ddvnt gronfa o dair miliwn a chwarter o bunnau. Yr oedd hefyd symudiad nrnH mewn bri, sef Undeb yr Undebau, yr hwn a'n cysvlltai r,'u o-ilydd. ac wedi medru croni 67 o brif Undebau v devrnas mewn un cvfanTorph mawr. Yr oedd dau o'u harweinwvr wpnirlvfod i Fethesda i anerch y chwarelwyr, sef Mr George Barnes, o Undeb r Peiriannwvr, a rr Wilkie, o Undeb y Seiri Llongau. Yr oedd Undeb yr Undebau wedi gafael yn helynt Bethesda, ac 1 wedi paratoi adroddiad teg, diffafraeth. Yr tfeddyiit yn condemnio gwaith meibion llafur ar y cychwyn ond yn awr yn sefyll fel mur dros y chwarelwyr. Yr oeddynt yn ceisio hyrwyddo heddwch trwy sefydlu byrddau cymmod, a rlioi help i'r Undeb oedd yn dioddef. Cynnorthwy- ent yn awr mewn arian, a doethineb, a chynghor (clych, clywch). Yr oedd symudiad I arall yn gweithio heddyw, sef undeb cydweith- rediad. Or flwyddyn 1844 yr oedd wedi tyfu yn araf, ond yn rymus, heb ofyn dimai gan y cyhoedd. 0 flwyddyn i flwyddyn yr oedd yn gwneyd masnach gwerth 75,OOO,OOOp, yn troi cynnyrchion lla.fur gwerth 12 miliwn bob blwyddyn. Cvdweithrediad gweithwyr a'u gilydd ydoedd dyfodol llafur i fod. Oni ddylai y chwareli hefyd gael eu gweithio drwy gyd- weithrediad llafur, heb fod o dan awdurdod un gwr, na phendefig, na neb. Bydded iddynt vm- restru dan y faner (clywch, clywch). Wrth drin helynt y Penrhyn 'doedd dim eisieu defn- yddio geiriau personol. 'Doedd neb wedi gwneyd o blith y gweithwyr, na neb cyfrifol i ardal wyr Bethesda wedi gwneyd hyny. Yr oedd y chwarelwyr yn ymwrthod a'r rhai a wnaent. Nid anffaeledig o'r chwarelwyr. nag Arglwydd Penrhyn ychwaith, na'r oruchwyl- laebh. Yr oedd urddas i balu o dan anghyfiawn- der os oedd anghyfiawnder wedi bod. Beth wna.eth y dynion ? Dywedai Undeb yr Undebau eu bod yn condetnnio y gweithwyr am ymosod ar yn nghorph y pythefnos cyntaf y buont allan, ond yr oedd pythefnos o gloi allan yn ddigon o gosp ar weithwyr Bethesda. Yr oedd Undeb cryf yn well i'r meistri a'r gweithwyr. Yr oeddynt yn gyfrifol i'r gwirionedd, a. gwiad gyfan yn eu gwylio, ond safent yn gefn fel y Wyddfa tucefn i weithwyr Bethesda, ar ol y balot a. chyfarfod y Pasg, pan gvnnygiwyd gosod yr helynt i gyflafareddiad. Dywedai'r adroddiad eu bod yn ymladd dros bobpeth a wnai Brydeiniwr yn deilwng o'i enw. dros ddynoliaeth ac pnriibyn.iaeth. Dvwledyi Ar- glwydd Penrhyn fod gormes ddirgel vn bod. fod tri dyn y tu ol. Os gwir, bydded iddo eu dwyn i'r amlwg gefn dydd goleu, fel bo arn gwlad uwchben yr helynt, ac fel v deallai Cymru. Nid oedd yn deg taflu ensyniadau os had oeddynt yn barod i ddod a'u holl resymau yn ffeithiau, fel y gallai y byd farnu ai gwir oeddynt. Ffvnai drwgdybiaetli o bobtu Safa-i Arg'-vyad Pen- rhyn ar ei anrhydedd. Efallai mai balchder urddas ydoedd; ond perthymi i anrhydedd ddewrder i feiddiio yn ngwyneb pob drwgdyb- iaeth, ac anwir a gormes ddirgelaidd, os oeddl v fath beth. neu ynte dylid gwneyd yr hyn oedd yn iawn. Y diniwed oedd yn <iodiaf. Thalai hi ddlim ,i ymlochesu tu ol i ensyniadau. Dvwed- id fod cannoedd eisieu myn'd vn ol. Yn v balot, 77 oedd yn barod 1 fyn'd vn ol. cwbl wyddai y wlad. Os ood dylanwadau dirgelaiddi yn ceisio rhanu y chwarelwyr. yr unig air ellid ddywevd am y fath ddlylanwadau ydoedd "d!ir- mygediig" ac os oedd Arglwydd P«prhvn yr hyn y credid ei fod. dirmygediff yn ei olwg' fydd- ai t dynion a ymostyngent i'r fath ddylanwadau.'J Rhaid iddynt sefyll neu syrthio igyda'u srilydd. Sonid am ddeddf y cymmod. Y tro o'r blaen, fe gafodd y wlad grfle iddatgau cydymdeimlad pan wrthodwyd cymmodi, a llifodd miloedd o aur i Fe1,hesda: ond setlwyd mo'r helmt. Peid- ient a chymeryd eu hyd-dd>enu. Ymchwiliad ac nid adroddiad a ddywedai T ddeddf. gwneyd ymchwiliad, ond dyweyd dim am deilyngdod yr achos. Chai y bobl wyOOd dim drwy ym- chwiliad. Yn 1897. fe- wnaeth y dynion ga.is, ond setlwyd pwnc. Gofynai adran arall i'r ddwy blaid geisio. ac yr oedd yn bosibl penodd cvfln.fareddwr os ceisSau v ddwv blaid. a chym- modwr. os trofrn un Oni ddvlid rhoi y pwnc i gyd dan gyflafareddiad? Yr oedd v ddeddf wedi trin f.7 o hielvntion mewn t.a5r blvnedd, a. setlwyd 41: ac 'yr oedd goreugwvr y wlad wedi ymostwng. Pam na fedrai y ddwy blaid wnevd yr un fath yma? Soniaii rhai am frael cvflafaredd 1 Hd gorfixfol. Ni wyddent am ba. beth vr oeddvnt yn siarad. Nid oedd y wlad yn barod po