Y Goleuad

Ndbi AD AU WYTHNOSOL. PENOB arall 'o'r un stori syd'd i'vv-'hadrcd'd yr 5!thnos hon am vrfa'r Mesur •Addysg' Irwy IYr Esg-obion a'r Argiwyddi, Dy'r Argiwyddi. Dan- ar- wei.ni.ad yr archesgob a'r es- gobion a yr argl wyddi ym- ■* lacn 1 basic: gwelliant ar ol gWelliant, ac i chwyldroi v naill adi-ari ar 01 >#11,. nes y m,a cr Mesur erbyn hyn yn fesur r neWydd, cwbl wahanol i'r un basiwyd gyda'r |ath fwyafrif gan Dy'r Cyffredihi! Nid rhy- ead yr ymofynir a yw'r esgobion a'r ar- ghvyddi o ddifrif. Yr esgobion yw'r arwein- Wyr, ac arnynt hwy y g-arwedd y cyfrifoldeb PeHaf, er fodl amryw o'r argiwyddi bydol yn d\vyn ymlaen welliantau. Yn fynych, fodd 'tynag, mae cynygion yr arglwyddi yn brad- ychu anwybodaeth dlybrydl am y Mesur, yn gystal i- am bobpeth arall perthynol i addysg y Wlad.. Onibii am ymyriadl Due Devonshire ar achlysur ireudldau, buasai yr argiwyddi yn barod i basic- unrhyw beth, pa mar eithafol ^dinystrioli'w hacbos en hunain, ac fel y ifia'e, y maent eisoes wedi troi y Mesur y towyaf eithafol eglwysig o holl fesurau addysg Y wIadi. Gwir yw yr hyn sydd wedi ei nodi lawer gwaith y dyddiau diweddaf, sef fod y Mesurfely saif yn awr mor eithafol na feidd- lasai Mr. Balfour' ei d'dwyn ymlaen yn Nhy'r pyffredih yn nghyfnod riiwyaf llew'yrchus y Llywodraeth Doriaidd1 ddiweddar Yn ol y Times,' unig amcan y gwelliantau yw ceisio ^argeinio am hyny ellir o honynt gan y Llyw- bdraeth, heb obaith cael ond: ychydig. Dylai'r Times adnabod1 yr esgobion a'r arghvyddi, ,ti rhyddi y darluniad uchod liw tra anffafriol 4rtlynt yn eu gwaith presenol. I --+--+-- I GWELLIANTAU' yw'r enw swyddogol ar bob fiewidiad y cynygir ei dd'wyn oddiamgylch, fthai Q-welliaixtau.' ac oi safle'r esgobion a'r eg- lwys, mae newidiadau'r ar- giwyddi yn Welliantau diam- -r beuol. Letsui r arcnesgoo t-twy'r wasg argyhoeddi'r wlad eu bod yn Welliantau g-wirioneddol, ac yn rhai hynod Rymedrol a theg Trwy ddylanwad. Due Devonshire y tynwyd yn ol y cyhygiad beicld- Yi j?ar,i orfodi yr awdurdod lleoI i d'refnu addysg 'khwadol yn holl' ysgolion y wlad: pc y ceid I'hieni again o blant i wneyd: cais am hyny. rMør ddwl P2dd. yr esgobion, a hyd yn nod a.rweinwyr yr argiwyddi Toriaidd, fel yr oedd- :3f»t ar dan am basi:o> y cynygiad gwallgo-f -hwn i. Ond ymyj-odd y Due, ac mewn ychydig frawddegau trwsgl, tynodd y cwbl i'r llawr, w,.ac.,ildio,dd' Ar,-I-"Iydd Lansdmvne, a swatiodd esgobion a'r argiwyddi ell. Pan ddeuwyd at .aclranau 2 a 3, trowyd1 hwy yn foddion i diiefnu a g-waddoli addysg eglwysig yn ddi- -geJ, Rhaid i'r awd'urdodau addysg eu Syrneryd dro'sodd, a rhaid cvfranu addysg eg- Jwysig ynddynt am haner awr o amser yr vsgol bob boreu. Mae effaith hyn yn amlwg ..rtiewn miloedd o ysgolion ychwanegidi yr j.a&dysg ehwadol," tra y ielld y rhent o logellau -.trethdal-wyr. Chwyldroir ad'ran 4, a gwneir y' fcyfleusderau arbenig yn orfodol ar yr mv- durdodau Ileo], au hestyn i gylchoedd gwledig Yn gystal a dinesig, ac i'w' cael ar gais mwy- afrif, ac