Y Rhedegydd

Qat¡ h eld y Canghellydd. ^STo* eto y mae Mr Lloyd George yn da??Os fod ganddo i fesur helaeth ddawn i %S-t '° e* wrthwynebwyr. Ar ddau ach- l?, 0 r blaen llwydddd i gael ffordd (Yr I rYdddrwy py'r Cyffredin i fesurau ?yro? Uawer iawri o wahaniaeth barn yn eil „ L>angosodd barodrwydd mawr y^Vri 5 h ^'yfeiadaii personau a chanddynt Wybod aeth neifiduol am y pethau yr oedd a -w?elai Y ?"??hwy. Dangosodd ei fod Viiajj argyhoeddiad, yn barod i dder- byn 4wgrYmiadau a rhywbeth ynddynt, ac ? ?!?y W?°us i wneyd cyfiawnder a phawb. elly Y rnae yn gwiqeyd yn awr. Mewn ??? yn gwneyd yn awr. Mewn ?'ad' 'ythyrau oddiwrth rai a gwynant y §??'- Yl1idb niwed i'r canghenau mas- ?choe} ? ? ??' y mae a wnelont hwy, y mae He gwahodd i anfon ato ddirprwyaeth i ?t-o eu Cwynion yn "awn» gan eu scrhau ?' ?yd  ?y"!onyn!!awn, gan eu s?cr h au ?r Vdrt u Y th Ydd ? ystyri^eth i'r ffeithiau a gyf- IW Ynant i,w sylw. ??' dybygwn, ydyw y ca'Rhell?,dd cyntaf i ddangos y fath barod- rwydd wrando ar gwynion rhesymol ?thu, ???y?' a'r fath awydd i weitbredu ? ho)) d?g tuag at baikb. Mae'n hollol i YbYd 0 deg tuag at bawb. Mae'n hollol '??oytd; d ? y ceir ef, pan ddygir ei Fesur Ar- l0lnoi j p Y r Cyffredin, yn barod i ystyried R%Velliant a gynygir os bydd cysgod Ynddo, ac yn barod i dderbyn pob ?e?j?jj ? a'; ddyben, i berffeithio ei gyllideb  lid ?by?.? dyfHha. Ni phetrus*n ddywedyd kydd-ri 0 trwy ddangos yspryd mor rag- %1 enjii '?b ganddynt nag a gyll. Doeth- i SYcld.;d S??ctid, gwir wroldeb nid llwfrdra, lyd Vn ei wneyd mor hydrin.

°11 I a Phrisiau. I .cte' ?r ? amlwg fod y darllawyr a'r distyll-. "?u ?'arnwyr wedi penderfynu fod y j StV'riod^ f^C?uioa a osodir ar drwyddedau a ()111l g ydd gael eu talu nid ganddynt hwy an cwsmeriaid. Nid cynt y gwy- j ^sant f od chwanegiad wedi ei wneyd at y ar cL'Sci nag y brysiasant i godi ei bris doll ar c isci nag y brysiasant i godi el, b ris ? ? ? eaT1gYfrif Mr Lloyd George ydyw eu kC 0^ eiso ef* oherwydd y doll newydd, yn tu^Vd ??chwanegol yn ol dwy filiwn a ?'c h \w3r^fr 0 bunau y flwyddyn. Tybif y ? Vn rhaid talu tua phedair miliwn o m Jy naS o'r blaen am drwyddedau, t!?h>i? > mcall fasnach yn trefnu i wneyd yn ( §ai^ godiad a ddwg iddynt fwy nag air, rn in o bunan. Felly, os cant e' erthu Qn allan gymaintag y maent wedi Werthu v j c-?thu ''y? yn hyn gwnant elw mwy nag ?06(j. nd yr ydym yn hyderus 'awn y L,r y 10 iad yn mhris diodydd meddwol i '4i ° bonv ei yfed, ac y gwelir ar fyrder ? ?CQyn?,?! et yfed, ac y gwelir ar fyrder Cyiij ? e 1909 yn foddion effeithiol i hyr- Wdo IIj 'ant achos sobrwydd yn ein ^3(i, Ph a Deily, yn y pen draw, aiff oerbyn- at, Y rhai yn y fasnach vn 1 ¡at.  ?'. ac dlarneu genym eu bod yn rhagweled Y, ae fl?'IY ?" ywroi i gyweirio eu gwair tj? ?ae'r haul yn tvwvnu."