riid dyma.'r Weinyddiajeth i'w ba-sio ohfwanth (clywoh, clywch). Fe fu gweithwyr Bethesda allan am 11 mis vn 1897, a Dhan ddaeth v Barnwr Ridlev i'r i gyn^ai! brawdlys, synodd nad oedd yr un ach .i'w ridwvn eerbron. Dyna beth gwerth anD flffi da no mewn gwlad, ao eto, yr oedd Arglwydd Penrhyn yn son am luniau eirch (chrwerthinl. Bvddf"d iddo reisio claddu beiau. a phalu dan eu syl- faeni, er caei umosndeb a heddwcii a. thangnefedd parhaol vn vr ardal (clvwch. clvwch). ARETTHTAU EREILL. Sia<radodd Mr Wilkie yn nesaf yn Saesneg, a. dvwedodd fod y cyfarfod wedi ei alw cyn i helvnifc v Penrhvu ddechreu, ac nid dyfod yno i feio Arp-lwvdd PeuTlnvn '•Jdarfu iddvnt. o gallai ef dros Undeb yr Undebau. rywfodd, ddwvn y ddwv blaid yn nghyd, bvddai yndnft ganddio'wnevd hynv. Yna. siaradodd ar ee- wyddor Undeb. a dvwedodd mai vr unig ffordd i rwvstro helvntion fel bTTi vrloedd trwv grvfha.u Uivfebau I<la;fur. Deddfid fod vn rhadd addystru plant, a. chredai ef v dvlai nob gweithiwr fod m Undfebwr. er. efallai nad oeddynt eto yn Jrvtnn a. lid deddfu felk. Ar vr un nwd. dvnmnai ddyweyd mai vr un egwvddor ydoedd Tod pob In mewn vn talu treth. am Jan- IMITI TT TRTPVDOEDD yn lie fod' rob un yn o flaen ei ddrws pi hun. Yr oedd Arglwydd Penrhvn a'i swtvddogion wedi oani £ rymervd am- can cvnnrvchiolwvr vr Undebau. a. dylid cofio mai eu hamcan penaf hwvnt oefld rhwystro hel- vntion fel hrr. Gari fod v gweiithwyr wedi dato-an eu parodrwvd^ i dderbyn cvflaiareddiad, caent rvtonorthwv pob dvn a jrredaii mwn tec- wch. oherwvdd dangosai hvnv i'r wlad rvad oedd- v-nifc iiwtv am barhau vrnnrafael os ei dwvn 1 Gobeithwi v <rwe ai r «>wvddocraetTi m ffordd vn crlir weled v rheswm rn v dvTiid cvflafaTedchi. Awefiai at T swvddogaeth i s?e.isio newid eu didl o drin v CTweithwIvr. a ftmo am neu dair blv^edd Mull (Twa-bnnol ji'w dull eor^henol. a. mentw efe dd'vweyd v T>vddai bur wahanol ar yr Clywch, clywch) Mr George Bame. evnnrydhiolwr y peinanri- wyr, op-dd v nesaf i siarad. ac wedi ei "■vdvmdeimlad a phobl Bethel yn eu helynt Win. dvwedodd nad dynion i osod. v vneistn ar o-w^ithwvr vn efbvh eu gSlvdd ydoedd arwein- wvr llafur. Yr oedd "on BHhesda wedi creu crvn srvffro vn myel llaifur. oherwvdd yr "Vvwbeth mwy vnddo mag a welid ar v wvneib. Ovfeiria.i at bf>wl un dvn i reoli ac i berohenosi v mynvddoedd a'r flvflFrvnoedd. ac yr oedd a fvno a' rheoliad bvwvdaiu a rhvddid miloedd o weitiiwvr cran un dvf A ddVai hvn fod. 1 • "hry'.l gwestiwn llafur vn y glorian._ :'I (' vr masnach ardal^edd evfain vn cael ei pTiar- lvsu ffan fvmpwy. CoPlid cwestivnan fel hvn cran helvTW*. 'Betb«sda, ac ar chwarelwvr y Penrh-rn yr aedd y wedi svrthio. Yr oedd efe vn eu hedmygu. ac vr oedd vr toll wlad vn edmva'u v dull yr vmladdent. a'r modd vr oedd- T-rit. wedi gallu dal am ragor na saitlt mis. Efallai na ddeuent allan o'r frwvdr heb eu rlwvfo. ond vr oeddvnt wedi cvflawni gwrhvdri dros lafur a 'osolai on feibion lla.fur. Denai v prnciau yma i'r wyneb eto vn y man. old bvddai i v wlad. svnwyr cvffredir 01 barnu. ao vna caent weled ■sut. v donai la^idlord'aeth allan oihorS. Nid oedd chwarelwvr OBetihesd^ vn awr ond vn vmWd vr vmdreehfa r bu TJriclebwvr T/oe«rr vn ei hvmladd flvnvddfl-u vn ol, ;1. orofvn- eTlt. am i'w Hundeb sael fi gvduabod. Yn sicr. nid oedd dim vn fwv rhesvmol na hvnv. Ac vr o^dd pob un o'u caisrad«u vr un mor rJiesymol fclvwch. clvwch). Yr oeddynt. hcfvd. wedi b^rJdlorfl sosod ent hachog vn nwvlaw cvflafar- eddwr, ac lallai efe wneyd rhvwbeth i ddwy" hyn oamgvlcji. bvddai vn fa,1r-h iawn o wnevd Ihvnv. a salW ddywevd wrthvrt v caemt eto lawer mwvo gymhorth rcI. chvdvmdeimlad orweith- WVT Prvd^in nag oeddynt ei dderbvn hvd yn hyn. Er hyny, yr oedd yn rhaid TjMvnt ddal allan yohydia yn hwy. ac i vmddwyniet dynion, fel y ^gwnaethant yn y gorphehol. 