Y Brython

Trem II-Punch and Judy. Mae miloedd o bobl, hyd yn oed yn Lerpwl, nad ydynt eto wedi sylweddoli difrifwch y sefyllfa y mae Lloegr ynddi ar hyn o bryd. Fel yr aem trwy Lime Street brynhawn heddyw, gwelem dorf o bobl yn sefyll o flaen yr anfarwol Punch and Judy. Mae'r ddau degan yn ddigon diniwed, ac am a wyddom ni y mae'r truan cudd a chwery a hwynt felly. Prin y gallsai rhiant fynd a'i blentyn am dro y ffordd honno heb aros ennyd i ddangos iddo ddigrifwch y ddau degan. Beth bynnag synasom beth heddyw, tan yr amgylchiadau pan welsom dorf o feibion a merched, mewn oed, yn sefyll o flaen pabell Punch and Judy ac yn mwynhau difyrrwch mor wageddus a phlentynaidd. Gall ein bod ni yn rhy bryderus a phrudd, ond teimlem yn sicr fod y bobl hyn yn yr eithaf arall. Meddyliwch am y gwahaniaeth rhwng Armagedon a Punch and Judy! Ychydig lathenni oddiwrth y digrifwch ysgafn yr oedd Swyddfa Filwrol, i'r hon yr ai llif o ddynion i ymrestru ar gyfer amddiffyn eu gwlad rhag goresgyniad gelyn didrugaredd. Yr oedd rhai ohonynt yn wyr a thadau, a'r cwbl yn blant i rywrai. Gwy- ddent, bellach, mai nid i chwarae yr ymrestr- ent, eithr i wynebu peryglon rhyfel. Tybed ddarfod i neb o'r dynion hyn weled cynulleidfa Punch and Judy ? Os do, rhaid fod ganddynt synnwyr cyffredin go gryf, a phenderfyniad- gwladgar gyda hynny. Ond mae hyn yn enghraifft o'r hyn a welir yn gyffredinol o'n cwmpas. Wrth gwrs, ni fynnem lenwi meddyliau pobl a dychryniadau, a'n dyledswydd yw ceisio'u cadw'n hyderus, a'u diddanu ond peth arall yw ysgafnder anystyriol, penchwiban. Un o ddrygau pennaf y genhedlaeth bresennol fu ei hym- roddiad eithafol i bleser a moethau, a dengys hwyrfrydigrwydd lliaws i deimlo difrifwch yr amgylchiadau yr ydym ynddynt mor gryf y gafael a gafodd eu hynfydrwydd arnynt. Mewn rhifyn o'r Evening Express sy'n cofnodi brwydrau gwaedlyd yr Armagedon, ac ebyrth drud y milwyr Prydeinig, ceir agos i dudalen yn cyhoeddi Racing Resumed, a'r manylion perthynol i'r ysgafnbeth hwnnw Pan y mae cynifer o'n cyd-ddynion yn marchog drosom i berygl ac angau, beiddiwn ddywedyd mai nid suntimentalism a bair inni brotestio yn erbyn difyrrwch o'r fath yma. A phan y cymerir ymaith feirch oddi ar fasnachwyr, ac o ganol eu gwasanaeth i angenrheidiau cymdeithas, prin y gall dyn ddygymod a mwyniant rhedeg- feydd ceffylau. Yn wir, dyma'r Arglwydd Roberts, yn ei gyfarchiad i'r Seithfed Fataliwn o blith masnachwyr Llundain, yn dywedyd nad oedd yn awr yn amser chwarae criced, pel droed, a games, Edmygai yr ymrestrwyr am nad oeddynt hwy ymhlith y rhai a chwar- euent y pethau hyn ar adeg mor ddifrifol yn hanes y wlad. Gresyn nad aethai yr hen wron ymhellach, a rhoi'r un cerydd a gwahoddiad i'r rhai a feddwent ar redegfeydd meirch, a'r betio anfad cysylltiedig a hwynt. O'n rhan ni, nid yw'r dosbarth hwn end rhan o'r bobl syml a safent o flaen digrifwch Punch and Judy, ac eco brwydrau mwya'r oesoedd yn eu cylchynu. + + +