J J I lt "Oiaclau yn y Gyllideb. I Ar ,yedi 1- Uoyri enu yr uchod am barodrwydd 41it LlOYd George i ystyried ac i dderbyn twell. '4"1-au rhasymol, gwelwn ei fod wedi br)??th 'D? ?. ?y"y"Nhy'r Cyffredin nos hk^rth, n a uai ?a'oAdodau'r Wrth- ail, dnad teg ydyw ychwanegu at bris C?edau *§ arr!?u yn y wlad hon (ac felly th atle u at dreuliau DarHawyr a thafarn- ye) "a a ael i gwrw tramor gael ei ddwyn I't la ar delerau mor ffafriol ag o'r blaen Ui^y Vw ? doll amo. Cydnabu Cang- -'Md ? y? ?ysodys fod grym yn y ddadl, ac < heb ymgyndynu dim cytunodd i osod toll ar gwrw tramor. Drachefn, daliodd aelod o'r Wrthblaid mai gwell na gorfodi clybiau i dalu treth o dair ceiniog y bunt ar hyny o ddiodydd meddwol a werthir ynddynt, fyddai codi toll o chwe' cheiniog y bunt ar yr hyn a brynir ac y telir am dano ganddynt. Cyd- syniodd Mr George ar unwaith i drefnu fod y doll i'w chodi yn mha un bynag o'r ddwy ffordd yma ag y dengys profiad ei bod yn fwyaf hwylus a dymunol. Er iddo wneyd hyny, bu i Mr Balfour geisio rhwystro'r gwaith drwy gynyg gohirio'r mater, ond wedi i'r Canghellydd roddi cerydd lied lym iddo, trwy ddywedyd nad oedd trwy ddangos y fath yspryd yn ei gymell i ystyried gwelliantau ond yn hytrach i lynu yn dyn wrth bob rhan o'r Gvllideb fel y'i parotowyd ganddo, rhanwyd y Ty. Gwrthodwyd cyn- ygiad Mr Balfour gan fwyafrif o 288 yn erbyn 93, a derbyniwyd cynygiad y Cang- hellydd heb wrthwynebiad pellach.

Y Brenin a'r Shah. Rhoddodd ei Fawrhydi y Brenin wers i Shah nad yw'n debygol y'i hanghonr *gan- ddo. Gwnaeth hyny cyn belled yn ol a mis Mehefin y llynedd, ond yn awr y mae. wedi ei wneyd yn wybyddus mewn Llyfr Glas sydd newydd gael ei gyhoeddi gan y Swydd- fa Dramor. Yradega nodwyd, pellebrodd teyrn Persia yn uniongyrchol at y Brenin Iorwerth, gan ddwyn cwyn yn erbyn Mr. Marling, y cynrychinlydd Prydeinig, ei fod yn rhoddi gwahoddiad i rai o'i deiliaid gwrthryfelgar, y rhai y ceisiau ef (y Shah) eu dala i'w cosbi, i fyn'd i'w dy ef, ac yn rhoddi Iloches iddynt yno. Cafodd atebiad gwahanol iawn i'r hyn a ddisgwyliai-ateb- iad teilwng o Frenin Prydain Fawr. Ni raid i ni wneyd ymddiheurad am ddyfynu y rhan bwysicaf o'r atebiad, a'i osod yn y fan hon. Fel hyn y mae:—"Nid oes genyf awydd, ac nid yw yn perthyn i mi ymyryd a materion mewnol eich gwlad, yr hon a lyw- yddwch, yr wyf yn gobeithio, fel Teyrn Cyf- ansoddiadol, yn gyfiawn ac addfwyn. Ni wahoddwyd neb i geisio noddfa yn nhy fy Llys-genad yn Teheran. Ffodd rhai o'ch deiliaid yno am noddfa, a gwyddoch yn dda nad yw ein gwlad ni wedi arfer gomedd noddfa i ffoaduriaid dieuog. Mae e!ch haet iad fod fy nghynrychiolydd yn Teheran wedi gwahodd drwgweithwyr i'w dy yn hollol groes i'r gwirionedd, ac y mae gwaith eich milwyr yn amgylchu ty fy Llys-genad, ac yn dal y rhai a ddeuant allan ohono, yn sarhad na ddioddefir mo honi ac oni chymerir camrau yn ddiatreg i atal hyn, gorfodir fi a'm Llywodraeth o'n hanfodd, i arfer modd- ion i ddal i fyny anrhydedd fy maner. Y mae genyf ymddiried llawn yn noethineb a dilysrwydd fy nghynrychiolydd yn Teheran." Yn lie anfon yr ateb hwn yn uniongyrchol i'r Shah, anfonodd y Brenin ef trwy Mr. Marling, ac felly gwnaeth y cerydd yn llym- ach nag y buasai amgen. Brysiodd y teyrn gormesol i wneyd ymddiheurad Hawn. Gwr hynaws ydyw y gwr sydd yn gwisgo coron Prydain fawr. Y mae yn rhadlawn dros ben ac mor rhydd oddiwrth rodres a balchder ag y mae yn bosibl iddo fod. Er hyny, nid yw yn ddiffygiol mewn urddas nac mewn eidd- igedd dros anrh dedd ei faner a'i wlad. Yr ydym yn ddiolchgar iawn iddo am ei atebiad gwir frenhinol i genadwri gormeswr ffol a chreulon Persia.

