Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
5 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
5 erthygl ar y dudalen hon
"MORGANS, SAMMAH."
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
"MORGANS, SAMMAH." Tarawia.dol i mi ydoedd gweled yn ddiweddar yn y TYST A'R DYDD gofnodiad am farwolaeth Mrs Morgans, Sammah, gweddw y diweddar Hybarch Hugh Morgans. Daeth i'm meddwl yn fyw yr amser y bum gyntaf yn pregethu yn nghapel Sammah, pan nad oeddwn ond bachgenyn, ac yn lletya yn ei thy hi a'i gwir barchedig wr. Yr oeddynt y pryd hwnw yn cadw siop, ac yn masnachu ryw gymaint mewn gwlan. Hi, fel y deallais, oedd yn gofalu yn benaf am y siop ac yr wyf yn cofio y dywediad canlynol yn cael ei ddy- weyd am danynt, sef 'Beccah. y byd hwn, a Morgans y byd arall." Ond yr oedd hi, er mor ddiwyd a gofalus gyda phethau y byd hwn, yn 'Beccah y byd arall hefyd, oblegid barawyf na Wan i ddim erioed yn lletya yn nhy gwraig mwy duw- iol na hi. Yr oedd cryn lawer o arabedd yn perth- yn iddo ef, a hyny yn neillduol mewn ymddydd- an eyffredin. Ynddo ef yr oedd difrifoldeb a di- grifwch yn gydblethedig — ei ddifrifoldeb yn ddiffuant, a'i ddigrifwch yn ddiniwed. Yr oedd ei fau-ddywediadau witty yn dra gogleisiol i'm teimlad i bob amser, ac yr oedd yr ychydig atal dyweyd oedd arno yn eu gwneyd i mi yn fwy felly. Clywais ei fod ar un tro yn pregqthu yn oedfa 7 o'r gloch y boreu ar ddydd cymanfa yn y Bala, ac i rywun ddyweyd wrtho ar ol yr oedfa., Mr Morgans, arfu i chwi bregethu yn dda iawn y boreu yma." "Ai e," meddai yntan, os felly, beth pe clywsech fi yn pregethu yn yr oedfa ddeg ?" gan ddifyr ledawgrymu y pregethasai gymaint yn well pe y cawsai yr anrbydedd o bregethu yn y brif oedfa. Clywais fod y Parch William Rees, D.D. (Hiraethog), ar un tro yn lletya yn ei dy, yr hyn oedd, fel y tybiwyf, lawer o flynyddau cyn iddo gael ei urddo ya D.D., ac ebe Mrs Morgans wrtho, Mr Rees, beth gaf fi ei wneyd i chwi i swper? A leiciecb chwi gael tatws wedi eu berwi?" Na, na, 'Beccah," meddai Mr Morgans, tatws heb eu berwi y mae Mr Rees yn eu leicio," ganroddi ar ddeall iddi fod y dull yr oedd hi wedi gofyn ynddo o duedd i arwyddo y buasai i Mr gees ond odid gymeryd tatws ond mai nid wedi eu berwi y cymerai ef hwynt, am mai ei arferiad ef, fel y tybid, oedd eu bwyta heb eu berwi. Rhyw ddeng mlynedd ar ugain yn'ol yr oedd y Parch R. D. Thomas (lorthryn Gwynedd), yn:weinidog yn Penartb, sir Drefaldwyn. Yr oedd pedwar o gapelau dan ei ofal, a rhyngddynt oil yr oedd tipyn o ddyled yn bod arnynt, a darfu i'r gwrol a'r anturiaethus lorthryn fyned i'r America i gasglu arian tuag at dalu y ddyled hono. Aeth a dychwelodd yn anrbydeddus, a chanddo ddigon o arian wedi eu casglu yn America i dalu yr oil ohono. Cynaliwyd gwyl o jubili ar yr achlysur ac ar gae cyfagos i'r capel yr wyf yn cofio gweled torf fawr o bobl wedi dyfod yn nghyd o'r holl ardaloedd cylchynol i ddathln yr amgylch- iad hwnw ac oddiar y stage, ar yr hwn y pregeth- id, gwelwn gyda ehwr y gynulleidfa yr haelgalon Huw Jones yn tywys pony gref, luniaidd, dios, a chyfrwy newydd hardd ar ei chefn, a ffrwyn newydd, brydferth yn ei phen—yr oil yn anrheg a roddid i lorthryn am ei waith ardderchog yn talu'r ddyled, Gogoneddus oedd hi yn Penarth y dydd hwnw. O 1 pa le y mae llawer ag oeddynt yn bresenol yn y cyfarfod hwnw ? Llawer ohon- ynt yn eu beddau, ac yn eu plith Sarah Maldwyn, hoff briod lorthryn, yr hon sydd yn ei bedd yn nhir y Gorllewin pell er's blynyddau lawer bell- ach. Bernid mai priodol iawn oedd fod i hanes eglwys Penarth yn nghyda'r cangenau cysylltiedig a hi, i gael ei roddi yn gyhoeddus ar yr achlysur hwnw, yr hyn a wnawd yn rhagorol gan lorthryn. Cyn oedfa'r bore darllenodd ef ei ysgrif a gynwys- ai'r hanes hwtiw i ryw ddau neu dri o'i ddewisiad ei hun ag yr oedd ganddo ef yr hyder mwyaf yn eu beirniadaeth, a'r rhai hyny oeddynt y Parcbn D. Morgan, Llanfyllin; Samuel Roberts, Llan- brynmair; a Hugh Morgans, Sammah. Yr oedd- wn inau hefyd fel rhyw ir-lanc o