Baner ac Amserau Cymru

CYFRANU 34,000,000p. rrEITHlAU AM Y MEISTR HAIARN, A'l RODDION ARUTHROL. Mr. Carnegie, yn ddiau, ydyw un o •ddyngarwyr mwyaf hynod ei oes, yn gystal a'r enghraifft fwyaf ardderchog sydd genym O ddyn yn llwyddo i godi ei hun yn ystod y sblynyddoedd ddweddar. Y mae Mr. Carnegie YN awr yn 70 mlwydd oed. Ganwyd ef yn Dumferline, Fife, YsgotLand. Ymsefydlodd yn Pittsburg yn 1848, a bu yn gweithio fel gweithiwr cottwm, fel neges- ouwr y pellebyr, yn gystal a gweithredydd. Yna yiTiUrfiodd yn ffurfiad cwmpeini i redeg y cerbydau cysgu cyntaf ar ffyrdd haiarn. Yn ystod y rhyfel wladol bu yn gwasanaethu gydG'r pellebrwyr ac ar ei di- svedd dadblygodd y gweithiau haiarn mawr yn Pittsburg, a gosododd i lawr sylfaen i gyfoeth ammhrisiadwy. Wedi hyny aeth yn ol i Ysgotland, ac aeth i fyw i Gastell Skibo. A ganlyn ydyw rhestr o'r prif roddion wnaed; ga.n Mr. Carnegie i wahanol sefydliad- an addysgol ac elusenol, cyfanswm pa rai, fe gredir, sydd dros 34,000,000p :— Sefydliad Carnegie, Pittsburg, Llyfrgell Gyhoeddus, &c., 4,400,000p., ynghyd a l,490,000p. pan fyddai gofyn. Prifysgolion Ysgotaidd 2,000,000p. Rlwydd-daliadau i Broffeswyr Oedranus yn yr Unol Dalaethau a Canada, 2,000,OOOp. Trysorfa Gwrorriaid America, L,000,000p. Prifysgol Chicago, 600,000p. Coleg Peiriannol Undebol Unol Dalaethau yr America, 300,000p. Oriel Gelf America, 200,000p. Prifysgol Princeton, 200,000p. Bureau' a,anolog i Werinwyr American- aidd, 150,000p. Sefydliad Duquesne, Sefydliad Homestead, Llyfrgell Johnstown, a Sefydliad Braddock, 100,000p., bob un. Trysorfa Ysbytty y Brenin Edward, 100,000p. Llyfrgell Rydd Alleghany, 65,000p. Llyfrgell Rydd Edinburgh 60,000p. Llyfrgell Tref Carnegie, 50,000p. Llyfrgell Rydd Washington, 50,000p. Trysorfa Robert Kock yn ei ymgyrch yn erbyn y darfodedigaeth 2o,000p. Coleg Talaeth Pennsylfania, 20,000p. Llyfrgell Rydd Hamilton, 15,000p. Coleg Celfyddydol Aberdeen, 10,000p. Coleg Methodist Victoria, Toronto, 10,000p. Yn chwanegol at yr uchod, ni chafodd dim llai na 1,300 o lyfrgelloedd eu sefydlu neu eu cynnorthwyo trwy haelioni Mr. Carnegie, cyfanswm cost pa rai, fe gredir, sydd dros 8,000,000p. O'r cyfanrif y mae 6,000,000p., wedi myned i'r Unol Dalaethau, l,200,000p., i Loegr a Chymru, 400,000p., i Ysgotland, 300,000p. i Canada, 120,000p., i'r Iwerddon, a rhanau eraill i Porto Rico, New Zealand, a Deheudir Affrica. Y mae Mr. Carnegie wedi gwneyd i Ameri- ca yr hyn y mae yn gynnyg ei wneyd yn awr yn y wlad hon. Yn y flwyddyn 1904 y neill- duod4 filiwn o bunnau, er cynnorthwyo y rhai niweidiwyd trwy eu hymdrechion egni- o 1 i waredu bywydau dynion, mewn sefyll- fa well nes byddent yn alluog i weithio dra- chefn.

