Yr Herald Cymraeg

MANION O'R MYNYDD GAN CAKNi-OOOG ULOLNGYF,A;RK:IH OWEN, LLAIN- FIRC/PHE'N. Dymuna holl gydnabod lluosog y cyfaill ieuanc galluog, Mr. Robert Owen (neu Bob Owen or lafar pawb), iMorfa 'Glas, Llanfro- then, ei longyfarch yn y modd cywiraf a chynhesaf ar bwys ei lwyddiant llenyddol yn y iBrif Wyl Genedlaethol yng Nghorwen.. Ennillodd ar y traethawd ar "'Edward Sam- uel .(o Langar) Ei fywyd a'i waith." Yr oedd wyth yn ymgeisio ar y testyn, a dywed- ir fod yn eu mysg rai hen lenorion medrus iawn. Yr oedd ymchwilio i hanes bywyd a 'gwaith Edward Samuel yn faes newydd holl- ol o chwilotaeth, a golygai lawer o lafur. Gweithiodd Boib Owen yn ddiflin iawn 04- y gwaith am dros flwyddyn. Ohwiliodd bdh cuddfa, a throdd bob carreg" (fel y dywed- ir) er oael manylion hanes bywyd Edward Samuel a'i holl waith cyhoeddedig ao anghy- hoeddedig, ynghyda'i lythyrau, etc., a llwyddodd yn rhagorol, ) wir, yn destyn syndod. Treuliodd wythnos yn y LlyfrgeLl Genedlaethol yn Aberystwyth, gan chwilio yn fanwl yr hen lawysgrifau am bopeth o waith Edward Samuel. Bu hefyd i lawr yn Llundain, yn yr Amgueddfa Genedlaethol, a chafodd bethau at ei bwrpas yno. Cafodd lawer o drysorau yr hen berson llengarol o'r y I., Bodleian, Rhydychain, trwy gymwynasgar, well cyfeillion caredig ao awyddus i helpu cymrawd ieuanc llenyddol ei fryd. He-fyd, cafodd lawer o'i waith o ysgrifau Owrt Mawr a ffynhonellau era-ill. Bu ym Mangor yn "iSwyddfa'r Plwyllysiau," yn copio hen ewyll- ysiau, etc., perthynol i Edward Samuel ac eraill. Cafodd waith enfawr i grynhoi y def- nyddiau ac i'w trefnu yn ofalus. Dosbarth- odd ei draethawd yn drefnus iawn, ac wedi gorffen ei ysgrifennu a'i dypio yr oedd yn ys,- llafurwaith manwl a gorchestol ar ei destyn. Yr oedd yn gytlawn lawn, ac yr oedd bron yn amhosibl i neib ragori arno. Cafodd gan- moliaeth mawr am ei waith gan y beirniaid medrus, rhai oedd yn wybod eu gwaith. Da gan bawb ddeall fod Bob fywiog a chwilotgar ei aiii-in wadi gwneytl marc mor dda. Hyd- erwn yr aiff ymlaen yn y maes llenyddol, ac oes faith fo iddo. [Euyn ail ax draethawd ar "IEn wOgiOR Sir Aberteifi," yn un o'u prif Eisteddfodau Cenedlaethol yn ddiweddar, a thystiodd y Porch. Thomas Shamkland, Ban- gor, y beirniad yr adeg honno, "ei fod yn hen bry' a daeth hynny yn eglur yn awr. Mae 'gan BOb un o'r llyfxgelloedd llawnaf yng IXgwynedd gan fachgen cyffredin o weith- iwr. IMae holl lyfnau prinion ei wlad gan- ddo, wedi eu prynu o bob man. Mae ganddc werth rhai cannoedd o bunnau o lyfrau, hen a divveddar.