Papur Pawb

allan wedi i ti fyn'd o wlad efengil, wieldi. Be taso dy dad yn fyrw yrwan ? Mi fase yn dy lednio di weldii nes y ba;se ti yn dy wely am bythefnos, a hidiwn iUle mo'r llawcr raid cweir reit dda i ti y fynyd yma, we'ldi"—» dyma/r ymbarelo co,twim glas i fyny uwoh fy mhen, y blaenor yn coi-sto tawelu pethau, a chrowd fawr o blant a phobl mown aed Wedi ymgasglu o'n cwmpas, gan fedldlwl fed yr hen wtfaig wedi colli ei synwyrau ac mlali diau relieving officer oedd y pdaenor a line yn myn'd a hi i'r gwallgofdy. Cyn bod y blaenor wedi llwyddo i dawelu mam, a'r crowd—fel bob amser ar v cyn- hyrfiad lleiaf mewn trefi—yn cynnyddu nes dod erbyn hyn yn amryw gannoedd ac yii llemwi yr heol fel na fedrai C'erbydau basio, dyma blismon i'r lie gan orymdeithio yn liamddenol a mawredidog yn ol arfer y got las bob amser. Gwthiodd ei hun. drwy'r dorf yn lied rwydd, yn rhinwedd ei mvydd ddyr- dhjafedig', nes (Jyredd .canolibwynt yr holl firi. "Holo ebai ef m'ewn ton syndodedig, megis, "y c;htim0wn trwbwl eto, aie," gan fy anleuch i, "roeddwn i yn disgwyl yn arw y basecli chi yn byhafio eich hun yn well ar ol i mi beidio oymeryd sy,niaiis allan yn eic:h erbyn am fod. yn ohwil feddw o fiaen y cOllej bore y. dydd o'r blaien." Trodd y blaenor ataf, taflodd un edrych- iad llrm, llawn o gWesfciynau i'm wyneb, ac yr o/eddwn yn tybio. fod rhyw olwg siom- edig yn dod drosto, fel pe yn dyweyd wrtho ei hun, "Wel, dyma. R wedi oaiel fy siomi yn y dyn ieuanc yma beth bynag—scamp o'r radii ftaenaf yw efe, mi welaf hyn yn eglur yn awr." T'ria. y bu y blaenor yn sdarad, efo mam, gan ei darbwyllo i beidio troi yr ymbaiMo o gwmpas ei phen felly, rhoddads wine aT y plismon a hanne,r ccron yn nghil ei ddwrn. Dywedais wrtho mai mam oedd yr hen wiraig oedd yn cyrrhyrfu yr holl dref, vie ei bod wedi gwylltio yn enbydus gan ei bOld newydd gael allan nad oeddwn i ddim yn mynychu y colej a'r capel mor ami ag y dylaswn, ac eriynia"a ar y bobby i scaittro y crowd i'w erogi o'r fan bono. Yr oedd yr banner ooron megis olew ar law y plismon a.c eli i'w lygaid. Canfu mewn moment nad oedd dim bai o g'1V>hl arnaf i, end mai ar y crowd yr oedd y bai i gyd, a dhydai Uais awdurdbdo'l ac osgt> fawreddog, fel pe buasai holl nerthoodd byddin Prydain Hawr y til fewn i'w got, dyma ef yn codi ei ac yn gordhymyn i'r crowd glirio, gain eghrro i'r rtaai mwj'iaf ymholgar ohon- ynt nad oedd yno ddim ond hiesn wraig wedi ictyrysu tipyn efo religious mania, ac ei bod yn gywilydd iddynfc sefyH yn y fain hono i wneyd sport am "ben y fath, wrthddrych tos- turiol. Clnvare teg i growds y trien, gellir yn hawdd eu chwalu. drwy wneyd apel fdl hyn at eu teiinladau a'u ani*hydedd, ac felly y ibu yn yr anigylclriad ymia, oblegid fe gliviod,d yr holl growd mewn ychydig fynyd- au, a s'afaii y plismion ar ganol yr hieol wag yn 2 on ewer wr ar y crisis. Ti'odd ataf, r'hodd- odd un wine fawr nertli ol arnaf, ac ymaith ag yntau hefyd, a chefais fy hnn yn sefyll yn y fan