Trem III-Dros y Sul. I Mae'r "week-end" wedi ei fabwysiadu gan Gymry, yn gystal a Saeson, erbyn hyn. ac fe wyr pawb ar unwaith beth a olyga, er nad ydym yn meddwl fod y gair ynddo'i hun yn well na phe dywedid dros y Sul Beth bynnag, amheuthun i drefwyr yw ei gael yn ystod haf. Nid yw ei yrfa mor reolaidd ag arfer er pan ddechreuodd y rhyfel, fel y gwyr llawer yn rhy dda, yn enwedig ar rai rheil- ffyrdd. Ymddengys fod pethau'n weddol rwydd y Sadwrn diweddaf. Wrth gwrs, nid oedd fawr o s6n am ddim ond yr Un Peth yn y trenau, ac yr oedd y pwnc hwnnw'n un ag y gallai pawb ddywedyd rhywbeth amdano, er na fedrai neb lefaru ag awdurdod ar y pethau diweddaraf. Yr oedd gan bob un ei newydd- iadur, ond yr oedd yr hyn a ddywedid yn y rheini'n astrusi ddiobaith ar rai o'r pethau mwyaf diddorol a phwysig. Byr a chryno oedd yr adroddiadau swyddogol, ond yr oedd adroddiadau eraill yn helaeth eto, ar y cyfan, yn dyfalu cryn lawer. Clywsem si ramantus ddiwedd yr wythnos am rhyw fyddin fawr ag y dywedid iddi gyrraedd y wlad hon o wlad dramor bell, ac iddi, wedi cyrraedd glannau Lloegr, gael ei chipio mewn cyfresi o drenau hirion i longau rhwym am Belgium a Ffrainc. Gwelsom ddyn o Sais mewn tren, yr hwn sydd fasnachwr mawr o Fanceinion, ac wedi teithio trwy Ewrop a'r byd gwareiddiedig, ac yn ymddangos yn nodedig o wybodus a phwyllog. Dywedai ef nad oedd le i amheuaeth am wirionedd y si, a bod eyfaill iddo wedi gweld y milwyr, a gwybod i sicrwydd o ba genedl yr oeddynt. Ni wyddai efe, na neb arall o'r cyhoedd, medd- ai, pa fodd y llwyddodd y cyfryw i gyrraedd Lloegr. Wel, os gwir y stori, yr oedd yn wir ffafriol i'r Cynghreiriaid, ac fe geir gweled hynny ar fyrder. Erbyn inni gyrraedd i'r berfeddwlad deneu ei phobl, ymhell o ddwn- wr tren, synnem ddeall ddarfod i'r un stori fynd yno o'n blaen, yn cael ei chredu'n ddi- amheuol—a chalonnog Y mae heddyw'n brynhawn Llun, ond ni welsom air mewn newyddiadur am y bobol ddiarth rha- mantus hyn. Nid ydym yn gwadu'r stori, ond yn g( beithio mai gwir ydyw, ac y elywir yn fuan fod y fyddin gyfrin wedi cynxryd ei safle, wyneb yn wyneb a'r gelyn. Mae'r rheswm goreu dros i'w gyrfa yno fod mor gudd ag y gellsid ei gwneuthur. Diau, cyn nemor o amser bellach, y profir pa un ai gwir ai gau y si. 4-4- 4-

Trem IV—Yn y Cwm U liig. Ond yr oedd hi'n newid i fynd o firi Lerpwl —lie mae pen dyn fel petai mewn chwyrn drobwll diorffwys, ddydd a nos-i ganol unigeddau tawel y cwm gwledig Mae pres- wylwyr amaethyddol y Ueoedd hyn yn parhau i fyw'n Ysgrythyrol, yn ol y portread pryd- ferth hwnnw, Dyn a a allan i'w waith, ac i'w orchwyl hyd yr hwyr. Tybiwn fod Natur ac Ysgrythyr yn cytuno gyda golwg ar ddydd i lafur a nos i gwsg. Daw'r hwyrnos i fewn, fel dilyw, yn llond y cymoedd, a thros gopaon y mynyddoedd, ac yn rhy dawel i godi ton. Yr anifeiliaid sy allan, maent naill ai yn gor- wedd mor dawel a thwmpathau, neu'n pori mor ddistaw a phe'n ymwybodol eu bod yn lladrata pob blewyn. Wedi bod yn cynnal cyngerdd rhad trwy'r dydd, a Ilenwi'r fro a'u caniadau per, mae'r adar wedi mynd i glwydo'n y coed. Dywedai H. M. Stanley fod unigeddau