—Carneddog. GWAITH GLASLY7N". Oefais y ddwy ganig ganlynol ymysg ei ihtapurau:— Mor ddistaw a thawel i'r gorwel pell draw, Mae'r huan mawreddus yn araf vmsuddo, Gan wasgar tapgnefedd yn hael ar bob Haw, T A hedd ar ei wynoo yn tiawel ddisgleirio; Y ddaear o'i cl sydd yn gwenu mewn bedd, Tra'r wybren yn plygu 1 lawr i'w gotleidio, A didrain 'gymylau disglaerwych eu gwedd, Ily I 1 11 Sydd megis angylion o'i amgylch yn gwylio, iBoed i mi pan byddwyf yn gadael y byd Gael mvned yn araf i fro anfarwoldeb, A phei-ffaith daxignefedfj yn llanw fy mryd, A'm gwedd yn disgleirio gan nefol siriol- (deb; Y ddaear o'm hot fvddo'n gwenu yn fwyn, Tra'r nefoedd o'm blaen yn ymledu'n hvf- (rydol, Ac en'gy! glan Owynfa o'm hamgylch i'm (dwyn I r 4>yd na fachluda gi haul yn dragwyddol. CLASLYN. iBODDIJON-RIN-MD. Boddlonrwydd Ha, iftae'th enw'n llawn o (swyn, Sirioldob o dy lygaid tawel -dardd Peruriaeth nefol yw dy lafar mwyn, A phur dangnefedd ar dy wedd a chwardJ. Nid hoff ywennyt gwmni'r balch ei fn' Ond plentyn adfya dy hoff gvfaill yw ■ 11i cheri fod ychwaith mewn palas clyd, Ym mwth y tlawd mil hoffach gennyt fyw. a, "I w CaifF aur y cybydd ddwyn ei nos-awl hun, Caiff pryder welwi gruddiau plentyn ffawd Ond t-i_e-y'n cau amrantau gweithiwr cun, A thi sy'n teenu gwrid ar ruddiau'r tlawd. Boddlonrwydd hawddgar! boed i'th wenau (hael Orloni'r fyn weshon sy'n gartref mvynl Dilea'r pryder sy'n trymhau fy ael, A llanw'm kathri.st oriau a dy swyn. GLASLYN. Y RHOSYN GWY.N. Ar nawn poriforaidd yng iXgorffenaf teg, Y-nrodio'r oeddwn hyd feillion ddol chweg; Tra'n astud wra.ndo y soniarus gerdd A gludai'r awel draw o'r goedwil., werdd, C. i welwn draw ar donnen las y bryn, n gwenu'n siriol arnaf, rosyn gwyn, Meddyliais mai rhyw angel bychan, llon, 'Mewn nefol wisg a safai -ger fy mron. Ac ato'n chwim y cerddeis yn y blaen, jDrwy dewtrith lwyn o dyner flodau man, Yn esmwyth iawn cyffyrddais yn ei ddail, Ac och roedd ueidr yn dorch o gylch ei (sail I 'Cyrrroi a wnaet-h y fulain ffyrnig, oer, Ac atef ch wyth odd ei gwenwynig boer! DiengaLs innau heb y rhosyn gwyn, Gan sibrwd yn fy siom y geiriau hyn "Och fi mor ami y mae cenfigen erch Yn llechu duii ddeaiadol wenau ixierch 'CTDASEYLX. Poor Gla.slvn. Mae tine pruddaidd pryder a siom yn ei ganigau tyner tlysion. YMWELWYR YX YR ERYRI. Da iawn yw deall fod holl letydai brodir Beddgelert yn llawn o ymwelwyr. Gant cant rywbeth o wertili oddiwrt'hynt. ,Mae y "gy-nhataf" da. Mae ilawer yn aros yn y lie, ac nid -gwibio drwo-dd yn ol a. blaen, ielly ffyrdd yn llawn o foduron, etc. Y CYNHAEAF GWAIR. Manteifiiodd y Ifermwyr mynyddig yn dda ar y tywydd heulog a dymunol diweddaf, fel yr aethant ymlaen yn rhagorol gyda chael y gwair i ddiddosrwydd. Gweithiwivd o foreu hyd hwyr gyda'r egni mwyaf. Dywenydd yw deall fod y rhan fwyaf o ffermy-dd lleiaf yr F.ryri wedi cael y gwair i mewn i .,myd, a'r ffiermvdd