Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
6 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
6 erthygl ar y dudalen hon
LLANIDLOES.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
LLANIDLOES. Yng nghapel M.C. Heol China, cynhaliwyd nos Iau yr 16eg cyfisol, am 7.30 o-r gloch, gyfarfod coffa- dwriaethol am y milwyr ag sydd o'r dref a'r gymyd- ogaeth wedi syrthio dros eu gwlad yn ystod y Rhyfel hon. Gwasanaethwyd gan y Parch. J. T. Davies, gweinidog yr eglwys. a'r Parchn. William Evans (A.), a J. J. Young (B.). IRoedd trefn y gwasan- aeth fel a ganlyn :—Canwyd i ddechreu'r emyn, Our God, our help in ages past," yna offrymwyd Gweddi'r Arglwydd gan y gynulleidfa. Wed'yn, cafwyd anerchiad (yn Saesneg) pwrpasol i'r amgylch- iad gan y Parch. J. T. Davies. Ac wedi'r anerch- iad gofynodd i'r gynulleidfa godi ar ei thraed, a galwodd enwau'r dewrion oeddynt o'r ardal, wedi rhoi eu heinioes dros eu gwlad :— Capten Edward W. ILloyd Jones, 1/7 Batt., R.W.F., syrthiodd ym mrwydr Suvla Bay, Awst 10; Lieut. E. A. P. Grant, 1/7 Batt., R.W.F., syrthiodd ym mrwydr Suvla Bay, Awst io; Private J. B. Mills 1/7 Batt., R.W.F., syrthiodd ym mrwydr Sulva Bay, Awst 10; Sergeant A. Albert Rowley, 1St Batt., R.W.F., bu farw o'i glwyfau Awst 8; Private Thos. Dykes, South Wales Borderers, syrthiodd ym mrwydr Marne Private Thomas Hatherjy, syrthiodd yn Ffrainc. "Cariad mwy na hwn nid oes gan neb, sef bod i un roi ei einioes drosi ei gyfeillion." Yn neisaf canwyd "Bydd myrdd o ryfeddodau," ac wedyn darllenwyd gan y Parch. W. Evans, Salm 103, a chanwyd, "Jesus, Lover of my soul, a gweddiwyd yn Gymraeg gan y Parch. W. T. Ellis, a darllenodd 1 Cor. xv. 20. Yna canwyd, "I need Thee Oh, I need Thee," a gweddiwyd yn Saesneg gan y Parch. J. J. Young. A'r gynulleidfa yn sefyll .;ar ei thraed chwareuwyd y Dead March ar yr organ. Diweddwyd' irwygyhoeddi y fendith apostolaidd. Yr oedd cynulleidfa fawr yn v capel, ac ymh:ith y dyrfa, gwelsom y Cyrnol David Davies, A.S., Llan- dinam, Mrs. Edward Davies, a'r Misses Davies, Plas Dinam, Mr. a Mrs. J. Lloyd Jones, a Lieut. Ieuan Lloyd Jones a 'Mrs. John Owen Caer. Yr oedd yn gyfarfod neilltuol ei urddas a'i naws ddefosiynol. O leiaf dyna'r dystiolaeth ddygir iddo gan bawb oedd yn bresennol.
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
t 1 0 r"e O&ST .4 coe.i .I Hi-WLEv C8 LT?» FVT<6.
