Y Darian

Adolygiadau. -1 DRAMODAU. I v Enoc Huws.—Cyhoeddedig gan Huws a'i Fab, Gwrecsam, pris, Is. Ni raid i weithiau Daniel Owen with gamoliaeth. Rhys Lewis, fel rheol, gyfrifir y goreu o'i weithiau, ond fel stori y mae'n well geniivf fi Knoch Huws. Gredaf hefyd t'od I u iunvs cael drama dda o Enoc Huws nag o 'i1 un o'i weithiau eraill. Trefnwyd y i ddrama hon gan T. Howells, L.T.S.C., a I J. Mihvyn Howells, Pontic Rhonclda. Credwn eu hod wedi ti-efnii i dethol yn hapus o'r stori. Egyr y ddrama yn Nhynyrardd pan y mae ei dwyll ynglyn a gwaith Pwllygwynt yn dechreu mvn'd yn feichns i Capten Trefor" a diwedda gyda dinoethiad ei ystrywia II yu y capel pan j oedd Enoc a Susi yno i'w priodi, a piian I y caed mai tad Susi oedd tad J';noc hefyd. Gwelir telly tod y ddrama yn cymeryd I fewn rannau mwyaf diddorol a clivn- j hyrfus y stori. Gwyra'r ddrama ychydig j oddiwrth y stori ar y diwedd. Wrth j gwrs, gall pawh A-ella ai- waith rhywun arall, a chredaf finnan v .gallesid trefnu'r I diwedd yn well. Nid ydym yn hoffir ter- fyn yn swn y pistol a melldith pechod. Ceir darlun o gwmni enwog y Pentre yn y llyfr. Gwelsom y Cwmni hwn yn actio'r ddrama, a dymunwn eu llongyfarch ar len- f did eu gwaith. Credwn mai annodd fyddai  rhagori ar Sem Llwyd a Thomas Partlev'r j Pentre. Y mae'r llyfr hefyd wedi ei droi allan yn hynod o gelfydd a thlws fel y medr y Mri. Hughes a'i Fab wneud. Dewis Aelod Seneddol.-Draiiia fer o un act ydyw hon wedi ei hysgrfiennu gan y Parch. 0. Gaianydd Williams, lloe Wen, Talyeafn, S.O., ac a gyhoeddir gan R. E. Jones a'i Frodyr, Argraffwyr, Conwy. Ceir ynddi lawer o naturioldeb a doniol- wch. Portread o Bwyllgor ydyw wedi eyfarfod. i ddewis Aelod Seneddol. Y mae areithiau'r ymgeiswyr ynghyda'r cwestiynau sydd arnynt yn ddigrif dros ben. Cymer merched y bleidlais ran am- lwg yn y ddrama. Wedi i Syr Arthur Wvnn siarad a chydnabod nas gwyddai ddim am wleidyddiaeth, holir ef gan Mrs Stanley, yna ceisia yntau ganiatad i'w holi hithau, a cheir yr ymgom a ganlyn: "Oes gynnoch chi gwr?" "Oe." "Pa diwrnod yw hi heddyw?'' "Dydd LIun." Ma Lady Wynn yn edrach ar ol y golchi a phobi heddyw. Sut ma chi gneudp" "Anfon y dillad allan byddaf fi." 0 felly, ma'r dillad yn medru'r ffordd ar ol y graig. Pwy sy'n talup" Yna tyrr Mrs Pugh ar draws yr ymgom— "Hollol anfoneddigaidd, Syr Arthur." Syr Arthur: "Oh! how do you do, mam. I beg your pardon, mam. More fine feathers. Dydd da, mam." (Mynd allan.) Ca pob plaid a sect wleidyddol ergyd llawchwith yn eu tro. Gellid cael awr ddifyr a hynod ddidrafferth a didraul gyda 'r ddramodig hon. Ei phris yw dwy geiniog. Social Problems in Wales. I Cyfres o ddarlithiau geir yn y llyfr