( WT9 wedi dioddef pwomt mawr g«n fy njhlln AM 1 flynyddm, ac jn pa?liaa folly liyd nea 1 ml ddefn< fiilo 'Gomer's Balm,' jr hwa yn ebrwydd • eimwythftodd 1 boen, • gwellhaodd j clwyfau yn b«r fuan/ GOMER'S BALM 'II WELLHfl BflWB.' MAN 'GOMER'S BALM' YN ELI AT BOB CLWYF, AC TN HYNOD AC ANFFABLEDIQ AT BOB MATH 0 GLBFTDAU ALLANOL T CORPH. A oea genych Goes Ddrwg ? Y mae GOIŒR'J BALM yn ischau y Clwyfau braldd t. wyrthiol. Hefyd, Arehollion, Lloagladau, Tarddianta. J enawd, loiema, &c. Cedwir llawer Aelod Drwy ddefnyddio GOMER'S BALM. T mae.1n laoha" er*ch *r y pen a jrwynebau plant, Yegaldanau, Pile*. Llygrladaa FUnt a Banywod, Malaethau, Tarwden, Traea Chwyaedijj, Gout, Gwynegon, Scurvy. Blood Poison. Gair at Famau, Gweithwyr Haiarn, A lean, G16, Ceryf, Ffermwyr, Morwyr, Etiyinera, Ymdeithwyr, Crefftwyr o bob math, ni ellir cael dim mor effaithiol a clcr a Goiner's Balm at bob arcboll a Damwain i'r Cnawd, a aferhad thug y Blood Poison. SYNDOD YN SWYDD DEVON, SY»,—Mae elch Eli, lef Gomer's Balm, yn teddyria. laetb ryfedd o effaithiol. Fe gafodd 1iyr i ml el yagaldanu yn ddrwr lawn yn ei g-efn a'r bol. Fe rafodd y Gomer's Balm el roddi arno mor fuan ag oedd yn boasibl; yn mhea yr wythnos yr eedd yn abl 1 gael ei wisjfo, ae yn bur fuaa yr oedd el wellbid yn drwyadl. Ar ol hyny fe gafodd fy march ymoeodiad llym iawn gan y Blast (nea Erysipelas), ar el ehoea. Ar ol dioddef am chwech wythnos aeth o dam drlnlaeth mtddyg, yr hwn a wnaeth mawr ddrwg iddL Wedi hyny hi a ddefnyddiodd Gomer's Balm, yr hwn &!I rwellhaodd mewn ychydig ddyddiau. Mae dwsenl wedi bod ya gofyn am enw yr ell, ac y mat pawb wedi ei brof yn ammhristadwy. Mae yn bitl nad yw pawb ddim ya fwyltod am dMM.—H. LEWIS, Brixham, Deron. CLWYF GYMMAIKT A SAUCER. lTa-NI allafbytl1 cfdtOlch digon am efch Gomer's Balm, r mae yn lachau fy nghlftn yn gyflym iawn. Mae fy nghlft* wedi bod yn ddrwg iawn am bum mlynedd, clvsyf mawr eymmnint a saucer, ao yn boenus iawn, pawb yn rhyfedda fy mod yn fyw, mae wedi esmwythau y boen yn rhyfedd. Yr wyf wedi gwario punnoedd lawer i ddim dyben. Fe ddrlal twwb wybod am dano. J. BUTLER, Dale end, Dalarston. Rhodder Prawf arno. Gofyner am Gomer's Balm. Kathwyllerchwl, mynweh weled enw JAOOW HUGHES' ar bob blwch. Ar worth gan bob Chemist neu werthwr Patent Medichtt am Is. lie., neu danfoner eu gwerth mewn Stamps H« P. O,, 1 r gwneuthurwr, JACOB HUGHES, M.PS.L.DS., MANUFACTURING CHEMIST, PENARTH, CARDIFF

Anrhegwyd y bardd Bethel, yr hwn sydd newydd derfynu ei 38ain flwydd fel gweinid- 09 gyda'r Bedycldwyr yn Nghaerdydd, gan ei frodyr yn y weinidogaeth a gwaith gwerthfawr ar Gristionogaeth,' fel cydna- byddiaeth o'i wasanaeth Ifyddlawn am wyth mlynedd fel ysgrifenydd XJndeb Gweinidog, ion Caerdydd.

