Tarian Y Gweithiwr

RHESTR Y TESTYNAU. Y mae testynau barddonol Eisteddfod Dinbych yn yr un groove ag eiddo Eistedd- fodau Cenedlaethol yn gyff redin-Awdl-. PryddestGoffadwriaethol—Cywydd—Rhu- angerdd-Tuchangerdd-Hir a Thoddaid- Englyn. Nis gallwn lai na ehondemnio yr Eisteddfod Genedlaethol ynllym am esgeu. luso y ddrama' mor gywiJyddus Nid oes un dosbarth o farddoniaeth yn fwy man. teisioli'r genius barddonol na'r ffurf ddrama yddol. Nid oes yr un ffurf mor gyfaddas i ddesgrifio gwahanol gymeriadau, ac i sylweddoli holl deimladau y natur ddynol. Ymaehanesiaeth a chwedloniaeth Gymreig yn gyfoethog o blots rhagorol i'r comedian a'r tragedian. Byddai yn dda genym weled rhai o'n beirdd addawol yn troieu gwyneb- au i'r cyfeiriad hwn. Deuwn at bwnc y ddrama rhyw dro eto. Testyn y Gadair yn Ninbych, fel mae yn hysbys i'r wlad, yw Awdl ar I Ddyn.' Testyn eang iawn, ond rhywsut, teimlwn nad yw yn destyn cym- wys iawn i gyfansoddi Awdl arno. Y mae cymaint wedi ei ddweyd a'i ysgrifenu mewn rhyddiaeth a barddoniaeth ar I ddyn,' fel nad ydym yn dysgwyl rhyw lawer o fresh -ideas ar y pwnc o gyfeiriad Dinbych, a braidd na chymerwn ein llw na fydd yr awdl fuddugol ddim ond darn o mental philosophy wedi cael ei wisgo mewn cy. nghanedd. Testyn y Bryddest yw, 'Yr Arlywydd Garfield.' Testyn gogoneddus. Os bu neb erioed yn deilwng o Bryddest Goffadwriaethol, mae yr anfarwol Garfield yn teilyngu un. Dyma destyn braf i Wat. cyn Wyn, Dyfed, Brynfab, Onllwyn, Eur. fryn, Cilgwynog, ac ereill o rising men y Deheudir i ymgodymu arno. Testyn y Cywydd yw I Castell Dinbych.' Tybiwn y buasai hwn yn llawer gwell testyn traeth. awd neu bryddest na chywydd. Hanes Cymru ydyw hanes ei chastelli mewn rhan helaeth. Nid ydym yn credu fod mesur cywydd yn fanteisiol iawn i wneuthur chwareu teg ag associations y testyn hwn. 'Home' ydyw testyn yr English Poem. Testyn anwyl, ond gocheled ein beirdd rhag myned i boachan i breserves ereill ar y pwnc. Y mae Montgomery, ac amryw feirdd Seis- nig ereill wedi canu yn dda arno. I Angharad, ferch Ednyfed Fychan,' yw testyu y Rhuangerdd. A oes rhai o ddar. llenwyr y DARIAN yn gwybod rhywbeth am y ferch hon ? Ai ynte creadures ddychym. ygol yw ? Pa le mae Caeronwy ? Y mae ef wedi caru llawer erioed. Yn awr, frawd, wedi cael gwraig, torch dy lewys. Hir a Thoddaid i I loan Arfon." Teilwng iawn. Dyn bob modfedd o hono, ac yn Ilawn o'r peth anghyffredin hwnw a elwir yvicommon sense. Y Duchangerdd, Y Coegyn.' Hen, hen, hen. Rhoddir gwobr yma am gerdd ddesgrifiadoi o I Ffair Gymreig.' Mentraf na c'heir haner cystal cerdd ar y testyn gwlitbog hwn ag eiddo yr hen Ifor Cwm Gwys i Ffair Llangyfelach. Y testyn nesaf ydyw gosteg o englynion i'r Goleuni Trydanol.' Gobeithio y ceir fwy o lewyrch ar y 'Goleuni Trydanol' hwn, nag oedd yn Ngoleuni Trydanol Pavilion Eisteddfod Merthyr. Hwyrach y bydd genym ychydig nodi ad- ad yn y DARIAN nesaf ar y testynau rhydd- iaethol, &c. Yr oeddwn wedi bwriadu gwneuthur ychydig sylwadau ar etholiad bwrdeisdrefi Caernarfon, ond gan fod ein llith yn myned dipyn yn faith, gadawsom y mater hyd y tro nesaf.

