Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
12 erthygl ar y dudalen hon
0 Bant i Bentan. I
0 Bant i Bentan. I Y Parch. Robert Beynon, Abereraf, gipiai'r cadeiriau yn Eisteddfodau'r De adeg y Sulgwyn. Bydd yn rhaid i'r beirdd dorchi eu Ilewys at y bardd hwn, ac er hynny, diameu y rhydd gyfrif da am dano ei hun. Rhwydd hynt iddo i ennill y goron genedlaethol. Cyfarfu Mrs. Davies, priod Mr. Timothy Davies. B.A.. Aberdar, a'u merch fach, a damwain gas yn y cerbyd trydan ar y ffordd i Abernant Nr wyth- nos ddiweddaf. Aeth y cerbyd yn er- byn polyn y gwifrau a drylliwyd y ffen- estri. Anafwyd eu hwynebau'n dost, ond da gennym ddeall eu bod yn gwella cystal ag y gellir disgwyl. Amheuwr yw arwr y ddrama, "HIe Ma Fa?" Dengys ymysg pethau ereill nad yw anghredinaeth yn ddrwg ar wa- han i foesoldeb. Nid yw'n syndod fod eglwysi glaiared yn cefnogi y Chwareu- fa Symudol a ddygir o amgylch y dydd- iau hyn. Os yw hon yn iawn y mae Cnstionogaeth yn anwiredd. Y mae'r ddrama y "Poacher" cyn- ddrwg os nad gwaeth na "Ble Ma Fa.' Tuedd honno yw diystyrru athrawiaeth yr ail-enedigaeth. Gellir fforddio an- wybyddu y coegddysgedig sydd yn gwawdio'r athrawiaeth hon, ond y mae'n rhy ddrwg fod peth fel hyn yn cael ei gymeradwyo dan rith. diwylliant. Bydd yn rhaid i'r eglwysi wrthwynebu symudiad yr Arglwydd de Walden, a gore po gyntaf y sylweddolir hynny. Boneddwr sydd newydd ddychwelyd o'i daith i Dde America yw Mr D. Thomas, U.H., Porth. Dywedai ar y fainc yr wythnos ddiweddaf y dylent fod yn ddiolchgar am Sul Cymru, ae y bwr- iadai ef ei amddiffyn yn erbyn y mas nachwyr sydd ym masnachu ar y Sul. Dywedai mai yn Buenos Ayres y gwel- odd y dydd yn cael ei sarnu waethaf a'i fod yn ddydd o uffern ar y ddaear yno. Gadawodd Mr W. Davies, East Aven- ue, Aberdar, L-50 ar ei ol i Eglwys Nazareth, i'r gweinidog a'r blaenoriaid i'w defnyddio ar yr achos fel y barnont yn ddoeth. Y mae Mr Harry Evans, yr arweinydd corawl, wedi ei analluogi gan afiechyd i gyflawni ei ymrwymiadau. Yr oedd i arwain Cor o 8,000 o leisiau yng Nghaer- narfon y mis hwn, ond gorfodir ef i wrthod y ranrhydedd. Ymddengys mai Mr. W. J. Evans, Aberdar, sydd i gy- meryd ei le. Dywed y Parch. T. L. Blathwayt, o Gaerlwytgoed, fod rhai wedi clywed yr eos yn saith o Siroedd Cymru, sef Mor- gannwg, Brycheiniog, Trefaldwyn, Din- bych, Flint, Aberteifi, a Chaerfyrddin. Credwn y gellid ychwanegu siroedd ereill heblaw Mynwy at yr uchod. Dy- wed mai yn Nwyrain De Morgannwg y clywir hi amlaf, a bod yr eosau yn ystod y deuddeg mlynedd diweddaf wedi llu- osogi yno. Y mae'r Aquitania wedi croesi'r wer- ydd am y waith gyntaf i'r America mewn pum niwrnod, dwy awr ar bym- theg, a thair munud a deugain. Y mae hon yn Hong anferth ac yn eiddo Cwmni y Cunard. Barn gwyr y gyfraith yw y gellid cosbi y sawl sydd yn cyfrannu at gronfeydd y suffragettes. Dylid eu gorfodi i dalu am y colledion a wneir yn y wlad gan y merched gwallgof hyn. Ni oddef Cronfeydd Ffederashwn Glowyr Prydain ychwanegu rhagor na dau ymgeiswyr seneddol newydd yn Ne- heudir Cymru, sef Mr Alfred Onions yn Nwyrain Morgannwg, a Mr. Hartshorn yng Nghanolbarth Morgannwg. Gwas- traff ar arian yw gwrthwynebu aelodau gwerinol fel Clement Edwards, a J. Hugh Edwards, a'r perygl yw i'r Toriaid Iwyddo i gael seddau mewn cylchoedd gweithfaol. Pa adeg yn oes dyn yw ei anterth ? Barn G. R. Sims yw mai rhwng deugain oed ac hannerlearit. Medir jirofiad ieu- enctyd y blynyddoedd, heb ddioddef oddiwrth wendid