nid- pedair rhan o bump, 0' rhieni. "Wedi newid' adran 5 i ddilyn y cyfnewidiadau Uchod, gwnaed ymaith ag adran 6, i roi lie i gynygiad Esgob Rhydychen, yn trefnu estyn y cyfleusderau a;'r breiniau arbenig i ysgolion y ym eglwysig newyddion yn y d-yfodbl. Diddym- Wyd adran 7 yn llwyr', yr hon a wnai nad oedd gorfodiaeth i fod yn bresenol ar awr yr addysg gTefyddbL TRWy'R cwrs eithafol hwn o ciddo, Ty"r Arg- Kvyddi. rhoddir y Llywodraeth mew-n sefyllfa Sefyllfa'r Llywodraeth. anhawdd, ac nis gellir llai na phryderu am y dyfod:ol. Nis gwyr llywodraeth Doriaidd am anhawsder ac argytwng o tatii h. hwn, gan fod yr Argiwyddi a'r Esgnhion vn y eyffredin yn barod i b-asio mesurau Tomidd yn hynod ddiwrthwynebiad. Y cwestiwn mawr yn awr yw, Pa gwrs gymer y Llywodr- aeth yn ngwyneb gwaith yr Argiwyddi? Barn adran o'r wasg Doriaidd yw nadl oes gan y Llywodraeth ddim i'w wneyd ond Jynu'r Mesur yn ol. Cyfyd hyn, yn ddiau, oddiar.ddymun.iad am iddi fod: felly. Ond prin y n,ae'r dosbarth' hwn yn deall yr hyn a g'eisiant. Yr oedd yr arweinwyr Cymrcig- yn barod i gar.io allan Ddeddif 1902 i'r llythyr- en, ae y mac dyfarniad y West Riding wedi profi na byddiai pethau mor ffafri-o-1 i'r ysgol- ion eglwysig ag y lybiai cynilunwyr a char- y Mae selyllia .nifer fawr o'r ysgolion eglwysig mor anobeithiol, fel yr ysgubid hwynt ymaith ar fyr o dro, o ran dim help allanl: gael trwy Ddeddf 1902, o'i chario allan yn fanwl. Ond fel y d'ywedi y 'Tribune,' nid dyna'r unig- gwns posibl i'r Llywodraeth i'w gymeryd. Yn Haw Ty'r Cyffredin y mac cynhaliaeth arianol yr ysgcl- ion gwirfoddol, a chwestiwn eu bodolaeth; fel sefydliadau i'w cynal (Yr cyllid! gwladol. Gall y Ty wrfliocl eu cynal, a rhoddi yr arian i'r Cynghorau Sirol i adeiladlii ysgolioai ncwydd- ion. Hydervvn fod: Ty'r Cyffredin yn ddigon iach a. chryf i gymeryd mesurau eithafol o'r fath os bydid raid. Gresyn os bydd raid, ond ni bydd neb yn gyfrifaI am hyny ond yr esg-obion a'r arglwyddi. Rhoddbdd y wlad y Llywodlraeth mewn awdurdod i setlo'r cwestiwn ar linellau'r Mesur. --+--+-- ER fed y gweithrediadau yn Ty'r Argiwyddi yn taflu Ty'r Cyffredlin a'i waith i'r cvsirod Ty'r Cyffredin. 11 yr wythnosau hyn, mae'r Llywod- aeth ynoi yn myn'd ymlacn yn ddiwyd gydia'i mesurau, a'r Tori- aid' yn enill rhyw gymaint o nerth fel gwrthwynebwyr. Yn ystod yr wythnos, cafwyd dwy oIyg-fa g'werth eu crcniclo, ac yn y (ldwy, chwareuai Mr. Balfour ran yr arwr. Ddydd Mawrth, cynhyrfodd Mr. Bal- four oherwydd; gwaith y Llywodraeth yn. dwyn ymlaen fesur tir-ddaliadaeth mor gynar, ac yntau ar y cychwyn heb fod: yn un 0: fesurau swyddogol y Llywodraeth. Yn ei ffug gynddiaredd, cynygiai ohirio'r Ty, ond gorchfygwyd ef gyd'a 226 o fwyafrif, ac aed ymlaen. Ond, campwaith Mr. Balfour yn ystodi yr wythnos oeddi y cwrs gymerodd gyda Mesur yr Undebau Llafur. Yn ei araeth olaf ar y trydydd darlleniad;, • trodd i fendith- io'r Mesur, ac i gydnabod nad ocdd un perygi oddiwrtho'. Pasiwyd ef felly heb wrthwyn- ebiad er hell wrtbwynebiad1 