coedwigoedd Canolbarth Affrig mor llethol nes y teimlodd y coed fel yn cyd. ymdeimlo ag ef, yntau'n cymdeithasu a hwynt. Ac fel yr arhoswn ninnau ennyd, tan gyfaredd hwyrnos di-awel, teimlem fod rhyw ysbrydion cyfrin yn yr hen goed mawrion, llydanfrig, o gylch y ty, ac yn ymddiddan a ni yn iaith awgrymiadau byw. Maent yn dawel, a'u tawelwch sy'n fwyaf byw i ni 'Taech chwi'n cadw llai o dwrw," ebai Williams o'r Wern, gallech glywed lleisiau o'r byd arall." Dyna sylw teilwng o'r ath- ronydd a'r bardd hwnnw. Y fath wahaniaeth rhwng tangnefedd yr unigedd nefol hwn a chymhelri a thrybestod heolydd Lerpwl! Y fath wahaniaeth sydd rhwng dynion yn gwneud twrw a Duw yn gwneud distaw- rwydd Ond rhaid ymneilltuo, neu fe gwsg dyn ar ei draed mewn llonyddwch fel hyn. Dyma gongl mewn ty, a chadair gysurus, gyda chwmni diddan, a phob caredigrwydd. Eto, nid yw'r teimlad o unigrwydd a thawelwch wedi llwyr gilio. Er ein bod yn ymddiddan, mae pob tic ar y cloc i'w glywed yn eglur, a phan dery'r awr, mae'n rhaid tewi hyd oni orffenno, gan mor groew a phendant y oy- hoedda'i genadwri wrthym. Ac mae'r cloc yn oracl yn y wlad, a'r bobl yn ei ddilyn yn rheolaidd, fore a hwyr: mae o newydd gyhoeddi'r amser i orffwys, a rhaid ufuddhau. O'r gore dyma ni mewn dyblygion cysurus, a'n pen ar wynder glan, ac yn gwahodd cwsg. Ust dyna gi yn cyfarth, ac un arall yn ei ateb yn y pellter. Wel, maent hwy yn fath ar wylwyr yr hwyr-yn cysgu a'u calon yn effro." Mae rhyw Germaniaid yn gwibio trwy'r tywyllwch, a'u bryd ar ddrwg, a da fod rhyw gi i'w cadw draw. Ond mae'r llafurwr gwledig yn cysgu'n drwm. Weithiwr diwyd, enillaist dy orffwystra Naid rhwym dy flinder ymaith,—yng nghol Angel hedd, ar unwaith [hoff Gwawr annwyl, nas gwyr weniaith, A wisg dy gwsg wedi gwaith. A ninnau, wedi i'n dychymyg pryderus wibio hwnt ac yma, a gawsom y fendith ddigymar o drymgwsg. Ac mae'n wledd gyfoethog i ddyn o'r ddinas fawr i fwynhau Saboth yn y cwm gwledig. Teimla dyn yma fod y Seithfed Dydd yn Saboth mewn gwirionedd. Cedwir pethau'r chwe diwrnod allan, ac edrychir ar y neb nad a i Lan neu Gapel fel pagan. Ac od oes neb felly, bydd iddo ymguddio'n llechwraidd rhag llygad y cyhoedd, rhag ei gywilydd. Pan ddaw'r Saboth i fewn i'r Cwm hwn, daw mewn mawrhydi cysegredig, ac ymdrwsia'r bobl yn eu goreu, gorff ac enaid, i'w gyfarfod. Ond, waeth yn y byd, yr oedd y Germaniaid wedi gyrru dirgryniadau rhyfel i galon y fro dawel, unig, honno hefyd. Ie, fe gythryblodd awyrgylch tangnefeddus ei Saboth A hawdd deall paham. Dysgwyd y brodorion i garu hedd, ac i gashau rhyfel. Parai clywed am y Iladdfeydd erchyll iddynt resynu, a'r darogan am restriad gorfodol i rieni edrych yn bryderus i wynebau eu bechgyn diwyd. Oblegid nid ymgudd yr un cwm rhag deddf gwlad, pe deuai unwaith i rym. Maent yn ddigon cynefin a lladd, mae'n wir, ond nid a thywallt gwaed dynol. Newydd orffen lladd gwair," maent yn dechreu "lladd yd." Gyda llaw, wrth edrych ar y meysydd toreithiog, aeddfed, 0 lawnder melyn hyd yr ymylau," nid allem lai na gofidio wrth feddwl am feysydd cyffelyb a ddifethwyd, ac a ddifethir, ar ddaear Belgium a Ffrainc Ni ddeuai papur newydd i'r Cwm ar y Sul, ond fe ddeuai rhai newyddion," er hynny. Deallasom yn ystod y dydd fod y Germaniaid wedi cau am y Fyddin Brydeinig i gyd, ac ar ei diddymu. Hefyd, fod Mr. Lloyd George wedi gadael y Senedd i gymryd ei siawns, a mynd allan ei hun i ymladd a'r Germaniaid. + + +