henaint. Cyffelyb yw barn Bullen. Dylai'r blynyddoedd hyn brofi'n ddymunol iawn mewn ystyr anianyddol am mai dyna'r tymor v mae natur yn ei gogoniant i'r saw sydd yn treulio fywyd yn rhesymol. Bu farw Syr W. Anson, A.S.. yn Rhydychen, nos Iau diweddaf. Efe oedd ysgrifennydd Bwrdd Addysg o'r flwyddyn 1902 hyd 1905. Cynrychiolai y Brifysgol fel Ceidwadwr yn y Senedd. Yr oedd yn 71 oed. Ysgrif gwerth ei darllen yn y Welsh Outlook yw'r Eglwysi a Chwestiynau Cymdeithasol." Gel- wir sylw at ffaith fawr yr oes hon, sef cri y byd am drefn gymdeithasol am- gennach na'r un sydd. Dyma gyfle'r eglwys. Gall ddinoethi drygau cym- deithas a gwneud ffordd y diwygiwr yn hawdd. Y mae awdur yr ysgrif yn wel- edydd, ac amheuthyn yw darllen ffrwyth meddwl addfed pan mae cymaint o syn iadau gwylltion yn y gwynt. Amlwg yw fod yr awdur yn cysylltu pwys mawr a'r eglwys, ac yn credu mai ynddi hi y mae gobaith cymdeithas. "Y mae'r gallu i adeni cymdeithas," ebe, "yn nerth goruwch-ddynol Duw sydd yn dwyn Teyrnas Nefoedd i'r byd." Hwnnw yw nerth yr eglwys i'w ddefnyddio yng ngwasanaeth Duw a dyn. Yn yr un rhifyn ceir ysgrif odidog arall ar A oes angen y ddrama ar Gymru." Os anhepgorion i'r ddrama yw'r professional actor, elw ariannol, a dramau llygredig, gwell yw bod heb- ddi, dyna gasgliad yr awdur, ond os ceir gweledyddion celfydd i ysgrifennu dramau ac iddynt genhadaeth a del- frydau uchel, a berfformir gan chwareu- wyr mewn cydymdeimlad a'u neges, dan arolygiaeth pobl ore'r genedl, yna I teilynga le anrhydeddus yn y bywyd I cenedlaethol. Ysgrif amserol yw hon hithau, ac o dalu sylw iddi gall daioni mawr ddeilliaw. I Gorffennaf nesaf cynhelir dau arhol- iad neillduol er dewis nifer o glereod ar gyfer y Ddirprwyaeth Yswiriol yng Nghymru. Dewisir c-hwech o glercod yr ail ddosbarth, a bydd eu cyflog yn -Cloo i ddechreu, ac i godi tlo yn flyn-- yddol hyd X200 mewn deng mlynedd. Yna JB15 yn flynyddol i A;350 mewn 20 mlynedd. Cyfyngir yr arholiad i rai rhwng 20 a 25 oed. Dewisir deg ar hugain o glercod cynorthwyol, a bydd y gyflog yn zC45, i godi £ 5 yn flynyddol hyd t85, yn £7 10s. y flwyddyn hyd £ 150. Cyfyngir yr arholiad i rai rhwng 17 a 18 oed. Nid yw Cymraeg yn orfodol i'r ym- geiswyr yn yr arholiadau. Hwyrach fod yr argraff ar led fod yr iaith yn marw os nad wedi many yng Nghymru. Credwn na ddylai neb gael swydd o dan y Llywolraeth yng Nghymru oddi- eithr iddo ddysgu Cymraeg. Boed fab i Gymro neu Fffancwr dylid gwneud gwybodaeth o'r iaith yn anhepgor i gael swydd yn y wlad hon sydd yn nwylo'r Llywodraeth i'w roddi. Os na fyddo y sawl sydd yn ein llywodraethu yn parchu ein hiaith a'n cenedl, yna ni ddylent synnu ein .gweled ninnau yn vmddwyn tuagatynt hwy yn gyffelyb. Gwaith hawdd yw gwaeddu fod yr iaith yn marw. Credwn fod amcan tuol i'r waedd hon mewn rhai cylchoedd, sef i'w lladd hi. Y mae'r iaith yn fyw ac i fyw ond i Gymry brwdfrydig ddal ati i agor llygaid y wlad at y modd y dygir pethau ymlaen yng Nghymru heddyw. Y mae gennym enghreifftiau o fyrddau'cyhoeddus a llywodraethol yn gwneud y cwbl yn eu gallu i ladd yr iaith mewn cylchoedd hollol Gymraeg yn bresennol. Dro'n ol ysgrifennai Beriah ar y modd y diystyrrid yr iaith pan oedd efe yn athro ysgol. Gallwn nodi ffeithiau i brofi fod hynny yn myn- ed ymlaen heddyw, ac mai llywodraeth- wyr merchetaidd a dicshondafyddaidd sydd fwyaf yn y camwedd. Apeliwn at Gymry yn amser etholiad i wylied rhag pIeidleisio i neb sydd yn diystyrru'r iaith a chenedl y Cymry.