blaenorol y Tori- iad. Cymerir yn ganiataol y bydd yr araeth 'ion yn efFeithiol i beri i'r Argiwyddi ganiatau i'r Mesur gael yn wneyd yn 'ddeddf. Creodd araeth Mr. Balfour ar yr achlysur sy.ndod cyffredinol, a diau ei fod yn fwy o syndod i'w blaid a'i ddilynwyr ei hun nag i neb arall. Gwnaeth amryw o'r Rhyddfrydwyr a'r Llafurwyr apel at Mr. Balfour am iddb ddefn- yddio ei holl ddylanwad i gael gan yr Arg- lwyddi beidio dinystrio y Mesur; ond prin yr oedd ang-en apelio, gan fod1 araeth Mr. BaIf-our yn apel feny mewn modd' amlwg. ^—. NID yw'r Ymneillduwyr yn cysgu tra mae'r esgobion yn chwareu eu rhan, fel v profai v Cynliadledd Ymneillduol. gynhadledd fawr arbenig e gynrychiolwyr yr Eglwys'i Rhyddion '.rvnh.aliwvd yn Llun- d'ain yr w?ythnovs ddiweddaf. Yr oedd yn yrnyl deuddeg cant o gynrychiol- wyr yn breseno], ac yn y wledd! groesawol rodd'd yn yr Holborn Restaurant gan Mr. J. Compton Rickett, A.S., rliaid fu cael wyth o ystafelloeddl eang- i'W cymvys. Llanwyd Neuadd y Brenin i'r ymylon. yn y gynhadledd, a lywyddid1 gan y Parch. J. Scott Lidgett, M.A., a chafwyd anerchiadau nodedig .0 rymus gan amryw o'r arweinwyr wrth gynyg y penderfyniadau. Wedii araeth gref gan y Cadeirydd!, galwydarDr. Clifford ymlaeni gynyg y penderfyniad! cyntaf, yn cymerad- wyo adroddiad y Pwyllgor Gweithiol, gan roi pwyslais arbenig ar adran 4 o'r Mesur, yr hon ystyridi, fel y pasiwyd! hi g'a.n y Llyw- odraeth, yn ffafrio gormod ar yr eglwys. C.ododd Dr, Clifford y cyfarfod i dir uehel o frwdfrydedd' a than, a dibenodd trwy ddweyd mai dyma, yn ei farn ef, y frwydr olaf y bobl yn erbyn elerigiaeth. Y Parch. F. B. Meyer, B.A., oedd cynygydd yr ail benderfyniad, a'i ystyr oedd condemniadi llwyr ar weUiantau'r arghvyddi, gan nodi'n arbenig, y cynygiad i Z, -1 Z" dynu o ddwylaw'r awdurdodau a'r trethdal- wyr y rhyddidl fwynheid er 1870 ynglyn ag addysg grefyddol; y cais i fynu hawl i fyned i ysgolion y Cyngor i gyfr'anu addysg enwad- ol; a'r cynygiad i ganiatau i'r athrawan tal- edig gan y wladwriaeth gyfranu addysg enwadol yn yr ysgolion. Araeth. bwysicaf y drafodaeth hon ucdd araeth y Parch. J. H. Jowctt, M.A., yr hwn oedd hyd yn ddiweddaf yn dal i gn du y gallesid cael gwell dealltwr- h iaeh rhwng yr egIwys ac Ymneillduaeth. Er y Sulgwyn, meddai, yr oedd yn gwel'di ei cbeithicn a'i ddiychymygion wedi eu chwalu. \Vcdi ei argyhcedidi o. hyn, tarawodd1 Mr. Jowett nodyn rhyfel gliricdi a'r' un glywyd yn y gynhadledd, a disgynai ei eiriau fel tan ar y cynulliad! cnfawr. Yr oedd y Parch. Sil- vester Home, M.A., mor rymus ac effcithiol. ag erioed1, a phasiwyd y penderfyniad; yni nghanol brwdtrydbdd mawr. -+--+-- YN y [nvydr etholiadoI. yn New York yr wythnos ddiweddaf, etholwvd Mr. C. E. Etholiadau America, I Hughes, yr ymg'eisyddi gw^erin- h .J h ol, gydia 55,000 01 fwyafrif ar ei wrthwynebydd democrataidd, Mr. W. R. Hearst. Ystyrir yr etholiad ar Iywodraethwr New York fel ys- garmes arweiniol i'r etholiad am yr arlyw- yddiaeth, a hu'r frwydr eleni