Arglwydd Charles Beresford yn Let pwi. Ychydig ddyddiau yn ol daeth y Ilynges- ydd enwog a phoblogaidd hwn, gyda lluaws o enwogion eraill, i Lerpwl i dde, byn gradd i fygedol gan Brifysgol y ddinas. Mewn gwledd a roddwyd yn hwyr y dydd gan yr Arglwydd- Faer, cafodd gyfie i wneyd araeth sydd wedi cythruddo yn ddirfawr y gwyr sydd yn gwaeddi mor groch am adeil- adu yn ddiymdroi wvth o gad-!ongau tebyg i'r "Dreadnought." Dywedodd ei fod yn gofidio wrth weied yr ofn oedd wedi medd- ianu, a'r arswyd oedd wedi dyfod ar ddos- barth o bob!, o herwydd fod y liynges heb fod, fel y daliant hwy, mewn cystal cyflwr ag y dylai fod ynddo. Yr oeddynt wedi cyffroi yn ddirfawr a myn'd i rywbeth tebyg i hysterics. Nid felly y gwnai Prydeinwyr yr oes o'r blaen. Yr hyn a wnaent hwy fyddai ystyried pethau yn bwyllog a thawel a hunanfeddianol, ac os caent nad oeddynt mewn cyflwr boddhaol, ymroddent yn hollol dawel (a phenderfynol yr un pryd) i'w gwellhau. Myn Arglwydd Charles Beres- ford i ni fod yn debyg id.dynt, yn lie bod (fel y mae llawer yn y dyddiau hyn) yn debyg i fagad o ferched wedi eu cyffroi a'i dychrynu, ac yn gwaeddi. Dywedodd yn mhellach ei fod yn cael ei Iwyr foddloni yn y pwyllgor sydd wedi ei benodi i wneyd ymchwiliad i gyflwr a chryfder ein liynges. Meddai Y mae yn bwyllgor rhagorol, ac yn bwyllgor cyn deced ag y gwyswyd fi erioed i ym- ddangos Lyer ei fron. Os caiff nad vw nethaii fel y dylent fod—ac felly y bydd, debycaf- nidoes angen am ffraeo na dychrynu. Yn unig, rhoddwn hwy yn eu lie." Gwneir y pwyllgor i fyny o'r Prif-weinidog, Canghell- ydd y Trysorlys, Syr Edward Grey, ac ych- ydig eraill o aelodau'r Weinyddiaeth, ac y mae Arglwydd Charles Beresford, trwy eu canmol hwy a chondemnio gwaeddiadau ffol y blaid y mae Mr Balfour yn arweinydd iddi, wedi enyn digofaint y Wasg Doriaidd yn ei erbyn. Oblegid, fel y gwyr ein dar- y iddi, er? eidw d w o waed coch cyfa llenwyr, Ceidwadwr o "waed coch cyfa" ydyw y Llyngesydd poblogaidd. Ond fel Llyngesydd yn gyntaf, ac yn unig o'r bron, edrych y wlad arno. Mae ganddi ymddir- ied di-ben-draw yn ei synwyr cyffredin, a'i gymhwysder, a'i onestrwydd, yn ogystal a'i wroldeb, ac nid ydym yn petruso dywedyd ei fod, trwy lefaru fel y llefarodd, wedi rhoddi dyrnod farwol i'r cyffro ffol ac an- weddus sydd yn ddiweddar wedi gwneyd Prydeinwyr yn gytf gwawd holl wledydd Ewrob.