\ I'Ferndale.
I' Ferndale. I GAN 10AN. '1 Mehefin 3ydd, cynhaliwyd Cymanfa Ysgolion Sul Dosbarth Uchaf Rhondda Fach, dan newdd y Methodistiaid Cai finaidd, yn Ebenezer a Bethania, Mardy; Carmel a Phenuel, Ferndale. Cafwyd cyfarfod neilltuol am 9 o'r gloch i holl athrawon ac athrawesau y dosbarth. Darllenwyd papur godidog gan Mr W. J. Richards, Carmel, Blaen- llechau, ar yr "Ysgol Sul a'r Cartref." Cafwyd cwrdd i'r plant yn Eben ezer am 10.30, a gwneuthant eu rhan yn ganmoladwy. Holwyd hwy gan Miss Francis, Maerdy, yn Hanes Dafydd a Goliath. Adroddwyd 15eg o adnodd- au o'r Maes Llafur gan Miss M. T. Jones, Ebenezer. Darllenwyd enwau y 153 ymgeiswyr llwyddiannus y dosbarth yn Arholiad Sirol a Cyfundebol yr Ys- gol Sul. Enillwyd y wobr laf gan Trevor Lewis, a'r 2il gan Edward Newell, Penuel, Ferndale. Ym Methania yr oedd y cwrdd dau o'r gloch. I ddechreu adroddodd Mr Hopkin Williams 15eg o adnodau o'r Maes Llafur, sef Dameg yr Hauwr. Holwyd rhai dros 13 eg oed a than 21ain oed ar Ddameg yr Hauwr gan Mr Ellis Williams, Bethania. Holwyd Ys- gol Bethania yn y 9fed bennod o'r Epistol at yr Hebreaid, o'r laf adnod hyd y 10fedt, gan y Parch. B. Watkins, Penuel. Pasiwyd pleidlais o gydyrn- deimlad a theulu un o gefnogwyr ffydd- lonaf y Gymanfa yn ei galar, sef teulu Mr William Thomas, Ebenezer. Cyfarfod yr hwyr yn Bethania. Adroddodd Miss Hannah M. Williams Penuel. 15eg o adnodau. Holwyd Ys- golion Carmel, Penuel, ag Ebenezer yn y 9fed bennod o'r Epistol at yr Hebre- ad, 0 ""l' lOfed adnod hyd yr olaf, gan y Parch. W. E. Williams, Bethania. Er nad oedd y cynhulliad yn Iluosog, eto yr oedd ansawdd y cyfarfodydd o safon uchel iawn. Cynhaliwyd trengholiad yng Nghaer- dydd ar farwolaeth Mr Ttomas Living stone, 22ain oed, Middle Row. Blaen- llechau, a gyfarfyddasai a damwain yn Pwll No. 1 Ferndale, Mai 29ain, ac a fu farw yn Ysbyty Caerdydd mewn can- lyniad i'r ddamwain, Mehefin 2il. Barn y rheithwyr ydoedd mai achos ei farwolaeth ydoedd cwympo rhwng y trams oedd wedi myned dros y rheiliau oherwydd cwymp. Claddwyd ef yn Llanwonno Mehefin 6ed. Torrodd tAn allan yn yr Assembly Hall gerllaw Gorsaf y Taf Mehefin 6ed, a llosgwyd yr oil o honi y tu fewn a'r oil oedd o goed ar y nen. Ni wyddis yn iawn pa fodd y ddigwyddodd.
Advertising
TURKEY EGGS, Lord Rothschild JL Strain, 7/6 setting, from 401b. stock Is. each, 10/6 setting. CHICKENS, laying 3s., week old 6s., 2 months 10s., 3 months old 15s. dozen, list free. GOODWIN, Stratford, Essex.