hwn av rai agweddau i'r pwnc cymdeithasol, yn bennaf yng Nghymru wledig. Traddod- wyd y darlithiau yn ystod trydydd cyfar- fyddiad blynyddol Ysgol Gymreig y Gwas- anaeth Cymdeithasol. Nis gwyddom pa- ham y rhaid cael y darlithiau hyn yn Saes- neg i gyd. Credwn y gwnai rhai o honynt fwy o les pe'n Gymraeg. Ceir yma dar- lithiau ar yr Eglwys a Chwestiynan Cym- deithasol gan Mr. D. Lieufer Thomas, Parch. S. E. Keeblel a'jt- -Parch. Percy Dearmer, M.A D.D. Tair ar Athron- iaeth Bywyd, un gan y Prifatliro Prys, M.A., a dwy gan yr Atliro Dr. Miill Ed- wards, M.A., Tair ar Lafur Amaethyddol yng Nghymru ei herthynas a diboblogiad v wlad ac a diwydiannau trefol a gwledig, gan Mr. G., H. Carter, M.A., a'r Parchn. Richard Jones, M.A,, a Gwilvm Davies, M.A. Ac amryw ddarlithiau ar Brohlem- au a Moddau er gwella Amasthyddiaeth gan Mri. John Owen, G. R. Carter, M.A., H. Jones-Davies, J.P., C. Venables Llew- elyn, J.P., a'r Milwriad H. Pilkington, C.B. Yn y darlithiau sy'n yniwneud a'r ag- wedd honno i'r pwnc ceisir taflu goleu Cristionogaeth ar y sefyllfa a phwyso ar ei gofynion hi. Gwir werthfawr ydyw darlith yr Athro Miall Edwards ar Athroniaeth Cristionogaeth a damcan- iaethan gwrthwynebol iddi. Dengys y camsynied o wneud crefydd a'r cwestiwn cymdeithasol yn ddau beth annibynol heb berthynas rhyngddynt a'u gilydd. Rhaid, meddai, i'n hosgo at gwestiynau cym- deithasol godi oddiar ein syniadau am Dduw, am ddyn ac am y bad, a rhaid cael athroniaeth grefyddol o fywyd wrth gefn ein hymdrech gymdeithasol i roddi iddi sefydlogrwydd a nerth. Cydnebydd y gall unigolion o ddiwygwyr cymdeithasol fod yn hollol ddidwyll ac o ddifrif yn eu hymdrechion o blaid diwygiadau heh fod ganddynt gred grefyddol o'r eiddynt eu hunain wrth gefn eu gweithgarwch, ac hyd yn oed pan yn gwrthod yn hendant boh cred o'r fath. Ond a chymeryd golwg gyffredinol ar y symudiad cymdeithasol, ofer a diffrwyth fydd. os hob wreiddio mewn argyhoeddiadau dvfnion sydd a'u hysbrydiaeth yng nghymeriad Duw, yn nhrefn foesol ac amcan v cytanfyd. Uaw- enychai fod Sosialaeth ddiwoddar yn gwrthod athroniaeth faterol Marx. Brawddeg sydd yn deilwng o sylw yn y I ddarlith yw hon Y drwg yw, nid ydym yn edrych o ddifrif ar yr olygwedd Grist- ionogol, ond 'yn meddwl am dani fel testyn da i hyawdledd duwiol ac ofer yn y pwl- pud, a dim yn rhagor." Dengys fel y mae ymwvbyddiaeth o werth bywyd dyn, hyd yn oed yn ei fan isaf, wrth wraidd holl weithgarwch' a dysgeidiaetli Crist. Dylasai cymdeithas fod yn gyfundrefn o berthyn- as a rhwymedigaethau personol, ac yng ngoleuni y gwir hunan-eghn hwn gwelir diffygion y drefn ddiwydiannol bresennol. Y mae cyfalafaeth wedi mynd yn amher- sonol