Y Goleuad

J?FT er H ? Syfres o frwydrau gwaedlyd ymladdwyd echreu y rhyfel, enillodd y Japaniaid fudd- B8WyDR MUKDEN. ugoliaetn iawr yn y frvvydr ddiwed !;•• £ ymladdwyd o i. gylcn Mukden. Maerludd- • lae*|. yn awr, hefyd, yn llw\rach, a sefyllfa amh°^' 'n ^'n 'di°ba'th naS erioed. Eto, ^df e^lr, ayvv>hyd yn nod yr oruchafiaeth hon yn haiA0^ d'ynu Rwsia ar ei gliniau ac i sicr- W n *ad X rh7fel °fnadwy hwn. Mae'r cad- o dH' ^ws'aidd yn feistr dihafal ar y gelfyddyd yn 30 enc^'°» ac er y waith hon oedi Ujor a?1.1" c^n cychwyn, Jlwyddodd i wneyd hyny ?or. effeithiol • fel ag i osgoi dinystr llwyr ei j l/\>, ac ofnir fod balchder Rwsia yn rhy gryf ^or jf\1 ^.n-v ^eb wneyd ymdrech bellach, pa banrk a ^°baith bynag yr ymddengys hyny i bUr °"d uchelwyr gwallgof llys St. Peters- en gellir ffurfio unrhyw syniad am yr ftw rf 0fnadwy yn 1 frwydr fawr hon,—un o "Vr mwyaf-cylch hanes i gyd yn ddian. hai°,e<i\ •^■UroPatk'in wedi ymgadarnnau y tu de- annt-1 fel y gellid tybio fod ei safle yn thre<" £ wy'*cdd Oyama ei gyfle, a }a(j ^°dd ei ymosodiad gyda medr a rhagvveled- jaj ^uro. Dechreuodd trwy wneyd ymosod- VnH a P^ai"haol ar y tu dwyrei'niol, yr h\vn odd 1 Kuropatkin dybio mai o'r cyfeiriad SvriV J deua*'r ymosodiad mawr a therfynol, a CaforU r? yn rWdd i fagJ Oyama. Yn sydyn, **lia d Ul]0Patkin fod byddin aruthrol o'r Jap- dde W6(^^ gweithi° ei ffordd heibio i'w ystlys Mra a° W6(^- d>'fod gyferbyn a Mukden, a rhai he nfu wedi gwthio'n uwch i'r gogledd, ac yn yglu y rheilffordd. Trwy un o'r teithiau mil- ^dd cer*r eu hanes i Iawr yr oesau y lhvydd- tyn Japaniaid i enill v safle hon, a sicrhau enc-i- J frwydr. Nid oedd gan Kuropatkin ond dyj.110 n ddioedi, a thaflwyd ei rengoedd i'r ^nysvvph a'r anhrefn mwyaf. Amgauid am 0'-r ,°r naiH ochr a'r llall—deuai byddin Kuroki wyrain. i gyfarfod byddin Nogi, ac yr oedd 0 <S\i wed* Rwthio trwy'r safle ganolog. En- d^nWJd tua Tieling yn blith-draphlith, a than i'rn- rbed> a gada.wyd ysbail ac anrhaith lawer I r lirc fy yr. Bernir fod traian byddin Kur- &yrK wed' e* cholli, a diau fod y gweddill ebu aedd°dd Tieling yn ddiwerth hollol i wyn- I Hi Jmosodiad ar hyn o bryd. Yn ol pob golwg, d(jj y pya-ma, egwyl iddynt yn Tieling, ac unig dd. gelwch y Rwsiaid yw encilio i Harbin. pobTAlTH eto y mae un ° ddyffrynoedd glofaol °8" y Deheudir wedi ei droi yn ddyffryn Ta-NCTIWA Y 4. CAiIBRIAX. galar, ac wedi ei ordoi gan I gysgodau duon marvvolaeth, trwy danchwa drychinebus r gymerodd ymaith 31 0 fywyd- Us'l M Wenery cymerodd y ddamwain alaeth- yn^iofa y Cambrian, Clydach Vale. Yn ^chvHn°u y^PSfdd-der a'r galar, nis gellir lai na .°d amddiffyn tyner rhagluniaeth yn yr ^1111 ad* *-r dued yw y cwmwl, gallasai fod awer duach..fe digwyddasai yn gynarach .tfedd y,n hwyrach ar y dydd. arswydir ni wrth '^d Wr pa faint> gallasai'r difrod ar fywydau gymerodd y ffrwydriad le ar yr adeg ag yr yHifer lleiaf o ddynion yn y pwll,—yn y r^wng stem y dydd a stem y nos. Rhyw Wedi Jyn gynt yr oedd gweithwyr y dydd ^chw' ac yr oedd gweithwyr y nos ar ^ryn ^awii' 1)311 ? s^wyd y lie gan ddaear- Cerbvl wydriad odditanodd, ac y drylliwyd y Yd oedd yn ngenau y pwll yn barod i gario a braw" 1 Vr' ^arawyd Pob calon ac arswyd ystorm a r^ut^ra^ yr ardalwyr trwy ganol yr can0edH° ^nt a ffwlaw» 1 enau'r pwll wrth y ^hai 0> ^refnwyd i gwmniau fyned i lawr enbydrw^M ar warec%ol> ac er mewn fyny'n f mawr lhvyddwyd i gael amryw i ^wared;yW' L.