MR. OSMOND WILLIAMS, A.S., A'I SEDD. Dydd Gwener cvnnaliwyd cyfarfod blyn- yddol Cymdeithas Ryddfrydig Meirionydd yn Neuadd Faswnaidd Aberinaw. Ail etholwyd Mr. William Owen, Ffestin- iog, yn llywydd; Mr. John Davies, Dyffryn; yn is-Iywydd; a Mr. Guthrie Jones, Dolgell- au, yn ysgrifenydd. Mr. Osmond Williams, yr aelod dros y sir, a ddywedodd ei fod yn meddwl nad oedd ond priodol i'r cyfarfod iddo ef ddyweyd gair ar y ipwngc yr oedd efe wedi galw y pwyllgor gweithiol ynghyd i ymgynghori arno rai misoedd yn ol, pan yr oedd ef yn bwriadu cynnyg iddynt hwy, ei fod yn cynnyg ei sedd i Mr. Winston Churchill. Yr oedd ei waith ef yn gwneyd hyny, wrth gwrs, fel yr eglur- odd yr adeg hono, YN dibynu yn hollul ar fod y pwyUgor gweithiol yn cydolygu. Modd I hynag, erbyn yr adeg yr oeddynt wedi cyfar- fod. nid oedd angen cyflwyno y cyfryw ben- derfyniad, gan fod Mr. Churchill wedi der- hyn y gwahoddiad i sefyll yn ymgeisydd dros Dundee. Y cynnygiad oedd efe am ei wneyd ydoedd, fod Rhyddfrydwyr Meirionydd yn derbyn Mr. Churchill fel eu haelod am y gweddill o'r senedd lion—hyny ydyw, eu bod hyd yr etholiad cyfFredmol yn cael eu cyn- nrychioli gan aelod o'r Weinyddiaeth, yn lie aelod preifat. Yr oedd yn amlwg nad oedd yna un ymgymmeriad at eu rhan i fabwys- iadu Mr. Churchill fel eu hymgeisydd ar ol y cyfnod hwnw. Os oeddynt yn barod i gyt- tuno a'r cynnygiad hwnw, yr oedd efe yn barod i ymddiswyddo, yn hytrach na chadw un o'u dynion mwyaf blaenllaw allan o'r senedd. Os nad oeddynt yn barod i gyttuno, 111 J ?6CC niwed wedi cael ei wneyd, ac yr oedd ef ac yntau yn yr nn sefyllfa ag oed'd- ynt yn £ awr. Yr oedd y cynnygiad hwnw, yr oedd ef yn meddwl, yn un syml a rhesymol iawn, o safbwynt o gyfeillgarwch personol ac edmygedd, a lies y blaid Ryddfrydig a'r Llywodraeth. Yimddangosai iddo ef yn beth digon naturiol i aelod preifat fel oedd ef yr hwn nad oedd ganddo un uchelgais am ddyrchafiad gwleidyddol na seneddol gyda chydolygiad ei etholwyr, i gynnyg ei'sedd i un o wladweinwyr mwyaf ei ddydd. Ond am wneyd hyn, ymosodwyd arno gvda'r ffyrnig- rwydd mwyaf (cywiJydd), ac vr oedd yn des- tyn y gwaradwydd mwyaf chwerw, trwy y wasg yn gystal a thrwy draetliiad y genau (cywilydd), ymosodiadau yr oedd efe yn meddwl nad oedd galw am danynt. ac oedd yr un mor dramgwyddus ac anghyfeillgar (cym.). Yr oedd efe yn ymwybodol, mai yr argraph gyffredinol ydoedd, ei bod yn fantais fawr i fod yn aelod seneddol. Er bod felly I ddymon mewn galwedigaethau dysgedig, neu y rhai hyny oedd yn dymuno gwthio eu buddiannau eu hunain; ond i fod yn hollol wyneb-agored gyda hwy, i un fel efe nid oedd yn ddim o'r fath. Yr oedd wedi ei chael yn seljdlfa o giyn gyfrifoldeb, galw parhaus ar amser un, a chostus iawn, heb unrhyw fanteision ad-daliadol. Yr oedd yn gwyhod yn eithaf da, fod y cyfeillion Rhyddfrydig ftyddlawn hyny yn y sir cefnogaeth selog pa