mwyaf wedi cael y cwbl ond y conglau a'r bryniau i'w torri gyda phladur- iau. Gafwyd cyn'haeaf da eleni, a tihestyn llawenydd a diolch i bawb yw hynny. Hefyd, cafwyd y gw-air i mewn yn gynnar, ac mewn cyllwr campus. I DWY GAN 0 WAITH LLYFNWY. Wele ddwy ganig darnwiadol o wa;ith y cymrawd, Mr. E. L. Williams (Llyfnwyf, Granville, X. Y. Yr oedd tad Llyfnwy yn un o feibion y Gefnan, gerllaw Rhyd-ddu. Myg- odd nwy gwenwynllyd ddau o'i ewyrthod mewn siafSfc yn,g ngwaith copr y Grib Ddu. Yr oedd y ddiweddar Mrs 'Margred' William. Nantydwroer, Nantmor, yn fodivyb (chwaer ei dad) iddo. Bu Llyfnwy ar ymweliad a Chym- T,. yn haf 1903, a dyma damaid o'i ysgrif ar v pryd :— 'Bu'm yn y Bedd, a chefais fod creigiau certh Eryri Wen. wedi eu gwarchod yn dda, ac yn sicr nid yw yn rhyfedd fod ein eerch yn ymglymu mor dyn am y llanerch fendi- gedig hon. Ni ohredaf fod ar y belen hon laneroh mor ramantus a lie bedd ci Llewelyn. O yr oedd yn ardderchog! Blodeu'r grug a gwyrddlesni 'r dail yn ddigon i wneyd bardd o ddyn pren. Haws i chwi ddychmygu nag i mi ddarlunio 'fy riheimladau wrtlh fjTied i lawr allt y Wernlas, cyn cyrrraedd y tro ar y ffordd, lie v mae yr olygfa yn agor ar y Bedd. Yr oedd Pitt's Head a Llam Trwsgwl a'r olygfa ar Moel Hebog wedi dechreu cynyrfu fy enaid, ond pan daeuais at y Persondy yr oeddwn yn barod i waeddi, "Gogoniant." Brcm cfyn oael fy ngwynt cerddais ar hyd y pen- tref. Yr oeddwn yn teimlo fel hogyn—hen adgofion yn llenwi fy mron, ond gwelais nad oedd wiw disgwyl cyfaTfod ag ond ychydig o'r hen gymeriadau, gan eu bod hwy oil yn gorwedd yn dawel ym meddrod y Llan wrth lan y LaAyn. Nid aethum i lawr at Bont "Aberglaslyn v tro hwin, gan fod diau frawd i mi "wedi rfhoddi her i mi i fyned am daith yr wythnos ddilynol. sef oerdded o Dalysarn trwy y Bedd i DdolgetLau, ao icily y bu. I AeLhom trwy Llanfrothen i Maentwrog, ac i yna, i Drawsfynydd ac wedyn i l,awr i'r Gan- llwyd., Aethom i Waith Aur Gwynfynydd, y er mwyn gweled eiii hen gartref, pam y dar- ganfyddodd fy nhad a'i frawd Gruffydd, yr aur yno gyzitaf; a chefais dal ardderchog am fy llafu.r. Yr oedd yr olygfa ar Ddyffryn 'Maentwrog a Drws Ardudwy yn ardderchog a'r Ganllwyd yn m'hell uwchlaw i'r adgofion a'r Ganllwyd yn m'hell uwchlaw i'r adgofion oedd yn fy medd-wl." I Bu-mam Llyfnwy yn byw yn ,NhaJysarin, ac ffelly yntau, cy-n ei symudiad i'r Amerig. Mae'n fasnacihwr mawr yn Granville, ac yn lienor a bardd medras a naturiol. Credaf mai ym mynwent Beddgelert yr huna pi dad, yn yr un er.v a'i henafiaid. BEDD FY NHAD. Ar lethrau Eryri mae -mynwent ddiaddurn, I Lie hoffa fy enaid yn ami roi tro, Mew: l ad'gof i gofio am fynwes sydd yno I I Yn gorwedd yn ddistaw mewn bedd yn ei gro; # Mae