weinidog wedi cael y fraint o eistedd gyda hwynt yn yr ystafell i fyny y grisiau yn nby'r capel. Adyma lorthryn yn darllen yn mlaen mewn dull ag oedd yn hytrach yn ddoctiraidd, yr hwn oedd yn bur naturiol iddo ef ac wrth ddarllen, dywedai gyda golwg ar Penartb, ar ryw gyfnod y cyfeiriai ato, fod y capel wedi myned yn bur llygredig. Ho," meddai Morgans, Sammah, mi glywais lawer gwaith am galon lygredig, am ddyn Ilygredig, ond ddim erioed o'r blaen am gapel llygredig." Byddai yn well i chwi," meddai Samuel Roberts, roddi y gair dadfeiliedig, yn lie llygredig," ac felly y gwnaeth. Ac wrth ddarllen ryw ran arall o'i ysgrif, dywedai "yn y flwyddyn 1843 y daeth- om NI yma yn weinidog." "Yn lie ni," meddai Samuel Roberts, byddai yn well i chwi ddy- weyd, y daeth y gweinidog presenol yma, neu roddi eich enw priodol yn lie y ni." A dyna Iorthryn yn gwneyd y cyfnewidiad, ac yn ei ddar- llen fel hyn, Yn y flwyddyn 1843 y daeth Robert Dafydd Thomas yn weinidog yma." Ho!" meddai Morgans, Sammah, "Ai ni ddylasai ddy- weyd ni, oblegid y mae yma dri ohonynt hwy, sef Robert, a Dafydd, a Thomas." Pan yn fachgen, arferwn fyned 0'111 cartref yn Tanllan, Llanfihang- el, i gyfarfod y Pasg yn Llanfyllin, dyna oedd y cyfarfod uchaf ei fri yn y parth hwnw o Faldwyn, ac yn mhlith y gweinidogion cyntaf a welais ac a glywais i yn nghyfarfodydd y Pasg yn Llanfyllin yr oedd Morgans, Sammah, a Williams, Aber- hosan. Teithient ar gefnau ceffylau gwychion, ac yr oedd iddynt ill dau ymddangosiad parchus iawn a barnwn eu bod yn ddau ddyn da iawn, ac nad oeddwn i wedi gweled golwg mwy parchus ar unrhyw ddau weinidog. Teimlwn ryw ddwys- barch iddynt. Gresyn mawr oedd i'r anwyl Williams orfod dyoddef cryn fesur o wg a daros- tyngiad ar fin nos ei fywyd. Ond credai Morgans ynddo y tro diweddaf y clywais ef yn cyfcirio ato. Ymddangosai i mi eu bod yn hen gyfeillioa anwyl i'w gilydd, fel ryw Dafydd a Jonathan o gymdeith- ion i'w gilydd. Tybiwyf eu bod hwy cyn hyn wedi cwrdd yn y wlad, yn yr hon y mae ei holl drigolion mown gynau gwynicn, wedi eu golchi a'u ennii yn ngwaed yr Oen, ac ni bu, ac nid oes, ac Ni bydd yno gofio beiau, Dim ond llawn faddeuant rhad." MALDWYN YDD.
.DOWLAIS.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
DOWLAIS. Bazaar Capel Ivor. Bu yr eglwys Annibynol Seisonig uchod yn darparu am tua naw mis or cynal bazaar i dalu dyled eu capel. Dyddiau Mercher, Iau, a Gwener, y 12fed, 13eg, a'r 14cg, oedd yr adeg i roi prawf ar eu gwaith. Gweith- iwyd yn ddiwyd a chanmoladwy drwy yr amser, a throdd y bazaar allan yn llwyddiant mawr. Yr oedd chwech stall, a digon o werthwyr wrth bob un. Nid oedd y prynwyr yn brin chwaith. Yr oedd yr Oddfellows Hall, lie y cynelid ef yn llawn; Dechreuwyd dydd Mercher am ddau o'r gloch trwy ganu, a gweddiodd y Parch T. R. William?, Bethania. Yna agorwyd y bazaai- gan Mrs G. T. Clark, yn cael ei chyflwyno gan Mr Martin, olyn- ydd Mr Menelaus. Awd yn mlaen yn hwylus i'r diwedd, a derbyniwyd X230. Nid yw byn yn cynwys y cardiau a werthwyd yn flaenorol na'r rhoddion sydd yn nwylaw Mr Houlson a Mrs T. Jones, Hafod House. Dysgwylir erbyn gosod y cwbl at eu gilydd na fyddant yn mhell dan < £ 300. Bydd hyn yn gosod yr eglwys ar dir cysurus or gyfer y dyfodol. Gweithiasant yn rhagorol, ac y mae wedi talu yn dda iddynt. Ymdrechent eto i enill tir mewn cynydd ysbrydol, a bendithied Duw eu hymdrech. Bethania. Y mae yr eglwys uchod wedi pen- derfynu adnewyddu eu capel. Yr oedd angen gwneyd er's llawer blwyddyn, 11 Gwell hwyr na hwyrach." Bydd y capel i gyd. yn newydd y tufewn, a'r ffurf yu wahanol i'r byn ydyw yn awr. Bydd front y capel newydd yn gwynebu High- street, a gwceir y front presenol yn ochr, fely bydd y pwlpud yn ol yn erbyn mur yr ysgoldy, ac adeiledir organ gallery y tu ol iddo dros yr ysgoldy. Bydd y gost rhwng £1,000 a £1,500 yn rhywle, ond bydd yn gapel hardd a chyfleus. Y mae yr hen yn gysegredig i lawer un, ond y mae pawb wedi ymdyngbedu i gydweithio yn y mudiad hwn. Llwyddiant iddynt. DIDYMUS.