LLYTHYR GALARUS Oddiwrth Mr John a Margaret Jones, Mosie, Unol Dalaethiau America, gynt o Bryn- ainan, at ei fam yn Ystalyfera. Anwyl Fam a Pherthynasau,—Wele ni mewn gofid a galar yn ysgrifenu ychydig linellau atoch er rhoddi gwybod i chwi am farwolaeth ein hanwyl, anwyl William, trwy i gwymp yn y gwaith glo syrthio arno nos y 27ain o Chwefror, a marw y nos dranoeth am haner awr wedi chwech. Syrthiodd y cwymp ar ei ben anwyl, fel nad allai siarad yr un gair, ond yr oedd ei ddeall ganddo, o herwydd yr oedd yn ein hateb drwy wneud arwydd amom. Cladd- asom ein hanwyl blentyn yn Hyde Park, yn yr un bedd a'i frawd bach, dydd Iau, Mawrth 2il, 1882. Yr oedd Mr Evans, Mosie, a Mr Lake, Hyde Park, yn pregethu yn yr angladd. Aethom a'i gorff gyda'r tren i orsaf Scranton, a'r hearse yn dyfod 'i'n cyfarfod yno, a thyrfa Iuosog yn ei hebrwng, fel yr oedd Mr Lake yn dweyd yn nghapel Hyde Park, nad oedd yn meddwl fod cymaint o Gymry yn byw yn Mosie. Puasai yn dda genym pe bua sech yn clywed y gair da a ddywedwyd am dano yn y capel. Yr oedd yn selog gyda phob peth crefyddol—gyda'r cwrdd, yr ysgol, a'r canu, fel yr oedd pawb yn teimlo hiraeth ar ei ol. Yr oedd i fod yn canu mewn cyfarfod yn y lie hwn, efe a'i chwiorydd, nos ei farwolaeth. Cyhoedd wyd ei angladd yn y cwrdd hwnw. Yr oedd yn fachgen mor foneddigaidd fel ag yr oedd pawb yn gwneuthur sylw o hono. Yr oedd wedi tynu ei lun, ac wedi ysgrif- enu amryw lythyrau yn barod i'w hanfon yna. Yr oedd wedi ysgrifenu un i chwi, mam, a'i lun i mewn ynddo, ac wedi ei stampio yn barod. Cewch ei lun heb fod yn faith eto. Yr ydym am dynu rhagor o honynt. Hyn yn fyr y tro hwn, mewn galar mawr, oddiwrth eich hanwyl blant, "JOHN A MARGARET JONKS."

Y NHW YN PENGAM. Y mae nhw yn dweyd fod crefyddwyr yn rhodio yr heolydd ar ganol nos. Y mae nhw yn dweyd fod gwraig diacon yn cablu ei phlanb. Y mae nhw yn dweyd mai nid yn nghanol dynion rhyfygus y dylai crefyddwyr fod. Y mae nhw yn dweyd mai nid yn y dafarn y dylai diaconiaid fod ar nos Sadwrn. NHW.

ORATORIO "DAFYDD A GOLIATH," GAN J. J. HAITE, YSW. Nos Iau, Mawrth yr 16eg, rhoddodd c6r y Gwernllwyn, Dowlais, ddatganiad ar- dderchog o'r oratorio ucbod-y c6r yn rhifo 150. Artists, Madame Glanffrwd Thomas, Eos Morlais, Eos Alma, a Mr Dan Price, yn cael eu cynorthwyo gan y Cyfarthfa String Band. Cyfeillwyr, Miss Davies a Mr D. Bowen, Dowlais. Yr oeddem yn dysgwyl yn bryderus am yr wyl hon, a daeth y noson apwyntiedig, a dechreuwyd yn union am wyth o'r gloch. Yr oedd yr olwg ddymunol ar y c6r ar y llwyfan yn werth i edrych arno, yn enwedig y merched-yr oeddent wedi gwisgo yn neat, a dim dros ben. Y mae yr oratorio yn un newydd, a chredwn, yn ol tystiolaeth un o blant enwocaf Gwlad y Gan, ei fod yn llyfr da iawn, a hynod o ddesgrifiadoi. Dechreuwyd gan Goliath (Dan Price) yn y geiriau,' Why are ye now come out.' Caniad meistrolgar, llyfn, a desgrifiadol. Mown atebiad dyma y odr ar ei ckraed, gan ddywedyd, 'Behold this man,' ac i ddiweddu hwn y mae gweddi ar i Dduw i ofalu am daD ynt yn y cyfyngder hwn. Cafwyd datganiad tlws a theimlad- wy. Yn nesaf daw Dafydd (Morlais) yn mlaen gan ofyn,' What shall be done unto the man who doth this heathen slay?' Ardderchog oedd y datganiad yma gan Eos