Trem V-Dal i Ddis- I gwyl Bore Llun Fel rheol, mae pethau erchyll yn digwydd yn ystod y Saboth, ynglyn a therfysgoedd cartrefol a thramor. Yr oedd- ym yn prysuro o unigedd y cwmwd pell, yn ol i'r byd a'i stwr, ac yn disgwyl! Gwelwn ddarfod i frwydrau gwaedlyd gael eu hymladd yn ystod y dyddiau diweddaf. Ac mae'n syn fel y mae y milwyr Prydeinig yn cael eu hunain dro ar ol tro, wyneb yn wyneb a grym mwyaf y Germaniaid, a nifer llawer lliosocach na hwy eu hunain. Tybed y gall fod Germani'n ddicach wrth Brydain nag hyd yn oed wrth Ffrainc, ac yn fwy mileinig i geisio torri ei grym i lawr ? Deil y Prydein- wyr, tu hwnt i bob amheuaeth, i wneud eu rhan ac od oes ogoniant mewn dewrder a phlwc ac aberth ar faes cad, maent hwy yn ei ennill i bob helaethrwydd. Ond, er nad yw gyrfa'r Germaniaid mor lwyddiannus ag y bygythiai unwaith fod, ag iddynt ar rai pwyntiau gael eu hymladd i syfrdandod a gosteg; ac er yr ymddengys fod cyfran o'r fyddin Germanaidd wedi dianc ymaith i geisio atal goresgyniad y Rwsiaid o'r Dwyrain,—er hyn oil, mae'r pellter rhwng y gelyn a Pharis yn mynd yn llai o hyd-dim ond tua 70 milltir yn awr, meddir. Gallwn fod yn bur sicr na chyll y Germaniaid ddim mwy o amser nag a fydd raid cyn iddynt barhau eu rhuthr tua Pharis, ac na ofalant am unrhyw aberth a gyst hynny iddynt. Gwyddant o'r goreu fod ergydion y Tlwsiaitj, yn drwm ar yr Qc hr arall i'w gwlad, at- y bydd eiaieu pob dyr< ac arf y gellir eu dwyn yn eu herbyn, rhag i Berlin syrthio i'w dwylo. Dywed ein hawdurdodau milwrol ni fod adgyfnerthion cryfion wedi eu danfon i lenwi lleoedd a wnaed yn wag trwy anrhaith y gelyn. Galarwn wrt,h feddwl fod o leiaf o 5,000 i 6,000 eisoes o fywydau milwyr Lloegr wedi eu colli. Megis yr oedd yn y dechreu, y mae yr awr hon nid ym yr. ddi- obaith, nid ym yn amharod i ddisgwyl clywed I am y fyddin gyfrin y soniasom amdani, ond ar hyn o bryd edrychwn ymlaen eto-yn d-isg?vyl i + + +

I Trem VI—Mor yGogledd I Bob tro y bu hi'n wrthdarawiad ar y mor, mae llongau rhyfel Prydain wedi profi eu huchafiaeth ar eiddo'r gelyn ac felly y bu yn y frwydr ym Mor y Gogledd. Gwyr ein llyngheswyr pa fodd i drin gynnau, ac mae'r eirf hynny'n rhai effeithiol i'w gwaith. Nid damwain allasai beri i'n llongau ni anturio i ymosod ar eiddo'r gelyn, a suddo pump ohonynt, heb iddynt hwy ond cael niweidio dwy. Mae meddwl am ein Llynges ym Mor y Gogledd, ac am y Rwsiaid yn dod ymlaen o'r Dwyrain, gan nad beth fydd tynged y Cyng- reiriaid yn Ffrainc, yn peri inni gredu'n gryf mai i lawr yr aiff pen balch y Kaiser yn y diwedd. Ond rhaid peidio a chymryd gor- mod yn ganiataol, rhag ein siomi, eithr gwylio datblygiadau tynghedfawr, o ddydd i ddydd —a disgwyll o