'ife yna galla-i en sicrhau y caent fuddugoliaeth (clywch, clywch). Cvnnygiwyd y pemderfymiad canlynol gan Mr W. W. Jones, Uywydd yr Undeb :—"Fod y cyf- arfod hwn yn dymuno argraphu ar feddyliau cWarelwyr "Gogiedd Oymra bwysigrwydd yr eg- wydSior o vmuniad i'r gweithiwr, er sicrhau ei 'hawftau wobr; ac yn galw arnynt, yn wyrteb selyUfa pethau yn awr, yn y man y cyfarfydd- wn (Bethesda), i ystyried yn ddifrifol eu dyled- swydd i wnevd pob jTndreoh i'w chefnogi a'i hyrwyddo." bywedOOQ y dylent oil fod yn Un- dbwyr. ond heddyw et-o, er yn y sedthfed gyn- nadledd ar hugain, yr oedd yn rhaid cynnyg y penderfyniad. Os tybiant y gallent sicrhau dvrcihafiad y gweithwyr Iheb Undeb, yr oeddynt yn camgymeryd, ac yn ibreuddwydio peth na sylweddolid. Ni ddylai yr un ardal fod yn fwy cysurus na Bethesda, oherwydd yr oedd yn llawn cyfoeth, ac yr oedd y cyfoeth hwnw yn cael ei dynu allan o grombil y ddaear ga.n y gweith- wyr, ond nid oeddynt hwy wedi cael eu rhan ohono. Ni oedd hyny yn deg i'r gweithwyr. Ymddangosai fel pe byddai rhyw bren Upas yn rhwystro Bethesda i fyned yn mlaen. Yr oedd eu hysgol yn warth i'r lle, ac yn sicr yr oedd rhyw ddrwg i'w symud cyn y caent gysur (clywch. clywch). Wrth d'diweddu, cynghor- •dd yr hon chwarelwyr i fod yn unol. hyn, yr oedd y gwlaw yn dylifo i lawr, a'r bobl yn deohreu gadJaei y cyfarfod. Eiliwyd y cynnygiad mewn araeth fer, dan- llyd, gan Mr R. G. Williams, Ffestiniog; ateg- wyd gan Mr W. H. Williams, a cha.riwyd y cyn- nygiad yn unfryd. Wrth anerch y cyfarfod, rhoddodd Mr W. H. Williams atebiad gwawdlym i araeth Arglwydd Penrhyn yn Nghynghor Sir Arfon. Yr oedd ei arglwyddiaeth wedi dyweyd fod rhai cannoedd o'r dynion wedi danfon cais am gael myn'd yn ol i'r chwarel. A chaniatau fod ei arglwyddiaeth yn iawn, canlynai o agenrheidrwydd fod y dyn- ion hyn wedi tori eu gair, canys yr oeddynt wedi ymrwymo i'w cydweithwyr nad aent yn eu hoi ond trwy gydsyniad eu brodyr, ac iddo ef un o'r pethau mwyaf chwithig yn nglyn a'r helynt! oedd gweled: Arglwydd Penrhyn yn amddiffyn cam dynion oedd wedi tori eu gair. Yr oedd ei arglwyddiaeth hefyd yn dyweyd ei fod wedi der- byn Ilythyrau bygythiol. Nid oedd yntau yn amheu hyny, canys yr oedd ef (W. H. Williams) hefyd wedi derbyn rhai degau o'r cyfryw lyth- yrau bygythiol ei hun. Ond tra yr arferai ef daflu pob llythyr di-enw o'r fath i'r tan yr oedd Arglwydd Penrhyn yn eu chwyddo nes gwneyd iddynt ymddangos fel peryglon difrifol i'r hedd- weh cyhoeddus (chwerthin). Diweddwyd y cyfarfod .gyda'r 'dilchiadau ar- ferol, ac ymadiawyd ar ol canu "Hen Wlad fy Nha-dau."
YMDDIHEURAD.
YMDDIHEURAD. AT MR R. O. WILLIAMS, GERLAN, BETHESDA. Syr,—Yr wyf yn cydnabod, gyda gofid, fy mod mewn amryw lythyrau i'r "Herald Cymraeg" wedi gwneyd cyfeiriadau atoch chwi heb eich enwi. Edliwiais i chwi hen chwedl ddisail a glywais oddeutu ugain mlynedd yn ol, a thuedd ynddi i'ch drygu, a rhaid i mi addef hefyd fy mod yn gwneyQ. hyny oddiar ddrwgdeimlad per- sonol tuagatoch. Yr wyf yn tynu yr ensyniadau yn ol yn llwyr a digel, ac yn gofyn eichjnaddeu- ant am fy mai. Rhaid i mi addef yn mhellach fod cyfeiriad cyffelyb atoch mewn ychydig bennillion a ymddangosasant yn "Papur Pawb" am Rhagfyr laf, 1900; ac am y rhai hyny hefyd vr wyf n erfyn eich maddeuant. o Rhaid i mi addef, hefyd, fy mod wedi cam- arwain Golygwyr yr "Herald Cymraeg" a "Papur Pawb" dWy roddi ar ddeall iddynt nad oedd yn y Ilythyrau a'r pennillion unrhyw fath o gyfeiriad at bersonau .sydd yn awr yn fyw, a dymunaf amlygu fy ngofid am hyny yn ogystal. Arwyddwyd, Ebrill 27ain, 1901. JOHN JONES (Ogwenydd), Tnegarth. Tyst i'r llawnodiad, R. H. Rowlands, Bryn Ogwen. Gaernarfon. [Mae Perchenog a Golygydd yr "Herald Cym- raeg" drwy hyn yn ymuno yn yr ymddiheurad uchod! i Mr R. O. Williams am y sylwadau athrodus a ymddangosasant o dan y penawd athrodus a ymddangosasant o dan y penawd "Ymddangosiad y Chwarelwr" yn ein rhifyn am Chwefror 5ed, a lawnodid "Chwarelwr Crwydrol" (sef Mr John Jones, "Ogwenydd"), ac hefyd am sylwadau oyffelyb a gyhoeddwyd genym mewn rhifynau blaenorol oddiwrth yr genym mewn rhifynau blaenorol oddiwrth yr un gohebydd. Mae'r cyhuddiadau a wnaed dan gudd yn erbyn Mr Williams yn hollol ddisail; a chyhoeddwyd hwy genym mewn anwybodaeth o'r malais a goleddai ein gohebydd (fel yr addefa weithian) yn ei erbyn. Mae'n wir ddrwg genym ddarfod i ni gyhoeddi yr haeriadau disail yma; a gofidiwn fod un- rhyw ddyn wedi gwneyd defnydd o'n papyTau i athrodi Mr Williams. Yr ydym yn cynnyg iddo ymddiheurad llwyr a chvflawn am y boen a'r blinder a barwyd genym iddo,] I
HELYNT Y PENRHYN,