ac edrychir ar y gweithwyr fel dwylaw ac nid fel dynion. Bechgyn o'r Ysgolion Diwydiannol ar -ffermvdd Cymru yw pwnc y Parch. Gwilym Davies, a dengys nad yw cael y bechgyn hyn i Gymru yn dda iddynt eu ,iA-e( i ii- M ai tiia hunain nac i'r wlad. Dvwedir mai tua phump y cant o honynt sefydlant i lawr yn ddynion defnyddiol yn y cylchoedd amaethyddol. Rhydd G. R. Carter, M.A. fanvlion lawer am gyflogau gweithwyr amaethydd- 01. Diddorol yw y rhestr ganlynol sy'n rhoddi cyfarta Iedd enillion gweithwyr amaethvddol o bob math yn 1912-13: Fflint, 21/8; Dinbych, 24/6, Caernarfon, 20/6; Mon, 19/9; Meirionydd, 21/9; Maldwyn, 21/2; Ceredigion, 17/3; Maes- yfed, 17/6; Brvcheiniog, 19/4; Caer- fyrddin, 24/1; Pen fro, 18/4; Morgannwg, 22/8; Mynwy, 19/1. Ceir fod codiad yn y cyfartaledd er 1907 yn amrywio o 7c. ym Mrycheiniog i 4s. a 7c. ym Maldwyn. Wrth gwrs, amrywia'r cyfartaledd gryn lawer pan gymerir dosharthiadau o weith- wyr ar wahan. Hcfyd cymerir popeth i fewn yn y ffigyrrall. llchod; er engraifft, 14/3 delir mewn arian ym Meirionydd a chyfrifir 7/6 fel gwerth bwyd a llety i wneud i fyny 21/9. Prin er hynny y gall cyfartaledd roddi i ni svniad cywir am, sefyllfa pethau, ac nid oes alnheuaeth nad yw'r gweithiwr amaethyddol mewn 11awer eylch yn fwy dibarch ac yn cael llai na'i haeddiant am ei lafur. Y mae'n bleser gcnnym gyflwvno'r llyfr hwn i sylw am fod y drin- iaeth sydd ynddo ar wahanol faterion yn hollol deg a diwenyn, ac nis gall na ddaw budd o'i ddarllen. Ei bris ydyw swllt, f trwy'r post, 1/s. Cyhoeddir ef gan y Mri. Morgan I< Higgs, Abertawe.

ARTIFICIAL LIMBS, Crutches, Eyes, Deformity Boots, Fiat-Foot Supports, Steelless Easifit" Trusses, etc. lady attendant; Belts, Belt- Corsetst Elastic Stockings, Trusses, etc. Daily, 10-6; Wed. 10-1; Sat. 10-2. List free. Tel 1282.-Allen Peaice, 2d Charles Street, Cardiff.

Cystadleuaeth y Ddrama yn Aberdar. (Parhad.) Un o'r prif gymeriadau ydyw Mafis, a hi gymer y llwyfan i agor tudalenau yr ystori. Ymddangosodd Mafis yn chwareus yn gjTflawn mewn myuegiani, llais, as ystum. Yr oedd ymddangosiad Simmons. y goruchw yliwr twyllodrus, a Grutfydd Elias (arv. einydd y gweitliwyr) yn gyffrous a tfyddlon i'r aiiigx'lchiadau. Yn dilyn wele Man Huw y weddw, ac yn ei hvm- ddvddan hi a Mafis portreadid gyda naturioldeb digu:<> yr aelwyd Gymreig. Yr oedd y ddirprvvyaeth gyda Mr. Wynn yn dda, ond yn y ddirprw-yaeth o flaen cyf- arfod cyffredinol v gweithwyr yn gampus, yn Haw n o ysprvd y i Yr oedd pen- d<'rtyniad Mr ynn yn liaw-uchel, a dial- edd Simmons wedi ei chwareu yn feistrol- gar. a'r canlyniad oedd gwrthryfel y gweithwyr. Hha id dweud i'r trafodaeth lielbulus gael ei chwareu fel