Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
6 erthygl ar y dudalen hon
WYTHNOH 0 RYFEL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
WYTHNOH 0 RYFEL. Y RHYFEL ar ben, yn wir Y fath gamsyn- iad a chroesddywediad, Yr oedd yr wythnos ddiweddaf mor brysur yn Neheubarth Affrica a'r un a fu o'i blaen, yn inron, ar hyd yr un mis ar bymtheg sydd wedi myned heibio er pan ddechreuwyd tynu cledd mewn dig. Y mae Arglwydd (neu, yn hytrach, erbyn hyn, laril) ROBSRTS wedi cyrhaed adref, ac wedi ca.el ei Ion groesawu am ei wrhydri a'i gadofyddiaeth fedrus gan fyrddiynau y brifddinas rhyfelgar eu hys bryd, Y Frenhines a Thywysog Cymru, hefyd, a wnaethaut, eu rhan hwytbau i an- Ihydeddu y gwron oedranus ar eiddychwei- i.d. Cafoci(I yr hyii a arferai yr hen Ruf einiaid ei roddi i'w cadfridogion pa,n yn dyfod i'r Ddinas Dra.gwyddol' ar ol ennill budd- ugoliaethau mewn gwledydd peilenig Croesaw y Congcwerwr.' Gyda hyn o wahaniaeth, modd bynag :-yn Rhufain ni byddai ammlieuaetli yn meddwl y werin o berthynas i'r hyn y croesawent y cadiyw am dano tra mai yr hyn a glyw r yn mhob man, ar yr heol, yn y trên, a pha le bynag yr ymgyferfydd dau ynghyd, ydyw:—Pa beth a wnaeth efe Am ba achos y gwneir yr holl orhoian 1 Nid oes neb, yn ddïau, yn ammheu teilyngdod Iarll ROBERTS ei hun i dderbyn anrhydedd. Cydnebydd pawb ei ddewrder personol, a'i allu fel cadlyw. Ond, dyna, meddant, nid ydyw y rhyfel ar bin. Y mae y B^riaid etto heb eu daros- t vng. Yn hytrach, y maent mor fyw ag erioed, i bob ymddangosiad. Y Maeseiliau da dros gredu mai rhy brin yr oedd BuBS ei hun yn malio nemawr am I yr helynt' a wneid yn ei gylch ddydd lau. Gwyddai mai peth gwneyd ydoedd i fesur helaeth a bod y Swyddfa Rhyfel yn meddwl llawn cymmaint am dani ei hun ag a feddyliai hi aru dano ef wrth ei wneyd. Amlwg i bawb ydoedd nad oedd calon neb yn llawn yn y gwaith ond yn unig y tylwyth swyddol ei hun. Gwir i dyrfaoedd ddyfod ynghyd; ond, .wy a wad mai prudd der ydoedd nod- wedd benaf hyd yn oed y croesawiad hwn 1 Prudd-der meddwl y cyhoedd ydoedd lawn mor ddwfn a pbrudd-der yr hin yr un diwr- nod. A pha ryfedd, yn wyneb gwefrebau y mellt ddydd ar ol dydd 1 Y mae y sefyll- fa yn dywyll, a'r yni a arddangosir gan y Bv^riaid yn taraw pawb a syndod, a rhai a. phryder. Wrth gwrs, ni chredwn fod ag- ZD wedd petbau i barhau byth fel hyn. Pan oedd yn eglur fod y Bftriaid yn bwriadu gwneyd ymgais i ail oresgyn Tref- edigaeth y Penrhyn, ystyriai hyd yn oed eu cyfeillion penaf eu bod yn ymgymmeryd ag anturiaeth nad oedd enw gwell i'w roddi arni na rhyfyg. Yr hyn a'i gwnai yn un rhyfygus ydoedd, y Ifaith eu bod yn dibynu am eu llwyddiant ar fod eu brodyr-Ell. myniaid y Penrhyn—yn codi mewn gwrth- ryfel, ac yn eu cynnorthwyo. Heb hyny nid oedd gobaith am ddim ond gorthrech- iad Hyd yn hyn i.,i-d yw yr arwyddion yn gwbl galonogol i'r disgwyliai hwn — hyny yw, os buont hwy yn ei goleddu. Ar yr un pryd, os na bu yr ymgodiad cyffredinol disgwyliedig, y irae yn amlwg y buasai bron yn ammliossibl i'r minteioedd gore-gyaol allu cyrhaedd mor bell i mewn i Drefedig- ath y Penrhyn ag y maent ei-soes wedi cyrhaedd heb fod yno lawer yn eydymdeirn- lo a. hwy, ac yn d'-mgos hyny mewn gweith- red a gwirionedd. Pe gofynid i ni paham na bae Elirnyn y Penrhyn vn sylweddol gobaith eu brodyr, y Bwriaid, ynddynt, dywedem mai nid ofn canlyniadau gwrth ryfel a yn erbyn yr awdurdodau Prydeinig ydyw yr achos yn gymmaint a phrinder moddion i ryfela. Pot ddefnydd yw i bobl godi mewn gwrthryfel os na bydd ganddynt bylor ac ergydion? Y mae ganddynt en dryliuui; and y defnyddiau i wneuthur gwaith a, hwy nis meddant, yn sicr, mewn unrhyw gyiiawnder ag i'w galluogi i droi ailan i'r maes i ymladd. Y prinder hwn yn unig—ac nid d ffyg cvdymdeimlad nac arswyd y