Ysbytty Cymreig i'r Clwyfedig I MAE llwyddiant da ar y mudiad rhagorol hwn. Bydd i'r Ysbyty gant o welyau, a meddygon a gweinyddesau Cymreig i weini ar filwyr a morwyr clwyfedig. Bydd hyn yn sicr o apelio'n gryf at galon Cymru. Cyfrifir y bydd y draul yn £ 25,000. Tanysgrifiwyd eisoes £ 8,550. Derbynnir rhoddion yn ddiolchgar gan y trysoryddion mygedol: Arglwydd Faer Caerdydd, a Syr Wm. J. Thomas, Marchog, yn Neuadd y Ddinas, Caerdydd. Neuadd y Ddinas, Caerdydd, Awst 26, 1914 Syr W. J. Thomas, Y.H., £ 2,500; D. Davies, Ysw., A.S., a Misses Davies, £ 1,000 Iarll Prymouth,- £ 500 Ardalydd Mdn, £ 250 Cresswell Wells, Ysw., Llanishen, £ 250; Henry Webb, Ysw., A. S.,Llwynarthen, £ 250; Mrs. C. C. Williams, Llanrumney Hall, £ 250; Claude Williams, Ysw., Roath Court, Caer- dydd, £ 250; Mrs. W. Henry Lewis, Bryn Rhos, Llanishen, Miss Lewis, Miss L. Lewis, E250 Mri. Spillers & Bakers, Ltd., Caerdydd, £ 250 Reginald Cory, Ysw., The Duffryn, Caerdydd, £ 250 Dr. W. T. Edwards, Y.H., Caerdydd, £ 105; Matthew Cope, Ysw., St. Mellons, £ 105 Mr. a Mrs. T. Edgar Nicholls, Llanishen, £ 105; Lady Price Fothergill, Hensol Castle, £105; Arglwydd Glanusk, £ 100 J. J. Callaghan, Ysw., a Mrs. Callag- han, Penarth House, £ 100 E. W. Llewellyn- Brewer-Williams, Ysw., £100; Godfrey L. Clark, Ysw., Tal y Garn, £ 100; Syr John Gunn, Y.H., St. Mellons, £100; Dr. W. T. Edwards, Caerdydd, £100; Mr. a Mrs. J. A. Jones, Ty Dyfrig, £ 100 Syr A. Mond, A.S., 9100,

AR GIP. I OLE WION Y GRAIG.-A hithau mor slac yn y fasnach lechi, a llaweroedd ohonynt allan o waith, synnir fod cyn lleied o chwarel- wyr ieuainc" Gogledd Cymru yn ymuno a'r Fyddin at fynd i faes y gwaed. Nid diffyg gwroldeb bair hynny'n ddiau, canys y mae'r chwarelwr yn hen gynefin ag wyneb Angau, ac yn gweithio yn ei ymyl bob dydd. + DYNA RYWBETH !—Y mae Syr F. H. Smith, Colwyn Bay a Llandudno, yn cynnyg pum cant o bunnau at y draul o ffurfio catrawd wirfoddol o fysg ieuenctyd y ddwy dref honno. + GORMOD I UN, RHY F AOH I'R LLALL.- Y mae bri mawr ar y milwr y dyddiau hyn, ac o son y dylai gael uwch cyflog a darpariaeth deilwng i'w deulu gartref. Ond gofaler fod y tosturi'n dal ar ol y rhyfel, achos yn y tloty y cafodd cannoedd o'n hymladdwyr glewaf ddibennu eu hoes ar ol eu gwared o gyfyngderau blaenorol. Pensiwnir y swyddogion uchel yn hael, ond am y preifat, druan o'r chwrligwgan wythnosol a estynnir iddo ef. + YSWAIN Y VAYNOL.-Y mae Syr Chas. Assheton-Smith, y Vaynol, Felinheli, wedi cael ei daro'n wael yng Ngwesty Claridge, Llundain, ac ofnir y bydd am rai wythnosau cyn y gall ddychwelyd i'w bias ei hun gartref. + MARW MEWN .Z'v.lUNUD.-Ac yntau'n picio am dro cyn belled a gorsaf y ffordd haearn ddydd lau diweddaf, cwympodd Mr. J. E. Crispin, Gwesty'r Sportsman, Caernar- fon, i lawr ar yr heol. Aed ag ef i westy'r Royal, ond bu farw yn y fan, o glefyd y galon fe dybir. + AM EU OYNN AL.