rai oedd fel pelydr o oleuni ar ei Iwybr yn ystod ei yrfa wleidyddol, yn golygu gosod an- rhydedd arno, pan yn ei ethol ef i'w cyn- nrychioli, ac yr oedd efe wedi edrych ar ei etholiad bob amser yn y goleuni hwnw, ac wedi gwerthfawrogi y teimlad hwnw o wir gyfeillgarwch. Ar y Haw araH, yr oedd wedi cael ei ddwyn adref iddo fod llawer a alw- ent eu hunadn yn Rhyddfrydwyr yn meddwl y gwnai unrhyw ffon y tro i guro A.S. Rhyddfrydig, yn neillduol felly os byddai mewn sefyllfa annibynol ac yn dirfeddiannwr. Ac nid oedd y cyfryw bersonau wedi rhoddi i fyny o'r foment yr etholwyd ef i weled bai arno ef, ac i'w gamdrin. Etto, wrth edrych yn ol nid oedd yn gweled ei fod yn Hvaeth allan nag aelodau Cymreig eraill, gyda dwy eithriad ragorol. Dywedid wrtho na ddylai gymmeryd sylw o ymosodiadau o'r fath hyn, ei fod i'w disgwyl. Wel, yr oedd yn eu dis- gwyl, ac nid oedd o un pwys ganddo iddynt ddyfod oddi wrth elynion gwleidyddol, ond pan yr oeddynt yn dyfod oddi wrth rai o dan rith cyfeillion, nid oeddynt yn bethau dy- munol. O'i ran ei hun, byddai iddo groes- awu ffurfiad plaid Llafur Annibynol a phlaid Sosialaidd yn y sir. Byddai iddo wybod, wedi hyny, yn mha le yr oeddynt; ond yn awr, yr oeddynt yn agored i Sosialwyr a rhai o blaid Llafur Annibynol ddyfod i'r cyfarfod hwnw o Gymdeithas Ryddfrydig, o dan y ddadl eu bod yn Rhyddfrydwyr. Nid oedd- ynt yn Rhyddfrydwyr—yr oeddynt y gelynion gwaethaf oedd gan y blaid Ryddflrydig. Goreu po cyntaf i'r blaid Llafur a'r Sosial- wyr gael eu gwahanu oddi wrth y blaid Ryddfrydig yn y sir. Yr oedd efe yn cyd- nabod nad oedd yn cynnrydhioli ond y blaid Ryddfrydig yn y sir; ac os oedd y blaid hono yn awyddus am iddo barhau i'w chyn- nrychioli, yr oedd yn barod i wneyd hyny- ad' o werthfawrogiad ac edmygedd o lawer o gannoedd o hen gyfeillion anwyl. OnJ, dealler yn glir, nad oedd a wnelo ef o gwbl a phlaid Llafur Annibynol na'r Sosialivyr (cym.). Ar gynnygiad Mr. J. Meyrick Jones, Dol. yn cael ei gefnogi gan Mr. Robert Edwards, Llandderfel, pasiwyd piei llus o ymddiriedaeth, gyda brwdfrydedd, yn Mr. Ounond Williams. Cynnygiodd Mr. John Davies, a chefnog- old y Parch. W. R. Jones, benderfyn.A'L yn dadcan boddhad y cyfarfod fod y Llyw >dr- aetl yn benderfynol o ymwneyd a'r D.VAAU fila" rion cyssylltiedig a'r drafnidiaeth mewn diodydd meddwol; hefyd, ei bwriad i gan- iatau i'r genedl Gymreig yr hyn yr oedd wedi galw am dano amryw weithiau; sef, Mesur er Dadsefydlu a Dadwaddoli yr Eg]wys yn Nghymru. Dadganai, yn mhellach, ei hym- ddiriedaeth lwyraf yn y Llywodraeth y bydd i fesur gael ei osod ar y deddf-lyfrau yn sicrhau rlieolaeth gyhoeddus ar yr holl ys- golion elfenol, a rhyddid oddi wrth brawf- lwon i athrawon. Annogai y cyfarfod, J n mhellach, i Lywodraeth ei Fawrhydi roddi ystyriaeth buan i'r angenrheidrwydd am or- fodi perchenogion tir i danysgrifio eu cyfran at drethi v wlad.