^nd yr oedd ^^aws tuhwnt i bob chalo Sae* ddaearol, a'r olygfa'n brudd a Ymladd a'r tan, sy'n parhau i vanes y dyddiau diweddaf. Rhed :Renym v • y wlad a'r. dioddefwyr, a dilys vdefl;r y Swneir pob ymgais i gynorthwyo y rhai gen trwy'r ymweliad trist hwn. Cy^I? f wnaeth Mr. Balfour yn hysbys ei e 1 ddefnyd Jio'r Cloadur ar un waith SENEDD. 1 gano tnvodd yr Amcangyfrif- on. Cwyd hyn y gwrthwynebiad dylent (Y*\ i crytat ar ochr y Rhyddfrydwyr, S^ael cefnogaeth y Toriaid mwyaf cyd- "ybodol. Trwy y cwrs hwn, teifl y Prif-weinidog y sarhad mwyaf ar y Ty, a defnyddia ei fwyafrlf i dorfynyglu dadl ar gyllid y wladwriaeth, a hyny ar ddechreu'r tymor. Gofirlus yw gweled fod pob apel at y Rhyddfrydwyr esgeulus yn an- efteithiol. Disgynodd mwyafrif y Llywodraeth yr wrthnos hon i 21, a hawdd y gallesid bod wedi ei gorchfygu pe dangosasai yr Wrthblaid y ffyddlondeb dyledus mewn rhoi eu presenoldeb yn y Ty. Dylid rhoi pob egni ar waith yn awr i sicrhau dymchweliad y Llywodraeth ddieg- wyddor sydd yn mynu cadw mewn swydd tra yn gwybod ei bod wedi colli ymddiried yn y wlad. ,+- HAEDDA'R Weinyddiaeth bresenol. ei rhestru ymysg rhai hynotaf holl hanes Senedd Prydain, Y WEINYDDIAETH AMRYLIW. a diau y cerir hi i lawr i'r oesau a ddel dan ryw deitl dyncdiadol o'i chy- menad, neu yn hytrach ei diffyg cymeriad. Yr Hotel Cecil' yw'r enw mwyaf poblogaidd hyd yn hyn Dylid cael un i nodi ei hamrywiaeth diderfyn. Pwy sy'n cofio enwau ei haelodau, neu yn dilyn ei chyfnewid- iadau doniol ? Pa le mae'r cylch gwreiddiol, a phwy o bwys sy'n aros o hono ? Mae hon fel hosan yr hen wraig, wedi ei throedio deirgwaith, ac wedi cael coes newydd ddwywaith Ac am- rywia'r aelodau yn eu syniadau ar bron bob cwestiwn gwleidyddol pwysig. Rhaid i Mr. Balfour fod yn ofalus iawn yn ei benodiadau, a rhanu y swyddi rhwng pleidwyr Mr. Chamber- lain a phleidwyr Masnach Rydd er cadw y ddysgl yn wastad a gochel trychineb. Olynydd Mr. Wyndham yw Mr. Walter Long. Llenwir ei le yntau fel Llywydd Bwrdd Llywodraeth Leol gan Mr. Gerald Balfour. Rhoddir Arglwydd Salisbury yn ben ar Fwrdd Masnach yn lie Gerald, a dyrchefir Mr. Ailwyn Fellowes yn Llywydd Bwrdd Amaethyddiaeth yn lie larll Onslow, Cadeirydd Newydd Pwyllgorau'r Ar- glwyddi. Pendefig o Gymru, larll Cawdor, yw olynydd Arglwydd Selborne yn y Morlys. Gwelir cywreinrwydd mawr yn y penodiadau, gan yr osgoir unrhyw etholiad achlysurol. ——♦ — YMDDANGOSODD llythyr blynyddol Dr. Dawson Burns, yn rhoddi cyfrifon y Fasnach Feddwol DIL Y DDIOD. am y nwyddyn 1904, yn y umes' yr wythnos ddiweddaf. Mae'r ffigyrau ymhell uwchlaw ein gallu i'w sylweddoli yn iawn, a'r gwastraff ofnadwy a orwedd danynt yn annirnadwy. Gwneir un fiaith yn amlwg yn y ffigyrau am y cl blynyddoedd diweddaf, ffaith ddylai gadw gobaith yn. fyw