0 Wy i Dywi.I
0 Wy i Dywi. I Gwersi Mewn Hanes Lleol gan Lewis Davies, Cymer. HEN RANDIROEDD CYMRU. I Ar ol amseroedd Cunedda ac Arthur ymadawn a thymor hud a lledrith gan dynnu, yn y 7fed ganrif, at oleuni gwan hanes. Pwl ddigon ydyw hwnnw ar y goreu, ond y mae yn hanes er amwysed llawer rhan o hono. Y perygl ydyw rhoddi gormod ystyr i'r ychydig ffeith- iau addefedig, yn enwedig pan font brinaf. Gyrnaint fu yr arferiad hwn yn y gorffennol gan rai o'n hysgrifen- wyr hanes fel y gellid meddwl wrth efrydu ambell gyfnod nad oedd yng Nghymru ar adegau ond gwroniaid an- orchfvgol. Un ffaith sicr yn nechreu y 7fed gan- rif oedd bodolaeth nifer o fan dywysog- tiethau rhwng Hafren a Dyfrdwy oedd- ent beunydd yn rhyfela a beunydd yn newid eu terfynau. Cawsant eu hen- wau, amryw o honynt. oddiwrth ddis- gynyddion Cunedda, megis Ceredigion (Ceredig), Meirionydd (Meirion), Edeyrnion (Edeyrn), Dunodig (Dunod), etc., yr hyn oil sydd yn warogaeth i ddylanwad a gallu y teulu mawr hwnnw, oblegid rhaid eu bod yn arweinwyr uwchlaw y cyffredin i fedru gosod eu henwau ar y rhandiroedd o gwbl. Gwr o'r un cyhyrrau oedd Urien, yr hwn tua diwedd y 6ed ganrif ymladdodd mor ddewr yr erbyn yr Eingl (prif elynion Ystrad Clwyd) gan groesi ar eu holau i'r tir elwir heddyw yn Northumberland. Dywed Bonedd Saint Ynys Prydain am dano, a hyn sydd o ddiddordeb neilltuol i ni, iddo wedi hynny ddyfod i Ddeheubarth Cymru, ac am ei was- anaeth yn troi y Gwyddelod allan oddi- yno gael Arglwyddiaeth Rheged, yr hon nid yw amgen na'r tir rhwng Tawe a Thywi a gynhwyaa Gwyr, Cydweli, Carnwyllion, Cantref Bychan ac 11. genen. Teg ydyw crybwyll nad yw Bonedd y Saint yn uchel fel awdurdod hanesyddol, ond cydwedda yr ystori yn dda a'r hyn wyddom am U, rien, set ei fod yn wr cadarn mewn rhyfel i gyfar- fod a neb pwy bynnag. Gwelodd cyd- iad y 6ed a'r 7fed ganrif dalfyriad pwys- ig ar diriogaethau ein cenedl, canys dyna yr adeg y gwireddwyd i'r mymryn ran o Broffwydoliaetli Taliesin, sef Eu tir a gollant, ond Gwyllt Walia." Torrodd Brwydr Deorham (o.c. 577) Frytaniaid Cernyw ymaith oddiwrth y rhelyw o'r Cymry am byth. a'r un wedd Frwydr Caerllion Gawr (o.c. 616) Fry- taniaid Ystrad Clwyof hwythau. Cad- wodd y Cernywiaid eu hiaith am ganrif- oedd wedi hynny, ac ni bu farw yn eu plith yn lan hyd y l8fed ganrif. Coll- odd Brythoniaid Ystrad Clwyd yr hen 3afodiaith lawer yn gynt. er mai eu hiaith hwy yn arbennig, rhagor y Goi- deliaid ar Iberiaid, ydoedd. Hynod yw y ffaiffi mai y gangen o"n cyff roddodd inni'r iaith a anwylwn gymaint heddyw,, oedd y gyntaf i'w cholli. Clywais ddweud, ond nis gallaf sicrhau y ffaith, fod bugeiliaid Westmoreland a Cumber- land hyd eto yn rhifo eu defaid yn iaith eu cyndeidiau heb wybod llai nad rhyw rigwm diystyr ydyw. Os gwir, y mae o'r diddordeb mwyaf, onid yw? Wedi i Gymry Cymru gael eu gadael wrthynt eu hunain yn herwydd colli Cernyw yn y de ac Ystrad Clwyd yn y gogledd, llei- hawyd nifer rhandiroedd Cymru ei hun hefyd. Er y sonir ar adegau wedyn am Frycheiniog, Ceredigion, Buallt a Gwent fel pe ar brydiau yn cael eu rhe- oli gan dywysogion annibynnol, pedair, a dim ond pedair, talaeth sefydlog fu yng Nghymru o'r 