HELYNT Y PENRHYN, I DADL YN NGHYNGHOR SIR ARFON. I APELIO AT FWRDD MASNACH. Yn nghyfarfod Cynghor Sir Gaernarfon, ddydd Iau, dan lywyddiaeth Mr Robert Hughes (Llan- fairfechan), cynnygiodd Mr E. R. Davies fod (1) deiseb i'w n at Lywydd Bwrdd Masnach dan sel y Cynghor Sir yn erfyn ar i Fwrdd Mas- i nach gyfryngu dan Ddeddf Cymmod, 1896, gyda'r amcan o ddwyn yr annghydfod i derfyniad bodd- haol; (2) yn ngwyneb y colledion oddiwrth helyntion gweithfaol a'r ymyraeth a sefydlog- I rwydd masnach fod y Cynghor yn deisebu Bwrdd Masnach i ddwvn oamgylch welliant yn y gyf- raith drwy ddarpar cvflafareddiad gorfodol mewn annghydfodau rhwmg cyfalaf a llafur. W rth gynnyg y penderfyniad, dywedodd Mr Da- vies fod mater annghydfod y Penrhyn yn effeithio yn neilliuol ar fuddiannau y sir mewn ystyr ar- yn neilliuol ar fuddiannau y sir mewn ystyr ar- ianol. Yn ystod y cload allan yr oodd y sir yn I colli arian yn y ffordd o drethi, ac yn mneritteh I dylid ystyried fod yr elusenau plwyfol yn Undeb Bangor yn myned ar gynnydd oherwydd yr an- nghydfod. Gwyddai yn dda yr awgrymid na ddarfu i r un o'r ddwy blaid ofyn i Fwrdd Mas- nach gyfryngu. Gallai roddi rhesymau paham na wnaed hyny. Nid oedd Arglwydd Penrhyn ) l credu mewn cyfryngiad o'r tuallan, ac yr oedd I ganddo berffaith hawl i'w farn, ond ar wahan i I hyny dylid cofio fod ganddynt Ddeddf Senoddol wedi ed phasio gan Weinvddiaeth Doriaidd vn o,rbenig i gyfarfod ag aehosion o'r fath. Fe ddarfu dynion vn vr helynt diweddaf ofyn i ddarfu dynion vn vr helynt diweddaf ofyn i Fwrdd Masnach ymyryd, ond ni fynai Arglwydd I Penrhyn hyny. Yr hyns oedd arno ef (Mr Davies) eisieu yn yr achoa presennol oedd i Fwrdd Mas- nach wneyd ymchwiliad i'r mater er gweled pwy oedd ym iawn, a phwy oedd yn y cam.wedd, ac wedi i Fwrdd Masnach roddi eu barn, fe orphwysai cyfrifoldeb difrifol ar yr ochr a fyddai I yn achos o barhau yr annghydfod. Nid oedd ef yn bwriadu myned i mewn i deilyngdbd yr achos, ond fe ddywedodd Airglwydd Penrhyn, I mewn ciniaW yn Mangor yn ddi- weddar, mai y rheswm am barhad yr I annghydfod oedd foi gormes anweledig yn bod. Cymerai ef (Mr Davies) yn ganiataol mai cyfeirio yr oedd Arglwydd' Penrhyn at ormes o eiddo Un- deb y dynion, ond os oedd gormes yn bod, yn weithredol neu yn anweledig, ac es oedd ei Ar- glwyddiaeth yn argyhoeddedig o gyfiawnder ei achos ac fod y chwarelwyr allan o waith oher- wydd gormes anweledig, rhyfedd na buasai yn cyfeirio y mater at sylw Bwrdd Masnach, gan ofyn iddynt ymyryd fel y gellid cael ar ddeall a oedd yr helynt yn cael ei barhau fel canlyniad gormes. Nid oedd gan Arglwydd Penrhyn ddim i'w golli wrth apelio at Fwrddi Masnach, oher- wydd Gweinyddiaeth Doriaidd oedd mewn awdur- dod, ao fel y gwyddid nid oedd gan y Toriaid lawer o gydymdeimlad a llafur. Rheswm arall paham y dylid symud yn mlaen er ceisio dwyn yr helynt i derfyniad ydoedd fod colled i arftal Bethesda o rhwng 4000p a 5Q00p yr wythnos. 0 berthynas i'r ail ran o'r penderfyniad, er y pryd y daethai Deddf Cymmod Gorfodol i rym yn New Zealand nidi oedd yr un annghydfod wedi cymeryd lie. Dywedid fod masnach y wlad hon yn cilio, ac y dylai Prydain ofni yr America a'r Almaen, ond anturiai ef ddyweyd fod ganddynt i ofni mwy oddiwrth gyndynrwydd meistriaid llafur i gydnabod hawliau y gweithwyr. Cefnogwyd y cynnygiad gan Mr Ingham. Dywedodd Mr Richard Thomas nad oead gan y Cynghor hawl i ymyryd rhwng cyfalaf a flarur, a chynnygiai fod y Cynghor yn myned yn mlaec at y gwaith nesaf. Ni eiliwyd y cynnygiad. Dywedoda Mr J. Issard Davies mai dyled- I swydd y naill blaid neu'r llall oedd apelio at Fwrdd Masnach. Fe ddywedid gan Undeb y gweithwys mai y dynion eu hunain oedd yn y I camwedd ar y dechreu, ond nis gallai ddyweyd beth a ddigwyddodd wedi hyny. Gofynai ef i Mr E. R. Davies dderbyn gwelliant i'r perwyl eu bod yn gofyn i gynnrychiolwyr y dynion apelio at Fwrdd Masnach i gyfryngu odditan Ddeddf Cymmod, 1896, ac fod y Cynghor yn rhoddi eu I cefnogaeth i'r apel drwy ddedseb dan eel y Cyng- hor Gwrthododd Mr E. R. Davies 4derbyn gwell- iant Mr Issard Davies, yr hwn a eiliwyd gan Mr R. Conway. Dywedodd Mr J. Jones-Morris nas gallai ef gaaifod unrhyw wfthwvn4ebiad i'r Cynghor Sir anfon deiseb at Fwrdd Masnach yn gosod i lawr y ffeithiau, ac yn gofvn iddynt geisio cael allan beth oedd ach»s yr helynt. Cefnogodd Mr J. R. Pritchard y cynnygiad gwreiddiol, oherwydd mai ei duedd oedd dwyn heddwch. Buasai derbyn y gwelliant yn addef- iad ar eu rhan fod y dynion yn y camwedd. Dywedodd Arglwydd Penrhyn nad oedd ef yn bwriadu dilyn y cynnygiad drwy