Papur Pawb

PARCH J. RHYS MORGAN, D.D. (LLEURWG), LLANELLI. Ganwyd y gwr hyglod hwn, yr hwn sydd yn aidnabyddus ac enwtug trwy Gymru fel pregethwr, dariithydd, bardd, eyfieithydd, ac awdwr, ar yr 17eg o Awst, 1822, yn Llyafaen, Mynwy, ond symudasant pan oedld ef yn ei febyd, i ifermdy o'r enw Maesyfeldn, yn mhlwyf Llanenrwg, Mynwy. Yr oedd ee. dad yn d'dyn o safie a dyfennwad yn yr ardal, nidi yn unig fel am- aetlhwr cyfrifcd a Iwyddiannus, ond gam, ei fod wedi caiel diwyHiant uwch na'l' cytfredin ystyrid ef yn gyfarwyddw r a cliynghorwr ar aairywii.l feterion. Treulocdd J. Rihys Morgan boreu oes mewn bywyd amaethyddol. Cafodd yr addysg oreu oedd i'w gael yn y cylch yr adeg hono, a iifaocMtodd amlygiadau yn foreu ei fod yn bCeintyn natur a mab athrylith. Yr oedd ei arabedd, a nwyfiant ei yspryd, ei dalent, a'i alluoedd meddylliol yn tynu sylw yr aidal. Gwelid mai nid bachgen cyft'redin oedd mab Rhys Morgan, Maesyfelin, a'r dyb gyffredin am dano oedd fed defnyddiau dyn mawr yn- ddo. Y syniad am ddyn mawr y dyddiau hyny oedd pregethwr. Yr oedd. diaconiiaid egilwys y Bedyddwyr, o'r hion yr oedd yn aelod, yn ddigon llygadog i ganfod athrylith a, chymhelhvyd ef i arfer ei ddawn fel pre- ge-thwr. Ufuddbaodd, a,c yn y flwyddyn 1842 derbyMwyd ef i athrofa PontypwL Ar ddiwedd tymbor ei efrydiaeth, derbyniodd alwiad i Banger, He yr ordeiniwyd ef. Daeth yn adnabyddus a chlodifawr yn y cylch hwn yn fuan. Fel yr oedd ei glod yn ymledu, ■ceisiai rhaii o'r eglwysi Seisnig yn Lloegr ei ddenu dros GIMvdd Offa. Caf odd alwad i Manceinion, a'r un pryd hefyd cafodd alwad i Aberafon, yn Morigianwg. Trodd y fantol o dru Aberafon, er y buasai yn fwy o enill ariiavol iddo pe yr edai i Laegr. Ond byddai L hyny yn golled fawir i Gymru. Yn Aberafon daeth yn fawr ei ddylaixwad a'i boMogrwydd. Derbvniai wahoddiadau o bob c'wr o'r wlad i ddyfod i bregeitlhu yn uobwel-wyliau ei en wad. Dyma'r adeg v daeth yn amhvg fell Eisteddfodwr. Yr oedd oymaint o'r awen a'r tan Cymreig ynddo fel y tybid y byddai yn fuan y bardd goreu yn Ngbymru. Edrycihad y frawdioil'iaeth farddol arno fel y seren ddisgiedriaf yn ffurfafeii yr Eisteddfod a'r byd barddonol yn Nghymru. Barna prif feirdid ein gwlad y gallasai Lleu- rwg fod wtedi eniil mwyo gadeiriau Eistedd- fodol na neb yn Nghymru be bas wedi rlici ei, fryd ar hyny. Y mae barddoniaetli yn berwi dmvy ei iiatiir, nid oes neb yn fwy o fejsltr ar y meaurau caethion, a galll englytnu mor rliwydd ag anadlu. Cydnabyddir ei allu gan awidurdodau yr Eisteddfod Genedl- aetlioi er's degau o flynyddau, a rhestrir ef yn ucliel yn mhlith y beirniaid. Yr esbon- iad nad yw yn fairdd eadair genedlaethol er's Kawer blwyddyn vw ei fod o'r farn fod ym- roddi i farddoni < ar gyfer Eisteddfodau < yn dinystrio dyn fel pregethwr. Eriillodd nifer o gadeiriau lleol flyriyddaiu yn oil, ond gan fed hyny yn a,t,tiall gwaith ei fywyd, ymatlaliodd, ac aberthodd y clod a'r cadeiriau ar adlor ei I'wymedigaetli fel