darn o Aber- aman neu Donypandy ar eu goreu. Darn har'h tlws oedd vmweliad Gi uifydd Elias a'i gyfeillion a Mafis. Gruftydd yn urddasol a gafaelgar, a'i gyfeillion yn ategu yn dda. Mafis a Mari Huw yn naturiol. Golygfa chwareuwyd yn ymyl bod yn berffaith oedd hon gan Simmons a Davies, goruch- wyliwr y Glyn. Godidog, fechgyn. Pryd- ferth oedd y presentment i Mafis pan y daeth i gasglu gyda Gruffvdd Elias, ond angherddol oedd ei dychweliad i'r ty a'i rhuthro at gryd ei phlentyn. Dyma un o'r golygfeydd anhawddaf, a chwareuwyd hi gan Mafis a Mari Huw hyd yr ymylon. Yr olygfa rhwng Simmons, Davies a William Thomas yn fyw. Yr oedd yr holl amgylchiadau yn dilyn gyda Mr Wynn a Mrs. Wynn yn dlws iawn. Mr Wynn yn foneddig a meistrolgar. Caffaeliad i'r parti oedd Mrs. Wynn. Chwareuodd ei rhan yn ddeheuig. Rhaid llongvfarcii Gwen a John litiin-s mewn golygfa delyn- egol yn y Pare, a daeth Gwen drwy yr am- gylchiad helbulus pan y collwyd Master Tom yn ganmoladwy iawn. Yr oedd hon yn olygfa odiaeth o dda. Yr oedd John Huws yn hamddenol a'r canu yn ogleisiol. Hollol wahanol o ran ei nodwedd oedd dar- ganfyddiad Master Tom rhwng Mrs. Wynn a Mafis. Chwareuasant yr olygfa gyda pherffeithrwydd a angherddolwyd gan ddi- eithrweh- yr amgylchiad. Mae j ddrama hon yn orlawn o brudd-der. Yr oedd yr angladd a gwallgofrwydd Mafis yn llawn o ing meddwl. Dichon fod ymdrecli y ddan ddigrifddyn yma ac acw; yn y ddrama wedi gwneyd llawer i'w gorhwyso. Gwyn fyd na fyddai pob arweinydd llafur yn chwareu ei ran mor rymus ac urddasol a Gruffvdd Elias. a pliob perchen glofa yn meddu natur dda Mr. Wynn. Chwareu- wyd "Stori y Streic" gyda ffyddiondeb bywyd mewn drama sydd yn plymio dyfn- deroedd y teimlad dynol. Beth hynag fydd tynghed Parti Aberdar yn y gystad- leuaeth, deonglasant fywyd y glowr yn adeg gyffrous y streic yn odidog. LLAW GYFFES. I

Urdd Annibynol yr Odyddion I (Undeb Manceinion). I Yt- oed(I cerbydau trydanol y Cynghor Dosbarthol yn brysur iawn nos Fercher yn ellldo aelodau Dosparth Aberdar o Odyddion idd eu darlith borfforaidd, yr hon a gynhelid yn ystafell eang Cyfrinfa Teml Cariad dan arwydd y Ddraig Werlld (Green Dragon) ar wahoddiad caredig y Gyfrinfa. Llywyddai y Llywydd Dos- parthol. Thomas Henry Roberts, Aber- nant. Llenwid yr is-gadair gan yr Is- lyw vdd Dosparthol, James Palmer, Cwm- dar. Yr oedd nifer fawr o ymgeiswyr am yr arwyddion a'r arwydd-nodau, v rhai a holwyd gan y Cyn-ly wydd Dosparthol, Lewis John. o gyfrinfa gwraig y diweddar Richard Fothergill. Aeth yr ymgeiswyr drwy eu harholiad yn anrhydeddus. Yr oedd nifer anarferol wedi dod yn nghyd, yr hyn ddengys fod cyffro neu adfywiad yn t'ymeryd lie yn mlith yr aelodau.

