Papur Pawb

fewn, ac ar v foment wele ddyn mawr, cryf, hanner ffenriwr a hanner gof, yn taflu y drws yn agored ac yn gwynebu y teithiwr. "Wel," meddai, ar ol edrych am eiliad neu ddwy ar y creadur tlodaidd oedd yn y drws, "beth sydd arnat ti eisie yma yr amser Yllla o'r nos, eh ?" "Mae'n ddrwg genyf eich trwblo, ond yn wir y mae arnaf eisieu bwyd. A fedrwch chwi roi tainaid a ilymaid i mi ? Nid oes arnaf ei eisieu heb dalu am dano mae genyf arian i dalu. A gaf gysgu yn nghwt yr ieir yn eich gardd iiefyd ? Dywedwch—a gaf fi hynyna am dal ?" "Pwy wyt ti ?" "Yr ,wyf wedi cerdded yr holl ffordd heddvw o Benfro. Rhowch damaid i mi os gweiwch yn dela. Ceweh dal am dano." "Wel, ni fuaswn byth yn troi neb parchus o'm drvvs heb damaid os byddai bron newynu, yn enwedig os gallai dalu am dano. Ond pa'm nad ai di i un o'r tafarnau yna 1" "Does yn yr un ohonynt ddim lie." "Twt, nonsense i gyd." "Vel, dyna ddywedwyd wrthyf yn y ddau dv y bu'm ynddynt. Wn i ddim pa'm na roddent lety i mi, end cefais fy ngwrthod," ac yr oedd y teithiwr erbyn hyn yn deehreu ymddangos I wr y ty fell pe mewn cyfyng- gynghor pa esgus i'w roddi dros ei fod wedi cael ei wrthod yn y tai y bu ynddynt. Aeth gwr y ty i fewn, ae wrth ymddyddan a'i wraig, yr hon oedd wedi olywed y plant ae ereill yn dyweyd fod rhyw dramp peryglus wedi dyfod1 o Gaerfyrddin, aeth yn amheus, a phenderfynodd wrthod cais y dyn newynog cedd wrth ei ddrws. Gan afael mewn if on onen gref, dychwelodd i'r drws, gan roddi y gorchymyn byr i'r dyn dyeithr "Cer' bant! Ti yw'r dyn aie ? Clywais am dy ddyfodiad. GwelQ genyf roi bwyd a llety i arth nag i ti. Ymaith a thi a chy- fododd gwr y ty ei ffon mewn dull bygythiol. Ymlusgodd y ereadur truenus oddiwrth ei ddrws gydag ochenaid. Prin y gallai ei goes- au ei gynnal gan fel yr oedd wedi blino a newynu end ymaith y bu raid iddo fyn'd unwaith yn rhagor i wynebu tywyllwch y nos a thywyllwch mwy dudew anobaith ei enaid ei hun. Wrth grwydro yn ddiamcan ar hyd y ffyrdd, ymresymai ynddo ei hun, ac meddai, "A raid i mi wneyd rliywbeth na ddymunwn er cadw fy enaid a chorph yn nghyd 1 A yw cyfraith y wlad a ihagfarn y bobl am fy nghadw i lawr dan eu carnau yn dragywydd 0, Dduw, beth a wnaf V Toe, daeth yn hollol anwybyddus iddo ei hun, i lawr at lan yr afon Tywi, yr hon a ffrvdiai yn dawel a mawreddog rhwng dolydd breision y dyffryn. "Mae pawb yn fy ngwrthod," meddai, "ond mae'r afon yn barod i'm derbyn. GWll i mi droseddu yn erbvn deddfau gwareiddiad, ond mae'r gosp yn fwy na'r trosedd. A phwy nad yw wedi troseddu, mewn rhyw fodd neu gilvdd, er heb eu dala, efallai i Oaf well chwareu teg yn y bvd liesaf mae yno Farn- wr mwy cyfiawn na neb sydd yn y byd hwn. Dyma fi wedi dod yn rhydd ar ol dioddef cosp y ayfraith, ond vrwan y mae pawb a'ù llaw yn fy erbyn ac fel pe yn benderfynol o fy sarnu dan eu traed a'm gwneyd yn fwyst- fil cyndileiriog o eisieu bwyd a diddosrwydd. Ac y maent yn galw eu hunain yn Gristion- ogion I Crisbionogion yn wir 1 is id oes yr un Cristion