canlyniadau sydd yn cadw Ellmyn y Penrhyn rhag bwrw eu coelbren yn ddibet- rus gyda'u brodyr o'r tu hwnt i'r Vaal-eu brodyr ag y mae DE WKT wedi llwyddo gyda medrusrwydd digyffelyb i'w dwyn i mewn i ganol Trefedigaeth y Penrhyn, a'r rhai yr ydym yn ofni y bydd arno angen am fwy o fedrusrwydd fyth i'w cael oddi yno Yr ydym yn gwneyd y sylw diweddaf hwn am fod pum brigad o Brydeiniaid eisoes wedi myned rhyngddynt a'u ffordd yn ol i'w gwlad. Heb son am gsel adgyflenwad- au mewn ymborth a chtid-ddarpariadau, pa f .dd y gallant hwy dori trwy neu osgoi y fath niferoedd. Gwna y wasg Dorxaidd gryn yst*r yn nghylch rhyw gyfnewidiad, meddant hwy, sydd newydd gymmeryd lie yn null Argl- wydd KITCHENER 0 garioy rhyfel yn mlaen; a'r hwn, fel yr honant, sydd yn Cael ei nodweddu gan elfen o I dyi,-erwch' rhyfedd- ol. Nid ydyw e: arglwyddiaeth erioed wedi ennill y cymmeriad o fod yn gadfridog I tyner.' I'r gwrthwyneb. Ystyrir ef y cadlyw mwyaf caled a di dostur o fewn y fyddin. Yr ydym yn ab i roddi esboniad llawn ar yr ymddangosiad o dynerwch sydd yn ei weithrediadau diweddaraf. Wedi cael gorchymyn o'r pencadlys, oddi wrth ei uwchafiaid, y mae efe. Yn ystod y senedd-dymmor byr, fis yn ol, dywedwyd rhai pebhau miniog ynghylch y llosgi fierm- ydd, yr alitudio gwragedd a phlant, a rhai pethau barbaraidd eraill oedd wedi bod. Yr oedd Ty y Cyffredin, ar y ddwy ochr iddo, mewn tymmer pur uchel o herwydd y pethau gwradwyddus, annheilwng o ddyn- ion a Christiongion, oedd wedi eu gwneyd Bu raid i gynnrychiolwyr y Swyddfa Ryfel yn y Ty roddi eu gair yn ddiymmod nad oedd dim pethau cyffelyb i gael eu cyfiawni yn y dyfodol. Wrth gwrs, yr ydys yn cymmeryd yn ganiataol (yn niffyg adrodd- iad pendant) fod mellten' wedi ei hanfon i'w arglwyddiaeth i beri iddo attal ei law haiarnaidd, a phawb ond y Davy Mail, a i ddosbarth, yn barod i lawenychu. I air fel hyn nid oedd gan IVITCHKNER ddim atteb- iad i'w roddi ond ufudd-dod. Yr ydym yn dyfalu fod un peth arall yn tueddu i rwydd hau llwybr ufudd-dod iddo yntau befyd, nid amgen ei fod ef yn dechren sylweddoli y ffaith mai nid ar frys, trwy y moddion hyn, na moddion cyfrelyb, y gall efe ¡ 1 wyr dori asgwrn cefn gwrthryfel y Bwriaid.' Tybiodd liawer nad oedd eisieu i Arglwydd R/ BERTS ddim ond troi ei gefn, ac i Argl- wyd-J KITCHENER ddim ond ymaflyd yn yr awenau, na byddai y diwedd yn digwyddo ar ffrwst. Ond atteb y Bvvriaid i'r cyf new id iad yn y gadlywiaetb, ac i'r anrhaith nr en hen gartrefi, ac aiJtudiaeth eu teulu- oedd, ydoedd gufesgyn y Penrhyn. a dryllio ilinellau y cymmundeb Prydeinig. Cafodd y fyddin dan lywyddiaeth KITCHENER ryw- beth amgen i'w wneyd na gwibio yma a thraw i gynneu coelcerthi mewn tai annedd. Ac yn ? icr, y mae dinystrio Ilinellau y cymmundeb yn cynnwys mwy o berygl i'r fyddin Brydeinig hyd yn oed na gwaith y gelyn yn goresgyn y drefedigaeth hyny ydyw, os nad oes gan ddeiliaid Ellmynaidd y Frenhines yno lawer mwy o bylor ac ergydion yn nghildd, ac yn barod at eu llaw, nag y mae llawer yn barod i gredu sydd ganddynt Hyd yn oed a chaniatau fod y darpariaethau hyn ganddynt, etto y mae y fyddin Fftraidd yn awr yn llawer mwy diffygiol mewn moddion clud nag y bu hi erioed o'r blaen. A chymmeryd pob peth i ystyriaeth, nid ydyw yn bossibl y gall DE WET a DELAREY, er eu holl fedr, ddal lawer yn hwy na diwedd yr wythnos hon heb gael eu dal, neu eu gyru yn ol dros derfynau y Drefedigaeth i'r Dalaeth Rydd—y diweddaf yn fwyaf tebyg. Ond, gadawer i ni gymmeryd trem ychydig yn fanylach ar y sefyllfa. Ar linell Pretoria a Komati ymddengys, ar hyn o bryd, mai y Bwriaid ydyw Meistriaid y Sefyllfa.' Ar y llinell o Natal i Pretoria, hefyd, yn tnwedig tua hanner y ffordd o Standerton i Heidelburg, yn gystal ag yn nghymmydogaeth Utrecht, y maent i'w 0 cael mewn