7fed ganrif i maes, sef (1) Gwynedd, (2) Powys. (3) Dyfed, (4) Gwent a Morgannwg. Nid ydys i gredu wrth hyn fod Cymry wedi colli eu hen arfer o fod yn rhanedig ac i fod beunydd yn 'ben yng nghad. Nid oedd y ffiniau yn fwy sefydlog ychwaith. Di- bynnai eu llinellau yn hollol ar nerth neu wendid cymariaethol y gwahanol dalaethau ar y pryd, a dibynnai hynny drachefn ar nerth neu wendid personol- iaeth eu gwahanol dywysogion. Gallai llywydd cadarn megis Hywel Dda neu Llewelyn ap Seisyllt dyweder, reoli dwy neu ychwaneg o'r talaethau hyn hyd ei oes, ond gynted y byddai marw, elai y rhandiroedd yn ol drachefn i'w gwahan- iad cyntefig. Nid yw rhyfeddod felly fod hanes ein gwlad yn gymaint tryblith yn y cyfnodau pell hyn. Ond y mae un ffaith a'n cynorthwya i olwg gliriach ond ei chofio. Dyma hi-yr oedd ffiniau Gwynedd, Powys, Dyfed a Morgannwg (gyda Gwent) yn cydredeg yn y cyffredin a ffiniau ein pedair esgobaeth bresennol, h.y., Gwynedd (Cymru Og- ledd-Orllewinol) yn cyfateb i Fangor Powys (Cymru Ogledd-Ddwyreiniol), i Lanelwy Dyfed (Cymru De-Orllewin- ol). i Dyddewi; Morgannwg (Cymru De-Ddwyreiniol), i Landaf. Gan mai o Wy i Dywi yr ymestyn ein maes ni eglur yw mai am Hen Dalaeth Morgannwg (nid y sir) y traethwn fwy- af o hyn allan, ond bydd yn rhaid rhoi tro mynych i Ddyfed hefyd, oblegid ffin orllewinol Hen Forgannwg ydyw Pwll Cynan rhwng Castellnedd ag A bertawe. Popeth hwnt i Nedd a berthyn i'r dal- aeth enwog noddodd Urien Rheged, Hywel Dda, a Rhys ap Tewdwr.
I TARIAN Y GWEITHIWR.
I TARIAN Y GWEITHIWR. Y Darian rydd ei dOl'all-n agored I ddyngarol lithiau; Deil er budd i dlawd 1u' hall Yn Darian dros iawndeian. Yr ieuainc i fri hoewa,—y-i'r GymJ'acg Mur yw ar dir Gwalia; Ei dau 01 dewr, brawdol, da, Gerfiant lwydd ar ei gyrfa. Clydach. PERLLANNOG.
Nodion o'r Gogledd. I
Nodion o'r Gogledd. I GAN GLYNDWR. j Dyiiia'r gwyliau drosodd, sef Gwyl- iau'r Sulgwyn, a phawb wedi niwynhau ei hunan, mi a obeithiaf, yn ol ei ddull a'i dueddiadau ei hun. Un i'r Eistedd- fod. llall i'r Arddanghosfa Geffylau, Adar, Own, Defednod, etc.. Ileill i'r mor ac ereill i'r lllynydd, ac am a wn i mai y ddau ddosbarth diweddaf sydd yn ei gadw oreu—fwyaf synhwyrol. o'r hyn leiaf. Gan fod gennyf ddydd yn rhydd aeth- um i Eisteddfod M6n i Langefni, y Llun- gwyn. Cyrchodd miloedd obobl yno o Fon ac Arfon. Cefais fy siomi yn fawr yn y dref—o'r ochr oreu. Yr oedd y prif heolydd yn llydain, ac nid yn gul ac anifyr fel prif heol Bangor, er enghraifft. Yr oedd yn Llangefni gyf- uniad o'r newydd a'r hen. Gwesty mawr henafol—y Bull Hotel ar un llaw, a'r adeiladau Sirol newydd ar y llaw arall. Cynhelid yr Eisteddfod mewn i pabell enfawr, ac yr oedd y trefniadau yn rhagorol, Mr Hugh Pritchard, fel ys- grifennydd, yn cyflawni ei waith yn drwyadl. Haedda Caerwyn, yn ei gy- meriad o arolygydd y llwyfan ac arwein- ydd, ganmoliaeth mawr. I'm tyb i tra rhagorai ar Mr R. Mon Williams, Caer- gybi, fel arweinydd. Yr oedd Caer- wyn yn llawn wit. Dywedasai beirn- iad yr adrodd, Parch. James Jones, Bethesda, fod y merched yn curo y dyn- ion am adrodd, ac ebai Caerwyn ar ei ol: "Nis gwyddwn o'r blaen fod y merched yn curo y dynion am adrodd, ond