-Gan fod trigolion mwyaf cefnog Llandudno wedi mynd yn feichafon hyd i bedwar cant neu fwy o bunnau y mas pwyllgor gweithiol Cyngherddau'r Hydref, Llandudno, wedi penderfynu mynd ymlaen i'w cynnal. + MEISTR ORASLON.—Y mae'r Mri. J. Summers a'i Feibion, gwaith haearn Shotton, Sir Fflint, wedi amlygu eu bwriad i estyn chweugain yn yr wythnos i wraig pob un o'r gweithwyr a fo wedi cael ei alw i'r rhyfel, ynghyda swllt yn yr wythnos dros bob plentyn tan bedair ar ddeg oed, nes terfyno'r Arma- gedon. Un glaslon oedd y tad, y diweddar Mr. J. Summers, ac ymddengys fod ei feibion wedi etifeddu ei anian cystal a'i arian. + Y GAEAF A'I GLEM.Yr oedd arolyg- ydd Bwrdd y Llywodraeth Lleol o Lundain yng Nghonwy ddydd Mercher diweddaf yn edrych pa ymdrechion fwriadai Cyngor y dref honno wneud i ddarpar gwaith i grefftwyr a labrwyr erbyn y gaeaf a'i glem. Cafodd fod y Cyngor yn effro ac ystyriol iawn, a chanmol- odd hwy am eu pybyrwch. Y mae ganddynt amryw bethau ar droed, ond hwn fydd y mwyaf Codi clawdd o bridd a cherrig wedi eu pygu i gadw'r llanw draw, ac felly arbed eryn driga^tteer o Forfa Conwy o grafanc y m6r, a'i wneud yn drigfa dynion yn lie crancod, er y bydd yno rai crancod deudroed wedyn hefyd, mae'n ddiau. + Y FO A'I GOES.—Ni waeth beth a ddywedoch am glee a gwegni'r gynghanedd Gymraeg, y mae rhywbeth ynddi hi wedi'r cwbl, canys fel hyn y pilliodd un o feirdd y De y dydd o'r blaen wrth weld rhyw walch-hen filwr mae'n fwy na thebyg,oedd wedi torri ei goes bren drwy'r sbri Toraist dy goes naturiawl, Toraist arall gelfyddydawl; Ofer, tra'r pethau yfawl, Dy goesi di, gwas y diawl. + FFEI'R GLIC.-Dyma fel y dywed Gol. Y Tyst, wrth sgrifennu am chwydd ac arfaeth uffernol y glic Germanaidd :— A gaiff hunanoldeb a rhaib a thrais clic gymharol fechan fel hyn ddwyn y byd dan ei thraed, a dinistrio cynnydd y gwledydd fel ei gilydd ? A gaiff gormes a gorthrech goncro rhyddid a thegwch a brawdoliaoth y byd ? Dychmygwn glywed y gweddill o'r byd yn bloeddio fel trwst taranau-N a chaiff, yn enw Duw a phob daioni. Hyd yn oed pe gorfyddai i'r Prydeiniwr olaf farw yn y ffos olaf, ni chaiff hyn fod. Gwell i ni ddarfod a bod na chael ein llusgo yn gaethion i syniad- aeth a threfn a gwareiddiad y Canol Oesau." + GALWADAU METHODISTAIDD.- Dyma rai symudiadau bugeiliol M.C. sydd ar fin digwydd. y Parch. T. Elwy Williams; Brithdir, Dolgellau, yn mynd i Eglwys Beth- ania, Llanfwrog, Rhuthin, yn lle'r diweddar Barch. Evan Stephens; y Parch. Caradoc Rowlands, Ffynnon groew, yn mynd i'r Pentre a'r Wern, ger Dinbych Mr. Edward Williams, B.A., Pwllheli, yn mynd i fugeilio eglwysi'r Clawdd newydd a Derwen a Mr. R. Lloyd Edwards, CefniMeiriadog, Llanelwy, yn mynd i Ben y Graig a Thy Mawr, Lleyn, + METHU GWELD, GOGIO.—Gwiv neu beidio, plicir a chyfieithir hwn o un o'r papurau Saesneg :— Wrth geisio cael rhai i ymuno a'r Fyddin yn un o drefi Gogledd Cymru, bu raid gwrthod cryn nifer am eu bod yn methu a darllen y cerdyn-prawf ar eu golwg. Ond pan grybwyllwyd hynny wrth ben cipar yr ystad, dyma bwyth ac ateb crafog yr ystad, Lol i gyd ydyw dweyd eu bod yn methu gweled. A'ch helpo y mae ami un o'r coeg-ddeillion hyn a fedrant weled yscyfarnog draws cae, ac a'i saethent yn gelain pe'r gwn ganddynt, Hwy ydyw anelwyr goreu'r ardal, ac fe gerddent ugain milltir am ffesant. A dyna'r gweilch crwydrol sy'n methu pasio prawf y Llyw- odraeth ar eu llygaid, ai e ? At a hwy + GWAEDDI LLYFRGWN AR Y CYMRY.