ei araeth oddi- gerth o berthynas i'w eiriau oedd yn ymddangos yn taflu amheuaeth neu osod diystyrwA ar yr hyn a ddywedodd ef ar fater v gormes anweledig. Yr oedd ef yn falch o'r cyfleustra hwn i ddyweyd fod gormes anweledig yn ardal y Penrhyn. Gwyddai ef ddarfod i ddau rybudd gael eu hanfon i ddynion a ewyllysient fynedi i weithio yn bvgwth eu llofruddio. Ar y rhybuddion yr oedd llun arch a'r geiriau a arferid yn gyffredin. Gad- awai i'r cyfarfod farnu a oedd gormes anweledi ai peidio. Dywedodd Mr W. J. Parry o berthynas i'r ormes anweledig y cyfeiriwyd arto yn nghyda'r rhybuddion yn bygwth llofruddiaeth, fod cymer- iad g-wyr Bethesda yn gyfiyw fel nad oedd ganddo ef ofn eu hawlio fel gwyr heddychol. n buasai ef yn dymuno gwybod pwy oedd y bobl a anfonasant y rhybuddion. Gwyddai ef f-1: mater o ffaith fod rbai Pobl a gymerent arnvni. fod o blaid arolygiaeth Chwarel y Penrhyn wedi anfon cyn hyn rybuddion oedd yn warth ar y gymydogaeth, a cheisid gosod argraph ar y I cyhoedd eu bod wedi eu hanfon allan gan y dynion, ac nid oedd yn anmhosibl fod y rhybudd- ion presennol wedi eu hanfon gan bersonau cyff- elyb. Ni chyfeiriodd Mr E. R. Davies ond at un ochr i'r cwestiwn, sef yr ochr arianol. Ond yr oedd ochr arall, a cholled o natur arall. Pa faint o fywydau aberthwyd fel canlyniad yr helynt? Pa faint o deuluoedd ranwyd? Pa faint o deuluoedd a wahanwvd ac a anfonwyd i bellderoeddi ac a, gadwyd yno am fisoedd fel canlyniad rhyw ormes nas gallai ddyweyd ei bod yn gudd, ond ei bod yn hytrach yn hollol ad- nabyddus. Gwyddai ef am dad a mab a orfod- wyd i adiael cartref oherwydd yr annghydfod, gan adael y wraig bron a marw ar glaf wely. Anfonwyd am y gwr yn ol adref, a'r peth cyntaf welodd wedi myned drwy ddrws v ty oedd arch ei wraig. A oedd dyn yn bod a chanddo y wreichionen leiaf o deimlad na fuasai yn gwneyd aberth i wneyd i ffwrdd a pheth o'r fath? Yr oedd gormes yn v tir, ac yr oedd y gormeswr yn gwneyd ei waith (clywch, clywch). Cyfeiriodd Mr E. R. Davies at sylwadatr Mr J. Issard Davies, a gofynodd paham na buasai y boneddwr hwnw yn cynnyg fod i Arglwydd Penrhyn apelio at Fwrdd Masnach, oblegid haerai- ef nad oedd y chwarelwyr yn euog o un- rhyw ormes. Yr oedd y feddyginiaeth yn llaw Arglwydd Penrhyn ei hunan (clywch, clywch). Aeth Mr Davies yn mlaen i gyfiawnhau ei waith yn cyfeirio at ei arglwyddiaeth yn bersonol am ei fod yn aelbd o'r Cynghor, ac yn cymeryd mantais ar ei safle i siarad ar y mater hwn ac i ddyweyd fod Undeb y Chwarelwyr yn euog o ormesi anweledig. Dywedodd Arlgwydd Penrhyn ei fod yn ystyr- ied y ffeithiau yn gyfryw ag oedd yn cyfiawnhau v cyfeiriad a wnaeth ef at ormes anweledig. Gyda phob parch i'r Cadeirydd credai fod Mr Davies wedi cyfeirio ato ef mewn modd na ddylasai, ac nid oedd yn weddaidd mewn cyfar- fod o'r fath i ddwyn pethau personol i mewn. Yr oedd ef yn berffaith foddlawn i fyned yn mlaen yn ei ddull ei hun pa bryd bynag y rhoddid yr her iddo gan un a ystyriai oedd yn deilwng o gael ei ateb. Ymranwyd, pan y cefnogwyd y gwelliant gan naw o'r aelodau, sef y cynnygydd a'r eilvdd, v Milwriad Wynne Finch, Mri Richard Thomas, Maclntyre, Edward H. Owen, Ephraim Wood, Thomas Roberts (Aber), a Dr R. A. Prichard. Aeth rhai allan heb bleidleisio o gwbl, sef Ar- glwydd Penrhyn, Mr Thomas Lewis, Mr Tho- mas Robinson. Cafodd y penderfyniad ei basio gyda, mwyafrif o fwy na 25. Gyda golwg ar y rhan arall o'r penderfyniad -yr hwn a hawliai gyflafareddiad gorfodol— apeliodd Mr Richard Davies at y cynnygydd ar fod iddo ei ohirio hyd y oyfarfod nesaf. Yr oedd yn fater mor bwysig fel yr haeddai ystyr- iaeth fanwl, ac os y gwthid ef yn mlaen yn awr rhaid fyddai iddo ef bleidleisio yn ei erbyn. Cynnygiodd fod i'r penderfyniad gael ei ohirio. "Sylwodd Mr W. J. Parry fod y mater hwn wedi bod o flaen y wlad er's blynyddau, ac felly anmhosibl oedd dyweyd na wyddai y Cynghor ddim yn ei gylch. Dadleuodd Mr Issard Davies nad oedd angen am y fath benderfyniad, ofoerwydd yr oedd Deddf Cymmod wedi gwneyd gwaith rhagorol mewn attal helyntion llafur er pan y pasiwyd hi. Cefnogodd Mr Maurice Jones, ac awgrymodd Mr J. R. Pritchard hefyd y buasai vn dda ganddo pe y gohirid y penderfyniad, er mwyn iddo gael ychwaneg o ystyriaeth. Mewn ufudd-dod i'r ceisiadau hyn cydsyniodd Mr E. R. Davies i'w ohirio
i ARDDANG03FA LLANGEFNI.