cryn north o ran nifer, Ar y terfyndir gorllewinol, drachefn, ceir hwy yn dwyn gwarchau yn mlaen ar Zeerust, a'r Prydeiniaid, o honynt eu hunain, neu dan orfod, wedi gadael Otto's Hoop. Yr holl wlad rhwng Vryburg a Kuruman, hefyd, a feddiannir gan y gelyn. Y maent i'w cael o hyd yn gyfagos i Moddersfontein yn ogystal. Ar Nooitgedaclit hwy a wnaeth- ant ymosodiad o'r fath fwyaf effeithiol, yn ad daliad dialeddol am y llosgi ffermydd, a'r bwrw allan ar wragedd a phlant yn y wlad oddi amgylch. Mor bell ag y gwyddis, y maent yn parhau i gadw meddiant o Ficks- burg j ac yn rhanbarth Wepener y mae eu nerth yn lied fawr. DE WET a'r Cadfridog CHARLES KNOX ydynt o hyd wyneb-yn- wyneb yn Senekal. Hawdd genym gredu y gallai fod y ddau yn teimlo yn lied flinedig erbyn hyn. A gwaeth na'r ewbl, y mae y cadfridogion, o dan ryw esgus neu gilydd, yn dyfod adref, neu yn myned at eu hen gatrodau, gyda phob agerlong sydd yn morio allan o Dref y Penrhyn, am nas gallant oddef dull Arglwydd KITCHENER o gario y gwaith yn mlaen. Mewn perthynaa i sefyllfa y goresgynwyr yn gywir yn ISinvfedigaeth y Penrhyn, ymddengys fod yr EUrnyniaid oeddynt yn byw yn y rhan- barthau heb fod yn bell o Dref y Penrhyn yn mvned yn nghvfeir;ad y dosbaith a elwir Caer- narfon tra yn Bechuanaland y mae yr Ellmyn U'.waith yn rhagor wedi hwrw eu coelbien gyda'r Bwriaid. Fel yr ydys wedi awgrymu, nid ydyw Ellmyn y Drefedigaeth ei hun yn debyg o ddilyn eu hesiampl. Am fod Fraser- hurg yn ddiogel yn meddiant y fyddin Bryd- 11 lz;1 einig, y mae y prif fylchau dros Fynyddoedd Nieuveldfc, hefyd, yn ddiogel. Ond, y mae y Bwriaid wedi tori allan yn nghyfeiriad Willis- ton, gan ymwneyd am y brif ffordd fawr sydd yn arwain o Matjesfontein, yn ÐgOS i Worcester, i Griqaaland a Bechuanaland. Os na allant hwy yn y rhandir hwn ddarbwyllo y trigolion i ymuno a'u hachos, byddant yn sicr o ennill ysbail yn ddibrin mewn mgirch a da corniog, os na oddiweddir bwy gan y Prydeiniaid, a dwyn y cyfan yn ol oddi arnynt. Pe mai DE WET a fuasai yn arwain y Bwriaid yn y rhan hwii o'r macs, buasem yn barod 'i ddal ar ei droed' ef y gaUasai efe ddwyn ei ysbail drwodd yn ddiogel, er gwaethaf ei elynion. Ond HERTZOG sydd ac y maeefe etto heb ein hargyhoeddi fod doniau hynod DE WET ganddo ef. Modd bynag am hyny, y syndod mawr ydyw fod y Bwriaid, er eu holl bybyrwcb, wedi llwyduo i ymwtbio mor bell tua'r oeheu yn Nhrefedigaeth y Penrbyn ei hun ag y maent wedi gallu gwneyd. A oes a wnelo y fiaith hon rywbeth a ffaith arall sef, fod o hanner can mil i drigain mit o wyr y fyddin Brydeinig, ar hyn o bryd, allan o gywair da i ymladd. Nid ydynt yn debyg o fyned lawer yn bellach, y mae yn debyg. Ond, yn y cyfamser, pa beth a wna ein hawdurdodau 1 Am yr adeg bresennol, ag eithrio y gwirfoddolwyr sydd yn ymrestru yn Nhref y Penrhyn, yr ydym wedi cyrhaedd i'r pen am ddynion Gwir ft) I mil. wyr newyddion yn cael eu casglu ynghycl yn Awstralia ond, er gwneyd y brys mwyaf, nis gallant hwy gyrhaedd y man y mae eu heisieu hyd ddiwedd Chwefror. Os penderfynir am- ddifadu chwaneg ar yr India, hefyd, o'r milwyr, aiff mis neu chwech wytbnos heibio cyn y gallant hwythau gyrhaedd. Ond, yn mhell cyn hyny, y disgwyliad hyderus ydyw y bydd y sefyllfa wedi clirio, a'r anganrheidrwydd am lawrer o adgyfnerthion wedi niyned beibio a i thra yn mhell o gredu fod y rhyfel drosodd, yr ydym, ar yr un pryd, yn credu y bydd gores- gyniad y Penrhyn yn fuan yn cael ei rifo yn mJsS y psthau gofidus a chywilyddus a fu ac hwyrach y rhan fwyaf o'r goresgynwyr eu bunain yn ddiogel fel carchatorion rhyfel hyd yn oed cvn y bydd mis cyntaf yr ugeinfed ganrif wedi llithro dros y gorwel. Ond, er dy- weyd hyn, nid ydyrn yn sicr na bydd gweddill yn aros i wneuthur difrod a galanas ar linellau ein cymmundeb.