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
Dr. Williams' School, DOLGELLEY. Preparations for the Central Welsh Board and Ox- ford Local Examinations, London and Welsh Matri. culation, and University Scholarships. There are three leaving Exhibitions, tenable «. Colleges, which are awarded annually upon the re- sults o fthe year's work. The Building and Grounds are excellently adapter to secure the comfort and health of the Pupils A NEW WING was built in igio to meet the demand for increased accommodation A Domestic Science Department has recently been added TENNIS, CYCLING, AND HOCKEY. Inclusive Fees BOARDING 1.:26 per annum; TUITION, £ 5. For prospectus, apply to the Headmistress or to tbe Clerk to the Governors The County School, DOLGELLEY. (The Dolgelley Grammar School). Dr. Ellis Endowment, A.D. 1665. BOARDING & DAY SCHOOL FOR BOYS. EXCELLENT genenal education and training pro. vided, with special preparations for the Universities, the Civil Service and Commerce. BOARDERS received at the HEADMASTER'S HOUSE. For Prospectus, Fees, &c., apply to the Headmaster. Athrofa Aberystwyth Un o'r Colegau ym Mhrifysgol Cymru). Prifathraw-T. F. ROBERTS, M.A., LL.D. Dechreua'r Tymhor nesaf ar Ddydd Mawrth, Hyd- ref 5ed, 1915. Parotoir yr efrydwyr ar gyfer Ar- holiadau Prifysgol Cymru. Cynygir amryw o ysgoloriaethau (rhai o honynt yn gyfyngedig i Gymry) y flwyddyn hon. Cymer yr arholiad le yn Aberystwyth ar y 2iain o Fis Medi, 1915. Am fanylion pellach, ymofyner a— J. H. DAVIES, M.A., Cofrestrydd. Old College School, CARMARTHEN. Principals REV. J. B. THOMAS, Late Headmaster of Park-y-Velvet Academy, under graduate of London University Open Exhibition- er of Cardiff University; First in English and Distinction in Chemistry; 1st Prizeman in Classics and Mathematics at Trevecca College. Rev D. GLYNDR RICHARDS, B.A. (Hons.), B.D. (Wales). Science and Mathematical Master: MR. M. M. DEIS, B.Sc. Courses prepare for the following Examinations: University Matrics; Entrance to Theological Col- leges; to Banks; Post Office, County and other Offices. College of Preceptors Examination (Senior, Junior, Preliminary, Medical and Pharmaceutical). Brilliant Successes, 1913 64 1914 97 Free illustrated prospectus on application. Boarders kept at the Master Houses on Parade. Mr 0.0 Parry, A.R.C.M A d C.W. Boifnlad, ifrweindd, BC Organ Reoitalist, &e. Parotoir disgyblion gogyfer a'r arholiadau ynglyn a phrif golegau yn unig mewn chwareu y berdoneg, yr organ, a diwyllsant lleisiol. Hefyd, dymunir tynn sylw y Pwyllgorau Eisteddfodol, a Chymanfaol at dri o ddarnau newydd allan o'r wasg. Rhangan, "Byd-d yn ffyddlawn" i leisiau T.T.B.B.. Canig, Brenin y Bore,' i leisiau S.S.A. Anthem Gyman- faol, Dy holl weithredoedd," S.A.T.B. Cyfeiriad: SCHOOL OF MUSIC, DLANRWST, N.W. O.Y.-Hefyd argraffiad newydd Perlau Seion."
MANCOTT.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
MANCOTT. Medi y 6ed, sefydlwyd y Parch. Watcyn M. Price yn weinidog ar eglwysi Mancott a Sandycroft. Cymerwyd y gadair gan Mr. Penney, Connah's Quay. Agorwyd y cyfarfod trwy weddi gan y Parch. D. Jones, B.A., Fflint. Torwyd blwch en- aint croesaw y frawdoliaeth gan y Parch. R. Jones mewn geiriau pwrpasol iawn. Yna dilynwyd gan y Parch. John Daves, F.S.A., Pandy. Cawsom gan Mr. Davies "bethau newydd a hen." Olrheiniodd achau Mr. Price trwy waed John Penry y merthyr, yn ol hyd at dywysogion Cymru. Heb betruso dim beiddiwn ddweyd mai Mr. Davies, Pandy, yw Arch- achyddwr Prydain Fawr. Cynrychiolai Mr. D. J. Owen, B.A., eglwys Bed- :inog, lie magwyd IMLPrice. Mewn geiriau cynnes rhoddodd fynegiad cywir o ddymuniadau da yr eg- lwys honno ii un o'i phlant ffyddlon a daflwyd i for bywyd ymarferol. Canodd Mr. Owen hefyd yr Alaw —"Pass It On." Croesawyd Mr. Price i'r Henaduriaeth gan y Parch. 'E. M. Griffiths, Saugball, yr hwn a ddygai dystiolaeth uchel i Mr. Price fel cyfaill gwir ac o dymer lawen a hoyw. Siaradwyd gan Mr. Wright, yr hwn sydd yn par- hau yn dirf ac yn iraidd. Mr. John Jones ar ran eglwys Sandycroft, Mr. Charles Williams ar ran eg- lwys Queen's Ferry, a'r Parch. Dennis Jones (A.) Yna galwodd y cadeirydd ar Mr. Price i ddweyd gair. Diolchodd am v teimladau cynnes, a gofynodd i'r eglwysi am eu gweddiau i'w gynorth- wyo i fyw i fyny a thraddodiadau y lie. Yr oedd amryw o gyfeillion Mr. Price yn bresennol, ac yn eu plith Mr. Tom Beynon. Methodd Proff. Morris Bala, fod 'vno fel yr oedd wedi bwriadu. Dymunwn i Mr. Price iechyd ac hapusrwydd yn ei le newydd, gan hyderu y. cynorthwyir ef i sylweddoli ei awch anorfod am lwyddiant y Genhadaeth Dramor, er ar lann.au y Ddyfrdwy lan, oblegid buasai wedi mynd i Khasia pe ei iechyd wedi caniatau.