I Mesur Dadjgysylltiad. Mewn Cynhadledd a gynhaliwyd yn Aberystwyth ddydd Gwener diwdddaf, pas- iwyd penderfyniad yn yr hwn y gelwid ar y Uywodraeth i fyn'd a Mesur Dadgysylltiad Eglwys Loegr yn Nghymru trwy yr holl flurfiau y mae n angenrheidiol i fesur fyn'd trwyddynt yn Nhy'r Cyffredin. I fyn'd ag ef trwy'r pwyllgor cymer rai wythnosau. Rhaid i ni ddywedyd ein bod yn ameu y doethineb o basio penderfyniad o'r fath yma. Yr ydym yn dwyn cymaint o sel a neb sydd yn y wlad dros ddadgysylltiad a dadwaddol- iad hefyd, ac os oes rhyw gysgod o obaith yr aiff y Mesur drwy Oy'r Arglwyddi cred- wn y dylid ei anfon yno eleni. Ond yr ydym yn ofni nad oes. Os teflir ef allan gan y Ty hwnw ofer fydd gwaith Ty'r Cyffredin yn treulio wythnosau i fyn'd trwyddo, adran ar ol adran, a llinell ar ol Ilinell. Yn awr, mae yn ddiameu genym fod gan y Llywodraeth syniad lied gywir am yr hyn a ddigwydd i'r mesur pan gyrhaedda Dy'r Arglwyddi. Os oes gobaith y gwneir iddo rywbeth heblaw ei ddifetha, dylid rhoddi yr amser sydd yn rheidiol i Dy'r Cyffredin orphen ei waith arno. Ond os ydyw y Llywodraeth yn ar- gyhoeddedig fod yr Arglwyddi yn disgwyl am dano i'w ddifetha, i ba beth yn enw rheswm y gwastreffir amser ag y mae cym- aint o alw am dano? O'n rhan ni, dywedwn yn eglur fod genym ddigon o ymddiried yn y Llywodroeth i'w gadael yn hollol rydd i benderfynu beth sydd oreu i'w wneyd yn yr amgylchiadau. Ni fynem ei gwasgu i wneyd gwaith ofer ar draul gadael heb ei wneyd waith da a phwysig ag ymae ganddi ewyllys i'w wneuthur.

Y DIWEDDAR MR. R. WILLIAMS, TANYGRISIAU. Chwith iawn genym grybwyll am farwolaeth y gwr da uchod gymerodd le boreu heddyw (dydd Mercher), gyda sydynrwydd mawr ac efe yn 62 mlwydd oed. Yr oedd yn y Capel dair gwaith y Sabboth diweddaf, ac aeth i'r lsgol foreu Llun yn ol ei arfer, ond tarawyd ef yn glaf yno pan gyda'i ddyledswyddau. Ni thyb- iodd ei gyfeillion fod unrhyw berygl union- gyrchol, a ddoe ymddangosai fel pe yn sirioli acenill nerth, ond daeth y diwedd yn hollol annisgwyliadwy fel y crybwyllwyd. Daethai Mr. Williams i Danygrisiau o'r Dyffryn tuag 20 mlynedd yn ol i wasanaethu o dan yr Hen Fwrdd Ysgol fel Prif-Athraw Ysgol y Bechgyn, Yr oadd yn enedigol o Fethesda, Arfon, ac yn yr ardal hono y treuliodd ddyddiau maboed ac ieuentyd gan wneyd y defnydd goreu o'r mant- eision addysgol geid yn y dyddiau hyny er par- atoi ei hunanar gyfer cylch pwysig o wasan- aeth mewn byd ac eglwys, Rhoes ei fryd ar fod yn Athraw; ac wedi myned trwy gwrs llwyddianus o efrydiaeth yn Ngholeg Normal- aidd Bangor, penodwyd ef. yn Brif-Athraw Ysgol Frytanaidd yr Abermaw, lie y gwnaeth waith rhagorol o dan anfanta's mawr. Wedi treulio rhai blynyddoedd yno, symudodd i'r Forth, Dyffryn Rhondda, ond cyn hir dych- welodd dracbefn i Feirion gan gymeryd gofal Ysgol y Bwrdd yn y Dyffryn. Tra yma y pri- ododd a Miss Morgan, merch hynaf y diwedd- ar Barchedig Edward Morgan, yr hon a fu yn ymgeledd gymwys iddo-yn wraig a mam ragorel-hyd oni thorwyd y cysylltiad ded- wydd gan argau tuapedair blyredd yn ol, Gwanhaodd ei iechyd yntau yn raddol ar ol y ddyrnod bono. Y mae iddynt bump o blant yn fyw-pedwar yn y wlad hon ac un yn Aus- tralia. Y mae Miss Williams yn Brif-athrawes yn Bronghton, ger Wrexham Mr E. M. Wil- liams, B.A., yn Athraw yn Ysgol Ganolraddol Towyn Miss Ethel Williams, B.A., yn Ath- rawes yn Ysgol Dr Williams, Dolgellau; Master Arnold Williams gartref; a Mr Trevor Williams yn