Morlais. Nid ydym yn ei gofio yn well erioed. Mewn atebiad i hwn, dyma y cor ar ei draed, ac yn dywedyd, He shall with honour be regarded.' Caniad cryno. Daw Michal (Llinos y De) yn mlaen yn nesaf, gan ofyn i Judith (Eos Alma) pa newydd oedd am y frwydr. Judith yn dweyd fod bugail bach yn myned yn erbyn cawr o Gath. Michal am ei rwystro. Judith yn dweyd wrthi am beidio ei atal yn y geiriau, 1 0 stay him not,' ac yn di. weddu y rhan yma y mae deuawd gan Michal a Judith ar ran Dafydd, yn yr hon y maent yn gweddio yn y geiriau, 'Our hope and prayer for him shall be.' Wedi hyn dyma y cor ar ei draed, ae mewn ten orfoleddus yn gwaeddu,' 0 King, a cham- pion is found.' Cafwyd datganiad hapus o hwn gan y c6r. Yn nesaf cawn Saul yn gofyn i Dafydd os mai efe yw y champion. Cawsom ein boddloni yn fawr yn y datgan- iad yma gan Dan Price. Daw y Philistiaid yn mlaen yn nesaf, yn cael eu harwain gan Goliath (in person), yn y geiriau hyny, I Goliath now doth lead the fight.' Yr oedd y datganiad hwn gan y c6r yn ardderchog yn wir—braidd tuhwnt i ddim a glywsom mewn oratorical performance erioed, yn enwedig ar y geiriau yn y cromatic, 'All Israel he defies,' ac yn y diweddeb, '0 Dagon, hear us,' yr oedd yn hynod o effeithiol, a theimlodd y gynulleidfa ef—yr oedd y curo d wy la w ar ol gorphen yn ddi- stop. Yn nesaf cawn Dafydd (Eos Morlais) yn dywedyd, Let no one fear because of him.' Yr oedd y datganiad yma eto gan Morlais yn deilwng o hono ei hun, yn enw- edig ar y geiriau, I Stretch lifeless on the plain.' Yr oeddem yn teimlo pe buasai y Brenin Dafydd yn bresenol, y buasai yn rhoddi cheers i Morlais am ei gynrychioli mor ardderchog. Cawn yn nesaf Saul (Dan Price) a Dafydd (Eos Morlais) yn canu My hope is in the Living God.' Yr oedd y datganiad yma eto yn ardderchog, yn enwedig yn y clause diweddaf. Yn nesaf cawn Michal (Llinos y De) yn dweyd, 0 thou brave youth,' am Dafydd, a dyma gampwaith Michal, ac yr oedd clywed Llinos y De yn canu hon yn wledd o'r fath oreu, yn neillduol ar y geiriau, The Shout of Israel's victory,' yn dechreu yn 0 ar y cyfrwng, a. dringo i'r lan i'r C uwchlaw yr erwydd. Yr oedd hwn yn ddatganiad aL- orchfygol. Yn nesaf, March to the battle,' gan y Cyfarthfa String Band, Miss Davies a Mr Bowen, yn ardderchog. Yn nesaf daw Goliath (Dan Price) yn miaen, gan ddy. wedyd, 'Ami a dog?' Dafydd (Morlais) yn ei hateb, Thou coaa'st to me with sword and spear,' ac y maent yn diweddu mewn deuawd—Dafydd yn dywedyd, Thou who derid'st Heaven, draw nigh and die;' Gol- iath yn dywedyd, 'Thou, who derid'st mine arms draw nigh and die.' Yr oedd Eos Morlais a Mr Dan Price ar eu huchel- fanau yn y datganiad yma. Cawn y c6r yn nesaf yn canu. His hope is in the Living God.' Datganiad cryno a gorpbenedig. Yn nesaf daw Michal yn mlaen i eiriol ar ran Dafydd yn y geiriau tyner hyny, Defend him, Heaven.' Yn nesaf cawn fod Dafydd wedi llorio Goliath, a dyma Israeliaid yn gwaeddu,' Shout, Israel, and Judah, shout, pursue them to the gates of Gath.' Dyma gydgan hynod o ddesgrifiadoi, a gwnaeth y cdr berffaith chwareuteg o hono—braidd nad oeddem yn barod i ymnno a'r cor i erlid y Philistiaid gan mor effeithiol oedd y datganiad. Yn nesaf cawn Judith (Eos Alma) yn canu am Dafydd, I He