Nodion Heolycyw. I GAN "CREUDDYN." I Nos Wener a nos Sadwrn, Chwef. 27 a'r 28ain, rhoddodd Goheithlu Heolycyw ddau berfformiad o Red Hiding Hood Rescue yn Ainon (B.), dan arweiniad medrus Mr. Gwilym Harry. Cafwyd y capel yn or- lawn y ddwy noson o wrandawyr astud. Yr oedd y plant yn edryeh yn hardd a phrydferth ar y llwyfan. Cymerwyd y gwahanol gymeriadau i fyny gan y person- au canlynol :—Red Riding Hood, Miss Margaret A. Davies, Penprisc; Mother, Miss Mabel Jenkins, Pencoed; Woodman, Mr Tom Evans, Heolycyw; Wolf, Mr Jas. Palfrenian, Heolycyw; Rose (Red), Miss Katie Hawkins, Fronheulog; Rose i White), M iss Mary J. Leyshon, High St.; Buttercup, Miss Mary Dunn; Robin, Mas- ter Arthur Haycock; Boy, Master Ed- ward Brain. Cyfeiliwyd yn fedrus gan Mrs. Dewi Thomas, Glangwili. Stage- manager, Mr Thomas Owen, Glangwili. Llywyddwyd nos Wener gan John Rees, Ysw., C.C., Pencoed, nos Sadwrn. Cy- merwyd y gadair gan y Parch. W. G. Davies, Penuel (B.), Penprisc. Yn sicr, Mr. Gol., dyma y w ledd oreu yr ydym wedi gael hyd yn hyn gan y plant, ac y mae clod mawr yn ddyledus i Mr Gwilym Harry am y modd y mae wedi dysgu y plant yn wyneh eu bod mor ieuainc. Yy oedd dat- ganiad y plant yn dlws a swynol dros ben. Yr oedd yr artistes yn cymeryd eu rhan i fyny yn naturiol, a hynny mewn llawn character. Yr oedd yr 'woodman' yn dde- heuig yn lladd yr wolf. Cynhygiwyd pleid- lais o ddiolch i'r llywydd gan Mr T. Owen, ac eiliwyd gan Mr J. Polfreman mewn araeth wresog. Cafwyd elw sylweddol oddiwrth y perfformiad. Y mae y cyfeill- ion yn Ainon wedi addaw gwledd o de i'r plant am eu gwasanaeth canmoladwy.

Seven Sisters. i Dydd Iau, Chwef. 26, bu Mr Dafydd j a Mrs. Ann Williams, Glasfan, yn dathlu eu priodas euraidd. Priodwyd hwy yn Eglwys Llancrwys, Sir Gaei-fyrddi. iu, gan y Parch. Watevn Herbert ar y 26ain o Chwef., 1864. Bu iddynt naw o blant, chwech o honynt yn awr yn fyw. Priod- odd y ferch ieuengaf ddiwedd y flwyddyn ddiweddaf a gweinidog i'r Annibynwyr yn Scotland. Yn eu ty hwy y oychwynodd achos y Bed- yddwyr yn y Seven, a Mr. Williams gafodJ ei anihegu a allwedd aur i agor yn ffurfiol gapel newydd Salem. Sicr yw na fu neb erioed yn fwy ffyddlon i unrhyw achos nag v mae teulu y Glasfan wedi bod i achos y Bedyddwyr yn y lie. EiddunWll iddvnt lawer blwyddyn eto i fwynhau prydnawn eu hywvd gyda'r achos y maent wedi bod ffyddlon iddo ar hyd eu hoes.

Cymrodorion Tonyrefail. I Nos Lun, Mawrth 2il, y cafodd y Gymdeithas uchod ei chyfarfod cy- hoeddus cyntaf, ac os gellir barnu llwyddiant dyfodol unrhyw achos wrth ei ddechreuad, gallwn deimlo'n hyderus fod dyfodol disglaer a def- nyddiol yn aros y Gymdeithas hon. Yr oeddent un ac oil yn ymddangos vn awvddus i wneud yr hyn a allent i gachv yr hen iaith; dyrchafu eu gwlad a'u cyd-wladwyr; gyru allan bob Die Shon Bafydd o'r wlad, a gwrthsefyl! pob gallu dirywiol at ein hiaith a'n cenedl. Y cadeirydd ocdd Mr D. P. George, llywydd y Gvmdeithas. Cymro alddgar a thwvmgalon, sydd bob amser yn sefyll i fyny dros hawliau ei iaith, ei wlad, a'i gcnedl. Prif ad-dyniad y cyfarfod oedd y delyn, yr hon sydd bob amser yn medru cyffwrdd calon a deffro teimlad y Cymro gwladgar. Y telynwr oedd Mr Llyfni Huws, Penygraig, yr hwn a wnaeth ei waith mor ardderchog nes yr oedd pawb yn teimlo mai "d a oedd bod yno. Yr oedd y penillion ganai o radd uchel, ac nid yn unig yn ddiddorol, ond hefyd yn addysgiadol iawn ac yn llawn o'r yspryd Cymreig. Cawsom ein siomi, mae'n wir, drwy absenoldeb ein dar- lithiwr, ond efallai nad oedd hynny yn ddrwg i gyd, gan ein bod wedi cael ar ddeall fod yn ein plith rai aelodau o dalentau arbennig fel cantorion, adroddwyr, a siaradwyr, ac y mae hynny yn rhoddi llawer o gysur i ni pan yn meddwl am y dyfodol. Ymhlith yr olaf oedd: Y Parch. Gwrhyd Lewis, y Parch. Daniel Jones, Mr David Rowlands, Mr J.,H. Rich- ards, Mr Tom Roberts, Mr David Evans, Mr H. Rowlands, Miss C. Davies, a dau gyfaill o Benygraig. Cynhygiwyd pleidlais o ddiolchgar- wch i bawb oedd wedi cymeryd rhan yn y cyfarfod gan Mr D. T. Jones, eiliwyd gan Mr J. H. Richards, a chydsyniwyd yn unfrydol yn y dull arferol. T.J.

