Yr Wythnos a'r Eryr

liODlõÑ IF AN SION. H?* ^Weinly Penrhyn y» pa^-au i *dd.^a8, r yr ein gwlad a Seneddwyr ion v j^U&t fl»jj sefyllfa canoedd o wrag- HL ^ion arf yn y^ddibynu ar enill- %fW°g am p5ent weithio yn y chwarel aUe V tjja c7ohaliaeth yn ddifrifol i'r VX i>w 8v?f0orfdi mawr y° b°doli, angen *52?' 5 Wr yn amlw§ y° ngwynebau Hk toewr. myned i'r bedd yn ^Jr^you x?anlyniad i'r caledi dwfn v m j^r neb ddyfnder y cyni diodH r mae ^Iawer gwraig rl?J" ddirwgnach yn hytrach et aeth hwystr ar ffordd dyfod i dde- ^Or p, Uchel Vw gwaith yn y chwarel; ond °Si eJ^W v» «. • y Plant bach am fara, ac y, estnYw teiralad y fern pan yn anallu- ^ia!U! ^illtir/* lddynt y mae'r cyfan— Nllef ydio0na av d[eig'ant i lawr dros J!VLV Plam y, og canoedd 9 fam' ^aPh p ~yn .n he°]ydd Bethesda a'r b6'a^ ar eal fyf ° wneyd yr ar. ^ddviArSlwydd Penrhyn. Mor Ndd r yu &vff j- ei arelwyddiaeth i feistr- SJ! ^ngfen j Heb fyned yn ol at iSvr, ddv °*d oes §enym y petrus- S5l.^4n^eyd f0d Arglwydd Pen- blNd dVoin am y sefyllfa druenus u^uj P°b Ca: n> yn gymaint a'i fod wedi »all ° 0sod yr holl amgylch- LC^genvm ° flaen cyflafareddwyr. ^^do-attl y fath na ^uasai ymddygiad da iaStiJ1^0 a hvi, atllser yn toddi ei galon i b '^tK13 e* Wei»i7' a c^ydnabod fod eg- 'tyt yn haeddu <*dnaS- ?EW^syd/^lg' ac mai nid dynion K yr a ak iddo> ond i'r gwrtnwyn- h> a gred 6 ant y cysuron mwyaf yniawn; d?oi°n 5s I ll^ais a Laewya cyn y P'ysant K'^lS^odaf f a §weithredu y° J e?d rydd, Vn Soleuedig gweithwyr i &la Wb» arglwv^j^ yr ugeinfed ganrif. a,tl idd 1&et^ Wed> gwrthod pob fin!1'1 v° 8yflwyn<> yr holl helynt mae Wedi gwrthod gwas- ^Ceb llai na T?f dylanwadoi y I4A if' y prjf ^r8lwydd Rosebery a >. _nf Wemidog, Syr Edward rg Kydd Prif Farnwr ^illiata¥0e^v^ry^ddiolchgar am was- O'w ^es a Mr ?7mIeig' yn enwedi8 v°y GeorSe»dros y CY Syr Henry &>P°b paar°J Mr Asquith, hefyd, &llu e drwydd i wneyd yr hyn V <?Wyn y mater unwaith \%M.ni^in^nuedd a'r byd. Ofer BaTfL,ywodraethdnn-n?d gyfiawn" Sa e<ldf °Ur Wed^ ^onaidd, oblegid if^bcWar ? Cymodi ^Wrt^°d yn bendant ^j^hod y PeDrhar Wa>th mewn cysyll- 10 Od enrbyn. F-i reswm Ilipa aYd Gedd igyfl nad oedd y ddwy !Hw- °e<3d iv^iM00 y mat^r i gyflafar- li& Md^ydd vViywodraeth ymyryd V blaid i ^Wodraeth ydoedd » wyr ? yr holl hel- choj tesyn f H ytJ cael eu y ^th gyni a cholied W g0ddef' Waeth heb '0. roddi deddf ar ddeddf-lyfrau y wlad oni cherir hi allan, Os pasir deddf i gau'r afon- ydd rhag i ddyn tlawd gael pysgodyn, ni fydd hono yn ddeddf farw. Yn gymaint a bod y Llywodraeth wedi gwrthod rhoddi "Deddf y Cymodi" tr