comes, the youthful victor comes.' Datganiad ar- dderchog. Yn nesaf chorus o'r gwragedd yn seinio clodydd Saul a Dafydd. Ychydig yn rhy gyflym oedd y datganiad hwn. Yn nesaf deuawd gan Michal (Llinos) Dafydd (Morlais), 10 joy at length to call thee mine.' Cafwyd gwledd na cheir yn ami wrth glywed y datganiad yma. Yn nesaf a'r diweddaf cawn gydgan orfoleddus gan y c6r ar y geiriau, I Rejoice, for the might of heathen is fallen,' yn ardderchog, mewn amser da, a compactness. Dyma ddiwedd y perfformiad. Gellir dweyd fod y datgan- iad yn bob peth a ellid ei ddymuno. Wedi gorphen yr oratorio cafwyd miscellaneous concert, pan y cymerodd yr un artists ran, a gwnaethant eu gwaith yn deilwng o hon- ynt eu hunain. Barn pawb yn bresenol oedd mai dyma y concert goreu sydd wedi bod yn y lie yma er ys blynyddau. Nis gallwn gau y llith heb ddweyd gair am yr arweinydd. Nid ydym am seboni dim; gwyr pawb am dano. Pan y daw allan y mae yn sicr o wneud ei waith yn dda, ac yn hollol ddidwrw. Y mae yn gwybod yn berffaith beth y mae yn ei ganu. Rhwydd hynt iddo, a deued eto yn fuan a gwledd gyffelyb. C. D. L.

EISTEDDFOD GADEIRIOL CASTELL. NEDD, GWENER Y GROGLITH. Derbyniwyd cyfansoddiadau arwyddedig & r ffugenwau canlynol ar wahanol destynan yr eisteddfod uchod. Gwragedd yr Efengylau.'—loan. The Blue Ribbon Army as the means- to promote the Temperance cause.'—Carac- tacus, Unionist, Silurian, Clydachian-4. I Ymweliad Tywysog a Thywysoges- Cymru ag Abertawe.'—Wil o 'r West, Swan- sea Boy, Teaman, Awenydd, Trwstan, Eiddilyn, Meddylioi, Ymdeithydd—8. 'Garfield, ei nodweddion, a gwersi ei fywyd.'—Hosea, Amiicus, ac Edmygydd Rhinwedd—3. Wyth penill coffadwriaethol i'r diweddar D. JenMns.—Llef un yn Uefain, Wylwr blin, Galarwr dwys ar lan y bedd, Jona- than, Adwaenydd, Deigryn ar ei fedd- 6. Testyn y Gadair, Pryddest i'r diweddar Barch. J. Matthews.—Ochenaid brudd o Meribah, Un o blant y bryniau, Swn tyrfa fawr, Llaia o oror llys hiraeth, Edmygwr o'r wlad a'i magodd, ac Apollos—6. Mae y 'Freehand Drawings' wedi en derbyn yn ddyogel, ond nid oes rhestr o honynt wrth law genyf pan yn ysgrifenu. Ymddengys beirniadaeth arnynt drwy y wasg yn fuan wedi yr el yr eisteddfod heibio. Wele bellach yr wyl flynyddol yn ymyl' ac nid oes eisieu dweyd fod parotoi 'wedi bod ar ei chyfer wrth ystyried rhif yn ogystal a theilyngdod llenyddol y cyfan- soddiadau. Gellir yn ddibetrus dweyd am y pryddestau eu bod yn gynyrchion mor rhagorol fel ag i gyfiawn deilyngu y wobr a'r gadair. Gan y byddis yn cadeirio y bardd buddugol yn ol braint a defawd beirdd Ynys Prydain, yr ydym ynwwahodcl- yn galonog boll feirdd y cylchoedd a sdlenfc ei gwneud yn gyflens i fod yn bresenol. Rhag y dygwydd i mi adael rhai enwau allan yn anfwriadol, ni enwaf neb, ond taer ddymunaf ar i'r beirdd fydd yn bre- senol roddi eu benwau i mi yn flaenorol i'r cadeirio. A chymeryd pob peth i ystyr. iaeth, y mae argoelion am eisteddfod dda yma. Y mae enwau y beirniaid ac arwein- ydd y dydd yn warantiad y bydd i'r gweithrediadau gael eu hyrwyddo yn miaen yn hwylus, a hyny mewn dull difyr a ohwaethus. Wel, holl wir garedigion yr eisteddfed, deuwch yn llu grymus i Eis- teddfod Castellnedd Gwener y Groglith. Hyd hyny, byddwoh wych. EVAN WILLIAMS.