gwyddwn eu bod yn ein curo am ail- adrodd." Parodd hyn, a dywediadau pert ereill, chwerthin mawr. Yn awr at y prif ddyfarniadau Yn y brif gystadleuaeth gorawl Cor Caer- gybi a orfu, a Chor Nantlle yn ail. Ni ddaeth ond un Cor Meibion yn mlaen, sef Cor Llanrwst, ac anodd fuasai i'r un cor arall ei drechu. Ymgeisiodd saith ar bryddest y gadair, Y Breuddwyd- iwr." Dyfarnwyd "Afallon" yn oreu, ond ni wnaeth ei hunan yn hysbys, ac nid anfonasai ei enw i'r ysgrifennydd yn ol y rheolau. Cadeiriwyd y llywydd— Arglwydd Boston—yn ei le. Gresyn na fuasai wedi anfon ei enw. Ni wyddis eto pwy ydyw. Peth arbennig yn nglyn a'r Eistedd- fod hon oedd mai pregethwyr oedd yn fuddugol yn yr adran lenyddol. Cafodd pedwar o honynt wobrwyon-tri am draethodau ac un ddwy wobr am ddau gyfieithiad. Cyfyd yr hen gwestiwn eto, "A yw yn deg i'n pregethwyr, rai o honyfct yn wyr graddedig, a'r oil yn wyr colegawl bron, ymgeisio mewn eis- teddfodau fel hyn?" Lie daw y gweithiwr a'r lleygwr, druain, i mewn? Yn Eisteddfod Prestatyn, y Llun- gwyn, enillwyd y gadair gyda phryddest ar "Awdurdod" gan y Parch. Llew- elyn Boyer, Alltwen, De Cymru. Dydd Llun nesaf, Mehefin 15fed, cyn- helir Cymanfa Ganu Annibynwyr Sir Gaernarfon yn y Pavilion, Caernarfon, a disgwylir rhai miloedd obobl yma, os y ceir tywydd dymunol. Metha yr ar- weinydd penodedig, Mr Harry Evans, F.R.C.O., Lerpwl, a bod yn bresennol oherwydd afiechyd, a chymerir ei le gan Mr W. J. Evans, Aberdar. Dylaswn ddweyd, yng nglyn ag Eis- teddfod Sir Fon y Llungwyn, i Dr. Lloyd Williams, Bangor, ddyfarnu Parti Dramayddol Llandegfan yn oreu (allan o saith parti) am berfformio drama. Yr oedd y wobr yn Clo 10s. (rhoddedig gan Arglwydd Boston). Llangefni y nesaf atynt. Perfformid "Beddau'r Proffwydi gan y parti buddugol.
I Penderyn.
I Penderyn. Mae gwaith dwfr Ystradfellte bron yn barod, a bydd pobl Dyffryn Nedd yn drachtio o'r dyfroedd grisialog ochrau y mynyddoedd cribog lie mae deadelloedd tyddynoedd Blaentrin- garth a Phenfathor yn pesgi. Gymaint yw dyled ein trefydd mawrion i'r myn- yddwyr am eu dyfrhau. Ni fydd gwaith dwfr Penderyn yn barod am dair blynedd eto meddir, a phan ddaw, bydd pobl Mountain Ash yn sugno bronnau mynyddoedd y Foel uwchben yr Eglwys, a'r Glog uwchben hen balas Bodwigiad. Ond ni chant ymyryd a Llygad Cynon—pwyllyn cysegredig gwyr Penderyn. Bwrlyma hwn ddydd a nos, haf a gaeaf, a disycheda holl ani- feiliaid Dyffryn Cynon o Benderyn i Byrdar. Mae disgwyliad mawr am y wledd fydd yma nos Fawrth, Mehefin 16eg, pan y ceir noson gyda Mendelssohn a'i Weithiau gan Mr John Jenkins, o Hirwaun. Gwyddys y medr Mr. Jen- kins ganu yn ogystal a darlithio, a chawn glywed ei lais per ar rhai o'r unawdau. Hefyd caffaeliad fydd clywed llais melodaidd Mr Tom Bey- non, y baritone, ar yr unawd cyffrous, His word is like a ifre," allan o'r "Elijah." Pan gofir mai Mr Tom Rich- ards, L.L.C.M., Hirwaun, fydd wrth y piano, fe sicrheir ni y bydd yma wledd gerddorol o'r iawn ryw. Yn Siloa, capel y Bedyddwyr, y cynhelir y gyng- erdd, a dechreuir am 7.30. I D.C.
[No title]
i I Dyn oedd Esau," meddai'r Parch. Aron Morgan yn Nhrecynon nos Lun, "a fedrai foddi stad mewn ffiolaid o gawl."