yn mynwesau caredigion sob- rwydd. Dyna ydyw,-yr ydym yn awr mewn cyfnod yn yr hwn y mae y swm werir ar y diod- ydd meddwol yn Mhrydain yn Ileihau. Nid yw blwyddyn neu ddwy yn ddigon i brofi fod y lleihad yn syhveddol mewn mater fel hwn, ond pan geir cyfres o flynyddoedd olynol yn dangos lleihad, nis gall y mwyaf pryderus ac ofnus lai na gobeithio a hyderu fod y rhod wedi troi. Er holl rwysg y fasnach ofnadwy, sy'n ysu ac yn goresgyn y wlad, y mae'n ffaith fod lleihad blyn- yddol yn yr arian werir yn y deyriias ynddi er 1899. Yn 1900 nid oedd y lleihad lawer dros filiwn o bunau (1,04.6,031 p). Yn 1901 yr oedd lleihad peHach o 3,142,953.; yn 1902 eto dis- gynodd 2,238,426p. A deng-ys y ddwy flynedd ddiweddaf ddisgyniad mwy sylweddol fyth, sef 5,054,546p. yn 0 1903, a 5,458, r Obp. yn 1904. Ynghvd gwna y symiau hyn yn agos i iy o filiynau o bunau o leihad mewn pum' mlynedd o amser. Er hyn oil, mae'r swm wariwyd am 1904 yn aruthrol, sef 168,989,165p., yr hyn a wna 3p. 18s. i if-c. ar gyfer pob un o ddeiliaid y 4 deyrnas, neu igp. 14s. I I c. ar gyfer pob teulu o bump. lqa&T lleihad mwyaf yn ystod y flwydd- yn yn y swm wariwyd am gwrw, yr hyn a olyga fod y diwygiad mwyaf yn hyn i'w gael ymysg y werin gvffredin a'r tlodion. Diau fod i'r Di- wygiad crefyddol yn Nghymru ran yn y dyrchaf- iad hwn, a hyderwn y bydd ei ol yn fwy arnlwg eto ar gyfrifon y flwyddyn hon. Nid yw y ffigyrau hyn yn gallu gwneyd dim ond cynil godi cwr y lien ar banes y fasnach. Mae'r gwae a'r galar, y trueni a'r tlodi, y gwarth a'r gwarad- wydd, y dioddef a'r dinystr, colledigaeth corff, meddwl ac enaid, y fath nad oes unrhyw ffigyrau all eu gosod allan. Hyderwn fod cydwybod y wlad wedi deffro yn ngwyneb ymwerthi?d y Llywodraeth bwdr bresenol i'r duw creuloii hwn, ac yr etyb y nef waedd y wlad am i ohvj nion cerbyd y Juggernant gwaedlyd hwn gael eu harafu a'u hatal yn llwyr. CYNHALIWYD Cyngor Cenedlaethol Eglwysi Rhyddion Lloegra Chymru yn Manceinionj 0 1. CYNGOR YR EGLWYSI RHYDDION. Mawrtn 6ed rr §ted. Hwn oedd y degfed Cyngor blynyddol,ac yr oedd rhif y cynrychiol- wyr yn twy o 4°0 nag yn yr un o'r Cynghorau blaenorol. Cyfarfu y cyntaf yn Nottingham yn 1896, o dan lywyddiaeth y diweddar Barchi Hugh Price Hughes, pryd y perthynai i'r Cyngot 209 o Gynghorau Lleol, ac y cynrychiolid 16,dob o eglwysi, a thros 1,000,000 o gymunwyr. Dwy flynedd yn ddiweddarach trefnwyd arddangosiad arbenig gan y Cyngor Cenedlaethol, a chynhelid ef yn y City Temple, Llundain. Dywedodd Mr. Hugh Price Hughes mai hwnw ydoedd y eyfar- fod mwyaf arwyddocaol a gynhaliwyd yn Ewrop o fewn y tair canrif diweddaf. Ar y llwyfan yr oedd i'w canfcd dirprwywyr swyddogol holl EglwysiRhyddion Lloegr a Chymru, yn cyn- rychioli 1,841,767 o gymunwyr, 7,000,000 o wrandawyr, 3,070,193 odcleiliaid yr Ysgol Sab- bothol, a 5o,ooo,ooop. o eiddo eglwysig. Ymae cyfarfodydd blynyddol y Cyngor yn parhau o'r dechreu i gynyddu yn gyson mewn nerth a dylanwad, ac hefyd yn helaethiad cylch ei weith- rediadau. Y mae nifer ei aelodau yn myned yn fwy lliosog bob blwyddyn, nes erbyn hyn y mae oddeutu 800 o-Gynghorau LJèolwedi eu dwyn i gysylltiad ag ef-y derbyniadau arianol blynydd- ol yn 8,ooop.