Geelong, AwstraAia. Yr oedd Mr Williams yn un o'r Ysgolfeis- triaid goreu yn y wlad. Gwnaeth waith rhag- orol yn Nhanygrisiau, a bydd ei ddylanwad da yn aros yn hir ar do ar ol to o blant fu dan ei addysg a'i hyfforddiant. ac y mae chwithdod a hiraeth mawr 'o'i golli. Yr oedd yn ddiacon yn Eglwys Bethel (M.C.), ac yn ymrodJgar iawn gyda phob rhan o achos yr Arglwydd. Yr oedd yn ddarllenwr mawr, a'i feddwl wedi ei ddiwyllio a'i gyfoethogi i raddau eithriadol. Yr oedd Mrs Willaims hefyd yn foneddiges o dalentau uwcyraddol a diwylliaat uchel, a rhwnc y ddau, amheuthyn i'r chwaethus oedd treulio orig yn eu cymdeithas ar aelwyd glyd Broneirian. Chwith iawn genym yw meddwl ddarfod i'r chwalwr ddod i fynn. Cysured yr Arglwydd y plant yn eu galar a'u hiraeth mawr, a rhoddeJ iddynt y fraint o gadw yn fyw y rhinweddau a 'r rhagoriaethau bortread- wyd mor fyw ger eu bronau gan dad a mam na welwyd yn ami eu rhagorach. Jerusalem. JOHN HUGHES, Cymer yr angladd le ddydd Sadwrn nesaf. Yn y Dyffryn y byddis yn claddu, Cynhelir cyfarfod cyhoeddus am 9 y bore yng nghapel Bethel, a bydd plant yr ysgol ac eraill yn cytneryd rhan ynddo. Cychwynnir am 10 yn brydlon mewn cerbydan am y Dyftryn. Cyn- helir gwasanaeth angladdol yng nghapel y Dyffryn cyn agosed ag y gellir i 2 yn y pryd- nhawn. Bydd yr angladd yn Nhanygrisiau i gychwyn, ac wedi hyny yn y Dyffryn yn un cyhoeddus.

LLAMKWST. T"II_I_ "6- -nllloua ¡VIr. 1..7. nisnoim yr ail wobr am hurdle race, a'r drydydd am 100 Hath race yn Llandudno ddydd Mawrth, Drwg genym gofnodi marwolaeth Mr. W. Owen, Felin BIwm, ddydd Linn yn ei 23 mlwydd o'i oedran. Cleddir heddyw ya Mynwent Capel Seion. Y mae yr Heddgeidwad Holgate yn symud yn mben yr wythnos i Colwyn. Bydd yn chwith gan nifer fawr o'r ardalwyr golli y swyddog rhadlon o'u plith. ARDDANGOSFA -—Y mae Mr. Williams, The Library, yn garedig iawn wedi caniatau i nifer o Schedules ShoW y Biaenau gael eu gadael yno er cyfleusdra i bwy byaag ddewiso gael un o honynt. Galwed y sawl sydd eisiau un, a bydd i'w gael. yn The Library. Cynhaliwyd ciniaw blynyddol y Clwb Cricket nos Iau yn y Victoria Hotel, o dan lywyddiaeth y Parch. C. Bodvel Griffith, llywydd y Clwb, fic i'w cyfnerthu yr oedd yr Is-lywydd, Mr. H. J. W. Watling, u.H yn yr Is-gadair. Y mae canmoliaeth uchel yn ddyledus i Mr. a Mrs. McTarJane am y ddar- pariaeth ragorol a wnaethant at yr achlysyr. Cafwyd unawdau gan Mri. Kinley Davies, a T. Latimer Jones, a Maurice Williams, tra yr arweiniai Mr. E. P. Hughes gyda'i sel a'i frwdfrydedd arferol y canu Duw gadwo'r Brenin," a God bless the Pricce of Wales." I Eisteddodd Mri Dr T. E. Jones, O. Isgoed Jones, ac O. L. Ashley, o un o'r gloch hyd chwech ddydd Iau i dderbyn tystiolaethau yn .erbyn Moses Davies, Eilliwr, a Robert Owen, dau ddyn ieuangc o'r dref a gyhuddir o dori i mewn i dy yn Llanddoged —Traddodwyd hwy isefyll eu prawf yn y Frawdlys. Drwg hysbysu am farwolaeth Mr. William Owen, Meadow Bank, yn ei 23 mlwydd oed. Bu yn ngwasanaeth Mri. E. P. Jones hyd o fewn pum' mis yn ol, pan y cymerwyd ef yn wael, a pharhaodd i lesgbau hyd nes y daeth y diwedd ddydd Llun. Yr oedd yn aelod selog o EglwY$ Seion a chymerai ddvddordeb mawr yn yr Ysgol Sul. Ffurfiodd hon gylch eang o gyfeillien, a theimlir chwithdod mawr ar ei ol. Claddwyd ei weddillion ddydd lau yn mynwent Capal Seion, pryd y gwein- vddwyd gan ei weinidog, y Parch. W. Thomas. Y mae cydymdeimlad mawr a'i rieoi a'r holl deulu.