—Am fod bataliwn Territoriaid Meirion a Maldwyn heb gyrraedd ei nifer llawn, ac na lwyddwyd i gael neb braidd i ym- uno a hi o ardal Penrhyn Deudraeth, Tal sarnau, Harlech, Llanbedr, Dyffryn, ac yn y blaen, y mae rhywun yn y wasg yn edliw a gwaeddi Llyfrgwn ar lafnau Cymry talgry'r lleoedd hynny, ac yn terfynu ei nodyn gyda'r gic gas a ganlyn :— Os bydd raid llenwi eulle a Saeson, bydd yn warth tragywydd i'r Dywysogaeth." LLAN DRIN DOD A'l DDI F Y RRWGH GWNEUD.-Rhifyn swynol a blasus tros bsn yw Cymru Awst. Yr ysgrif gyntaf ynddi yw un Geo. Moore, Gwyddel gwladgar, sef Epistol at y Cymry, lie y dywed hyn ymysg llawer o wirioneddau eraill:— Cymraeg tlws yw angen y dydd heddyw, a dyna fydd angen y dydd yfory,—os yw'r iaith i'w chadw, rhaid i rywun ysgrif- ennu'n brydferth ynddi. Yr ieithoedd hynny yr ysgrifennwyd yn brydferth ynddynt sy'n aros, a hwy'n unig." Ymhellach draw, y mae gan y Golygydd lith ar Lanwrtyd, lie y cyferbynnir y dref honno a Llandrindod yn y paragraff disgrifiadol a ganlyn :— Nid angen Cymru ar hyn o bryd yw pwyllgorau, ond proffwydi. Y dyn unigol sydd a neges ganddo claddu rhywbeth yn daclus a threfnus yw gwaith pwyllgor. Peth arall am Landrindod, y mae gormod ° ddifyrrweh gwneud ynddo. Y difyr- rwch goreu yw hwnnw ddaw heb ei drefnu, ae nid oes wyliau gwirioneddol tra bo rhywbeth yn dwyn ar gof i chwi mai ar eich gwyliau yr ydych. Pan gewch lecyn tawel yn Llandrindod i freuddwydio eich bod yn y wlad, ymhell oddiwrth fursendod cymdeithas a gwamalrwydd "( ysgafn chwaraedai'r trefydd, ond odid na ddaw ar yr awel atoch seiniau'r gerdd ddiweddaf fwyaf dienaid wnaeth i ffyliaid yr un dref dan haul chwerthin erioed. A hefyd, y mae gormod o Ogleddwyr yn Llandrindod, heb son am Saeson sy'n 'I waeth na hwy yn eu pethau gwaethaf. Y mae'r Gogleddwr yn fwy tawedog, yn  fwy sych-fonheddig neu daeog falch, yn llai naturiol na'r Deheuwr. Ac efe sydd yn Llandrindod. A gwaeth na hynny, |<| ( yn lie cymysgedd o Ddeheuwyr parablua diddan, daw llif araf mawreddog o Saeson yno. Ac y maent hwy, dyn a'm helpo, yn ddistawach ac yn sychach na'r Gogleddwr. Y mae saf di draw wedi ei argraffu ar bopeth iddynt, ar linellau eu dillad ac ar guwch eu hamrantau. Ac felly y mae Llandrindod yn dod yn fwy t( aristocrataidd o liyd,-&'r hen hwyl yn darfod. Eto ni dderfydd ei dydd. Yr ydych yno, lie bynnag yr ewch, ar ben bryncyn, ac y mae awel beraidd iach yn anadlu ar eich gruddiau wna i chwi feddwl, o Landrindod, fod y byd yn agos iawn i'w Ie." + TRAWN ATI, BOB OOPA I-Mewn cyfarfod ymrestru a'r Fyddin a gynhaliwyd ym Mhenrhyn deudraeth ddydd Sadwrn diweddaf, caed anerchiad cryf gan Mr. O. M. Edwards, M.A., Prif Arolygydd Ysgolion Cymru, lle