YNYSBOETH, MORCANWC. MODUR YN LLADD DYN. Yn lnvyr nos Sadwrn cerddai William Morris Jones, 37ain mlwydd oed, yr hwn oedd yn byw yn Ynysboeth, Morganwg, o Mountain Ash, pan y cafodd ei redeg i lawr gan gerbyd modur, eiddo Nuth a'i Frodyr, marsiandwyr mewn pysigod a ffrwythau, Pen- rhiweeiber. Oafodd ei daraw gan splash- board modur, a thorwyd ei wddf. Cym- merodd Mr. Nuth a'r gyriedydd, Frederick Tuck, of i'r meddygdy; ond lladdwyd ef yn y fan. Dywedir fod y modur yn teithio yn ol cyflymder cymmedrol, ac i'r ddamwain ddigwydd fel yr oedd Jones yn croesi y ffordd yn agos i'W dy. Brodor o Ogledd Cymru yd- oedd y trangcedig. Gadawodd weddw a chwech o blant.

A YDYCH WEDI RHODDI PRAWF ARNO! OS NAD YDYCH, RHODDWCH BRAWF ARNO YN AWR. Cydnabyddir fod Q_ WILY M. £ 1 VANS' jg ITT ER S. yn feddyginiaeth sydd yn rhoddi NERTH I'R GWAN. BYWYD NEWYDD I'R LLESG. YSBKYDDD mewn BYWYD I'H ISEL Dywed y Meddygon ei fod yn Feddyginiaeth ddiogel, sicr, ac yn un y gellir ymddiried ynddi. (}TILYlt VANS gITTERS ( PEDDYGINIAETH OREU AT WENDID, "NERVOUSNESS,' DIFFYG TRliULTAD, COLLT OH WANT AT FWYD GWYi* i OGRWYDD ISELDER YSBRYD. MLTHU CYSGU. Q.WILYM gVANS' JITTERS. LLYTHYR CYMMERADWYAETH. 44, Llwydiarth Road, Maesteg. Anwyl S, rs,-Y mae Gwil- nTFFvr TRTiTrT r A7~> Evans Quinine Bitters, yn Dl-c-t Y(x IRJiuLIAD ol fy marn i, yn un o r Rhodd- ion Goreu roddwyd i Ddvnol- DIFFYG TREULIAD iaeth. Yr wyf fi fy hun wedi „ derbyn y budd mwyaf yn DIFFYG TREULIAD bossibl, mewn achosion tost o Wyntogrwydd, Diffyg Treul- iad, Colli Ohwant at Fwyd, a Gwendid. Yr wyf wedi profi ar fy mherson fy hun fod Gwilym Evans Quinine Bitterg wedi llwyddo pan yr oedd yr holl feddyginiaethau eraill wedi troi allan yn fetbiant. Yr eiddoch yn gywir, T. POWELL. G WILY m E VAN s' BITTERS. Pan ofynwch am Gwilvm GOCHELWCH Evans' Bitters, gwelwch eich EFELYCEIADAU bod yn ei gael, gyda"1 enw GOCHELWCH «G wilym Evlna' ar y label ar rnSlmDAIJ y Stamp' ac ar boteI 5 heb GOCHELWCH y rhai hyn nid oes un ynddi. EFELYCHIADAU dwyil. Gwrthodwch yn ddig- Hawn ddim yn eu lie, a myn- weh gael. GWILYM EVANSI TDITTERS. EI GWERTHU YN Y mae y ddarpariaeth fyd- MHOB MAN enwog yn catl ei gwerthn yn EI GWERTflU YN mhob man mewn potelau 28.90. MHOB MAN a 4s. Gc. yr un, i-en anfonir hwy EI GWERTHU YN yn uniongyrchol, wedi talu eu MHOB MAN cludiad, oddi wrth yr unig berchenogion- QUININE BITTERS MANUFACTURING CO. Ltd. MINCING-LANE, LLANELLY, SOUTH WALES. QWILYM E V A N a' BIT T E R S. „ Caniatawyd gw4- GWAHARDDEB BARHAUS harddeb barhaus ya GWAHARDDEB BARHAUS erbyn M. W. James GWAHARDDEB BARHAUS Llanelli, gyda chost- au, yn ei attal ef rhag pasio ei nwydd. • au fel Gwilym Evans' Quinine Bittern