I BLAENAU FFESTINIOG. I FoOTBALL.-The- Annual General Meeting of the Town Club will be held on Friday Even- ing, the 21st inst., at 7-30 p.m., at the Com- mittee Rooms, Market Hall. CWMNI'R LLAN.—Ar ol hiroedi mae dydd y Ddrama wedi dod, ac mae y gwerthfawrogiad a ddangosir o'r portreadau dynir ar y llwyfan o wahanol gymeriadau yn dangos na ddaeth yr un tipyn yn rhy fuan. Heno bydd Cwmni Ffestiniog yn chwareu Y Bardd a'r Cerddor" am yr ail waith yn yr Assembly Rooms. Dy- wedir mae gwella mae y Cwmni hwn bob gafael, a'i fod yn gwneyd cyfiawnder a'r gwaith sydd ganddynt mewn llaw a gwyddis nad oes dim i guro drama Elphin o ran doniol- deb chwaethus, a desgrifiadau cywir a byw o fywyd Cymreig mewn amryw agweddau. Cafodd y Cor Merched groesaw brwdfrydig yn y Llan, ac mae'n debyg y dychwelir y compliment trwy roddi croesaw cynes i'r Cwmni y tro hwn eto. ER COF .-Oddeutu deg o'r gloch nos Fercher Mai 5ed, bu farw Mrs. Mary Griffith, Adwy Goch, Rhiwbryfdir, yn 56 mlwydd oed. Yr oedd ein hanwyl chwaer yn un o hen drig- olion Festiniog. Yma y ganwyd hi, ac y treu- liodd ei hoes ar ei hyd. Merch ydoedd i'r diweddar Mr. Thomas Williams, gynt pen-saer yn chwarel y Welsh Slate, ac anwyl briod Mr. Griffith Griffiths. Yr oedd ein diweddar chwaer yn meddu ar nodweddion amlwg iawn, y rhai a weitbient eu hunain i'r golwg yn ei chymeriad. Yr oedd bob amser yn garedig wrth bawb. Nid oedd neb yn yr ardal yn fwy parod na hi i wneyd cymwynas i'r sawl fyddai mewn angen am dani. Rhoddodd lawer o'i hamser i weini ar ei chymydogion, a theimlir chwithdod mawr ar ei hol. Yr oedd hefyd yn groesawus o bawb a ddeuai i gyffyrddiad a hi, gwnai bobpeth er eu mwyn, Gwyddom yn dda am ei lletygarwch a'i chroesawiad i bregethwyr ei hen wad, ac i gynrychiolwyr y cyfarfodydd ysgolion ac eraill. Yr oedd yn hynod y ffyddj Ion i foddiannau gras, a chaiff eglwys Soar, Rhiw deimlo o hyn allau fod ei lie yn wag. Yr oedd hefyd yn wasanaetbgar iawn gyda'r achos, yr oedd ei phrofiad yn y gyfeillach bob amser yn felus, ac yr oedd yn foddion o ras i bawb ei chlywed. Gwetwyd hi yn llanw ei chylch yn yr eglwys fel athrawes yn yr Ysgol Sul, a chredwn nad oedd modd cael yr un cymhwysach na hi yn y gwaith hwn. Yr oedd yn hyddysg iawn yn yr Ysgrythyrau, a gwelsom hi yn uwchaf yn Soar am ddysyu allan adnodau. Yr oedd wedi diwyllo ei mheddwl yn dda, a meddai a'r synwyr cyffredin cryf, fel y geIlid edrych arni yn fam yn Israel mewn gwir- ionedd, ac y mae ami i gynghor o'i heiddo yn fyw iawn arein cof heddyw' Magodd bump o blant y rhai sydd oil yn dwyn mawr sel dros achos yr Arglwydd. Cafodd gystudd hir a thrwm, ond ymollyngodd i ewyllusyr Arglwydd gael ei chyflawni yn ei pherthynas a hi. Y noson cyn iddi farw tystiodd mewn modd cryf a chadarn ei bod yn myned i le gwell. Dvwed- odd wrth ei blaenor Mr Rd. Jones, Salem Cottage, os oedd yr undeb rhyngddi hi a'i theulu yn cael ei dori, fod ycyfamod rhyngddi hi a Duw yn dal, ac ar bwys y cyfamod hwn yr ehedodd ei hysbryd i wynfyd tragwyddol. Cafodd y gofal mwyaf ei arddangos tuag atti gan ei phriod, ei phlant, ar cymydogion, ac y mae y teulu yr ddiolchgar i bawb am eu caredigiwydd. Teimlwn yn chwiihig iawn ar ei hoi mewn llawer cylch. -,Claddwyd ei gweddillion prydnawn Llun yn Bethesda. Gweinyddwyd wrth y ty ac ar lan y bedd gan y Parch D. D. Jones, Llangollen, ei diweddar weinidog, a'r Parch P. J. Roberts, Blaenau. Y mae ein cydymdeimlad yn ddwfn a'r teulu yn eu/profedigaeth chwerw. ond bydded i Dduw fod yn amddiffyn iddynt, ac yn dwr cadarn o'u hamgylch yn yr awr dywell hon.— HAFODFAB.