..0..-...,-"-'---.-Y GOLOFN…
Rhestrau Manwl, Canlyniadau a Chanllawiau
Dyfynnu
Rhannu
..0. Y GOLOFN GYMRAEG. GAN Y PARCH. D. TECWYN EVANS, B.A. IBERIAD.—(1) Yn ol Bodfan, y mae fory ac yfory' yn gywir. Rhydd y flaenoriaeth i yfory paham? 'Y fory" yn un gair, ynteu beth yw yfory Enghraifft yw "yfory" o ragferf (adverb) wedi ei ffurfio o enw mewn achos traws a rhagddoddiad,— a noun in the oblique case and a prepositon. Yn y Canol Oesoedd "a-vory'" oedd y ffurf. Ffurf yr ig a-vory, hwnnw yw "yfory" Cymraeg heddyw. Y mae "y" gan hynny yn rhan o'r gair fel y mae ech-" (Lladin ex-out of) yn rhan o echnos (the night before last), ac echdoe (the day before yesterday). Cymharer trannoeth "—tran-noeth, the following day; "trennydd "—-tren-nydd, the day after to-morrow; tradwy 'tra-dwy yn llyth'ren- nol, beyond two (days), sef,-the third day from to- day. Oddiwrth hyn gwelir bod Bodfan (os felly y gwna P) yn gywir wrth roddii "yfory" yn gyntaf,— ffurf a ganiateir yw fory, am fod yr "y" yn chwannag i syrthio allan o'r gair ar lafar y wlad. (2) "'Ychydig,' I ychwaneg.' Ysgrifenna rhai chydig/ '"chwaneg,'—a ydynt yn gywir P Ai 'y chydig,' 'y chwaneg,' yn un gair yw 'ychydig,' ychwaneg ? Nid yw'r ddeuair hyn, o ran yr "y" ddechreuolj yn yr un byd. "Chwaneg" yw ffurf iawn y gair hwnnw,—nid yw yr y dldlechreuol a roddir ynddo weithiau yn ddim ond yr hyn a elwir yn prosthetic set chwancgu llythyren: yn nechreu gair. Eithr am "ychydig" y maeV "y" ddechreuol yn rhan o'r g,air. Y ffurf wreiddiol yw "bychydic," a daeth "ychydig" o'r ffurf dreigliadol (mutated form) "fychydic." Y mae'r "f ddechreuol yn "fy" yn chwannog i syrthio i ffwrdd, megis '11 mam, "y nghefn, am "fy mam," fy nghefn." Cymharer "ab Owen" am "fab Owen." Ac felly y llithrodd yr "f" a;llan o'r ffurf dreigliadol "fychydig." Y mae'n werth sylwi bod "chtwaneg" ac "ychydig" yn enwau ac yn ansoddeiriau. yn eu tro. (3) Gwaun," gweun.' Rhydd Bodfan y flaen- oriaeth i 'gwaun,' ond a yw 'gweun' yn iawn o gwbl? Onid1 y rhan gyntaf o'r lluosog 'gweunydd yw 'gweun ? Ni rydd Bodfan, hyd y gwelais, y ffurf gweun o gwbl, ac yn hyn o beth ef sy'n gywir. 'Gwaun' yw'r ffurf iawn, fel paun (peacock) a gwaudd (merch-y'ng-nghyfraith). Pan chwanegir sillaf try'r au yn eu, megis yn gweundir, gweunydd, peunes, peunod. Gwele.r Yr Iaith Gyrnraeg, tud. 128, Ail Argraffiad. Yn Argraffiad cyntaf y llyfr hwnnw, drwg gennyf imi rodldi "Y Weun am Ohirk, yn lie "Y Waun." Credaf mai Mr. O. M. Edwards a'm cywirodd yn hyn o beth. Ond yn Sir Gaernarfon yr oeddwn yn digwydd byw ar y pryd, a llafar gwlad y Sir honno a'm camarweiniodd, oblegid Y Weun Fawr a ddywedai pawb. yn lie "Y Waun Fawr," a "Phenisarweun" yn lie "Penisarwaun." (4). Paham y mae cymryd yn gywir, ac nid cymeryd ? Y mae hyn yr un peth a gofyn paham y mae di- ffryd (to protect) yn gywir, ac nid 'differyd'; ac edfryd (to restore) y'n lie edferyd." (Sylwer bod edfryd' yn anghywir ym Math. xvii. i i, Elias yn wir a ddaw yn gyntaf, ac a edfryd bob peth, yn He a adfer" (adfera)). Y