Cymru Heddyw. I
Cymru Heddyw. I (Cydfuddugol yn Eisteddfod Caerffili, I Ma.i 12, 1913.) GAN MR. THOMAS R. THOMAS, Council Schools, Lower Cwmtwrch. (Parhad.) Mvn rhai fod Cymru yn llai cre- fyddol nag ydoedd-ac nad oes yn yr hen ffurfiau sy'n aros fawr bywyd. Y mae hwn yn bwnc na weddai i ni roddi barn arno gyda phendantrwydd, ond gellid dweyd yn ddibetrus fod credo grefyddol ein gwlad yn dra gwahanol i'r hyn ydoedd genhedlaeth yn ol. Y mae uniongrededd, fel y'i deallir yn gyffredin, yn sicr o fod yn lleihau. Amheuir yn fynych hyd yn oed gan aelodau crefyddol anffaeledigrwydd y Beibl y mae yn ffaith arwyddocaol na chyfeirir at y llyfr sanctaidd mor fynych fel "Gair Duw," ac nid yw ad- nod o'r Beibl yn profi popeth ac yn rhoddi terfyn ar bob dadl fel y byddai gynt. Darllenir y "Christian World" gan lawer o grefyddwyr, ac y mae, y Parch. R. J. Campbell a'i Dduwin- yddiaeth Newydd yn meddu llawer o ddilynwyr. Er maint y cyfnewidiad mewn credo nid ymddengys fod ein gwlad yn colli golwg ar yr ysbrydol mewn bywyd, ac nid oes berygl iddi fynd ar grwydr i anialwch materiol- iaeth. Ymwelir a hi eto gan gyn- hyrfiadau crefyddol nerthol a pharha i haeddu yr enw "Gwlad y Diwygiad- au." Os cymharwn Gymru heddyw a'r hyn ydoedd dros dri chan mlynedd yn ol, gellir yn hyderus ddweyd fod ei chrefydd a'i moesoldeb yn llawer uwch yn bresennol. Gwyr y rhai sydd yn gyfarwydd ag ysgrifeniadau John Penri yn nheyrnasiad Elizabeth fod ein gwlad y pryd hwnnw \n annuwiol ac anfoesol i'r eithaf, ond er y cyfnod hwnnw cafodd ddynion rhagorol i'w hargyhoeddi a'u hyfforddi, fel y cred- wn nad yw'n bresenol ar ol i unrhyw wlad arall yn y pethau hyn. Y mae mcddwdod ac anlladrwydd yn dra am- lwg mewn rhai rhanau o'n gwtad-eto; achwynir yn awr ac yn y man gan ein gelynion fod anudoniaeth yn lied gyffre din yn ein plith, ond y mae yn anodd gennym gredu nad ar gam yr achwynir arnom. Am lenyddiaeth ein gwlad ni fu erioed mor llewyrchus. Credwn fod ein Ilenorion a'n beirdd yn rhagori llawer ar eu rhagflaenwyr mewn dysg a choethder, heb fod ar ol iddynt mewn athrylith ac awen. Amlha ysgrifenwyr ar athroniaeth a gwydd- oniaeth. Parha yr Eisteddfod mewn bri, a dwg flwyddyn ar ol blwyddyn i'r golwg dalentau disglaer nid yn unig mewn llenyddiaeth a barddon- 1 iaeth ond hefyd mewn cerddoriaeth. M6r o gan yw Cymru i gyd," meddai'r bardd mewn llinell sydd I erbyn hyn wedi ennill bri dihareb. Y mae gwelliant dirfawr yng nghof rhai sydd eto'n fyw mewn diwylliant j cerddorol. Fe glywir mewn Eistedd- fodau lleol heddyw ganu a'r llais a chanu offeryn, a brawf ddiwylliant cerddorol pell uwchlaw yr hyn oedd yng Nghymru ychydig flynyddoedd yn ol. Ond y mae lie i wella Ilawer eto. Nid yw ein diwylliant cerddorfaol i'w gymharu a'r eiddo Ffrainc neu'r Al- maen. I ddiweddu y mae Cymru heddyw yn mwynhau cyfnod o hawdd- fyd a llwyddiant. Y mae ar ei phrawf pa ddefnydd a wna o'i manteision, a pha safle a gymer yn y dyfodol ym mysg cenhedloedd y byd gwareidd- iedig.
IYmneilltuad "Afanwy." I
I Ymneilltuad "Afanwy." I Y Parch. H. Harris, D.D., Treher- bert, yw Afanwy, gweinidog y Bedydd- wyr yn Nhreherfrert er's 26 mlynedd. Gwr cadarn yw efe, wedi derbyn pob I anrhydedd a fedrai ei enwad roddi iddo ac wedi Hanw pob swydd i'r ymylon. Clywsom ef yn pregethu lawer gwaith nodweddid ei bregethau gan ffresni byw i bob amser. Y mae erbyn hyn wedi bod I yn y weinidogaeth er's 59 mlynedd, a dywed y rhai a'i gwrandawant ei fod o hyd fel trugareddau yr Arglwydd-mor ffres ag erioed. Hwyrach yr enfyn Defynnog i ni air o'i hanes erbyn y nesaf.