Dim edrych yn ol yn Aberdar. Er pan gyhoeddwyd gyntaf yn y wasg y gyfres hir o adroddiadau lleol nid oes dim edrych yn ol wedi bod. Parha tystiolaethau lleol i ddylifo i mewn, ac—yn weil fyth—y mae y rhai y cyhoeddwyd eu hadroddiadau am y tro cyntaf flynyddau lawer yn ol yn cadarnhau y cwbl a ddywedasant yn y rnodd mwyaf calonog a digamsyniol. Darllenwch brofiad Mrs Jones Awst isfed, 1905.—Mrs S. A. Jones, 3a Bethel Place, yn agos i Gapel Bethel, Hirwaun, ger Aberdar, a ddywedai Dechreuodd fy an- hwylder, mae yn debyg, gyda anwyd a gefais tra wrth fy ngwaith. Weith- iau yr wyf yn twymo, ac wrth gwrs yn dueddol drwy hyny i gael anwyd. Cefais boenau creulon, llymion yn fy nghefn, ac o gylch fy lwynau, yr hyn a'i gwnelai yn anhawdd iawn i mi ymuniawni ar ol plygu. Chwyddai fy nghoesau a'm fferau, a chaffwn boen difrifol yn fy mhen. Yr oedd fy aren- au allan o drefn, y dwfr heb fod o'r lliw iawn, ac yr oedd ceisio ymwared yn boenus. Yr oeddwn wedi clywed am bel- enau poen cefn Doan at yr arenau, a darbwyllwyd fi i roddi prawf arnynt. Da genyf i mi wneyd hyny, oblegyd rhoddodd y blwch cyntaf ymwared i mi, ac ar ol eu defnyddio am amser gwellhaodd fy iechyd. Erbyn i mi gymeryd y trydydd blwch yr oeddwn yn berffaith iach, ac yn well nag y bum am amser maith. Y r wyf yn eu cymeradwyo o hyd yn awr. (Arwydd- wyd), (Mrs) S. A. Jones." Mawrth i9eg, 1913-agos wyth mlynedd wedi hyny—dywedai Mrs Jones:—" Da genyf allu dweyd nad wyf byth yn cael fy mlino fel o'r blaen, cyn i mi gymeryd pelenau poen cefn Doan at yr arenau. Gwnaethant les anrhaethol i mi, ac y maent yn ddiam- heuol y feddyginiaeth oreu at yr aren- au a gymerais erioed. Yr wyf yn wastad yn eu cymeradwyo." Pris 2s 9d y blwch, chwech o flychau am 13s gd, oddiwrth yr holl werthwyr, neu oddiwrth Foster McClellan Co., 8 Wells Street, Ox- ford Street, London, W. Peidiwch gofyn am belenau poen cefn a'r arenau-gofynwch yn glir am belenau poen cefn Doan at yr arenau, y fath ag a gafodd Mrs Jones.