awel y mynydd yn sisial gwynfanu V\ rth gn>tvsi y £ ynwent ar lethr y bryn, A d'wed -wrth fyn'd heibio mai ma, yn huno Hyd wawr y dydd ol mae y rhai hyn. ¡Mae tonnau yr eigioji yi. anion eu hanth-em Yng nghol yr awelon, yn don ar ol ton, Ac adar y. coedydd yn Heddf gynganeddu, Ala-won pruddglwyfus i'w icanu fan hon J 'Rwy'n cofio pan saiwn o'i mewn yn OTvn- edig, A chwmwl du galar yn drwm ar fy ngrudd, A'm calon yn t-oddi mewn darrrau lIeB gwlychu -& I A byt'hol gysegru i'm mwyadh ei phridd, Y diwrnod y rhoddwyd fy nlhad yn y gweryd I dawel orphwyso fan honno mewn hedd, Fe deimlwn gysgodau o-ar angau oddeutu Fy enaid, pan safwn ar ymyl ei fedJd; Ond heddyw mae moroedd' yn estyn ei dyf- roedd, Cydrhyingwyf a'r fynwent yng ghymru Y, I 1 11 7 fy ngwlad, i Ond heda iy ineddwl fel mellttn o'r cw-nnvl, I A gvvelaf yn eglur le beddrod fy nlhad. f Ond heddyw, oes lythyr gan mam i'm hysbysu Fod ca.rreg yn nodi "man fechan ei fedd," A ddistaw bregetha i bawb a'i darllena, "Fan vna. gorwedda hen Gristion mewn hedd." 0 na chawn am unwafth roi 'mhen i orphwyso Ar ga-rreg y beddrod lie gorwedd fy nhad-, Fe wylwn "tiiraethga,n dyneraf fy nghalon Ond im' grael myn'-d a-tojam unwaith i'm gwlad. Fy nhad, O fy nhad, y mae hiraeth fy nghalon Yn ymcihwyddo dros f'enaTd fel tonnau y mor, O! bydde-d i minnau fel titihau gael gor- phwys Fy mhen yn y diwedd ar fynwes fy lor, Gael teimlo £ el titihau fy breiohiau ftra- gwyddol Pan byddwyf yn sudd-o i ddyfndep y gFym., Fe dy bennill, ond imi gael hynny— Fod Iftsu trugarog yn wridog a gwyn E. L. WILLIAMS (Llyfnwy), Granville, N.Y. DYMUNIAD Y BARDD. 0 claddwcii fi'n unig yng nghanol y goed- wig, Lie dhwery yr awel ar delyn o ddail, Dan ga-n £ ra.u cauadfrig rhyw dderwen uC-hei- frig, il A nod da fy meddrod a'i chysgod diiii]. Yng ngha,nol dista.wrwydd y goed-wig caf orphwys, Yn dawel i 'huno, heb ludded na chroes, Heb ddim ond1 m<urmuron y tyner awelon I ganu galarga.n ar derfyn fy oes. Na ddeued celfvddyd t'i bysedd oer celyd, Mewn marmor i nodi mam fechan fy medd, Nidi yw ond igwatwaredd rhoi marmor uwch llygredd, Yr oil wTvf yn geisio yw Ihu-no anewn hedd Dyw'r gorwych fynwentySd sy'n britho ein ,I)roy,dd A'u huchel binaclau mor ddisglaeaT eu Tliw, A'r blod-au a blenir. aTr molawd a gerfir, Ond gwatwary marw gain faldhder y byw. Daw f'enaid i rodio dan frigau y goedwig, Ar edsn nor-awel hyd llwybrau di-earw, I wylio y briddell He dodwi\'d ei babell, Yn dawel i 'h;no hyd foreu y Farn, Ac vno cant gwrddydd pan ddiffydd yr heulwen, Ar ludw'r hen dderwen gysiorodiai y bedd, 0 bydded eu hundeb pan dderfydd mar- wold eb, Yr undeh d" derfyn o fywyd a (hedd E. L. WILLIAMS (Llyfnwy). Granville, N.Y. Tlws a thyner iawn.—C.