FFESTINIOG. Y BARDD A'R CERDDOR.—Nos Iau aeth y Cwmni Dramayddol trwy eu gwaith gyda rhwyddineb a meistrolaeth lwyr, a gellir edrych arnynt yn awr fel un o'r Cwmniau mwyaf llwyddianus yn y wlad. Gwerthfawr- ogid eu perfformiad yn fawr gan y dorf ddaeth yn nghyd er i nifer luosog o honynt weled y perfformiad o'r blaen. Llongyfarchwn y Cwmni ar eu Ilwyddiant, Heno (nos Iau), byddant vn myned trwy yr un gwaith yn Neu- add y Blaenau, ac yn garedig iawn y macnt wedi addaw rhoddi haner yr elw i drysorfa Cor Merched y Moelwyn er eu cynorthwyo i fyned i gystadlu i Eisteddfod Llundain.

Agor Ysgol Newydd Nant-y-rhiw, Llanrwst. Yr oedd golygfa ddymunol a llawn bywyd ar ardal Nantyrhiw prydnawn ddydd Gwener ar yr achlysur o agor yr Ysgol Newydd godwyd gan Awdurdodau Addysg y Sir. Gwisgai pawb yn eu goreu ac yr oedd tua deg a'r hugain o blant o dan ofal yr Ysgolfeistres ymroddol Miss Davies. Am ddau o'r gloch daeth y Cynrychiolwyr ac eraill i'r lie. Wedi i'r plant ganu Ton, cyflwynodd Mr Hugh Hughes yr Adeiladydd, allwedd yr adeilad i Miss Gee, yr hon a agorodd y drws, ac a ddatganodd yr Ysgol yn agored. Wedi ychydig eiriau gan y Cadeirydd, Mr W, J. Williams, yn llongyfarch yr ardal ar gael adeiladad mor ardderchog, ac hyderai y dygai eu llafur flrwyth mewn codi t6 o bobl ieuangc fyddent yn addurn i'w cen idl a'u gwlad. Adroddodd y plant "Weddi yr Arglwydd" a datganassnt emyn. Miss Gee a ddatganodd ei Uawenydd o gael y cyfleusdra i fod yn bresenol ac i ddatgan yr Ysgol yn agor- ed, Profai yr ysgol o werth anmhrisiadwy i'r plant y rhai a ddylent deimlo yn ddyledus i'r Awdardodau Addysg am ddarparu iddynt gyda chyfleusderau iddynt gael addysg elfenol oreu yn y wlad. Yr oedd gan yr Awdurdod Sirol a Lleol faddiant uwchaf y boblogaeth yn sgos at eu calon, a gwarient arian y trethdalwyr gyda chyfiawnder a doethineb. Byddai sefydliad yr ysgol mewn lie na bu un o'r fath o'r blaen yn gosod yr ardalar dir uwch nag a gafodd eu tadau i barotoi at ymladd brwydr bywyd. Er- fod yr ysgol yn cael ei hagor yn absenoldeb Esgob a gwisgoedd gwynion, eto teimient yn gwbl hyderus o'i Ilwyddiant dyfodol. Mr Edward Roberts, Cadeirydd y Pwyllgor Adeiladu, a ddatganodd ei lawenydd o gael bod yn bresenol mewn seremoni mor hvfryd a phwysig, a chael Miss Gee, merch i un oedd mor adnabyddus a pnarchus yn y Dywysogaeth gyda hwy. Yr oedd ef yncbresenol fel Cadeir- ydd y Pwyllgor Adeiladu. Gwyddai am enw Nantyrhiw yn ystod y tair blynedd diweddaf drwy ddadleuon taer rhai o aelodau y Pwyllgor oeddynt yn byw yn y Dyffryn. Yr oedd yr adeilad yn glod i'r Adeiladydd, yr hwn a weithiodd allan gynllun Mr W. D. Wyles gyda. gorphenedd teilwng. Byddai yr ysgol yn gosod y plant ar yr un safle o ran eu manteision Addysgawl a phlant y