GLANAU Y RHONDDA. Wrth deithio trwy y cwm poblog hwn, yn cael ar ddeall fod masnach wedi arafu i raddau helaeth yn y misoedd diweddaf hyn ond er yr holl arafwcb, y mae bywyd neillduol yn ganfyddadwy yn y byd llfD- yddol a cherddorol. Nid oes dim i'w weled o Benpych i Bontypridd ond hysbysleni mawrion am gyngerddau, eisteddfodau, darlithiau, a chyfarfodydd llenyddol, a'^ Blue Ribbon Army, fel y mae yn ddyeithr- wch i mi pa fodd y maent yn gallu cario yn mlaen yr holl bethau hyn yn llwydd- ianus. Dydd hir-ddysgwyliedig yw y 3ydd o Ebrill, pan y bydd y cerddor galluog, Mr T. Stephens (Telorydd) a'i gwmni'yn per. ffomio I Blodwen' yn Nhreherbert, ac y mae lie cryf i gredu mai hon fydd y wledd gerddorol uchaf a fu ar lanau y Rhondda oddiar dyddiau Adda Jones. Yma y bydd Mrs Glanffrwd Thomas (Llinos y De) y Gogledd yn bresenol; Eos Morlais, a Miss Williams, LIundain. Bydd enwau y rhai hyn yn ddigon heb ddweyd am y gweddill. 0, ie, nos Iau diweddaf, bu Eos Morlais ar ei uchelfanau yn Bethania, Treorci, mewn budd-gyngerdd a gynaliwyd gan gyfeillion 'y brawd cerddorol Eos Cynlais. Clywsom fod yno ganu rhagorol. Gobeithio hefyd fod y gvngerdd wedi troi allan yn llwyddianus mewn ystyr arianol. LIawen genym glywed fod teulu Eos Cynlais yn amlhau. Cael ar ddeall fod yno ferch fraf eto, a gelwir ei henw yn Morfudd. Enw swynol dros ben, fel y mae yn anmhosibl myned heibio iddo heb adrodd llinell neu ddwy ar yr amgylchiad. O Morfudd fach, y facli ddinam, Wyt arlun byw o'th anwyl fam Boed i ti fyw yn serch dy wlad, Ar danau'r gerdd, fel mae dy dad. Mor brydferth wyt a'r lili gain Sy'n perarogli rhwng y drain A'th gyrliog wallt sidanaidd glan Fel c'lwm o aur fodrwyau man. Oddiwrth bob drwg gwna gadw draw At bob peth da rho gymorth llaw Cei wobr am hyn yn ngwlad y gan, Fry ar orielau'r Wynfa lan. Hir oes i'r un fechan, a phob llwyddiani a'i dilyno, nes dyfod yn seren loew yn ffurf,ifan ein gwlad. Da genym glywed hefyd fod mudiad y tram cars ar gychwyn yn y Rhondda. Pan ddaw hwc i weitbrediad bydd fy ymweliad. au a'r lie yn fynychach. Hyd hyny, yr eiddoch yn wirioneddol, TEITHIWB.