l Dth 11 r iib a Ill. <.JC"'..-"
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
l Dth 11 r iib a Ill. <. J C" DYDD LLUN, Ionawr Ifed, 1901, (Oddi wrth ein Gohebydd NeilMuol). P WNGC Y Till YN NGILYMKU. DYWEDER a fyner, y mae < Pwngc y Tir yn yr aw/r y dyddiau hyn ac o daw yr bamdden fe ddichon y ceir rhyw fath o drafod arno pan gyferfydd y senedd. Yn y cyfamser, y mae yn ddyddorol gweled fod 'cyfeillion yr Icllos, yn dechreu trin y manylion o wahanol gyfeiriadau. Cieodd Mr. Llewelyn Williams dipyn o syndod yn rneddyliau rhai ychydig amsw yn ol," trwy ganmawl adroddiad y lleiaf, if o'r Dirprwywyr Brenhinol, a thrwy argymmhell hwnw fel syl- faen cyd-ddealitwriaeth cyd-rbwnar v tir-ddeiliad a'r meddiannydd. llbyddfrydwr Radicalaidd y w Mr. Williams, fel y g\yr pawb, ac edrychir arno fel yn cynnrycuioli ac yn siarad dros amasth- wrr dewrion Shir GI-t. Yr oedd meddwl eu be d hwy yti hoffi adroddiad Arglwydd Kenvon, Syf John Llewelyn, a Mr. Seebohm, yn hytrach iiig adroddiad a chymmeradwyon Arglwydd Carrington, y Prifathraw Rhys, Mr. Brynmor Jones, A.S a'r ddau amaethwr profiadol, Mri. John Griffiths a Richard Jones, yn peii peth pryder ynghylch gwir ddymuniadau ac anghen- ion y dosbaith amaethyddol. Nid oedd ein pryder yn lleihau wrth glywed Rhyddfrydwr aiddgar ai-all-Alr. John T. Lewis, trysorydd Cymdeithas Cymru Fydd—yn dadgan nad oedd gan amaethwyr Cymru (ac y mae ef yn gwybo 1 cryn lawer am danynt, yn euwedig am dirddeil- iaid sir Ceredigion)—unrhyw gwyti arbenigol yn erbyn y gyfundrefn bresennol o werthu a gosod tir. Bid afyno am hyny, y mae yn amlwg nad oes cydwelediad perSaith yn bodoli gyda golwg ar yr hyn sydd yn angenrheidiol er gwella telerau amaethydedaeth a chyflwr amaethwyr yx) Nghymru y dyddia i byn. Fel yr awgrymais dro yn ol, y mae dau aelod seneddol 0., mreig- yn cynnrychioli dwy o siroedd ameethyddol Cymru-yn parotoi Mesur Seneddol gogyfer a chyfarfyddiad y 'l'y yn Chwefror a fy(1d, medd- ant hwy, yn arddaugosiad o ddymuniadau y wlad, yn gystil ag o gymmeradwyon cyfangorph y Ddirprwyaeth Fret hinol. IIyderwn y 11 bydd pavrb yn garedig withynt, ac y cant gyfieusdra i ddwyn eu mesur yn mlaen, ac i'w drafod yn ymarferol yn gynnar yn y tymmor. Nid yw y Dtrprwywyr Rhyddfrydig wedi eis- tedd yn ddistaw o dan feirniadaeth Mr. Llewel- yn Williams. Yn y South Wales Daily Nam ymddengys adroddiad maith o ymd liddan gyda Mr. Brynmor Jones ar y mater. Ce'sia ef droi y byrddau ar Mr. Williams drwv dd .nges fod ei dJstiolaeth ef pm o flaea y ddirprwyaeth yn ffafrio Llys Tirol (Land Court), ac yn erbyu rhaniad tiroedd yn fan dyddynod (peasant pro- prietory). Dywed fod y Dirprwywyr, ar ol ys- tyriaeth, wedi dyfod iV casgliad nad ydyw fferm- wyr Cymru yn ymofyn cymmaiLt am berchen- ogi eu tir eu hunain ag am delerau teg o dan ba rai y gallont ei drin am br's a chydag elw rhe- symol. Pa mor bell y mae Adroddiad y Pwyll- gor yn cyfreithloni y casgliad dyweded y sawl sy'n gydnabyddus i'e dystiolaeth. Gyda golwg ar ragolygon y mesur yr ydys wedi cyfeirio ato, nid yw Mr. Brynmor Jones o gwbl yn teimlo yn hyderus. Yn ol ei farn ef nid oes y gobaith lleiaf y bydd i'r Weinyddiaeth Doiiiidd estyn un gradd o gynnoithwy i'r amaethwr Cymreig. Y mae hir brofiad, ysywaeth, yn ein tueddu i gredu ei fed yn lied agos i'w le. A-r yr un pryd, i'r hwn sy'n euro yr agorir;' ac os yw amaeth- wyr Cymru yn disgwyl cael gwrandawiad, y ffordd oreu ydyw parbau i ferwino clustiau gwleidyddwyr nes eu gorfodi. Y PRIFATHRAW RHYS A LLENT GWERIN CYMRU. Yn y dydd'au hyny, pan y cofia ac y cydnabydda Cymru ei dyled i'w phrif gym- mwynaswvr, fe wneir cyfiawnder, ond odid, ft gwaith ardderchog y Prifathraw Rhys dros y wlad a'i magodd a thros ei anrhydedd. Nid oes ar, hyn o bryd un Cymro o gyfa-tal s-ifle yn mara y byd llonydciol a Phroffeswr yr Ieithoedd Celtaidd yn Athrofa Rhydychain. Dyfynir ei sylwadau a chyhceddir ei farn yn mhrif gyf- nodoliou Lloegr a'r Gyfandir; cydnabyddir ei alluoedd a thelir parch i'w farn lie bynag y rijoddir pris ar wyboda«th ac vmcbwiliad. Un o destynau mwyaf dyddorol efrydiaeth y Prif- athraw ydyw Gwerin ac y