¡ Llwynbrwydrau. Nos Fercher, Mawrth 4ydd, cynhaliwyd cyfarfod cystadleuol yn. y Ile uchod dan nawdd y Gymdeithas Ddiwylliadol. Clor- ianwyd y gerddoriaeth gan Mr J. B. Jor- dan (Tabor), a'r amrywiaeth gan Mr Ben Griffiths (Eurin Fardd). Y eadeirydd yd- oedd Mr Emrys Jenkins, Gwylfa. Wele rhestr o'r buddugwyr: Unawd i blant, Wm. Henry Evans. Adroddiad, cyfartal, Gwen Roberts a Tilly Phillips. Tenor solo, Mr Dick Rees. Darllen, i blant, cyfartal, Mary Jones a Edith Roberts. Unawd bass, cyfartal, T. James Jones a David Jones. Englyn, "Y Dafarn," Ffugenw "Hen Gfoc." Araeth ar y pryd, John Thomas. Y cyfeilydd ydoedd Mr Willie Roberts, a'r ysgrifennydd Mr Wm. J. Lewis. I GOLWG Y MOR.

Am bob math o Argraffwaith ymofyner yn Swyddfa'r "Leade '&'r "Darian," 19 Cardiff Street, Aberdar. :J.&

Ar y Twr yn Aberdar. I "Rhai agweddau i'r Deffroad Cen- edlaethol oedd pwnc araith y Parch. W. Davies, M.A., Bethania, i'r Rhyddfrydwyr leuainc dydd Sadwrn, Chwefror 28am. Dywedodd bethau celvd, a diau y deillia daioni o honynt. Ystyrrir y Sais yn uwchddyn yng Nghymru heddyw, ac yng ngoleuni prnodiadau lleol i swyddi yn y cylch hwn yn ddiweddar dywedodd galon y gwir. Pwv ga'r brasder? Saeson gan y Cvngor Lleol, a chan lywodraethwyr 1 vr Y sgolion Canolraddol. Sais a etholwyd yn archwilydd gan y Cyngor, Sais yn "attendance officer," Saeson sydd ynglyn a'r cerbydau trydan, Ysgotes yw prifathrawes Y sgol Ganolraddol y Merched, Sais a ddewiswyd yn ddiweddar yn vsgrif- ennydd cvnorthwyol Bwrdd v Gwar- cheidwaid, fel os pery pethau fel y maent gellir cymeryd yn ganiataol mai'r ffordd i Iwyddo i gael unrhyw swydd gyhoeddus o bwys yn Aberdar yw gwadu yr iaith a'r genedl. Diwrnod golchi yn dod Yma, ebe Mr Davies, yn etholaeth Henry Richard cynrychiolir ni gan un na wyr ddim am ein hanes, ein dyheuadau, a'n delfrydau. ond y mae diwrnod golchi yn dod a gobeithio y golchir y staen vmaith. Pwy sydd yn gofalu am y tal i hen bobl? Wele fater i'n haelodau Sen- eddol i alw sylw ato ar lawr St. Steffan Pa synwyr sydd mewn gyrru Saeson i ymweled a'n hen bobl uniaith? Yng nghymru dylid penodi dynion a all wneud eu hunain yn ddealladwy i'r dosbarth y disgwylir iddynt eu gwasanaethu. Os nad ellir cael Cymry i wneud y gwaith, hwyr- ach y ceir digon i weithredu fel cvfieithwvr iddynt. Dyma g-vflc i aelod Seneddol i wneud cymhwynas i ddosbarth diamddiffyn. A ydyw Saul ymysg y proffwydi? Ceir llawer yn proffwydo y dyddiau hyn ynghylch tynged yr iaith Gym- raeg. Disgynodd yr yspryd proffwydol ar y Cynghorwr George Powell. Dywedai y byddai i genedlaetholdeb Cymru orfyw yr iaith; mewn geiriau ereill, y byddai'r iaith farw a Chymru bafhau. Gadawn y mater rhwng y Cynghorwr a'r Pen beirdd Eu ner a folant, Eu hiaith a gadwant, Eu tir a gollant, Ond gwyllt Walia. "Josiah" (Ogden) oedd y draethgan a berlformiwyd gan gor yr Eglwys Undodaidd Saesneg. Yr arweinydd oedd Mr Dan Davies, L.T.S.C., a gwnaeth ei waith yn ardderchog. Cynorthwyid y cor gan nifer o gan- torion poblogaidd. Gwasanaethai'r Prifathro T. Lewis, M.A., Aberhonddu, yng ngwyl bre- gethu Bethany, Godreaman, Sul a Llun, Mawrth iaf a'r 21I. Ar yr un dyddiau gwasanaethai y Parchn. J. Evans, B.A., Caerdydd, a J. T. Gregory, Caerfyrddin, yn Horeb, Llwydcoed. Llongyfarchwn Ficer Aberdar, sef y Parch. C. A. H. Green, D.D., ar ei benodiad yn Archddiacon Mynwy. Gall y Ficer bregethu yn Gymraeg yn ogystal a Saesneg. Ei briod yw'r anrhydeddus Mrs Green, sef merch hynaf Arglwydd Merthyr. Bu yn Ficer Aberdar yn hwy na neb o'i flaen, ac y mae ef a'i briod yn dra phoblo- gaidd yn y lie.