liono efo mam a'i hyinbarelo yn unig yr oedd y blaenor wedi yuiddi- flainti of o'r dorf, c gy wi'lydd bod yn wrth- ddrych sylw cynifer, efall'ai. Trailfertli anferthi a gefiais i ddairbwyllo mam nad oedd yr holl helynifc .rliyfedd yrna yn ddim ond rhywlbet'h fyddai yn digwydd ugeiniau o weitliiau bob dydd ar heolydd trefi mawr "Lloigar." "A\elwch ohi, maim," meiddwn, "raid i clii ddim ol-id so-fyll ar y sbryd i besycliu tip- yn na fydd yno growd o'ch cwmpas mewn eiliad. Ac am yr ymibatpelo yna, wel, fe ddylasedh a/del y tecilyn yna adre heddyw'r bore, by all means, aohos tydi crurio peth fel yna drwy^r stirydoedd air fore braf ddim yn hellp i neb basio yn ddisylw." "Dim ods i neb arall," ebe mam yn bigog, "mae fy ymbarelo fi wedi cael talu am dmio, wed'yn be sy gen neb a ddyWeyd, ynte ?" "Am ddod adre yr ydech dhi, r-wlaii, debyg gen i, maim," meddwn wrthi toe, ar ol i'r awyi gliirio tipyn. "Adre! NagG, am fyn'd i'r colej." "Ond wn i ddim lie rydiain ni rwan, a wn i iddiim chwaith ffordd male myn'd yno o'r fan yma." Edrychodd yr hen wrlaig yn dreiddgar ■arnaf am emyd. "Wn i ddfim be i feddwl ohonat ti, weldi, Jerry; acbos rydw i yn reit sicr fod gen ti rwbeth mewn golwg wrth dtrteio nghadl\V' fi rliag dwad efo ti i'r lie yna. Ond mi fyna fi fyn'd yno pe .daa raid i mi ofyn, i Mlrs Daniiels dldwad! d ddaaigos y ffordd i mi. Paid ti a, meddwl y medri di fy nallu fi ffordd ene, machgen i." Gwyddwn y buaslari miaan cystal a'i gair, acihos un felly ydii hi erio,eld-toe-s dim fedr ei throi hi ar ol iddi unwaith feddwl am Wneyd rhywbeth. Ac 0 ganlymad yr oedd rhyw deiinlad annifyr ofnadwy yn ymiaflyd ynof prun glywais hi yn datgan ei phender- ^yniad. odd t v. jag, troi yn ol am dy Mrs Daniele a wnaethom, a. mam yn oerdded fel dragoon o'm blaen heb siamd gair yn ychwaiieg a fi, dim ond stopio bob tro y delem at groes- fFordd nes gweled pa heol i'w chymeryd, ac yna yn ei blaen fel cynt, megis mudaji ddis- taw yn llawn t-ymlier ddrwg. Md oeddym wedi mynied neppell o'r fan y bu yr helynt uchod, nag y daeth Mr Jones, y blaenor hwnw, atom uinvaibh. yii l'hagor, aic yr oedd yn gas genyf ei weled, rlmg ofn iddo ddyweyd yohvvaneg o'm hanes wrth mam, os gwydlai ychwaiieg. Gwclwl] mam yn lloni drwyddi pan ganfu pwy oedd efe. "Ohwilio am gdl'ej y badligen YIlla. yr ydw i, syr," meddlai wrtho, "mae e wedi colli'r ffordd yno, ne felly y mae yn dyweyd wrthaf fi, bobli bynag. Hwyrach, y gwyddoch chi p'le mae'r oolej." "Gwii siwr, Mrs Jones," ebe'r blaenor, gan daflu edtychiad Ilym arall arnaf oedd yn peri i mi deimlo yn fvehan iawn rwsut. Yr oedd ei edryeliiad yn unig fel pe yn dyweyd wrtliyf, "Gwyddoch chwitihau y ffordd yn a da IJigon; paham yr ydych yn ceisio camarwain eich hen fam fel hyn ?" Er fy nirfawr anghysur arweiniodl Mr Jones main a fine yn unionsyth am y celej, ac yr oeddym gyferbyn ar lie oyn pen chwarter awr neu lai. Drma'r <ciolej, Mrs Jone-s, meddai'i blaenor, a dynu ti Jiet ymaitn ag ef i lawr yr