mae yn bleser gan gannoedd ddeall fOil Mr. Henry Frowde, o Wasg Prifysgol Rhydychain, ar fedr cyhoedai dwy gyfrol drwchus o'i waith ar Len Gwerin Cymru, Môu a Mauaw.' Er's dr:)s chwarter canrif y mae y ProfIeswr Rhys wedi bod yn llofla yn meusydd lien a chwedl ein pobl ni yn Ngbymru ac er pob anhawsder casglodd wmbredd o wybodaeth o ddoethineb y tadau. Yn ngwyneb llawer o anhawsderau, meddaf, am fod tuedd gref yn nhrigolion Cymra yn niwedd y fceilwaredd ganrif ar bymtheg i ddi-brisio y pethau a grodid gan I yi- hen bobl.' Soniaut lawer am ffolineb ac ofergoeledd y dyddiau gynt, gan anghoho rn; i drwy y pethau a alwant hwy ar enwau mor gamsyniol y gellir olrhain rhed- iad meddwl y gorpo. nol; a chan anghofio, hefyd, mai ffolineb ac ofergoeledd, ond odid, y gelwir eu tyb au hwythau gan leu disgynyddion rbyw gan mlynedd yn :mlaen Fod gwerth arbenig yn hon draddodiadau a chwedlau yr amser a fu a brofir tu hwnt i ammheuaeth gan y neb a ddarlleno gasgliad y Proffeswr Rhys o I Celtic Folk Lore' Bydd y cyfrolau allan o'r wasg o hyn i ddiwedd y mis, a dylai pob Cymro llengar eu gweled a'u darllen. DAILY NEWS LLUNDAIN. Teimlir cryn ddyddordeb yn Llundain, y dydd- iau hyn, yn y cyfnewidiadftu sydd ar gymmeryd 1 e yaglS'n &'r Daily News. Papur Rhyddfrydig, fel y gwyr rhai o hoaom, y gelwir y Daily News ac fe fu amser pan oedd yn gryn allu yn y byd newyddiadurol. 0 dan olygiaeth Mr. E. T. Cook, ennillodd yn ol ran o'r safla a gollodd fel gallti llenyddol. Oad prin, fa allai, ei fod yn cynnrych- ioli ar hyn o bryd syrnmndiadau ydosbarth hwnw o Ryddfrydwyr sydd wedi glynu yn fwyaf ffydd- hwn wrtho ar hyd y blynyddoedd. Oredai Mr. Cook yn gryf yn nghyfiawnder y rhyfel yn erbyn y Bwruud, ac anidmffynai ei olygiadan gyda nerth a medr arbenig. Dywedai fad Syr John Robinson a Mr. David Edwards (gynt o Gaemarion) ya coledda barn wahanol ar y pwnc, Arr: vsbaid cafodd Mr, Cook ei fforid ond erbyn hyn, drwy offerynoliaeth syndicate a drefnwyd, rr c hwy, gan Mr. Lloyd-George, y mae yr e wrth. Fwraidd wedi ei phrynu ailan, a dygir y r ?w?dd> ialar yn ol i'w hen linellau. Cymmevir vr olyg- iaeth, fel yr wyf yn deall, gan Mr. Lehman" un o'r ysgrifenwyr i Punch, Cyncorthwyir ef g-, in Mr. Harolil Spender, o'r Manchester Guardian; a ehymmerir lie Mr, II. W. Lacy yn v tecedd gan Mr. Massingbam, yn ddiweddar o'r Daily Chroni- cle, Y mae y cyfnewidiad yn un dyddorol drcs ben, a-3 fe fydd llawer o wylio But y gweithia petbau o dan yr oiUchwyliaeth Eewydd. r
--"""-''''''-''''"--'''''--'''''''''----'-..--.…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CYFRIF Y PLKlDLBIS.i A U. DYDD I a o. x w to d 11 w y y g w I L h 0 gyfrif p-aialeisiau. y chws dwyr &r y pringe o witaod neu dderbyn teferaa diwerfrtaf Mr. Young. Gwcaed y pwaiih o gyh it y pJeul- -Y ga, y parao&ati amhydecidua eaulvnni, ar gals y pwyligor—Mr. J. Jones Morris, c^dfiir- ydd Oynghor Strcl C^ersarfos, a M=. Charles A. Jon«s,. Uaenjarronj ac r: ocod yn iVlr. Ciemwnti £ «dvards. Yt ou'id y g«>:aitn yn cael ai gario ya ndaea yn h-HoI annihynoi ar I, bawb. ae nid üeid. nsbya bieieanol ond y tiel twr ubod. mewn yafaseli neilIdaol berch?aoi i Ysyold^ y Cefntses. Dsehreuwyd ar y gwaita o'u oyfrif am elrr o'r gloah y prydnawn. Tr oedd yr oil o'r plaid- ieisisB wedi dyfod i IJW etbyn panep f.'r gicch ar y dydd uchod, ac yr oedd'tri bocs w;-dI ea lieswi, Yr oedd y gweithredia41au vctiya a cytrit yn hoiioi gylrinacaol odd; wrt,b. y cydoad •, rr foci rhai if,,nnoea,i o'r g1."eithvyr ar yr heoi yn disgwyl aai y dy!arn?avs. Wedi gorphen y: cyfrH erbyn tnag vpyfch o'r fe-loch rtioddwjd yr oil o'r papyran pleiiji'els>6 a'r dàn. Yna dacfoa wyd y eanlyn tij* gan y cyf- rifwyr i Mr. Yoa?'.g gyda clierbi-(i, hysbvs- wyd y byddai i'r canlyniad o'r pleidleuia gael ei wneyd yn hy, bys yo mfaun tri ehsart-r awr wedi i'r cyfrit-. yr adasl y lie. Am hsaner avtr wedi e&^f*nodd liywyod pwyl.gor yr Undeb s, sef, Mr. Hsnry Joaes, Girlan.