y dywedodd mai peth newydd a chwithig iawn iddo ef ydoedd cael ei hun yn cefnogi milwriaeth, gan mai dyn heddwch ydoedd, ac a fu'n 1 areithio hyd y wlad yn erbyn y Rhyfel a'r ¡ Boeriaid; ond oherwydd cyfwng mawr y 5 I wlad ar hyn o bryd, carai bwyso ar bob llanc mai ei ddyledswydd ydoedd taro ati tves e: wl^ a^. Rhyfel gyfiawll J.dy.w hon. Nid yn unig yr ydym yn ymladd dros genedl fechan, a thros genedl gyfeillgar, ond dros ein bodolaeth ein hunain. + I FFAGLU'R WLAD.—Y mae Mr. Asquith, y Prif Weinidog, wedi trefnu cyfarch cyfarfodydd draw ac yma led y wlad o blaid ymrestru a'r Fyddin, a dichon y gwelir Mr. Balfour ac yntau yn llefaru oddiar yr un flwyfan, a gwyr blaenaf y ddwy blaid yn mynd yn gyplau i ddeffro ieuenetyd y genedl i'w dyldeswydd yn yr argyfwng mawr. Ac y mae'r Nation yn awgrymu mai da fyddai gweled Mr. Lloyd George, o bawb, yn rhoi gwasanaeth ei dafod arian i alw blodau'r genedl i'r gad, canys 'does neb allai apelio mor nerthol ar ran || cenhedloedd by chain a'r gwladweinydd ddeilliodd o genedl fechan ac sy wedi ymladd ben a chalon drostynt ar hyd ei oes." Da y gwyddis mai'r Canghellor oedd gelyn mwyaf hyawdl ac anghymodlawn Rhyfel De Affrica, ac yr anturiodd ei fywyd er mwyn ei argyhoaddiad y pryd hwnnw eithr bydd. ai'n berffaith gyson ag e'i hun, yn y eyfwng sydd arnom heddyw, pe cysegrai ei dafod dieilfydd i ffaglu Cymru a'r Deyrnas drwyddi dros ryfel gyfiawn os bu un gyfiawn erioed. + WRTH SBIO YMLAEN.-Mewn ysgrif yn Y Goleuad ar ddyfodol Cyfundeb y Method- tstiaid, dywed Mr. E. T. John, A.S., v rhaid iddo addef Mai gorchwyl cyntaf ein Cyfundeb, a "phob Cyfundeb arall yng Nghymm heddyw, ydyw sicrhau yn ddiattreg gwtogiad sylweddol ar rwysg y fasnach feddwol. Pan sicrheir Mesur Maine 'i Gymru, gwelir yn ebrwydd welliant 9di.rfawr yng nghysur a bywyd gwerin ein gwlad, er cystal eu moes a'u bonedd heddyw. Ar yr un p"ryd, rhaid sicrhau |t | cyfiawnder cymdeithasol na all ddygym- "od o gwbl a chyfundrefn o gyflogau "annigonol a chartrefi anaddas—nyth- "leoedd afiechyd ac eiddilwch corff, meddwl, a moes. Ceir y gwaith o gau tafarndai, gwella tai, iachau cleifion, codi eyflogau, achlesu'r tlawd, gloewi eirf addysg, ymhlith gorchwylion cyntaf y Wladwriaeth Gymreig—gwaith cwbl deil- wng o genedl o grefyddwyr proffesedig." + TY O'R DIWEDD.—Y mae Cyngor Gwledig Gwyrfai wedi derbyn cynhygiad y Brodyr Williams, Bryncir a Llanberis, i adeiladu tri dwsin o dai gweithwyr yn Eben. ezer a Chlwt y Bont, am 96,977. Dioddefodd yr ardal hon yn hir gan brinder tai; yr oedd llawer annedd yn afiach ac orlawn o'r her- wydd ac y mae ami deulu'n falch wrth weld gobaith cael ty o'r diwedd, a hwnnw'n deilwng o'r enw. + DYFNHAU'R DYFRDWY.—Y mae Cyngor Sir Fflint yn pwyso ymlaen a'u cynllun i ddyfnhau'r afon Dyfrdwy i'w gwneud yn fordwyol i fwy o longau. Y mae dirprwy. aeth i yinweled a'r Development Commissioner9 i geisio sicrhau'r £ 40,000 addawedig at yr amcan, modd y gellir cychwyn ar y gwaith rhag blaen. Cyfrifir y bydd y gost, rhwng popeth, yn 98,5,000. i ■