■TAITH 0 ABERDAR I SILVER CLIFF, AC ODDIYNO I ST. ELINO, COLORADO. [Derbyniwyd y llythyr canlynol oddiwrth Mr J. R. Rees, cynflaenor yn Ynyslwyd, gan v Parch R. E. Williams (Twrfab).- F GOL.] Boreu dydd Mercher, Ebrill 27ain, 1881, pan y darfu i ni ymadael o Aberdar, yn nghanol teimladau da lluaws o gyfeillion anwyl a hoff, ac yn ffarwelio a llawer am byth, daeth amryw i'n hebrwng hyd Mountain Ash, a daeth pedwar o frodyr da (fel y brodyr hyny gynt yn hebrwng Paul pan yr oedd-yn ymadael o Ephesus) gyda ni i Bontypool, sef William Jones, Aaron Lewis, Wm. D. Llewellyn, a Thomas Bowen. Bu y guard yn garedig iawn wrthym o Aberdar i Birkenhead yr oedd yn ymweled a ni braidd yn mhob gorsaf er gweled a oeddem yn hapus. Wedi cyr- haedd gorsaf Birkenhead, yr oedd y cyfaiill twymgalon, Mr Pierce, yn ein cyfarfod, ac aethom gydag ef drosodd i L'erpwl, ac i'w dy, lie y darfu i ni fwynhan ein hmnain yn rhagorol. Wedi hyny, daeth gyda ni i'r swyddfa er ein gosod yn barod erbyn boreu dranoeth. Caraeem gael amser er myned i weled y dref boblogaidd hon a'i hadeil- adau ardderchog. Un peth oeddem yn weled yn ddiffygiol yma, sef fod ei heol- ydd mor gulion, gan fod yr adeiliadau mor uchel. Ond wedi'r cyfan, y mae yma fedr. nsrwydd a chelfyddyd yn eu gogoniant. Y mae Ileni'r nos wedi ein goddiweddyd, a gorfu i ni fyned i'n llety. Yr oeddem er mewn lie dyeithr, yn hollol gartrefol yn nghymdeithas Mr Pierce. Dydd Iau, 28ain, wedi cael boreufwyd, aethom allan er prynu rhyw bethau angen- rheidiol i'r fordaith. Erbyn hyn, yr oedd yn amser cychwyn tua'r llong, ac aethom dan arweiniad Mr Pierce. Yr oeddem i fod ar y bwrdd am lleg o'r gloch. Wele ni yn awr wedi gosod ein traed ar fwrdd yr S.S. Brooklyn, perthynol i'r Dom- inion Line, yr hon sydd i fod yn artrcf i ni am ychydig ddyddiau. Nid yw yn un o'r rhai mwyaf sydd yn myned allan o L'er- pwl ei hyd yw 347 troedfedd a chwech modfedd, ei lied yw 43 troedfedd a chwech modfedd. Y mae yn hen long gadarn ei gwneuthuriad, ac wedi ei phrofi mewn gwahanol 'stormydd. Ei gwaith arferol ydyw cario anifeiliaid o Canada i L'erpwl, ond yn achlysurol y mae yn cario teithwyr yn ol, yn nghyda llawer iawn o bethau ereill. Nifer yr ymfudwyr ar ei bwrdd y tro hwn oedd 275, rhwng y rhai a dder- byniwyd ar ei bwrdd o'r Iwerddon. Pump 0 Gymry ydym ar ei bwrdd yn ymfudwyr, ni ein tri, a dau ereill o Llanoeris, Gogledd Cymru. Y mae yr ymfudwyr hyn yn cy- nrychioli chwech o wahanol genedloedd- < Cymry, Saeson, Gwyddelod, Ffrancod, Illmaniaid, a Swediaid. Wedi i ni osod ein traed ar fwrdd y Hong, aethom i'r ysgol, a'r wers gyntaf a ddvsgasom oedd meindio ein huna,in, ac y ma,e yn ofynol i bob ymfudwr ddysgu hon, onide fefydd ar ol. Bu Mr Pierce gyda ni ar y bwrdd hyd nes i ni basio archwiliad y meddyg; wedi hyn, gorfu iddo ffarwelio a ni, er myned yn 01 i L'erpwl, ac i ninau gyehwyn a'n (gwynebau tua gwlad y Gorllewin. Am saith o'r glocii yn yr hwyr, yn myned allan i'r bar. Nid oedd llawer o awydd ynom am fyned i lawr oddiar y bwrdd hyd nes iddi fyned yn rhy dywyll i ganfod pethau. Yn myned i'r gwely rhwng naw a deg o'r gloch, ond Did i gysgu llawer. Clywsom pan yn ieuanc Y medr y melinydd gysgu tra fyddo y felin yn malu, ond os bydd i'r felin sefyll, y bydd i'r melinydd ddyhuno." Fel arall y mae gyda ni, pe buasai y peir- ianau yn stopio, buasem ninau yn debyg o I D'øgu. Y29ain.