Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
3 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
3 erthygl ar y dudalen hon
BRWYDR Y LLEOLIAD.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
BRWYDR Y LLEOLIAD. [Gan John Shirgar Jones, Ph.D.] Brwydr y Syrod fydd brwydr lleoliad yr Amgueddfa a'r Llyfrgell Genedlaethol yng Nghymru. Llwyddodd y werin drwy ei chyn- rychiolwyr seneddol i gael yr addewid am gymorth arianol oddiwrth y Llywodraeth, ond mae'r undeb a ddangoswyd y pryd hynny wedi llwyr gilio o'r maes bellach. Yn lle'r Aelodau Seneddol y mae rhes o wyr mawr wedi dechreu cadgyrchoedd arbenig ar ran y naill dref a'r Hall, nes yr ydym mewn mwy o benbleth yn awr nag erioed. Mae Arglwydd Windsor a Syr Alfred Thomas yn pleidio Caerdydd; mae Syr Griffith Thomas a Syr J. T. D. Llewelyn yn pleidio Abertawe; Syr Marchant Williams a Syr John Williams yn rhedeg ar ol Aberystwyth; a Syr John Puleston fel cadfridog unig y gogledd- barth yn dadleu tros Gaernarfon. Ni fu erioed, gallem feddwl, y fath gatrawd o Syrod ar y maes ar ran unrhyw achos Cymreig, a bydd gwylio eu symudiadau yn beth hynod o ddyddorol, os nad yn adloniadol, i'r werin dylawd. Hawliau Caerdydd, yn ol Syr Alfred, yw ei phoblogaeth, ei chyfoeth, ei lleoliad canolog, ei haddewid haelionus am adeilad gorwych, a'i hawl fel y "capital of Wales." Abertawe, o'r ochr arall, a honna ei Chymreig- rwydd, ei hadeiladau pwysig, ei defnyddiau gwerthfawr tuagat ffurfio Amgueddfa, ei chyfoeth, a'i sefyllfa ganolog i holl drigolion Deheudir Cymru. Ymffrost Aberystwyth yw ei Choleg, a'i phrif gais yw am gael y Llyfrgell yn unig. Er sicr- hau honno, dywed ei bod yn dref Gymreig, fod llu mawr o efrydwyr yno, fod y dref yn berffaith dawel, ac fod iachusrwydd y parth yn ddigon i ddenu pob ysgolor i'r lie. Yn ol Syr John Puleston does un lie fel Caer- narfon, mae yno gastell er cyn cred, ac mae'r adeilad presenol yn llawn o hen greiriau, a wnant dechreu rhagorol i Amgueddfa beni- gamp. Yn wir, byddai Syr John bron yn barod i gychwyn Amgueddfa ei hunan ond i'r Llywod- raeth gydnabod y lie fel man priodol i'w sefydlu. Dyna'r prif ymgeiswyr, ond daw'r hanes fod y Mwythig am wneyd cais am yr Amgueddfa, a Llandrindod am y Llyfrgell. Ond os mai poblogaeth a chyfoeth Caerdydd yw ei hunig gri, d) lai Llundain osod cais i fewn oherwydd mae mwy o Gymry yn Llundain nag yn nhref fawr y Deheudir, ac mae cymaint o wyr arianog yma ag yno hefyd. Peth arall, gallai'r Rhondda hawlio yn llawn mor rhesymol yn ol y boblogaeth, a diau y llwyddai i sicrhau man mewn cystal safle a'r hyn a gynnygir i'r adeilad yn Nghaerdydd. Ac mae honni mai Caerdydd yw prif dref Cymru yn beth hollol afresymol. 