^i bsa e-fgynlawr wrth y Lockup i gynoeddi y ffi^yraa, a-3 yr oedd rhai caanosda yn bresennol. Y nifer a fcleidhisorid ydoedd 1,873. Dyrna fel yr oeddynt yn s tyll Droa en gwrthod 1,707 Etto en derbyn 1 77 Wedi myned yn ofer 89 Pa-n gyhoeddwyd rbif y deibynwyr nid oedd ond pob gward i'w glywed. A galwyd hwy yn 'Frain Dnon.' Paii cedd rhif y gwrthod- wyr yn cael ei roddi allan, ihodcl^vya tasanan o gymmaradwyaecb am IHHer roalth. Y mat yn ddeailedig fod on newyddtadur Toriaiaci wedi cyhoeddi y bydaai rhif y do: bynwyr o'r teler- au tua 1,500, ond trodd ei cdj'fahai yn holiol fel arall. Y gotyttjsc; a giywir crs ca^i el ofya ynfynychyw, 'Bsthcessl?' Y rn^s ygwelfchwyr yn parhau i fvned 1 ffwrdd ya ddydsioi i wa- hanolleoedd. Dywedir y bvdd i lawer ym. adaei yr wythnos LOD. Dydd Llna, yr wytb. nos hon, bydd y eoran ya deahrea ar ec gwaith, trwy fyned allan i wahanol ranan o'r wlfed.
- DYCHWELIAD ARGLWYi D ROBERTS.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DYCHWELIAD ARGLWYi D ROBERTS. EI YMWELIAD A'R FRENHINES. DYDD Mercber cyrbaeddod-J Arglwyd-i Roberts i Cowes, ar fwrdd v Canada; a derbyuiwvd ef yn y prydnawn gan y Frenhines. Pan laniodd yn y Trinity Pier, cyfarfyddwyd ef gan v Dywysoges Henry o Batten burg, yn ei swydd fel un oedd yn llvwodraethu Yuys Gwyth. Yr oedd heolydd y dref yn orlawn 0 ymwelwvr, ac wedi eu liaddurno yn brydferth. Ar y ffordd i Osborne House anrhegwyd Arglwydd Roberts ftg anerchiadau g,„ gyrph cyhoeddus UeoI; ac yn ughwrs attebiitd bye, dywedai y buasai yn rlda, ganddo pe gaLesid cymuxeryd ei udyfodiad adref fel arwydd 0 heddweh dioed yn Nebeudir Afhica. Ofnai, modd bynag, fod"yu rhaid i'r bobl fod yn barod i gael ou gwahanu oddi wrth eu cyfeillion oedd yn cyrnmeryd rhall yn v rhyfel am ychydig o amser yn mheilach. Dywedai mai gyda gofid mawr yr oedd eftj yn gadael Dehencitr Atfnca j as nid oedd yn meddwl y rhoddasisi efe e. lywyddiaeth i fyny oni hH" fod garddo lwyr ymddiried«eth 'yn Arglwydd Kit cheaer. Yr oe.id y gwaith oedd efe wed) e; dros- glwyddo i'w olynydd YB caet ei amffvlchyDu ag anhawsderau, a hyny, mewn rhan, i ailu y ^elyn i symmud mewn rautid cytlym o'r n =.i!l ;« IlaU onJ, yn benaf, ar gyfeu eangder a diffrwvthdtr holiol y wlad yr oe.dd yr yingfrchosdd y<, csei eu cario yn mluen ynddi. Er iiid i ri ofni o berthynas i'r eanlyniad, os byddai i ni ddangos peaaerfyniad i ddwyn y rhyfeT j dedyn. ia-1 ilwyddiannus. Wrth ddiwedda. arnlvnodd ei falchder o gael lSywyddu y fath fyddin fawreddog. Detbyniwyd Arglwydd Roberts gan y frenhines tua phurv.p o'r gioch; a bu gyda hi hm tua chwarter awr. Cafodd Arglwydd Roberts dderbyniad o'r fath fwyaf brwdfrydig yn Soutbamptan dydd lau. Yr oedd tyrfaoedd enfawr wedi ymga^glu ynghyd ar yr heolydd ae yr oedd yr oly^f.iTyn un ar- dderchog. Mewn attebiad i anerchiadau, dywed. ai Arglwydd Roberts fed rhyfel drafferthue yn parhau i gael ei chario yn mlaen, ond yr oedd vn un y byddai yn rhaid rhoddi terfyn ami. Nid oedd ganddo ef unrhyw ofnau nad allai Arg'wydd Kitchener gyfliwni y gwaith a ymddiriedwyd iddo. Nid oedd nn ammheuaeth na byddai i Dieheudir Affrica ddadblygu yn rhan Iwyddian- nus o'r ymherodraeth ao y cawsai ei ph blogi gan ddynion a sa"ai yggwydd-wrth-ysg••vyd'd &'r fam whd mewn amser o reidrwydd. Aeth ei arglwyddiaeth oddi yuo i Lu; dain. Derbyniwyd Arglwydd Roberts yn n»orsaf Paddington, Llundain, gn Dywysag a Thvwys- oges Cymru, ynghyd ddau ragflaeEorydd" yn y Bwydd o Beneadiywydd, y Due o Gaergrawnt ac Arglwydd Woleeley. Darfu i Gorphoraeth Paddington gyflwyno anerchiad iddo ae wedi i'r sererroni hwnw fyned drosodd, dechreuodd Ar- glwydd Roberts ar ei ddreif i Palas Buckingham. Yr oedd nifer liosog o edrychwyr ar hyd yr holl ystrydoedd yr oedd yn myned trwyddyut, er nad oedd y tyrfaoedd mor fawrion ag y gwslwyd hwy ar achlyauron diweddar: ac ni chafodd yr bedd- geidwaid a'r corphluoedd unrhyw anhaw&der i gadw y bobl 0 dan reclaeth briodol. Rhoddwyd derbyniad gwresog i'r cadfridog ar hyd y ffordd. Croesawvd ef i fyr-bryd yn Mhalas Buckici<ham gan y Frenhines, yr hon oedd yn cael ei ebyn- nrycbioli gan Dywysog Cymru. Ar ol mwyuhau byr-bryd, gyrodd i'r Swyddfa Ryfel, lie y derbyn- iwyd ef gan Vsgrifenydd y Rhyfel, ac yr ymgym- merodd, mewn modd ffuriiol, k dyledswyddau ei swydd newydd.