AT A i.FA BYWYD Rhaid Cael Nerfau Da i Eaill y Rhedefa iRhedegfa yw bywyd. Y mae y dyn ax ddynes llawn gwaed a'r 1 lygaid disglaer bob amser yn euro. Y mae y gwr sydd yn nerfus ac yn gamdreuliol a'r ferch ddiwaed yn caei au gadael ar ol. Y mae llwyddiant mewn bywyd i raddau mawr yn gwestiwn o iechyd a nerfau cryf. Nid y dynion nerfus amhen- derfvnol sydd yn cael dvrchafiad. Nid oes neb yn chwenvch y ddynes deneu a diwaed. .ol la4L Rhoir y flaenoriaeth i'w ohvriorydd sydd gan- ddynt ruddiau cochion. Yr hyn a wna y gwahanuveth ydyw cyflwr y gwaed. Os yw eioh gwaed yn deneu a tiilawd y mae eich nerfau yn rhwym o ddi- oddef, canys y miaent yn dibynu am eu maeth ar waed coch a da. (Pan y mae y gwa-ed yn deneu ceir cur yn y pen, diffyg archwaeth, a gwyneb di-sylw. Y mae llawer o ddynion a merched wedi cael gwaredi'gaeth oddiwrth eu coll yn rhed- egfa bywyd, adiosir gan waed teneu, oddi- wrth Dr. NVillitims, pink pills for pale people. Y maent yn feddyginiaeth deuluaidd er's cen- hedlaeth. iRhoddant egni yn yr holl gorff, gwnant y gwaed yn goch a chyfoetnog a cihryfhant y nerfau. PVofir gwerth mawr y moddion hyn yn amlwg yn achos Mrs. A. Kirby, a driga. yn 27. Binstead-road, iBuckland, Portsmouth. iFibai: "lilinid fi 'gan ball gwaed a gwendid nerfol er pan y priodais, yn arbenmg ar ol genedigaeth fy malban cynta-f. Ar ol hynny ffaelwn a chryfhau. iNi vrnaeth meddygon unrliyw les i mi, 4 "Yn yr Hydref diweddaf bu bron i gym- ydOges i mi gael ei thaxo i lawr yn yr heol a fv maban yn ei breicbiau. Darfu i nyn ddweyd yn fawr arnaf, ac. un diwrnod llew. ygais pan allan yn masnachu. Bu raid fy nghario i'r ty. Am dri mis bu'm yn yr ys- byty. Gwrthodasanfc i mi yno gymeryd maeth na diodydd adgyfnerthol. Nis gallwn Ily fvvynhou fy mhrydau, ac yn fuan aethum yn deneu iawn. "Oawn gur yn y pen yn ami, ac achosai hyn ball cwsg a digalondid. Effeithi-ai y poenau ar asgwrn fy nghefn hefyd.. Gawn yr ymos- odiadau hyn ddwywaith neu dair yn yr wyth- nos. Ymddan'gosai pob nertih fel pe yn gad- ael fy aelodau. Prin y gallwn sefyll yn gad. am. '"Dywedodd cymydoges •wrthyf gyntaf am iDr. Williams' pink pills. Oawsai hi les mawr trwyddynt. Cymerais dri blychaid cyn syhvi eu bod yn gwneuthur lies i mi. Ovsgwn yjt yvell o lawer. "IDiflanodd y penysga'fnder fel y deliwn i gymeryd y pelenau, ac ennillais fwy o ym- ddiriedaewi ynof fy hun. Yr oeddwn bWb amser yn nerfus, ond yn awr yr wyf wedi gwella yn fawr ymhob cyfeirmd." Gellwch chwithau, hefyd, wella eich iechyd a'oh ysbrydoedd trwy ddechreu cymeryd Dr. Williams' pink pills yn awr. E'wch at un- rhyw ddeliwram gyflenwad, ond cofiwch ofyn am Dr. Williams', fel Gig i ochelyd efelych- iadau. "I Y RHAD1.—tLlyfryn bychan i bobl sydd yn nerfus. Anfonir ef yn rhad ond anfon i Post IDept., 36, Fiteroy Square, London, W.l. Gofyawch am "Y Nerfau a'u Hangkaaion." r