gwirionedd—nid mater o ymresymu yw hyn, ond mater o wirionedd- yw na bu, ac nad oes e rhwng m ac r yn 'cymryd.' Yr ateb goreu yw dyfynnu a ganlyn o Adolygiad cofiadwy Mr. Ifor Williams, M.A., yn y Beirniad diweddaf Nid oedd, ac ni fu, llafariad rhwng m ac r yn cymryd o ddechreu'r iaith igymraeg, mwy na rhwng f ac r yn dedfryd o dadferaf,' edf ryd o I adf eraf Yr un gwreiddyn yn union sydd i"r g,air bryd, a phwy feddyliai am alw hwnnw yn dalfy'riad' o beryd? Dylan-wad cyfatebiaeth a cymeraf a roes fod i cymeryd. Llygriad coeg-ddysgedig yw. Wrth, (ysgrifennu cymryd yr ydym yn ffyddlon i orffennol yr iaith, ac hefyd yn nes i sain yr iaith gyffredin, Ar ol hyn oil, naturiol fai disgwyl i cymryd gael pi le yn ein llenyddiaeth. Ondi y drwg yw bod yn ein plith rai pobl na chymerant mo'u dysgu ynglvn a'r Gymraeg, er eu bod yn bur barod i gymrydi eu- dysgu mewn pynciau eraill. Sylwer bod cymer- af," cymerodd (er mai < £ cymerth" yw'r goreu yn y trydydd person), cymerwn &c. yn gywir, ac ni ddylid arfer cymrwn &c. Eithr gellir arfer camgymryd (neu cam-gymryd ") fel y gwnai Morus Kvffin. (5) Do, clywais son am "IMoel Dugan." Cred!af mai "Dygan" yw'r agosaf i'w le, ac efallai mai Dygen" sy'n gywir hollol—tuedd pobl y rhan honno o Feirionydd yw troi "capel" yn capal," a "dynes," yn "dynasi" onite? Ac felly daeth "Dygen" yn "Dygan." Ystyr "dygen" yw llid, malais, cynddaredd. Defnyddia'r hen feirdd y gair i olygu enw lie,—soniant am "Dygen Freiddin," Dygen Dyfilant," a gelwir Owain Cyfeiliog yn "d6r Dygen" (gwarchodwr Dygen). Nod cwestiwn a rydd y Dr. J. Davies ar ei ol yn ei Eiriadur, a thueddaf i ddilyn ei esiampl. Rhydd Edward Llwyd y gair ag antger ar ei ol, a dyna a ddywed y Dr. W. O. Pughe. Os oes a wnelo "Dygan" a'r Dygen uchoa fel enw lie neu ddarn o wlad, yna "Moel JJdygen" sy'n gywir ac nid "Moel Dygen." Oblegidi enw yn y rhyw benywaidd yw Moel," a phan fo gair yn yr achos meddiannol (genitive case) yn dilyn yn union ar ol enw felly y m.ae yn cymryd y treigliad- meddal (soft mutation). Y mae hyn yn wir am enwau lleoedd. ac am dermau eglwysig,—Llanfair, Llanfor, Gwyl Ddewi, Ffordd Fangor, Ffordd Ddeiniol, &c. Ymestyn y rheol weithiau at dermau eglwysig hyd yn oed pan fo'r enw cyntaf yn y rhyw gwrywaidd,—er enghraifft, Ty Dduw, ty Ddafydd. Atebir y "Parch, T. Miles Jones ac Wrtyd y tro nesaf.
GOHEBIAETHAU.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
"i_, fawrogiad o yiriddygiad gweddus, y milwyr yn y gwahanol rannau o'r wlad. Derbynied v Caplan J. J. Evans: ein diolch goreu am ei gwmni diddan a'i gyfarwyddyd. ac hefyd -ei briod hawddgar am ei sirioldeb a'i charedigrwydd dihafal. Dychwelasom yn ol i Gymru wedi dysgu—yn fwy llwyr—tair o wersi i. Y pwiys o gael cenadwri i ddynion—Gwers ddysgwyd gennym yn y Pulpud. 2. Mai yn y Gair mae'r genadwri i'w chael.— Gwers ddysgwyd gennym yn yr Ysgol Sul. 3. Pwysigrwydd y Cwestiwn Personol ('The Personal Question'). Delio yn bersonol a dynion.— Gwers ddysgwyd gennym wrth droi ymhlith y mil- wyr. THEOPHILUS. ILEWIS.