yn fyw yn y byd yrwan. Neu wn i am yr un, beth bynag. Os Cristionogaeth yw peth fel hyn, gwell genyf fi inffideliaeth." Ycliydig wydda-i y creadur tlawd fod un gwir Gristion, both bynag, heb fod yn mhell iawn oddiwrth y lie y safai tra yn ymboeni fel hyn ynddo ei hun. Y mae yn anhawdd dyfalu beth fuasai wedi wneyd iddo ei hun onibai irido yr adeg yma ganfod goleuni yn rhyw dy gryn eh warter milildir i lawr yr afon. Cyfeiriodd ato, gan benderfynu gwneyd un cynnyg yn rhagor am damaid a llety cyn cymeryd rhyw gwrs arall --pa gwrs arall, in wyddai yn iawn. Ond aeth y goleuni o'i olwg drwy iddo ddod i gysgod l'lwyn o goed afalau—per .lan a ber- thynai i ffermdy. Dringodd dros v mur i'r berllan, ac wrth neidio i lawr vi ochr arall bu agos iddo neidio ar do rLyw gwt coed lied fawr. Ond ar ol archwilio y ewt canfu fod ar ei waelod lot o wellt, yn nghanol yr hwn y buasai yn gallu cyggu yn gynhes efallai. Ym- lusgodd i fewn i'r cwt, ond gyda'i fod wedi ymestvn ar ei lawr ac yn dechreu gwneyd ei hun yn weddol gysurus dyma gi mawr ffyrnig i'r lie gan ddechreu sawru, chwyrnu arno, cyfarth, ac yna fygwth ei frathu, fel y daeth ofn arno gael ei larpio gan y bwystfil, ac ymwthiodd allan o'i lety gan wneyd ei ffordd ar draws v berllan i gyfeiriad y goleuni wel- odd o'r blatn. "Mae hyd yn nod y cwn wedi troi i'm her- byn," meddai wrtho ei hun. Ni fu yn hir cyn cael ail olwg ar v goleuni y cyfeiriai ato pan y daeth yn ddamweiniol ar draws cenel y ci, a chyn pen ychydig amser, arol cerdded yn lied galed,yr oedd wedi dod yn ddigon agos i ganfod bod y goleuni yma yn llewyrchu allan o ffenestr mewn ty mawr, hardd, a gerddi a pherllanau yn ei amgylchu. Dringodd dros fur yr ardd, aetli at y drws a churodd. Y foment yma yr oedd boneddiigesi oedran- us, yr hon oedd newydd ddyelxwelyd o fod yn negeseua yn y pentref, yn ceisio ar- gyhoeddi gwr y ty—dyn canol oed, parchedig ac urddasol yr olwg arno-, a'r fath edrycliiad dyngarol a Christionogol yn pelydru o'i ddau lygaid gloew ag a fuasai yn enyn gobaith yn nghalon y mwyaf anobeithiol yn y fro— fod gwir angen am glo cryf ar y drws i gadw lladron rhag dod i fewn. Yr oedd hi yn adrodd wrtho fel yr oedd wedi clvwed yn y pentref fod crwydryn peryglus yr olwg arno wedi dod i'r cyffiniau y diwrnod hwnw, "a lynri chwi," meddai, "yn gwrthod caniatau i ni hyd yn nod roddi cloar y drws yn y nos. Pwy wyr beth all ddigwydd tra byddwn ni yn cysgu 1" "Mae genyf fwy o ymddiried yn fy Ar- glwvdd nag y buaswn yn amheu y gadawai Efe i neb wneyd niwed i ni pan fyddwn yn anymwybodol mewn cwsg," ebai'r' gwr da. "Ymddiried yn yr Arglwydd neu beidio," atebai'r foneddiges yn lied danllyd, "mae clo reit grvf ar y drws yn beth sy'n sicir o gryf- hau eich hymddiried, mi fuaswn i'n meddwl." Dim gwalianiaeth beth cldywcdai'r fonedd- iges. "Caiff Efe ofalu am Ei blantl heb help stwffwl haiarn a phethau felly," atebai y gwr da yn benderfynol. Yn y eyfwng yma clywsant y euro yn y drws. "Dewch i fewn," bloeddiai yr esgob -canys diyna pwy oedd