ARDDANG03FA LLANGEFNI. Cvnnaliwyd yr arddiangosfa geffylau, cwn, a, dofednod, yn Llangefni, ddydd Gwener. Caed tywydd dymlinol, daeth oynnulliadi lluosog yn nghyd, a throes yr arddangosfa yn llwyddiant mawr. Wele restr o'r swyddogion a'r beirniaid President, Mr H. R. Davies, Treborth; chair- man of committees and vice-president, Mr W. Hughes Fron, LlangeflBL; treasurer, Mr Richard Jones, jun., High-street, Llangefni; bankers, National Provincial Bank; hon. secre- tary, Mr S. H. D. Dew, Llangefni; assistant secretary, Mr John Parry, 4, Glandwr-terrace, Llangefni. Judges:—'Heavy horses, Mr W. Paisley, Wiaresly, Sandy, Hunts; light horses, Mr F. OBaguiley, Moreton-in-Marsh; poultry, &c., Mr Enoch Button, Pudsey, Yorkshire; dogs, Mr Theo. Marpies, Manchester. 'Superintendents and field stewards: —Messrs O. Trevor Williams, 0. J. Llovd, Dr Tyrer Jones, Messrs Owen Jones, John Jones, and W. Burnett; light horses, Messrs 0. Parry, H. Lewis, L. R. Jones, G. R. Jones, Rev Mr Grif- fith, and 'Dr W. Jones heavy horses, Messrs J. Roberts, J. R. Parry, B. Roberts, J. Williams, J, Edwards, and J. R. Thomas; poultry, Messrs W. Barnett, E. Williams and S. Ellis; dogs, Messrs J. E. Jones, G. G. Griffith, and H. Da- vis; jumping, President, Vice-president, Messrs J. Rice Roberts, C. F. Priestley, F. J. Ll. Priest- ley, and the Hon. C. H. Vivian. DYFAiRNIADAU. HORSES. Fillv or colt for agricultural purposes, foaled after January, 1900: 1, W. Williams, Cerig Eng- an, Bodorgan; 2, 0. Griffith, Crugfawr, Ty Croes. Filly or gelding for agricultural purposes, foaled after January, 1899. and before January, 1900: 1, E. Roberts, Gwredog Uohaf, Llanerch- ymedd; 2, T. Jones, Gellinog Wen, Dwyran. Filly or gelding for agricultural purposes, foaled after January, 1898. and before January, 1899: 1. E. Roberts, Gwredog Uchaf; 2, E. R. Owen, Bodwyr, Valley. Agricultural gelding or mare, four years of age and upwards: 1. E. R. Owen, Bodwyr; 2, J. Jones, Pencefn, Llanerbhymedd. Cast mare with foal at foot, or to foal before the 31st Julv: 1, L. Morris, Cefn Hir, Pen- traetfi; 2, H. Edwards, Glangors Ddu, Tre- walchmai. Team of cart horses, not over six years old: 1. E. Roberts, Owredog Uchaf; 2, T. Jones, Gellinog Wen. Horse and cart, or waggon (for tenant farm- ers) 1, E. Roberts, Gwredog Uchaf. Heavy horse and waggon, cart, or spring oart for heavy work (for tradesmen) 1, W. H. Jones, Fron, Llangefni. Trimmed horse and cart: 1, Harry Olegg, Plas Llanfair; 2, E. Roberts. Gwredog Uchaf. Bestt cok, geldiing, or mare on the field for agricultural purposes: 1, T. Jones, Gellinog Wen; 2, 0. P. Jones, Plas Llechylched. IÜolt, filly, geJding, or mare most suitable for harness or saddle: 1. 0. T. Williams, M.R.C.V.S., Llangefni; 2, E. Jones, Ddrydwy, Ty Croes. -Best groomed light horse 1, W. WRliams, Ty'npistvll, Penmynydd. Mare best calculated for breeding saddle or harness horses, with foal am foot, or to foal be- fore the 31st July: 1, W. Jones, Bodlew, Gaer- wen 2, W. Jones, Hen Gapel, Bryngwran., Filly or geldiing, suitalble for saddle or har- ness. foaled after January, 1899. and twtfore January, 1900: 1, W. H. Jones. Fferam, Rhos- ydid. B odor era n. Pony, gelding or mare, under 12,11 hands 1, M. E. Jones, Voel Ferryt; 2, T. Roberts, Bryn, Llanfair P.O. Pony, gelding or mare. 12 hands, and under 13 hands 1. W. H. Jones, Fron; 2, R. W. Owen, Pontfam, 'Bodorgan. Filly OT geldiing, suitable for saddle or har- ness, foaled after January, 1898, and before January. 1899: 1, E. Jones, Ddrydwy; 2, J. 0. Hughes, T.Y'nv.go-eden, Newboyough. Gilding or mare, 16 hands and upwards 1, 0. T. Williams, Llangefni; 2, J. Foulkes, Bodrwvn. Gelding or mare, 14 hands and under 15. shown undier the saddle: 1, M*. IE. Jones, Voel Ferry; 2, J. O. Hughes, Ty'nygoeden. Cob, geldiing or mare, 13 hands and under 14 hands 1, J. Jones, Clegyrdv Fawr, Llangefni; 2. E. Jones, Cymunod, Bryngwran. Posting horse and car: 1. R. Jones, Queen's Head, Tv Croes; 2, Mrs E. Owen, King's Hi ad, Llanerchvmed d. Tradesman's light turno,ut (in single harne*-) 1, Miss Betsy Jones. Llangefoi; 2, Messrs Tho- mas a.nd Edwards, Llangefni. Gentleman's turnout: 1. O. T. Williams. Llan- gefni 2, H. Jones. Bull Hotel, Llanerchymeld. Pony turnout: 1, J. Jones, Clegyrdy Fawr; 2. D. Jones, Cae'rglaw, GwOchufai. Best trotter: 1, W. Williams, Shop, Mali- traeth 2. R. Hughes, Tymawr. Llanbeulan. Best and cleverest jumper. 1, A. W. Jones, Plas Hen 2. Dr E. T. Hughes, Holyhead. Best, and cleverest jumper, over wall, bank, and hurdle (in hunting style) 1. Capt. L. Wil- liams. Plas Llanddyfnan; 2, Rice W. Hughes, Amlwch. Heavy stallion, for hire unreservedly during fhis feason within the county: 1, O. P. Jones, Plas Llechylched. Lisftt stallion ditto: 1, J. Edwards, butcher, Llr);mrcbvmed-d. DOGS. Roturh wllie dog: 1, Messrs Owen and Wil. 1iam. Bin gor; 2, F. H. Pryce, Bryn View, Doluelley. J Rough collie bitch: 1, The Marquis of An- glesey; 2, J. Hughes, Llandudno. Rough collie puppy, dog or bitch: 1. Messrs Owen and Williams, Bangor; 2, J. Hughes, Llandudno. Rough collie dog or bitch (confined to AngV sev) 1, Mrs W. Player, Llanfair P.O. 2, H. F. Tyldesley, Bryntwr, Llangefni. Smooth-coated sheep dog or bitch: 1, F. Barnett, UPPe-B Bangor; 2, R. R. Williams, Gladstone House, Penygroes. Rough-coated fox