I Abercraf a'r Cylch. I
I Abercraf a'r Cylch. I Prynhawn dydd Llun, Mehefin laf, gosodwyd gweddillion marwol Mrs Wal- ters, Caehopkin, gweddw y diweddar Mr Daniel Walters, a mam Mr W. D. Walters, Cadeirydd Cyngor Dosbarth- ol Ystradgynlais, i orwedd ym Mynwent henafol Tynycoed. Gwasanaethwyd yn yr angladd gan y Parchr Lewis Jones, Tynycoed. Bu yr hentchwaer fyw yn hir yn yr ardal hon, ac yn hynod o barchus gan bawb o'r trigolion. Cyr- haeddodd yr oedran teg o 85 mlwydd. Mae y cylch hwn wedi ei anrhydeddu yn fawr yr wythnos hon drwy fod y Parch. Robert Beynon, B.A., gweinidog y Methodistiaid, Abercraf, wedi cipio tair gwobr a dwy gadair dderw gerf- iedig am farddoniaeth. Gwobr o dri gini Llungwyn yng Nghaerffili. Gwobr o dri gini a chadair yn Aberaman dydd Mawrth, a gwobr o bedwar gini a chadair yn Nhreorci dydd Mercher. Nid yw y bardd ieuaingc hwn ond dechreu disgwylir pethau mawr oddiwrtho yn y dyfodol agos. Edrychwn ymlaen i weld y goron a'r gadair o'r Eisteddfod Gen- edlaethol yn dod yma. Rhwydd hynt iddo. CAFNANT.
Advertising
CYMERWCH HYN YN DDIFRIFOL Ystyriwch drosoch cicli hunain Pit un a ddylai Parotf 4d, gan ba un y mae Enw da yn ei wlad ei hun ac yn mhlith ei bobl ei hun yn mhob man, bwyso gyda chwi fel prawf o'i Werth Gwirioneddol a'i Adnoddau lachaol ar ol ugain mlynedd o Boblogrwydd cynydd- ol, neu feddyginiaeth ddieithr wedi ei pharotoi gan dramorwyr anadnabyddus, gan beidio rhoddi enw i'r cyfansoddiad, a dim ond dirgelwch i'ch harwain? Y pWNC JECHYD Y mae hyn yn fater sydd yn sicr o fod a fynoch chwi ag ef ryw am- ser neu gilydd, yn neillduol pan y mae yr Anwydwst mor gyffre- din, fel y mae ar hyn o bryd. Y mae yn dda i wybod beth sydd i'w gymeryd er cadw ymosodiad o'r anhwylder mwyaf gwanhaol hwn ymaith, ac i frwydro ag ef o dan ei ddylanwad helbulus, ac yn neillduol ar ol ymosodiad, oblegid y pryd hwnw y mae y cyfansodd- iad wedi rhedeg i lawr gymaint fel ag i'w wneyd yn agored i'r mwyaf peryglus o anhwylderau. Mae QUNINE BITTERS GWILYM EVANS yn cael ei chydnabod gan bawb, sydd wedi rhoddi prawf teg iddi fel y feddyginiaeth hysbysol oreu er delio a'r Anwydwst yn ei wa- banol ffurfiau, gan ei bod y Barotoad sydd wedi ei barotoi yn fedrus a Quinine yn nghyd a phethau cyfoethogol a Gwaed- burol ereill, addas i'r Afu, Treul. iad, a'r holl anhwylderau sydd yn galw am Adgyfnerthydd cryf. haol ac adnoddau giaugynyddol. Y mae yn anmhrisiadwv pan yn dioddef gan Anwyd, Pneumonia, neu unrhyw afiechyd difrifol neu tesgedd wedi ei achosi gan ddiffyg cwsg neu bryder o unrhyw fath, pan y mae teimlad cyffredin o wendid a lludded ar y corff. pEIDWCH OF-DI. YSTYRIWCH YN Awit Gyrwch am gopi o bamphled y tystiolaethau, a darllenwch y cyfryw yn ofalus ac ystyriwch yn dda, yna prynwch botelaid gyda'r Fferyllydd neu yn yr Ystordy agos- af, ond pan yn prynu mynwch weled fod enw "Gwilym Evans" ar y label, stamp, a'r botel, oblegid heb hyny nid oes dim yn wirion- eddol. GWERTHIR YN MHOBMAN GW^RTHIR YN MHOBMAN Mewn poteJau, 25. ge. a 45. 6ch. yr U8 Unig Berchenogion:- QUININE BITTEIS MANUFACTURING COMPANY, LIMITED, t tLANCLLVi tfth Wales.