dref. Mr. J. R. Williams a longyfarchodd yr ar- dalwyr ar gwblhad yr adeilad a byddai yn ar- bediad dirfawr mewn llafur ac amser i'r plant gael ysgol yn eu mysg, yn lie gorfod cerdded yr holl ffordd i'r dref am eu haddysg. Yr oedd cyfiawnder eu hawliad i gael ysgol i'w weled yn hollol glir y diwrnod hwow. Cyn ymneillduo i'r Capel, cyflwynodd Miss- Maggie Jones, cyffdy, flodeuglwm hardd i Miss Gee, a chyflwynodd y Parch. W. cynwyd Williams, ffon ddraenen wedi tyfu yn yr ardal gyda chylch arian am dani ar ran y trigolion i Mri. Edward Roberts a W. J. Williams. Wedi. iddynt ddiolch, tynwyd darlun yn muarth yr Ysgol o'r Gwyddfoddolion. Llywyddwsd yn y capel gan Mr. W. J.. Williams, a darllenwyd llythyr nodedig o ddyddorol oddiwrth Mr. |E. Roberts, Plas, Maesincla. Caernarfon, cyn-arolygydd ysgolion yn adgofio hanes yr ymdrech am gael ysgol yn y lie, gan enwi y personau oeddynt mwyaf blaenllaw gyda'r gwaith, sef y Parch. W. cynwyd Williams ac eraill. Datganodd y plant yn swyrtol iawn o dan arweiniad Mr. E. Roberts, Tanyffordd, a Miss. E. Roberts, Hafodty Fawr yn cyfeilio. Caf- wyd anerchiadau wedi hyny gan Mr. Edward Roberts yn rhoddi anogaethau i'r rhieni fant- eisio ar y cyfleusderau estynwyd iddynt i anfon eu plant i'r Ysgol y bawyd yn ymrechu mor galed i'w sicrhau yn eu mysg.—Mr. John Davies, Bryniog, ar ran yr ardalwyr a estyn- odd groesaw i'r ymwelwyr. Buont yn edryeb yn miaen yn ddyfal iawn am y fraint hon i'w plant, ac o'r diwedd, wele eu breuddwydion a'u gobeithion wedi eu sylweddoli, a'r angen- rheidrwydd am i'w plant gerdded trwy bob tywydd i'r ysgol yn Llanrwst wedi dod i der- fyniad boddhaol. Gallai roddi ei air y gwerth fawrogid yr Ysgol gan y rhieni a'r plant, ac erfyniai ar y sawl fu mor ddygn gyda'r gwaith o'i chael iddynt dderbyn eu diolch cynesaf a chywiraf.-—Siaradwyd yn mbellach gan Mri. • J. R. Williams, J. P. Griffith, Conwy, brodor o'r ardal oedd wedi ei gadael ers 35 mlynedd. ac yn cofio anhawsderau addysgol y lie; Miss Gee, Mri. W. Hughes. U.H., T. R. Jones a J. E. Humphreys (c ere). Costiodd yr aceilad £ 910, a'r tir £ 2t, Cynlluniwyd ef gan Mr. W. D. Wyles, ac ad- eiladwyd ef gan Mr. Hugh Hughes, Dolwar, Llanrwst. Deil 70 o blant, a gofelir am yr ysgol yn awr. gan Miss Davies hyd nes y penodir athraw sefydlog. Y mae 30 o enwau wedi ei dodi eisoes ar lyfr yr ysgol. Yn yr bwyr cynhaliwyd cyngherdd o dan lywyddineth Mr. W. Hughes, a Mr. W. E. Davies yn cyfeilio. Cymerwyd ihan gan Mr. Ll. Maddocks (Llew Madog) Mri. Hughes, London House John Hughes, Fedw Ifor P. Williams T. Roberts, George Street) E, Jones, Liverpool Hou'e; J. Jones, Benar Miss Thomas, Ysgol y Cyngor M-. Davies, Garth- ebog; Mrs. Jones, Aneddle; Miss Maggie Hughes, Fronbaul a Mr Maddocks. -"o..A.