waith, y mae Mr Asquith a Mr William Jones wedi tynu pleidlais o gerydd ar y Llywodraeth allan, yn condemnio y Llywodraeth am beidio ymyryd, a bod ymyriad uniongyrchol yn han- fodol anghenrheidiol. Unwaith yn unig yn ystod llawer o flynydd. oedd y bu i Arweinydd y Ty, wrthod rhoddi dydd, i'r hyn a elwir yn gelfyddydol-lechni- cally-i drafod pleidlais o gerydd oddiwrth yr Wrthblaid, ac yr oedd y tro hwnw o dan am- gylchiadau neillduol. Y mae ychydig o am- heuaeth gan hyny, y bydd i Mr Balfour roddi i fewn i'r cais, a wneir ddydd Llun gan Syr Henry Campbell-Bannerman, ar ran Mr Asquith. Ni ofynir am ddyddiad cyn y Pasc, a bydd i'r penderfyniad gael ei eilio gan Mr William Jones. Ni raid ofni na fydd i ochr y chwarelwyr gael ei rhoddi o flaen y Senedd a'r wiad gyda gallu o doethineb mwyaf gan Mr Jones, yr hwn sydd wedi bod ar hyd yr amser yu gyfaill ffyddlon a gwir alluog i'r chwarelwyr. Yn sicr y mae'n hen bryd i'r helynt gofidus hwn gael dyfod i derfyniad boddhaol i bob ochr, ac y mae'n resyn na wnai Arglwydd Penrhyn ystwytho i roddi yr holl helynt i gyflafareddiad. Y mae Ceidwadwyr fel arfer yn sefyll o ochr cyfalaf, ond y mae'n rhaid cofio fod gan lafur ei ochr a'i hawliau, ac y mae'n rhy bell yn y dydd iforced labour gael ei fabwysiadu yn chwarelau a gweithfeydd Cymru, os llwydir i wneyd hyny yn Neheudir Affrica. Beth bynag fydd canlyniad y bleidlais o ger- ydd, hyderir yn fawr y bydd i derfyniad gael ei roddi ar y strike difiifol Chwarel y Penrhyn. Un o arwyddion mwyaf amlwg yr amserau ydyw fod y Llywodraeth bresenol yn myned yn fwy diwerth bob dydd, ac y mae'r ethol- iadau diweddar yn dangos yn eglur fod y wlad yn blino ar ei threuliau anferth, heb ddim lies i'r werin a'r miloedd yn deilliaw trwyddynt. Costiodd y rhyfel yn Neheudir Affrica ^250,000,000, a ^"12,000,000 i dir feddianwyr Iwerddon, a dim i Gymru 1 Onid oes modd perswadio y Llywodraeth i brynu y Parsoniaid a rhoddi Dadgysylltiad i Gymru? Neu ynte brynu chwarel y Penrhyn a'i chario'n mlaen dan y Llywodraeth fel y gwneir gyda'r Llythyrdy? Y mae Mr Chamberlain yn fon- eddwr o fusness; dyna fantais iddo ddangos ei allu, er perswadio Arglwydd y Penrhyn i werthu y chwarel i'r Llywodraeth, er mwyn rhoddi mantais i'r canoedd o ddynion sydd yn awyddus am fyned yn ol ar delerau rhes- ymol a theg. Gwnaeth Mr Chamberlain les trwy ei ym- weliad a Affrica, a charasem yn fawr ei weled yn troi ei law at wneyd lies yn ei wlad ei hun; os nad ydyw yn caru Mr Lloyd George, caresem ei weled yn dangos yn ymarferol ei fod yn caru Cyrnry, trwy ddechreu yn Beth- esda.