heol.. Ar y ffordd yno yr oeddwn wedi bod yn treio meddwl beth alias wn wneyd dan am- gylchiad fel hyn. Yr oeddwn yn bender- fynol o wneyd pobpeth yn fy ngallu i gadw mam rliag myn'd i swvddia y lie, oblegid yn y fan hono y buasai yn cael gwybod yn exact faint o weithiau y bu'm i yn bresen- nlQlI yn ystod y i)air wytimos ddiweddaf. Ond sut y gaJIaswn ei chadw o'r swyddfa.? Meddyliais ar y eyntaf am ei chymeryd efo mi drwy ddrwS yr efrydwyr ac i fewn i ber- feddion yt adeilatd anferch. ohymeryd arnaf yn y fan hono golli fy ffordd—end pa iWs fuasai hyny 1 Gwelwn, ar ol dwys ystyr- iaieth, nad oedd dim o'm blaeji ond rhoddi y gwyneb gore oedd yn bosibl ar yr am- gylchiad, a myned i mewn efo mam a'r ym- barelo a'r cwbl i'r swyddfa, gain ymddiried, o'r hyn lleiaf, na fyddai y Cymro hwnw oedd yno yn glerc ddim yn digwydd bcxl yn bresennol yn yr offis ar y pryd. Felly i mewn yr aeth maun a. fine' i'r swyddfa. Daeth y prif glerc at y oownter, a gofynodd ai stiwdent newydd oeddwn i. "Be mae e yn ddeyd, Jerry?" ebe mam. "Gofyn pa'm na faswn yn y colej bore lieddvw." "Oh, felly'n wir. C^estiwii :oeit dda," ebe mam a chan ddod, yn mla,en, codi ei ihymbai'alo mawr a'i daro ar y cownter nes peri i hanmer cant o bapure lie-deg oddiar y cownter i bob cwr o'r offis, dyilrn malffi yn dcchre holi y dyn :—> "Begio:'ch pardwn, syr," ebe hi (yr oedd imiam yn meddwl mae'r clercyn yma. oedd prif feisitr y eolej i gyd, ma,e'n debyg), "ydi'r badligen yma yn dwad yn mlalen yn no tew ? Ydech chi yn meddwl fod stwtf da ynddo fe? Reit siwr eich bod chi yn gwbod y cw bw1 am ei dalente fe b-cliacli. I Be neiit' e, tybed ? Ydedh chi'n meddwl y gneiff e bryge'bhwr Metbodus gWedkiol ?" "Be—be mae hi'n ddeud?" gofynai'r prif glerc i mi, gan edrydh yn be^rusigar a lied ofnus ar yr ymbarelo oedd a'r y cownter. Sads oedd' e, cofiwell hyny. "Gofyn ma", lii, syr," meiddwn ine (yn Saesneg, wrtli gwrs) "a oes posibl imi ga;Evl. dysgu H'ebraeg am yr un bris a French." Clywun cnwerthiniad y tiicofn i baitisiwn C'olcd oedd rhyngom a'r eteroud ereill, a chlywn hefyd rywmi oedd o'r golwg yn i'r clereod ereill, nuevvn ilais isel, fod wrth y cownter ryvvim fyddai mewn row, efo'i fam cyn pen yohydig fynydau wied'yn. "Oh, no," ebe'r elerc wirth m'aim, "he Clant have lessons in Hebrew at the same rate as in French." "Oh: no! Felly wir ebe maun (yr oedd nram yn gwybod digon o Saesneg, i ddeall "yes" a "no," a dyna'r cwbl). A Chan droi ataf fi, dyraa'r bregebh yn dechre "Weldi," meddai, "dyina'r dyn yma, yn deud nad wyt ti ddim yn dwad yn "nilaien weiMi dim ac na fyddi di bytili yn ffi,t i fod yn bregetliwr ma chapten llong, na dim; araill ami, wn i." A chan blygu banner v fforidd drcs y cownter dyma hi yn gofyn wed'yn i'ir prif glerc, gan fioeddio dros yr offis fel pe am wneyd i'r dyn ddeall Oymraeg, deued a dd'elo. "Ydi'r badbgien yma Yl1 dwad i'r ysgol a gwbl, ayr?" "Whait'is that?" gofynad'r prirf glerc i mi ■—yr oedd efo erbyn hyn Wedi cilio uddi-