—Ar y bwrdd am haner awr wedi pedwar. < Yr Iwerddon yn y golwg ar y llaw aswy, a Scotland ar y de. Yn angori ar gyfer Belfast am saith o'r gloch. Wedi aros yn y fan yma hyd lleg, daeth atom long fechan yn llwythog o genereel i'w ddadlwytho i'r Brooklyn. Yn mlaen tua dau yn y prydnawn, wele un arall yn dyfod atom, a thua o 50 i 60 o blant Mari ar ei bwrdd. Tref borthladdol yn rhan Ogledd- ddwyreiniol yr Iwerddon yw Belfast, a phrifddinas swydd Antrim, ar lan yr afon Lagan. Nid yw ond lie newydd, er fod yno gaerfa (fort) oddiar y 12fed ganrif ond o ddechreu 17eg ganrif y cyfrifir ei hanes, pan y gwnaethpwyd hi yn fwr- deisdref, ac oddiar hyny hyd yn bresenol y mae yn danfon dau aelod i'r Senedd. Llywodraethir hi gan ddeg henadur, un o ba rai sydd yn faer, a 80 o gynghorwyr. Nid wyf yn sicr am ei phobiogaeth; y cyt- rif diweddaf a welsom oedd tua. 120,000. Y mae caincfor Belfast ym 13l milldir o hyd, wrth wyth milldir o led, ac yn culhau fel y dynesa at y dref. Y mae y bryniau o gwmpas wedi eu harddu a llawer o balasau gorwych. Wedi cael pob peth yn barod yr oedd yn dri o'r gloch y prydnawn. Codwyd yr angorau er cychwyn i r daith- yr awel yn hyfryd, a'r m6r fel palmant o wydr odditanom. Yr ydym yn morio i'r gogledd o'r Iwerddon, yn y North Channel. Y mae pen blaen y llong yn syth tuag at fachludiad haul. Cyn ei bod yn nos yr ydym bron a cholli golwg ar yr Ynys Werdd, ac yr oeddem fel pe yn hiraetbu wrth feddwl am fyned o olwg y tir. Aeth. om i lawr i'n lleoedd i dreio cysgu, ond bychan iawn oedd wedi'r cyfan. Y BOain.—Heddyw ar y bwrdd am bed- war o'r gloch dim hanes am dir i'w gan. fod yn un man yr awel yn Uym iawn, ond yn eithaf iachus. Nid yw Dafydd Jones mor llonydd ag arfer-mae ei donau yn fawreddog, ond nid yn gynhyrfus iawn er hyny. Tua saith o'r gloch, cafwydychydig o wlaw am haner dydd daeth yn ddiwr- nodbraf. Y mae y rhan fwyafohonom heddyw yn glaf, ac y mae golwg ddigrif aaghyffredin ar lawer, yn gorwedd fel heidiau o foch ar hyd y bwrdd. Yr oedd ynt yn gofyn i mi pan yn myned heibio iddynt, os oeddwn yn glaf, o herwydd yr oeddynt yn fy ngweled yn cerdded o am- gylch drwy y dydd. Y mae ymdrechu felly yn help i gadw yr anhwyldeb fiwrdd. Gorweddodd Daniel John yn y gwely- am fod ei 'etumog yn gwasgu (meddai wrthyf), ac fe gysgodd drwy y dydd, ao erbyn boreu dranoeth yr oedd wedi gwella. Ar 01 amser ciniaw, daeth Margaret Ann i'r Ian i'r bwrdd, a daeth hithau o'r anhwyl- deb yn mhen rhyw ddauddydd. Y mae y dydd yn darfod—cawr y dydd yn myned o'r golwg yn ddysglaer drop ben; ac yn amser i ninau fyued i orphwys. (I'w barhau).

LLITH GOHEBYDD O'R WEST. MRI GOL.,—Dechreuwn ein llith y tro hwn gydag ychydig nodiadau ar I EISTEDDFOD DINBYGH. Gwelaia am y tro cyntaf yn y Faner am ddydd Mercher, restr gyflawn o feirniaid Eisteddfod ddyfodol Dinbych. Nid ydym yn cofio am bwyllgor un Eisteddfod Genedl- aethol yn Nghymru yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf, mor hwyrfrydig ag eiddo Eisteddfod Dinbych yn nghyhoeddiad rhestr ei beirniaid cytlogedig. Gall pwyll- gor Eisteddfod ddyfodol Dinbych gyda phriodoldeb lefaru ymadrodd a ddefnydd- iwyd ar achlysur arall, 0 ba rai penaf ydwyf fi Pa reswm sydd mewn cyhoeddi enwau y beirniaid am y tro cyntaf o fewn rhyw dri mis i'r dyddiad y mae y cyfan- soddiadau i fod yn llaw yr ysgrifenydd ? Gwir fod rhestr y te-tynau allan er ys rhai misoedd. Ond pa waeth am hyny ? Yn y dyddiau presenol, pan mae cydwybodau rhai o'n beirniaid mor elastic, a ffydd y wlad mor sigledig ynddynt, pwy sydd a pharch iddo ei hun mor feddal a llafurio am nsoedd i gyfansoddi ar destynau heb wybod yn gyntaf pwy fydd yn taflu llinyn mesur dros ei gynyrchion ? Nid ydym am wneuthur sylwadau beirniadol ar y restr hon. Y mae y dewisiad yn ol barn y I llwch gwael hwn' yn bur dda ar y cyfan, yn neillduol y beirniaid rhyddiaethol.