'Dyw ei ddechreu ond er ddoe, ac er fod y cynnydd wedi bod yn gyflym nid yw hynny yn ddim o'i phlaid. Fel capital ni chymer mo Sir Forganwg hi yn brif dref, a phaham y rhaid i Gymru gymeryd tref wrthod- edig gwlad Forgan i fod yn ben ar ei deuddeg sir? Ac am ei sefyllfa ganolog byddai Llundain ar y blaen iddi o lawer, oherwydd daw gwyr y Gogledd i'r Brifddinas mewn hanner yr amser a gymer iddynt gyrhaedd tref Caerdydd. Na, mae tref Syr Alfred yn hollol amhosibl. I wyr dyffrynoedd y Diwygiad saif Abertawe mewn man cyfleus, a diau y byddai'r adeilad yn lied rydd oddiwrth bryfaid, oherwydd 'does yr un gwybedyn a all fyw yn awyrgylch yr ardal front honno. Dylai'r llyfrau gael oes hwy yn Abertawe nag yn unman am fod yr awyr mor afiach, a sicr y byddai holl greiriau yr Am- gueddfa yn anesboniadwy cyn pen dwy flynedd ar ol cael baw y lie i'w cuddio ac awyr sulpher- aidd Glandwr i chwythu drostynt yn awr ag yn y man. Na, Abertawe ddylai fod y lie olaf i osod Amgueddfa na Llyfrgell ynddi os am gael astudwyr neu ddarllenwyr iddynt. Ar ei Chymreigrwydd dibyna Aberystwyth lawer iawn, ond wfft i'r fath dref Gymreig. Mae y dref fwyaf gwrth-Gymreig, gwrth-Genedlaethol bron yn y deuddeg sir. Mae'r naws Seisnig- aidd wedi rhibo'r Coleg yno. Mae'r Cyngor Trefol wedi troi'n fath o le i gynnal ymladd- feydd personol ynddo, ac nid oes dref yng Nghymru wedi syrthio mor isel yn ei pharch i bethau cenedlaethol a hi. Na, rhaid diwygio Aberystwyth cyn byth y gellir gwrando ei chais. Gwir fod gan Syr John Puleston adeilad mawr i'w gynnyg, ond wfft i'w safle. Mae ar lan y dwr, a byddai yn amhosibl ei ddefnyddio oherwydd swn parhaus y llechwyr o gylch y fan. Pe symudai Syr John y lie i gesail yr Wyddfa byddai yn werth gwrando arno, ond fel y mae yn awr mae yn hollol allan o'r cwestiwn. Y ffaith am dani, rhaid i'r Syrod hyn gilio o'r maes bob un, oherwydd does yr un o'u cyn- lluniau yn berffaith, ac hyd nes y trefnir i gael man mwy deniadol i'w sefydlu, gwell fa'i gofyn am osod yr Amgueddfa a'r Llyfrgell yn Llun- dain. Yna fe ddeuai'r miloedd o ymwelwyr iddynt bob blwyddyn, a deuai holl ysgolorion ieuainc ein cenedl yma am dro i fwynhau o drysorau ein hen iaith ac i yfed yn helaeth o'r ysbryd gwir genedlgarol.
YR ADFYWIAD A'R BOBL IEUAINC.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
YR ADFYWIAD A'R BOBL IEUAINC. CYFRIFOLDEB EGLWYSI LLUNDAIN. Dro yn ol dywedai rhai ei bod yn amhosibl cael adfywiad yn Eglwysi Cymreig Llundain. Dadleuid fod gofalon masnachol a'r awydd am lwyddo yn mhethau y byd hwn wedi cymeryd y fath aiael ar galonau proffeswyr crefydd fel nad oedd yn debyg y barnai yr Arglwydd ni yn gymhwys i dderbyn y dylanwadau nerthol. Ond, diolch i'r Nefoedd, nid oedd pethau waethed a hynny,' ac nis gall neb gredu nad yw yr Anfeidrol wedi bod, ac yn parhau, ar ym- weliad a Chymry Llundain. Mae yr eglwysi wedi eu hadfywio drwyddynt-ffyddlondeb yr aelodau yn mhob cylch yn cynyddu-y cyfar- fodydd wythnosol, oeddynt o'r blaen yn druenus o deneu, yn awr yn flodeuog; y bobl oeddynt gynt yn ei theimlo yn faich i aros mewn cyfarfod gweddi neu gyfeillach am awr, yn y dyddiau hyn cwynant fod y cyfarfodydd hyn yn rhy fyr, er eu bod awr neu ddwy