MoneJ in Fnmishini bJ 4i, Inspeoting our Stooke Globe Furnishing Co., (J. K. GRANT, Proprietor.) Pembroke Place, Liverpool. Largest and Most Reliable Furnishers. EASY PAYMENTS OR DISCOUNT FOR OASiB. Th« difficulty of Furnishing is No agreements instantly overcome by an inapeo- sign, nor is reference or security tioa of our Stock, and the required. Oall and compare our Financial question solved by our Goods and Prices with those Easy Payment System. Delivery offered elsewhere. We guarantee on First Payment, remainder of satisfaction, all Goods we sell o(xqt spread over two or 'tbxee being manufactured under our years own control and supervision. l FFDEE BELIVEBY TO ALL PARTS. DISCOUNT FOR CASH. EARLY CLOSING. SATURDAY ONB O'OLOOK. OTHER DAYS 7 O'CIXXK IP ———a———agiffwaeBwiiii mill n ■linn Sfer-m l=i t)6;- When your Daughter marries— HAVE you thought what you will be ( il able to do for her f- r.N You would like her to have, after her marriage, some money really her own You want, if possible, to be able to make a little settlement upon her If you start to save now there is no reason why you should not be able to provide her with an adequate dowry. Out of your income save what you can, week by week, or month by month, and invest it in Sav.ngs Certificates. Once there the money will grow without effort on your part. All the time your daughter is growing up the money will con-inue to grow, and you can keep on adding small sums to it.. which in their turn will grow. Fifteen shillings and sixpence invested in Savings Certificates takes just five years to grow into One Pound, and in ten years it will be worth £ 1 6$. How many fifteen-and-sixpences can you save in a year ? Take a piece of paper and figure out how much they would be worth in five or ten years' time Build up a Dowry for your Daughter—Buy Cavrncfs CJ1CERTIFICATES Obtainable through a SA VINGS ASSOCTA TION, or from any Bank, Money Order Post Office or Official Agent. Y-'rWIt. g A Prepossesses Appearance g is dear to the feminine heart. Every woman delights in the possession w Q of a bright eye, a clear, healthy complexion, a sunny winsome face and a general air of dainty attractiveness. It is well to remember that the ?\ degree of bloom and beauty is frequently an inclination of the state of the N health. Ailments of a dyspeptic nature, such as biliousness, constipation, vv headache, giddiness, flatulence, sluggish liver, disordered stomach and ™ /y bowels-all have a tendency to mar the personal appearance. If indeed these conditions are neglected and not subjected to proper treatment they W w may in time deprive a naturally pretty face of all its charm. Such sym- Q ptoms, therefore, should never be disregarded. A wise woman will take 7% steps to cope with the mischief before it affects her good looks. She will be well advised if she seeks the immediate assistance of Beecham's Pills. W N Taken as directed this great remedy will speedily exert a corrective and purifying influence upon the system to the great advantage of the external attractions. A woman's comeliness is increased and preserved by the use of N I beeghms pills I Sold everywhere in boxes, labelled Is-3d and 3s'Cd. M lixiiinnnny TXX-*xJg -4 'k., n MAKE THE BATH i, t U ROOM BEAUTIFUL /III! | f. § HI end teike my advice a»d let I 11/ '■ SR §1 HH Rowe Bros, help yon. 11 |j = MS at their Showroomg In Pall ifel I f H gi 'have ft wonderfully eompre- 111 X hensixe of baths, etc., «nd i alwaya 'be delighted to dis- ffi sss == Cusa bathroom fumishinfgB with av Iv'' === intending purchfisers. M y Bui YOU MUST call to make g == the best of your purchase—nand Lgo to-day and jou will able to BaQeofc leisurely—the only wuj to J W oiw j F L L LL V F, R P,O O.l