[No title]
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
Yn ystod y flwyddyn ddiweddaf aeth y by wyd- fadau allan 335 o weithiau, a ll^yddaeant i waredu 676 o bersouau Gwaredodd badau ar las y mor 175 o fywydau.
TR A M OR.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
c.>o dcladl, o da y Llywodraeth, addefwyd fod elaieu tri.gain in!I o ;-vvr. o ieiaf, i'w cidw yn Ynysoedd y Philippiniaid, i gadw iawndrefa yno a'r deugain rail eraill rhag of a yr hyn a all ddigwydd. Yn y flwyddyn 1893, yn Hoboken, New Jersey, tIurtiodd nifer o ddynion eu bunain yn gymdeithas, clan yr enw 1 Gwallgofiaid.' Tri ar ddeg ydoedd y nifer yn wreiddlol a chyttunent i ymgyfarfod bob dydd Nadolig; ac yna, ar ol xnwynhau einiaw danteithiol, bwrw coelbron pa un o honynt oedd i gyflawni hunanladdiad yn ystod y flwyddyn ddilynol. Er pob ymdrecb. metbai yr Itedd- goidwaid a dyfod o hyd i'r personau nac i'r He yr ymgyfarfyddsnt ynddo. Ac etto, ar ol pob Nadolig, ceid cor ph. ac arno -bapur yn nodi vr amsrylcbiadau. Tri aelod yn unig sydd wedi eu gadael erbyn hyn, am fod dau wedi c1inYí'¡'riíl eu hunain heb fyned o dan y coelbren o 11 Pan gyhosd-Iwyd Hybhyr mad den ant' breuin yr Eidat. yn ddiweddar, rnawr ydoedd y cyflfro mewn rhai o gnrcharau y wlad. Yn Porto- ferraio torodd carebaror allan i wylo yn hidl ei ddagrau pan y dywedwyd wrtho ei fod ef yu ddyu rhydd. Am dchvyflynedct ar huuaiu y bunsai y dyn hwn yn dihooni yn ei ddaeardý, ac nid oedd ganddo cisieu ymadaol Er mwyn cael aros, addofodd ei euogrwydd o ddau dros- edd anfad nad oedd erioed wedi ei broil am danynt. Ond, dattod ei gadwynau a wnaed a phaa anfonwyd ef allan, bygyfchiodd daflu ei liun i'r gan ddyweyd na byddai ere byth mor gysurus ag yr oedd wedi bod yn ngharoh.«r. Yn Bologna, hefyd, pan ddywedwyd with ddyn arall ei fod yn rhydd, efe a yrnduflodd allan t"wv ffsnpstr y drydedd lofft, gan waeddi— Fedraf fi ddim byw allan o'r carchar.' Gwr dichsllddrwg ydyw rhaglaw Canton yn marn y rhai a'i hadwaenant oreu. Y mae efe yn awr wedi anfon llythyr at drafnoddwyr y gwledydd tram or o fewn ei ranharth, yn mha un y dywed ei fod ef wedi gorchymyn i 'bob cymrneriadnu drygionus' gael en clirio ymaith,' am fod y briganiliaid yn lliosogi o fewn y dal- aeth. Yiia-" ii yn mlaen i ddyweyd ei fod yn ofni rhag i lawer o'r cymmeriadau' hyn ymuno A'r gorsafoedd cenhadol, er mwyn oisio osgoi cospedigaet.h a rhybuddia y cenhadon rhag ym- vryd, er i Gristionogion fod yn mysg y rhai a ddelir. Ond, erlid y Cristionogion ydyw amcan penaf y rhaglaw cyfrwys, canys efe a vtyv nad ydyw y cenhadon wedi derbyn dychwelsdigion newyddion byth er pan ddechreuodd yr helynt- oedii presennol yn China a hyny yn fwriado), rhag i tlroaeddwvr geisio en hatnddiffyniad, er Biantais iddvnfc eu hunain. C/hnddir Syr ALFRED MILNER, mewn cwmni difyr, o saeUm nt gerflan o'r cyn-arlywydd KRUGER. Amidiffyniad ei gyfeiilion iddo am hyn ydyw, rnai yn ddiarwybod y gwnaeth efe hyny, am fod ei olv/g mor fkr. Ond, y mae lie i ofni nad ydyw y digwyddiad fFol bwn yn ddim ond enghraifft o weithrediadau annoeth arferol y llywodraethwyr Prydeinig yn Nehenbarth Africa. Ni leddant y parch lleiaf i deimladau y B Vri-'il. Yn wir, y mae hir fsithder y rhyfel, a'r aehawsder anorfod i'w thsrfynvi, yn dangos yn eglur nad oss gan y Swyddfa Rhyfal a'r LU-wodraoth un dychymyg am wir ddifrifwch y s.