efe, neb amgen na'r rhyfedd Esgeb Thirlwall, oblegid goleuni un o ffenestri y palas esgobol welodd y, tramp, ac at y cyfryw y cyfeiriodd. Gyythiodd y tramp y drws yn agored, aetli i fewn, a chyfarfyddwyd ef gan yr esgob ei hun, yr hwn a'i hedrychodd i fyny ac i lawr, bob modfedd ohono, ae wedi gwel'd ei fod mewn rhyw gyni, torodd allan i'w anerch yn ei ddull "rhyfedd" ei hun— "Wel, fy mrawd," meddai, "beth sydd wedi dod a chwi yma ar awr mor liwyr ?" "Fy mrawd, yn wir," ebai'r foneddiges, yr lion a safai i wivindo yn nghil drws un o'r ystafelloedd, allan o'r golwg, "galw y tramp budr yila yn frawd, aie?" Pan ganfu y tramp wisg giprigol yr esgob, ac hefvd y fath le mawr yr oedd wedi stymblo iddo yn y tywyllwch heb yn wybod, yr oedd am gilio i ifwrdd a, myn'd allan, ond attal- iwyd ef gan yr esgob. "Na, peidiweh dychryn dim." ebai'r gwr da, "dewch i fewn yma gyda mi." Daeth rhyw bendarfyniad sydyn i'r tramp -efallai ei fod yn tybio mai hwn oedd ei siawns olaf am damaid o fwyd, ac hwyrach fod anobaith yn ei yru i ddyweyd pethau dan gynhyrfiad y foment na buasai yu eu dyweyd dan amgylcbiadau gwahanol. Fodd bynag, aeth i fewn i'r ystafell ar ol yr esgob, ym- sythodd yn y drws, ei ffon yn ei law, ei fag ar ei fraich arall, a'r olwg arno yn ddigon brawychus i unrhyw foneddiges o nerves gwanaidd. "Edrychwell yma, syr," meddai, "waeth i mi ddyweyd wrfchych rhag blaeii pwy ydwyf. Fy enw yw Herbert Humphreys. Yr wyf newydd ddod o'r transport, wedi bod yno am bedair blynedd ar bymtheg. Neithiwr cyr- haedldais Benfro ac yr wyf ar fy ffordd i sir Fon, hen sir fy ngenedigaeth. Heno cefais fy nliroi i ffwrdd oddiwrth ddrysau pob ty lie y gelwais ynddynt i erfyn am damaid a. llety—yr oedd llygaid yr heddgeidwaid arnaf, yr oedd y ticket sydd genyf yn fy nghon- 9 (lenuiio, mae'r gyfraith a'i throed arly ngwar o hyd er fy mod wedi talu iddi ei gofynion yn llawn, ac y mae rhagfarii ac ofn fy nghyd- cdynion am un ai fy sathru allan o fodolaeth neu ynte am wneyd bwystfilperyglus i gym- deitlias olionof, a hyny yn erbyn fy ewyllys. Beth sydd i mi i'w wneyd yn ngwyneb hyn? A ydyw pawb am fy ngorfodi i fod yn lleidr am byth, neu hwyrach yn llofrudd ?" Rhoddocld y foneddiges wrandawai mewn ystafell o'r golwg ysgrech fechan pan glywodd hyn, ond y cwbl ddywedodd yr hen esgob hunanfeddianiiol oedd, "Fy ffrind anwyl,. dewch i mewn: tynwch eich esgidiau a thwymnweh eich traed wrth y tan yma." "13 eth Eicli ffrilldl 1 Y mae cael fy nghyfareh mewn iaith fel yna yn beth mor ddyeitlir mi fel nas gwn yn iawn beth i'w feddwl o'ch caredigrwvdd. Pwy neu betli ydych ? Onid ydych am fy nhroi ymaith, fel y gwnaetui y lleill ? Pwv ydych ?" "Offeiriad, yn byw yn y fan yma." "Offeiriad Yr ydych yn bur wahanol i'r rhai adwaenwn i evn cael fv anfon o'r wlad. Fellv 'does arnocli ddim eisieu tal genyf am fy llety?" "Nagoes, nagoes-dewch, tynweh eich cacbir yn nes at y tan." "Mae genyf arian i dalu, os oes arnoeh eisieu tal. Mae genyf ugain punt, a bum ddigon o hyd yn eu henifl."