yn hwy nag yn 01 yr hen drefn-dynion a merched yn clodfori Duw ac yn gwneyd cyffes gyhoeddus o Grist na fuont erioed o'r blaen yn cymeryd rhan yn y gwasanaeth a'r cyfarfodydd; yn lie bod yn oer ac yn pellhau ydynt yn awr yn gynnes ac yn llawn hwyl heb neb yn blino arnynt. Byddai Eglwysi Llundain gynt yn ddiarhebol am eu cynhenau a diffyg cariad brawdol, ond yn awr swn undeb a chydweithrediad glywir, adferir hen elynion i gyfeillgarwch, ceir pawb yn yr ysbryd goreu yn cydweithio er lledaenu y deyrnas, ac y mae hyd yn nod y culni enwadol yn diflanu. Dyma nodweddion y Diwygiad yng Nghymru, ac yn ddiddadl y mae yr un peth yn bodoli yn y Brifddinas. Beth ydyw Nodwedd amlycaf yr Adfywiad? Atebed y gweinidogion a'r diaconiaid. 0, fel yr oeddent yn arfer galaru yn herwydd diffyg ffyddlondeb y bobl ieuainc, cwynent, a hynny nid heb achos, nad oedd bechgyn a merched y ganrif hon yn cymeryd dyddordeb mewn pethau crefyddol, nad oedd y Beibl a llyfrau crefyddol yn cael sylw. o gwbl, ond fod y ffug- chwedl, y chwareufa, a'r chwareuon yn myned a holl fryd y bobl ieuainc. Ond yn awr, wele cyfarfodydd gweddi y bobl ieuainc ydynt y mwyaf poblogaidd, ac er syndod i bawb, ac i'r bobl ieuainc eu hunain yn enwedig, mae pethau crefyddol wedi myned yn brif destyn ymddiddan yn eu plith, y blys at ddarllen Gair Duw a llenyddiaeth bur yn cynnyddu a'r duedd at atdyniadau y byd yn cilio. Ie, adfywiad y bobl ieuainc yw hwn, a hyderwn y sylweddolir hyn gan ein harweinwyr crefyddol ac y cydym- deimlant a'n diffygion. Yn ngwyneb hyn, beth yw ein dyledswydd fel eglwysi? Mae y diafol yn parhau i fyned oddiamgylch gan geisio y neb a allo ei lyngcu," ac nid oes dim yn well ganddo na gallu cipio rhai o blant y Diwygiad. A ydym yn gwneyd ein goreu i'w wrthweithio ? Mae ganddo ef ei balasau yn mhob heol ac ar y corneli amlycaf, wedi eu haddurno yn y fath fodd fel ei bod yn anhawdd i'r gwan fyned heibio iddynt. Hawdd yw pregethu dirwest a chynghori llwyrymwrthodiad, ond nid oes neb ond y rhai fuont yn ngafael y gelyn yn gwybod mor gref yw temtasiwn y dafarn, ac fod rhyw- beth amgen na phregethu yn angenrheidiol i gynorthwyo y dychweledigion i wrthsefyll. Beth a Wnawn ? Mae yn gwestiwn difrifol, a rhieni a chyfeillion yn yr hen wlad yn gweddio am i ni gael goleuni i weled ein dyledswydd, ac, wedi ei weled, i'w wneyd. Wedi pryderu llawer yr wyf wedi dod i'r penderfyniad y dylai fod ynglyn a phob eglwys a chapel ystafelloedd fyddant yn agored- bob nos i'r bobl ieuainc—ystafelloedd clyd ac atdyniadol, yn debycach i gartref nac unrhyw le arall, gyda phapurau a llyfrau, a chwareuon diniwed fel y gall y mynychwyr dreulio oriau difyr i gyd-ymgomio, i ddarllen, i ddiwyllio eu meddyliau, ac i ddod yn gryfach i gyfarfod a'r gelyn. Os yn bcsibl, dylid trefnu fod bwyd a diod ar werth yn yr ystafelloed, fel y gall y siopwr a'r clerc gael cwpanaid o de, &c., pan fydd angen, a hynny am bris rhesymol. Mae ymgais lwyddianus