gweinidog da i lesa Grist. Sieryd liyn gyfl'olau am ei lWYT ymgysegriad i'w waditih, a'i yspryd bunan-abertliol. Yn 1855, symuidodd o Aberafon i Oapel Seion, Llanelli, ac mae lllwyddiiant mawr wedi coronii ei lafur yn y dref gynnyddol hono. Yr oedd yr eglwys yn gymharol fech- an pan gymerodd ei gofal, ond y mat) wedi gwrEÚldio a bwrw canghenau ar y dde a'r aswy, a'r eghvys yn awr yn gryfach nag erioed. Ar ddiwedd y dldegfed flwydd o'i weinidlogaeth yn Llanelli, cafodd dysteb o 50p gan ei eglwys. Bu Lleurwg hyd yn ddiweddar yn y siafle nclhaf fel golygydd y galllali ei enwad ei osod ynddi. Anlrhydledidwyd ef hefyd ganei, enwad trwy ei ddyrchafu yn lllywydd U ndeb y Bedyddwyr yn y flwyddyn 1878, ac y mae ei anerchiad) o Gadair yr Undelb yn un a hir gofir gan y riiad a'i clywsant. Argraph- wydl hi, a phieiy yn hlir yn un o drysoraiu llenyd.d<>l Cyinrn. Ei destyn ydoedd, "Y Beiibi yn unig redl ffyddalc ymarweddiad." Y flwyddyn hon hefyd giaddiwyd ef yn D.D. yn Mhrifysgol Rochester, Unol Daleithau. F'e'l darlithydd, mae yn un o'r enwocaf a fagodd Cymru. Nid oes odid neb wedi dar- liithio cynifer o wleriltlhiau ar wahanol destyn- au. Nid oes yr un cwmwd yn Nghymru nad yw wedi bod'ynio yn darllithio a phregethu. wedi gwneyd mwy ait gynnorthwyo eg- Iwysi gweiniaid na nemawr un yn ein gwlad. Feil dyn, nodweddir ef gan onestrwydd trwiyadi. Ni chaffodd rhagrith lety am eiliad yn mynwes Dr Moagan. Male yn cashau ysprvd lleclnwraidd a dichellgar a ehas per- ffaith. Ar y cyntiaf, mae ei dduil syml, plaen, a dirodnes yn rhoddi rhyw argraph mai sarug a gerwin yw ei natur, ond pan y deuir i'w adnabod, daw i'r golwg y dwysder, teimlaidliwydd, a'r ledmeisrwydd tiyreraf, sydd fel gwythienau aur yn rihedeg trwy ei gallon. Ni chaniata gofod i ni roi manylion am dano fel awdwr, cyfieithydd, a chyfaill. Fel pre.getihwr, mae yn ogoniant i'r areith- fa, yn uduwinydd dwfn, mieddyliwr mawr, aio yn feisttr areitliyddiaeth. Deohreua yn groew, ac mewn Haas hyglyw ac e,glur; yna mae yn oodi yn raddol, yn ymwresogi, yn ihoddi bloedd nes ysgwyd y gynnulleidfa. Maa yn clodi yn uwch, y dorf yn bywiogi, yr awenau yn amihau, ac yn fuan bydd y dorf yn ysgwyd fel ooedwig gan rym ei hyawdledd. v <:> 0 Mfee wedi cymeryd rhan amhvg a blaen- llaw yn mhob mudiad cymcleithaisol a gwleid- yddol yn y dref er pan mae yn byw yn Llaiii- elli. Gwasaiiaethodd yn feclrus ac yn deil- wng ohono ei bun fel l'lywydd pwyllgor llen- yddo'l yr Eastedidfod Genedla-ietbol ddiweddar. Mae yn uchel eii barch a'i ddylanwad trwy y dref, end nid mwy gan neib lla c'han ei eglwys yn Noriliap,el Reion. Y flwyddyn ddi- weddaf, 1895, ar deifyn ei ddeugeinfed flwydd fel gwieinidiog yn en plitli, penderfyn- odd yr eglwvisi ei anrhiegu a tbystab fel ar- wydd o'u pairch iddo, a'u hymlyniad wrtlio, ac yn mhen ycihydig wytilmosau cyfhvynwyd iddo y swm hardld o tua 15Op. iCaffed Oies hir i wasanaethu ei genedl, ac yn y diwedd fynediad liela,etili i mewn i'r trigfanau dedwydd.