Muriel, Merch fechan Mr. a Mrs. James Thomas, C.M., Cartrefle, Mount Pleasant Street, Trecynon, Aberdar. Muriel Thomas,-hardd enettig, Union yw dy lwybrau glan; Rhosyn cock ar ael dy ruddiau, I ti heddyw hawlia gan; Eilun serch wyt ti, 0 Muriel, Laned yw dy wefus gwrel. Ti, Frenhines y Cartrefle, Henaidd yw dy eiriau mwyn; Oriau'tli oes sydd oil yn wynion, Megys brieill llawn o swyn; A sur ydyw nen dy fywyd, Sy'n prophwydo i ti wynfyd. Cariad heddyw fyna wlawio Arnat ei lawrvfau cam; Rhwng y blodeu trefna'th fywyd, Tros y gorwel tafl y drain; Rheda serch i'th wasanaethu, Erot gwylia ddydd a nos; Fel y wawr yn nor Goleuni, Laned ydyw swyn y tlysni, Egyr ar dy ruddiau'n rhos. Tros dy fywyd glan, dl-halog, Rhed aberoedd tyner gras; Engyl cariad sy'n dy wylio, Cad want draw boh picell gas; Yn dy fywyd, Muriel anwyl, Na foed dim i dori'th hedd; Oes i'r le,;ti,-pan dda,,i-'r diwedd, Ni raid i ti ofnir bedd. Ar ddaioni rho dy feddwl, Bvdd dy Lvwvd felly'n gan; Er niw* v-i enill cwinr.r Tesu, Rho dv fvwvd iddo'n lan; Dal i weithio, cei noswvlio, Ar v dalar heh ddim braw; Rhan y gweithiwr ydyw nefoedd Euraidd yn y hyd a ddaw. GWMRYN. Chwef. 16eg, 1914. G'VMRYN.

Chwedlau Hamdden. Cyfres o ystraeon riifyr. Gan J. TYWI JONES, Glais. Mewn Llian, Is. Mewn Amlen Bapur, 9c. Drwy'r Post, Is. 2c. a 1 (fle. Y digrif yw nodwedd fwyaf amlwg pob ystori, ond y mae ambell darawiad grymus a difrifol yn y llyfr; y mae'r moesoldeb dwys sy'n rhedeg drwy'r ystoriau, a'r syniad am chware teg, yn sicr o fod wrth fodd gwerin iach gwlad." -0. M. Edwards, Ysw., M.A., yn y Cymru. Rhwng difrif a chware, rhydd fon- I clust i lawer arferiad a gwbl haedda'r driniaeth, ac y mae'n iechyd meddwl sylwi ar ei fedr i weinyddu'r oruchwyl- iaeth hono. Os gall unrhyw un ddar- llen—'Beth sydd mewn Het l' heb deim- o ei ochrau yn hoIlti gall, chwerthin y mae yn wrthrych tostun a dweyd y lie. af. Er wedi darllen y ston hon o'r blaen, deil yn ei bias o hyd.Cemlyn yn y Western Mail. Yr oil yn fyw gan ddyddordeb a syl- wadaeth graff, finiog. yr Awdwr ar gy- meriadau a bywyd Cymru ymhob gwedd arnynt."—Ifano yn y Cardiff Times. Gellir eu oael trwy law Qwerthwyr y "Darian."