—ac y mae cronfa sylweddol mewn llaw tuag at ymladd y bnvydrau etholiadol ydynt yn prysur agoshau, gyda'r amcan o sicrhau dewis- iad mwyafiif mawr o gynrychiolwyr i ddileu dar- pariadau atgas ac anghyfiawn Deddf Addysg 1902 *——. DVDDOROL i ni y Cymry ydoedd canfod y cyd- ymdeimlad dwfn a deimlid gan y gynrychiolaeth CYMRU A'R CYNGOR. "T" iawr a dyianwadol, o bob parth o'r deyrnas, a ni fel cenedl yn ein hymdrech yn erbyn y Bwrdd Addysg yn Uundam yn ei ymgais in gorfodi ni i gynal o'r trethi ysgolion nad oes gan ein Cynghorau Sirol ddim llais yn newisiad eu hathrawon, na dim rheolaeth ar yr addysg gre- fyddol a gyfrenir ynddynt; ac yn arbenig yr oedd yn llawen genym weled y brwdfrydedd mawr a ddangoswyd gan y gynulleidfa. lupsog wrth basio penderfyniad unfrydol yn rhwymo y Cyngor i roddi cynorthwy ymarferol, hyny yw, cynorthwy arianol a sylweddol i gario ymlaen y frwydr yn Nghymru os cymerir mesurau gan y Llywodraeth a fyddant yn galw am hyny. Wrth gwrs, fe wyddant hwy o'r goreu, a chydnabydd- ant hyny yn rhwydd, ein bad ni yr Eglwysi Rhyddyn Nghymru yn ymladd eu brwydr hwy yn Lloegr yn well o lawer nag y gallant hwy eu hunain ar gyfrif mwyafrif ein cynrychiohvyr yn yr oil o'r Cynghorau Sirol. Ond nid yw hyny yn lleihau dim ar nerth eu cydymdeimlad, a'u cynorthwy wrth raid yn hytrach, y maeyn beth i lawenhau am dano fel achlysur i ddwyn Eglwysi Rhyddion y ddwy genedl i adnabod eu gilydd yn well, ac i gymundeb nes a'u gilydd. Ond gresyn na buasai ychwaneg o Gymru yno. Chwareu teg i Henaduriaeth Lancashirè-eyn- rychiolid hi yn lied dda. Siriolid ni hefyd wrth weled y Parch. T. J. Wheldon ar y llwyfan, ond beth am gynrychiolwyr y Cynghorau Llool yn Nghymru,—nis gwyddom pa nifer oedd yn bres- enol, ond edrychasom yn fanwl dros restf argraff- edig y rhai oeddynt wedi eu dewis i fyned yno, ac allan o nifer o dros 1300, nid oedd ond 42 i ddyfod o Gymru, ac o'r rhai hyny, yr oedd 25 i ddyfod o'r Deheudir. Hwyrach fod hyn yn awgrymu nad yw Cymru yn ol rhif ei Heghvysi Rhyddion, a nifer eu cymunwyr, eto wedi cym- eryd y safle a berthyn yn briodol iddi ymhlith Eglwysi Rhyddion y deyrnas. Os yw hyn yn bod, y mae yn debyg mai yr achos am dano, ydyw fod rhai, os nad llawer, o'n trefi a'n har- daloedd eto heb sefydlu Cynghorau Lleol mewn undeb a'r Cyngor Cenedlaethol, ac hwyrach mai yr un peth sydd yn rhoddi cyfrif am y ffaith nad oes ond dau o Gymru allan o 4-4- o'r aelodau sydd ar y pwyilgor. Da a fyddai i ni yn Nghymru ystyried ai nid yw yn liawn bryd i ni ymddeffro yn hyn o beth, a gwasgu yn agosach eto at ein brodyryn Lloegr. Byr, mewn cymhariaeth, a fydd brwydr Addysg Rydd, er hwyrach y bydd yn un boeth, tra y deil. Ond gwyddom oil fod brwydr fwy na hono o'n blaen, a Chymru yn ddiau a fydd y maes ar ba un yr ymleddir brwydr fawr Dadgysylltiad. Unwaith eto, nyni y Cymry a raid sefyll yn rhes flaenaf yr ymosodwyr, a da fydd i ni y pryd hyny, fel yn awr, wrth bob cyd- ymdeimlad a chynorthwy oddiwrth Eglwysi Rhyddion lliosocach a chryfach Lloegr,