terrier dog or bitch 1, Thu Marquis of Anglesey; 2, J. B. Nixon, Bank- place, Bangor. Smooth-coated fox terrier, dog or bitch 1, W. C. Roberts, Llandudno; 2, T. Trevor, Cliffe Cottage, Bangor. Welsh terrier dog: 1, Col. Hugh Savage, Ban- gor 2, Pugh Jones, High-street, Bangor. Welsh terrier bitch: 1, Messrs Hughes and Wilson, Bangor; 2, Colonel Savage. Welsh terrier dog or bitch (confined to Angle- sey) 1, G. G. Griffith, High-street, Llangefni 2, J. T. Roberts, N. P. Bank, Menai Bridge. Retriever dog or ditch: 1, The Marquis of Anglesey; 2, K. M. By water Galltyfoel, Bet- twsycoed. Harrier hound out at walk by farmer: 1 and 2, J. Rice Roberts, Rhiwlas. Hltrrier bitch out at walk by farmer: 1 and 2, J. Rice Roberts, Rhiwlas. Setter or pointer, dog or bitch: 1, 0. J. Lloyd, Bryn 'Eryri, Llangefni; 2, H. R. Roberts, Brvndelyn, Waemfawr. Spaniel (any variety): 1, W. J. Evans, Blaen- au Festiniog 2, A. W. S. Williams, Brynaerau, Clynnog. Dog or bitch, any other breed: 1, J. Rice Roberts, Rhiwlas: 2, The Marquis of Anglesey. Dog or bitch, any other breed 1. The Mar- quis of Anglesey; 2. W. H. Jones, Fron. POULTRY, &c. Cock or hen (Andalusians. Minorcas, or Span- ish) 1 and 2, W. Woodis, Worksop. Cock or hen (Oame Bantams) 1, W. Woods; 2, Messrs Pritchard Brothers, Cwmyglo. Cock or hen (Bantams, any other variety) 1, W. Woods; 2, Messrs R ughesand Pritchard, Llanrug. Cock or hen (Dorkings): 1, G. H. Williams, Goetra Uchaf; 2, A. Burton, Gadlys, Menai Bridge. Cock or hen (Plymouth Rock): 1, C. Preston, Earlsheaton, Dewsbury; W. Woods. Cock or hen (Indian Gtmq) 1, G. A. Osborne, Cae'rffoes, Bangor; 2, W. Woods. Cock or hen (game, any other variety): 1, D. Jones, Talysarn, Penygroes; 2, E. G. Roberts, High-street, Blaenau Festiniog. Cock or hen (Leghorns) 1, E. Lloyd, Pant Defaid, Waenfawr; 2, D. T. Knowles, Bryngro, Llanrug. Cock or hen (buff Orpingtons) 1, W. Woods 2, Messrs Elliott and Co., PIa.s Llangefni. Cock or hen (Black Orpingtons) 11 1, W. P. Williams, Forester Charity, .Llandudno; 2, W. Woods. Cock or hen (Hamburg) 1, Messrs Pritchard Bros., Cwmyglo; 2, W. Llewelyn, Oraiglwyd, Dinorwic. ó Cock or hen (Redcap): 1 aild 2. J. R. Wil- liams, Bulkeley-square, Llangefni. Cock or hen (French or Polish). 1 and 2, W. Woods. Cock or hen (any other breed) 1, C. Prefcton, Dewsbury; 2, W. Woods. Drake or duck (Aylesbury): 1, W. Woods; 2, Ll. Roberts, Llangefni. I Drake or ducK, any breed': 1, W. P. Wil- liams, Llandudno; 2, W. Woods. Turkey cock or hen: 1, W. Woods; 2, R. Coulthard, Treffos, Menai Bridge. Gander or goose: 1, W. Woods; 2, H. Wil- liams, Penlan, Llangefni. Twelve hen eggs (white): I, Ll. Roberts, Llan- gefni; 2, H. Williams. Peinlan. Twelve hen eggs (coloured): 1, Capt. L. Wil- liams, Plas Llanddyfnan; 2, Rev O. Kyffin Wil- liams, Llangwyllog. Twelve duck eggs: 1, H. Thomas, Cerigtyrn, Llangefni. Show home pigeon: 1. A. Roberts, Portdinor- wic; 2, R. W. Jones, Shop Pen Lon, Llanetú: Fan tail pigeoa: 1 and 2, R. K. Hughes, Port- dinorwic. Rabbit: 1 and 2, O. 'Hughes, Bridge-street, Uangefni. Cat: 1, Dr Williams, Oneen Hill, Llangefni; 2, W. J. Evans, Blaenau Festiniog. BICYCLES. Bicycle robe (opeu to all-comers): 1, Tom Con- lan, Holyhead; 4, R. Griffith, Conway. Bicycle race (previous winaers excluded, con- fined to Anglesey): 1, 0. Neill, Holyhead; 2, E. H. Lloyd, V.
--A HALF-PINT LEMON JELLY…
A HALF-PINT LEMON JELLY FREE. We do not know when. we have been so pleased with a Table delicacy as we have beeii with "Eiffel Tower Table Jellies." They are simply deiicious beautifully clear, evquisitely flavoured, and. the oolour a delight to the eye. A pint packet can be obtained) of Grocers for I 3 £ d. We understand that Messrs Foster Clark and, Co. (makers of the well-known Eiffel Tower Lemonade) are so desirous that Evieiybody should become acquainted with the Exceptional value of their Jellies that they are sending a half-pint Lemon Jelly free on receipt of v post- card. Do not miss this opportunity, but send post-card' at once to Foster Clark and Co., 3567, Eiffel Tower Factory, Maidstone.
CYMDEITHAS RHYDOHAD CREFYDD.
CYMDEITHAS RHYDOHAD CREFYDD. Oynnalfwyd cannadledd Oymdedthas Rhyddluad Crefydd yn Llundaan ddydd iau Ma-wrth a Mercher, Mr Carvell Wi-Riamq yn llywyddu. Cariwyd pend--orfyniadlau yn datigajn boddhad na leiha-odd yr etholiad nifer pleidwyr y Gymdeithas ] yn y Ty. fod y galw am ddadsefydiiad yn cyn- nyddu, yn hawlio diwygiad' gydag addysg. yn tystio yn erbypefydlu cyfruthrofa Babaiidd yon v Werddlon.. yn erbyn ymyru a rheolaeth v Sea- edd ar yr Eglwvs cyhyd1 ag y b'o'n sefydledig, ac yn erbyn ad-wadidoli'r Eglwys drwy fesur trethi'r offeiriaid. DarHenodd Mr D Brvnmor Jones, A.S., bapyr ar y gaJw am ymreolaetih vn yr E-Iwys, a. nos Fercher, traddodles Mr D. Lloyd-George, A.S., a.raeth rymus a doniol dros beni yn nghwrs yr. hon v tystiodd yn igryf yn erbyn gwaith y Llywodraeth yn rhoi arian y wlad yn llog<ellau'r ^pereoniaid'
HELYNT Y GLO.
HELYNT Y GLO. HeddyW, cynflelid cynnadtedU gyffredinol o'r glowyr i benderfyau beth i'w wneyd vn ngwyneb y doll ar lo. Credir y derbyn ir penderfyniad y gynnadledd drwy'r wlad. Yr oedd y mwyafrif o'r ardaloedduglofaol yn gryf d'ros sefyll alJan. Rhoes CynnadledS CaerdyM, ddoe, lawn aw- durdtod i'r cynnrycihiolwyr weithredu yn y gyn- nadledd gyffredinol fceddyw.