BALA. Dydd Iau, y gfed o Ebrill, bu farw y dyner a'r gymeradwy foneddiges Miss Cath.E. Jones (yn fwy adnabyddus wrth yrenw Nursejones), yn 46 mlwydd oed, Cafodd gystudd lied hirfaith, ar ol ei hymneillduaeth o'r swydd bwysig a wasanaethodd cyhyd gyda'r fath ymroddiad a llwyddiant, a gorphenodd ei gyrfa ddaearol. yn anrhydeddus, gan fyned oddiwrth ei lludded lafur at ei gwobr Hebryngwyd ei gweddillion o'r Ivy House ddydd Llun y Pasg i fynwent henafol Llanfor i gladdfa ei Thad a'i Mam a hen deulu parch- us Llaethgwm, gan gael ei chludo ar hyd yr holi ffordd ar elorgerbyd gan aelodau ffyddlon "Ambulance Dr. Williams," er dangos eu parch a'r gymwynas olaf i'w serchog goffad- wriaeth. Cychwynwyd yr orymdaith alarus- yn brydlon a threfnus gan Mr. D. E. Jones yr Undertaker, a chan Inspector Morgans. Yn blaenori yr Elorgerbyd yr oedd pedwar meddyg, sef, Dr. Hughes, Dr. Williams, Dr. Price, a Dr. White Jones, yna y Gweinidogion a'r Blaenoriaid yn nghyda dynion yr Ambu- lance, wedi hyny yr Elorgerbyd, yn cael ei ganlyr. gan y ddwy Nurse Miss Lloyd a Miss Hughes, y rhai a garient bleth-dorchau (wreaths) hardd o flodau amrywliwiedig, ar eu hol hwy gosodwyd wyth neu ddeg par arall o foneddigesau teimladwy yr Ambulance, y rhai yn eu galar-wisgoedd bob un o honynt a garient Wreath fe! arwyddocad o'r gymwynas olaf o'u serch at y drancedig. Yn canlyn yr oedd pump o gerbydau yn cynwys y perthyn- asau agosaf ac eraill-yn eu mysg gwelsom gerbyd Col. a Mrs. Burton, Eryl Aran, ac hefyd gerbyd Mrs. R. Owen Jones, Maes yr hedydd. Ar ol hyny canlynwyd y cynhebrwng gan y dorf liosog ag anferth Yr oedd Miss Jones yn hanu o hen deulu mwyaf urddasol Llaethgwm, Cwmtirmynach,. o ochr ei thad John Jones, Ysw., Brynded- wydd, Towyn, ac o ochr ei mam o deulu M. Edwards, Penybont, Mwnwgl-y-llyn, ac i gladdfa teulu Llaethgwm fel y crybwyllwyd y slidiwyd ei chorff i huno, lie y mae cofadail arddeichog o Graeanfaen (Granite) wedi ei osod, a henwau y teulu yn gerfiedig ami, ac i'w gweled yn y fynwent ar gyfer drws sydd yn ochr ogleddol, trwn pa un yn yr hen am- seroedd y byddai hen deulu y Rhiwlas yn arfer a myned trwyddo i'r Eglwys. Gwasan- aethwyd yn y ty cyn cychwyn gan y Parch. J. Howell Hughes, Gweinidog y Methodistiaid yn y dref, o ba Eglwys yr oedd y drancedig yn aelod selog, ac yn Eglwys y plwyf gan y Parch Richard Owen y Rheithor yn Seisnig, o her- wydd fod rhai o'r teulu yn byw yn Llundain. Canwyd yn Gymraeg yn yr Eglwys yn effeithiol iawn yr hen emyn fendigedig, 0 fryniau Caersalem ceir gweled holl daith yr anialwch i gyd," a phan ar Ian y bedd wrth sylwi a chlywed y geiriau pwysigfawr, "y pridd i'r pridd, a'r lludw i'r lludw." a swn tine ysgafn y manrean yn disgyn i'r bedd, ac wrth edrych a syllu ar y perthynasau a'r canoedd galarwyr yn rhoddi y dremolwg olaf i lawr i waeloaion y bead gyda chalon ddrylliedig, dychmygwn glywed adsain oddiwrth y marw, yn dywedyd- Mewn daear oer, dan draed fel fine, Pwy bynag wyt, y byddi dithe; Cred yn Nghrist, cas&bob pechod A dim dan haul na char yn ormod." Anfonwyd y Rhithoedd crybwylledig gan y perth- ynasau a'r cymwynaswyr canlynol:— Mrs Robert T.Jones, Crescent Road, London Mrs Col. Burton, Secretary Nursing Association Mrs Col. Burton, Eryl Aran From Howell, From Mary, From Kate Mrs R. Owen Jones and Miss Lloyd Dr. Williams, Bala, Ambulance Classes. Dr. Price and Mrs Price Miss Ellis, Plasteg Mrs Williams and Miss Lees W.E., Bala.

Da genym ddeall fod y Parch. D. Miall Edwards, B.A., gweinidog Salem, Festiniog, yn gwella dan ofal Dr. Evans.