-fdifa.. A ydyw y ccimwch (lobster) yn bysgodyn 1 I boq syrnl y cwestiwn hwn ymddangoa yn un gwirionffol. Ond, y mae yr atteb iddo yn debyg o droi yn un difrifol. Yr ydym eisoes wedi son am derfyniad y cyttundeb ynghylch pysgota ar hyd glanan Newfoundland gyda therfyniad y ganrif. GoJdefer i ni roddi ych- ydig chwaneg o fanylion. Y mae gan Ffraingc rai iawnderau neiIidllol a diamtnheuol yn yr ynys hon. Yn 1713, o dan gyttundeb Utrecht, hi a gafodd awdurdod i ddal pysgod, ac i'w sychu,' ar ran neilldnol o arfordir gorllewinol Newfoundland. Yn y flwyddyn 1763, mawn cyttundeb a wnaed yn Paris, cadarnhawyd yr hawl neu yr awdurdod hon i'w cymmydogion. I Yn awr y mae y Ffrar.gcod yn dadleu yn gryf fod,y ceimwch yn bysgodyn ac am hyny yn dal cymmaint ag a allant o hono ar hyd glanan gorllewinol yr ynys. Ein Llywodraeth uinnan, ar y iiaw arall, a w'vthddadlena yn erbyn hyn ac y mae ynyswyr Newfonridland yn teimlo yn gryf ar y mater. Fel y dywedwyd, daeth yr her! gyttundeb y gwsithid dano i heil ddiwedd y ilwyddyn 1900. Yr a ddy- wedaiit yn groch eu bud hwy 'am fyna eu hiawnderau beilach yn y mater.' Gwaeth fyth rhai pobl wallgot yn Marydaia a Ffraingc Yllyut awydduH am roddi prawf ar nerth milwr- ol y ddwy wlad yngl^a &'r achos, Yn ben- difaddeu, nis gall hyn lai na bod yn wallgof- riyydd. A elai rhyw rat heb law 'demoniaid i ryfel am y fath achos 1 Ysywaeth, pan y bo gan bobl eisieu myned i ryfel d'u gilydd, gwifa d<j £ finiad ystyr gair sym! y two yn esgus yn llawn cystal a dim. Rhaid cadw llygad manwl ar Mr. CHAMBERLAIN ac Ardalydd LANSDOWNE yn y mater hwn. Gan nad pa beth ydyw nerth y gallu Prydeinig, nid oss ganddo le i ymffrostio. Ar y 11aw arall, di- gwydda pi bod yn eitbaf helbulus ar Ffraingc yn y dyddiau hyn; ac am hyny, y mae hi yn hawdl ei chythruddo. Qeilw hyn ar ein llywodraethwvr i ymddwyn yn dringar tuag ati. Ofnadwy o beth a fyddai i 'byrth Geheoa' gael eu hagoryd yn nschreu canrif newydd, yn unig er mwyn penderfynn pa beth yw gwir safle oeimychiaid YII ngraddfa y crend. Awdurdodau meddygol Unol Dalaethan vr America ydynt newydd. wneyd rhai arbrawf- iadau pwysig ar pa mor, bell y mae y clefyd rnelyn yn huintus. Ymddengys mai y llwybr diogelaf i attal ei ledaeniad ydyw buchfrechu a'r mosquito. Gadawodd y Dr. J. W. LASCAR i fosquiio ei frathu ef yn ei law, yr hwn, yn flaen- orol i hyny, a fratbasai un claf o'r clefyd melyn ac yn fuan wedi byny, bu y meddyg dewr farw. Meddyg arall, y Dr. JAMES CARROLL, a fu trwy broiiad cyffelyb, er na throdd yr ymosodiad yn farwol. Yn yr aehos hwn y mae y dystiolaeth yn ddigonol i brofi. mai nid cael yr haint oddi wrth gleifion a wnaeth efe, ond yn unig trwy frathiad y mosquito. Mewn trydjdd achos yr oedd y catdyn'a€ u yn gyft'elyb ond, yn flfodus, gwellhaodd y ciaf. Yn awr, os mai y casgliad yr ydys i ddyfod iddo ydyw, fod y clefyd molyn, fel clefyd mallawyr yr Eidal, yn cael ei ddadblygu gan un o'r gwybed gwenwynig byu, yna, gellir gwneyd llawer i'w attal trwy i'r rhai yr ymosodir arnynt, a phawb eraill yn y gwledydd a anrheitbir ganddo, ddefn- yddio llei.'i i gadw mocquitos draw. Ymddengj Ir^i, mai da a fyddai i wyneb pob llyn o ddwfr 1110nydd mewn cymmydogaeth gael ei orchuddio a haen deneu o olew petroleum, Oddi wrth y cyfan yr ydys yn casglu mai nid yn ddiogel y diystyrwn elynion bychain. Gall y lleiaf o'n hednogiaid glndo haint dychrynllyd vn ei gylfin. hednogiaid glndo haint dychrynllyd yn ei gylfin.