yn boeth iawn. Cyfreithiwr llwyddianus yw Mr. Hughes, tra; y mae Mr. Hearst yn berchenog a golygydki: newyddliadurol 0 allu mawr. Yn ystod y frwydr, datganodd yr Arlywydid Roosevelt, trwy Mr. Root, ysgrifenydd y wladwriaeth, Z, yn erbyn Mr. Hearst, gan briodoli yr anfad- waith ar Me Kinley i ddylanwad papyrau Mr. Hearst. Yn ngwyneb; hyn a'r rhaniadau yn y blaid, gwnaeth y der^ocratiaid yn llawer gwell nag y gallesid; disgwyl. Er' fod y d'alaeth eto i gael ei chynrychioli gan fwyafrif o werinwyr, tynwydi y mwyafrif i lawr 01 114 i 67 trwy'r etholiad) hwn. Ystyr hyn yw fod y ddinas a'r dalaeth yn addfedu i frwydr fawr a'r cyfoethogicn a'r 'Trusts,' a chydag ymgeisydd mwy didramgwydd1 na Mr. Hearst, diau y buasai chwyldroad y pleidiau yn llawer mwy. -^1^' BER yw rhestr y teitlau roddWyd yr wythnos ddiweddaf ar ddydd blwydd y brenin. Nid Pen Blwydd y Brenin, yw, fel y sylwodd rhywun, ond tebyg iawn i ol-ysgrif y rhestr faith gyhoeddAvyd yn Mehefin. Ni ychwanegir cymaint ag un b i fyd yr arghvyddi, ond dyrchelir mfer fechan i ra.dd' Cyfrin-gynghorwyr, ymhlith y rhai v mac Mr. Samuel Smith. Efe yw'r unig un yn y rhestr, hyd y cofiwti, gyda chysylltiadau Cymreig o unrhyw fath. Yr enw mwyaf ad- nabyddus ymysg y ni-,irchogion, newyddioil yw Syr Henry Norman. Nos Sul, wythnos i'r diweddaf, cododid rhai o danvvyr y llynges yn Portsmouth dipyn 0 G-wrthryfel Tanwyr y Llyngss. gynwrf yn erbyn y swyddogion. Tybiwyd ar y cyntaf fod y drwg wedi ei roi i lawr yn ddiatreg, ond; nos Lun torodd allan dra- chefn, yn lawer mwy Cyffredinol a bygythiol. Hyd nes y ceir ffrwyth yr ymchwiliad swyddogol i'r helynt, goreu p-o leiaf geisir eg'luro ar y peth. Ar yr un pryd, nis gellir llai nag- ofni y rhaid fod. y drwg yn cyraeddi yn ddyfnach na'r person- au a'r swyddogion oedd! yn dwyn perthynas un;ongyrchol a'r amgylchiadi hwn. Ystyrir disgyblaeth y llynges Brydeinig yn agos i berffeithrwydd. Perygi cyfundrefn felly yw myn'd yn haiarnaidd1, a thrwy hyny beryglu ei pharhad. Dylai yr ymchwiliad fod yn un trwyadl. --+--+-- DAETH y ncwydd o Dde Affrig ddechreu'r wythnos hon fed cwmni o'r Boeriaid1, dan a1'- Cynhyrfwyr yn Cape Colony. weimadl un o r enw r erreira, wedi tori i fewn dros y ter- fynau i Drefedigaeth y Pen- rhyn i gcisia cynhyrfu'r hobl- i 1 T il ogaetn yn, eroyn y ray wo ar- aeth. Mor bell ag y gwelwn, nid yw yr ym- gyrch i'w hystyried1 yn bwvsig. ar ystyriaeth- an gwleidyddol. Nid yw Ferreira yn adna- byddus i arweinwyr y Boeriaid, ac yn ol pob argoel, met yw ond person cwbl ddinod ac anghyfrifol. Torodd drosodd o diriogaeth Germa.ni o orllewin Affrica, i ran ogledd-or- llewinol y drefedigaeth, lie nad' oes ond fTerm yma a thraw yn nghanol rhanbarth anial, ac er y bernir fod gydag ef rai brodionon dan arfau, d'isgwylir y gall heddlu y Cape ei am- gylchu a rhoi pen ar ei ymgyrch mewn ychydig amser. Dyna 0 leiaf yr argraff geir oddiwrth yr adr-oddiadaü hyd yn hyn, er fod, yn amlwg fed y digwyddiadi wedi creu cryn g-ynwrf yn Ne Affrica ei hun,