i'r cyfeiriad hwn yn cael ei wneyd gan rai eglwysi Seisnig, ac anhawdd dirnad beth yw gwerth yr institutes hyn i'r adranau eraill o'r gwaith. Nis gall pob eglwys godi sefydliad' mawr, ond hawdd fuasai neillduo ystafell neu ddwy at y pwrpas heb fyned i draul mawr. Ymhellach na hyn, yr wyf yn gryfach heddyw nac erioed yn fy marn y dylai fod genym fel cenedl sefydliad canolog i'r bobl ieuainc yn y Brifddinas. Mae llawer o siarad wedi bod am Sefydliad Cymreig ( Welsh Institute) a'r brwd- frydedd yn codi bob tro y sonir am y peth, ond y mae yn diweddu mewn siarad. Onid yn awr y gellir gwneyd rhywbeth ? Dywedir fod symudiad ar droed i sefydlu Clwb Cymreig, ond nid dyna ein huchelgais. Mewn tafarn y cych- wynodd y symudiad hwn, ac yn y dafarn y diwedda. Rhaid i'r Sefydliad Cymreig. fod yn un ac eglwysi y ddinas o'r tu cefn iddo, y ddiod felldigedig yn absenol o honno, yn gartref oddi- cartref i fechgyn a merched ieuainc, yn fan cyfarfod iddynt i ymgomio, i chwareu, i ddarllen, i gael bwyd a diod, ac i gynhal cyfarfodydd, ac yn lie y bydd Cymry ieuainc yn well o'i fynychu -yn well Cristionogion ac yn well Cymry. Ynglyn ag ef dylid cael neuadd fawr yn mha un y gellid cynhal ein cyngherddau Cymreig a'n heisteddfodau, a man ystafelloedd yn mha rai y gellir sefydlu ein pwyllgorau canolog, yn gym- deithasol, yn wleidyddol ac yn grefyddol. Gellid hefyd gael cartref i forwynion Cymreig, a labour bureau i gynorthwyo pob Cymro a Chymraes i sicrhau gwaith. Rhyw gyfuniad o'r Polytechnic ac Exeter Hall sydd eisieu, ac, fel ynglyn a'r ddau sefydliad hyn, rhaid fod Iesu Grist yn ben arno, a'r drws wedi ei gau yn erbyn y diafol. A ydyw yr adfywiad presenol wedi codi yn ddigon uchel i ni allu gwynebu cynllun o'r fath? Carwn yn gyntaf gael barn ein harweinwyr arno. Arnynt hwy y mae y cyfrifoldeb, ac nis gellir gwneyd dim os na fyddant hwy yn bleidiol. Beth ddywed ein gweinidogion ac eraill ? Mae y llythyr wedi myned yn faith iawn, ond: anhawdd oedd talfyru ar ol dechreu ysgrifenu, a hyderaf yn fawr y daw ffrwyth o hono. BREUDDWYDIWR.
YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
YR EISTEDDFOD GENEDLAETHOL. DVMUNA Pwyllgor yr Eisteddfod Genedlaethol sydd i'w chynnal yn Aberpenar yn wythnos. Gwyl y Banc yn mis Awst wneyd yn hysbys eu bod wedi estyn yr amser i anfon cyfansodd- iadau i mewn o'r dydd cyntaf o Fai hyd y dydd cyntaf o Fehefin. Gwnaed hyn yn ol cais llawer o gystadleuwyr oedd yn teimlo fod y Diwygiad wedi myned a chymaint o'r amser a roisent oni bai hynny i barotoi ar gyfer yr eisteddfod yn ystod misoedd y gauaf. Dengys hyn nad oes dim coel i'w roi ar y chwedlau ffol1 a glywyd fod yr wyl genhedlaethol i gael ei gohirio. Mae yr holl Bwyllgorau yn gweithio yn egniol, y trefniadau yn cael eu prysur gwblhau, a'r rhagolygon yn dra chalonogol. Edrycha pobl Aberpenar ymlaen am wyl lwyddianus ymhob ystyr, ac nid arbedant draul na thrafferth sydd yn angenrheidiol er mwyn iddi fod felly.