grefydd Babaidd mewn awdurdod, cyn i ymgymodiad ffurfiol gymeryd lIe rhwng yr orsedd a'r Pab. Yr oedd Cardinal Pole wedi cael ei apwyntio gan y Pab, fel Ilys. genadwr y Fatican yn Lloegr; ond rhwystrwyd ef gan ymerawdwr Germani i ddyfod i Loegr, rhag y buasai eibresen- oldeb yma yn rhwystr at ffordd priodas Mari a'i fab ef, sef Philip o Spain. Yr oedd peth arall ar ffordd Cardinal Pole i ddyfod i Loegr. Yr oedd gweithred sen- eddol wedi cael ei phasio yn amser Ham VIII., yn erbyn Cardinal Pole fel teyrn- fradwr. A chyn y gallai efe roddi ei droed i lawr yn y wlad hon, yr oedd yn rhaid diddymu y weithred seneddol hono. Gofalodd y Pabyddion fod y Senedd yn un ffafriol i'r Babaeth. Pasiodd y Senedd weithred yn diddymu yr hyn a wnaeth yn amser Harri VIII. yn erbyn Cardinal Pole. Daeth yntau i Lundain mewn ychydig ddyddiau wedi hyny. Yr oedd y Cardinal hwn yn un o genadau y Pab yn Nghyng. horfa Trent. Y rheswm paham yr oedd yr Ymherawdwr am iddo beidiodyfod i Loegr cyn i Mari briodi â, Philip, oedd, rhag y buasai Mari yn dewis Cardinal Pole yn wr yn hytrach na Philip, gan fod Pole yn Smddifad o urddau offeiriadol. Diacon yn unig oedd efe. Dywedodd Mari hefyd, mewn llythyr, yn nechreu ei theyrnasiad, y byddai bywyd cenadwr y Pab mewn perygl. Dengys hyn ei bod hi yn deall fod Protestaniaeth yn gryf yn Lloegr. Pan y daeth Pole i Lundain, ni dderbyn. iwyd ef gyda rhwysg, am nad oedd awdurdod y Pab wedi cael ei sefydlu yn gyhoeddus. Ond anfonodd Philip y brenin c8 Mari y frenhines lythyrau awdurdodol at y deiliaid "i dderbyn, anrhydeddu, a thalu ufydd-dod i genadwr y Pab. Aeth Cardinal Pole i'r Senedd i ddatgan fod y Pab wedi ei awclurclodi ef i dderbyn Lloegr i gymod ag Eglwys-Rhufain. Dywedodd fod y ffrae rhwng yr Eglwys a Lloegr wedi cael ei bachosi yn hollol gan Harri VIII. Canmolodd y frenhines yn uchel. Siar- adodd rhai o aelodau y Ty yn deilwng o'n Protestaniaeth, ond yr oedd y mwyafrif mor Babyddol, neu yr oeddynt wedi cael eu llwgrwobrwyo gymaint &g arian Spain, fel y cytunasant i ymuno a Thf yr Arglwyddi i ddeisyf ar Cardinal Pole, Llys-genad y Pab, i dderbyn eu hymos. tyngiad hwy i'r Pab a'i esgobaath t Rhyfedd fod mwyaf*^ dau Dy Seneddol Prydain wedi ymostwng mor isel, ychydig dros dri chan' mlynedd yn ol, i fod yn elanaid i gyntaf-anedig y diafol yn Rhufain. Aethant mor.bell a deisyf i'r Pab, yn ei lys genad, roddi maddeuant i'r deyrnas am ei wrthod ef 9't blaenl Aethant at Pole i gael y maddeuantl Gofynasant am dano ar en glinian Sy.r Ralph Bagnel yn unig a wrthododd wneud hyny. Cawsant y maddeuant, ac agorwyd yr argae i ddiluw .0 uffern orchuddio yr holl deyrnas.