RHYFEL Y TRANSVAAL.
RHYFEL Y TRANSVAAL. DAL CARCHARORION. j Cyhoeddwyd dd<oe TTysbysrwydd oddiwrth Ar- glwydd Kitchener i'r perwyl fod y Prydeiniaid wedi lladd deg o Foeriaidi, clwyfo tri, a chy- meryd 93 yia gamharerion, er pan anfonwyd LtW- yddion o'r blaen. Hefyd, cant o wagenau, 2070 o geffylau, a 286,000 round o ergydion arfa\1 man. Hysbysir fod Delarey wedi casglu oddeutu pedair neu baml mil o Foeriaid at eu gilydd yn Ne-Orllewin Traosvaal, ao y mae mintai y Cad- fridog Babington wedi ei hadgyinerthu gyda'r bwriad o ymosod arnynt. Cydgyfeiria y colofn- au dan Arglwydd Methuen a'r Cadfridog Raiw- linson i Hartebeestefontein, a disgwylir brwydr I fa,wr yno. Cymierodd y Boeriaid fintai fechan o yspiwyr perthynol i'r miIwyr frefedigaethol yn I ge,roharc,rion,d,dy,dd Iau, ond rhyddhawyd y dyn- ion yr un diwrnod. Edrydd telegram ga.ed ddoe fod pedwar o Foer- laid yn rhagor wedi eu lladd', pump wedi eu clwyfo, 118 wedi eu dal, 30 wedi ymostwng, a 106,000 o ergydion a 120 0 wageni wedi eu medd- iannu.
[No title]
Nid oes odid ddiwrnod yn myned heibio na, didiarganfyddir ffynnon ned yn Texas. Bwiliada y Llywiodraetth roddi gynihortb, ii gwmni neillduol i redeg agerlongau yn gysion rhwng Prydaim a ZanziTbar.
Advertising
TAENEB Y NliWYiiD DA t BITTERS CiLYM EVANS YW meddyginxaeth greh YR OES. BITTERS gwilymjeyans. Cynnwysa t'y Meddyglyn rhagorol hwn rin- weddau iachaol ac adgrjfhaol y prif lysiaa meddyginiaethol adnabyddus trwy yr holl lyd. J BISS GrwSIM EvanS- Cymeradwyir gan FEDDYGON, DADANSODDWYR, A. FFERYLL wrlt. A chanmolir ef gan bawb sydd wedi rhoddi, prawf arni fel Meddyginiaeth Oreu yr Oes ATDDIFFYG TREULIAD, DOLURIAU YR AFU, GWENDID GIEUOLj. a phob math o Wendid. Mae yn gwella. Doluriau a Chlwyfau yn yr Ymysgaroedd, yr Arenau, a'r Alu, ao yn feddyginiaeth Bier: iddynt. eT" "1 PAHAM DIODDKFWCH BOENAU AFIECHYD PAN Y GELLIR EIGH GWELLA TBWY DDEFNYDMO Y Meddyglyn Anghydmarol hwn? Y ma.e pawb yn ei GANMOL. Nid yw byth yn SIOMI. qrap. OTTERS S J VE6ETA^je_T0Nia Ifud fmUftt* etfexhUtut. f *r rn rthw pmftfy tte abad, tfetr as 'e f« iM<tittM<t, bft An* *all I By inil" BITTERS GWILYM EVAN& BITTERS GWILYM EVANS. Tystiolaethau. -Mae' r cryd, a'r mwyth, a llesgedd. A phob anhwyldeb blin, 0 fiaen y Quinine Bitters Yn ffoi i'w le ei hun. .CYNONFMMD. Dolyddelen, Ebrill 13eg. FoneddigiQn, Yr wyf wedi defnyddio Quinine Bitters Gwilym Evans, ac wedi der. byn lies trwy hyny. Arferwn gael poen mawr yn fy ystumog, ac yn swrth a digalon fy meddwl, ac yn anmharod i ddim gwaith. Ond wedi cymeryd y feddyginiaeth hon, ni chefais ddim poen, ao yr wyf yn ysgafn fy meddwl a'm corph, ac yn gallu gweithio yn. llawer iawn gwell.—Yr eiddoch yn barchus, JOHN THOMAS. BITTERS GWILYM EVANS. Penzance, Ebrill 7fed, 1897. Foneddigion,—Yr wyf yn amgau yr arian gofynol am dair potelaid fawr o Quinine- Bitters Gwilym Evans. Y maent wedi proft. mor werthfawr, ac wedi gwneyd cymaint o les i mi. fel y teimlaf na ddylwn fod un amser heb eu cadw wrth law.—Yr eiddoch yn ffyddlawn, T. DAVY WHITS. BITTERS GWILYM EVAN8. 30, Seatos Street, Liverpool, a Medi lOfed. ►3 Foneddigion,— Mae yn llawen genyf R etch hysbysu fod fy nheulu -wedi cael 3 lies mawr wrth ddefnyddio Quinine. rfl > Bitters Gwilym Evans. Mae yn feddyg- » W iniaet^i deulnaidd ragorol, a chredaf na, H ddylai nn tenia fod heb gadw potelaid pel ohono yn y ty.—Yr eiddoch, &c,, J. B IGHTON. BITTERS GWILYM EVANS. —————————————————————-———- 9^ RHYBUDD. GOCHBLWCH DWYLLWYR. Y mae poblogrwydd a llwyddiant di- gyfielyb y meddyglyn rhagorolhwn wedi temtio amryw i gynnyg efelychiadan di- werth ohono i'r cyhoedd. Goebeler ycyf. ryw etelychiadau. Edrychwch fod enw Gwilym Evans ar bob Label, Stamp, a. Photel. Gwerthir ef mewn poteli, 28 9c a 4s 60 yr nn; blychau yn cynnwys tair potel 4s 6c am 129 60.-I'w gael yn mhob man, neu dan- fonir ef yn rhad am y prisiau nchod, dwy y post, yn uniongyrohol oddiwrth y perohenogion:— QUININE BITTERS MANUFACTURING COMPANY, LIMITED, LLANELLY, SOUTH WALES. Prif Oruchwyliwr yn America:—Mr R. D, WILLIAMS, Plymouth, Penn. y29w AxgiepfcfWTde ChyJioeddwyd <Lro« ? Funtoii BlfflS, fa SiryddAk'r "BmtUfi DYDD MAWRTH, MAI 7, 1901.