LLANEURGAIN, GER WYDDGRUG. CAEL Y FICER WEDI EI SAETHU. Cafodd pentref tawel Llaneurgain ei dar- aw a clychryn boreu ddydd LLUN pan ddeall- asant am farwolaeth alaethus ei ficer, y Parch. Clement Todd Davies. Cymmerodd Mr. Davies, yr hwn oedd yn 58ain mlwydd oed, y gwasanaeth fel arferol y Sabbath, ac ymddangosai yn mwynhau iechyd da. Yin- ddengys ei fod yn methu cysgu yn y nos, a chftynai gan boenaa yn ei frest. Gadawodd ei ystafell tuag wyth o'r gloch boreu ddydd LIun, a dywedodd wrth ei wraig y byddai iddo ddychwelyd yn union. Gan nad oedd yn dychwelyd, aeth Mrs. Davies i chwilio am dano, a chafodd ef yn gorwedd yn anymwy- bodol yn ngardd ylficerdy, gydag archolli. n yn ei ben, a llawddryll wrth ei ochr. Anfon- wyd am feddyg, a chariwyd y ficer i'r ty, He bu farw yn mhen tuag awr. Ordeiniwyd y Parch. Clement Todd Dav- ies yn ddiacon yn 1881, ac yn offeiriad y flwyddyn ganlynol, gan Esgob Llanelwy. Bu gynt yn giwrad yn Llanycil (1881—2); Rhyl (1882—9); a ifcer Caerfallwch. Yr oedd yn ysgolor o Goleg yr lesu, Rhydychain, a chymmerodd ei radd o B.A. yn 1876, a'i M.A. yn 1879. Cynnaliodd crwner sir Fflint drengholiad nos Fawrth. ar gorph y Parch. Clement Todd Davies. Dywedodd chwaer Mr. Davies ac un o'i feibion fod y ficer yn teimlo yn isel ysbryd gyda golwg ar ei iechyd, gan iddo gael yinvos- odiad parlysol yn mis Mehefin. Yr oedd ei rieni wedi cael ymosodiad- au cyffelyb, ac ofnai fod cylch ei ddefn- yddioldeb yn darfod. Yr oedd wedi bod yn dioddef oddi wrth fethu cysgu, hefyd; ac er ei fod yn ymddangos yn dda yn vstod J gwasanaeth y Sabbath, cafodd noson ddrwg. Dychwelodd y rheithwyr reithfarn o Hhn- anladdiad tra yn dioddef dres dymmor oddi wrth wallgofrwydd.'

For Throat and I Chest, i By virtue pf the rich healing esience* ■ possessed alone by Peps, these unique S tablet. cqre coughs, colds, bronchitis, sore H throat, and general chest and lung trou- H bles, where !iquid medicines entirely fail I Mixing with the breath, the Pep fumes, ■ which arise as a tablet dissolves in the H mouth, are taken down the throat and B into the furthest corner of the lungs. H Thus any soreness, inflammation or g weakness is given direct treatment. The 9 chest is eased, the sore bronchial* are H relieved and breathing made comfortable. M Peps are guaranteed to contain no opium, H laudanum, or other narcotic. Beware of useless substitutes. BS|H BO| Of all chemists, at EBH a /J or 2I9 per box. ps