LLANELLI.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
LLANELLI. Cyfarfod Blynyddol y Tabernacl.—Cynaliwyd yr wyl flynyddol hon ar y Sabboth a'r LInn, Medi 16eg a'r I7eg, pryd y gweinyddwyd gan Doctor John Thomas, Liverpool, a'r Parch E. Stephen, Tanymarian. Boreu Sabboth, am 10 o'r gloch, cyd-addolai eglwys Capel Als ag eglwys y Taber- nacl, yn nheinl brydferth yr olaf yn ol yr arfer ar yr wyl flynyddol. Daethai torf fawr yn ngbyd- y boreu yn deg, a'r pregethwyr yn enwog a phobl- ogaidd. Dechreuwyd yr oedfa gan Tanymarian, a phregethodd Doctor Thomas. Cafwyd oedfa neillduol o dyner drwyddi. Ar ol gwneyd y casgliad, galwodd Mr Williams y gweinidog, ar Mr Johns, yr hwn a gynygiodd fod y cynulliad lluosog-yn cael ei wneyd i fyny yn benaf gan gynulleidfaoedd Capel Als a'r Tabernael-yn dat- gan ei gydymdeimlad a. Doctor Rees, Abertawy, yn ei gystudd trwm diweddar, yn nghyda'i llawenydd yn wyneb yr arwyddion o'i wellhad, a'i ddymimiad am fod i'r Arglwydd:ganiatau iddo es- tyniad dyddiau dros lawer o flynyddoedd i wasan- aethu ei genedlaeth yn dda. Eiliwyd gan Mr Williams, a rhoddwyd ef i'r gynulleidfa, yr hon a gododd ar ei thraed fel un gwr er dangos ei chy- meradwyaetb. Dywedwyd geiriau caredig am y Doctor Rees y boreu hwn. Y mae yn wr anwyl iawn yn ngolwg pobl Llanelli. Terfynwyd y cyf- arfod trwy weddi gan Dr Thomas. Ymadawodd y dorf yn y teimlacku tyneraf a goreu o wledd y boreu. Am 2, dechreuodd Mr Williams, y gwein- idog, a phregethodd Tanymarian. Yr oedd ar ucbelfanau y maes. Tanymarian a Dr Thomas am chwech, a nos Lun. Dechreuwyd yr oedfaon hyn gan Mr T. Thomas (pregethwr icuanc), a'r Parch J. Davies, Bethel. Nos Sul a nos Lun yr oedd y Tabernacl yn llawer rhy fach i ddal y gynulleidfa. Trodd canoedd yn ol oddiwrth y drysau. Prydnawn dydd Llun, am 2 o'r gloch, cynaliwyd Cymanfa Ganu, dan arweiniad Tanymarian. Daethai yn nghyd oddeutu 250 o aelodau y gwa- hanol gorau perthynol i Capel Als, Siloa, Bryn, Dock, a'r Tabernacl. Wedi darllen a gweddio gan y Parch J. Thomas, Bryn, canwyd y tonau canlynol allan o lyfr Stephens a Jones Neander, Erfyniad, Bethesda, Siloh, Clement, Treborth, Noddfa, Y Delyn Aur, Huddersfield, &c. Yr oedd Tanymarian yn ei hwyliau goreu yn arwain. Cafwyd cyfarfod da, a'r capel yn llawn, er mai prydnawn dydd gwaith ydoedd. Gwnawd casgliad yn mbob oedfa, a chasglwyd, fel y cly wsomT ger Ilaw YISO. Dyna gasgliad campus, ond modr yr eglwys fawr hon wneyd ychwaneg y tro nesaf, ond iddi dynu allan ei adnoddau. å
Advertising
Hysbysebu
Dyfynnu
Rhannu
GEEEN MOUNTAIN ASTHMA CUBE. — Anfonir tiniau bvehain yn rhydd trwy y Uytbyrdv am is Sc.—F. NLWIjE(. a i FiSliilON, l. King- Lluudaia Beiydlwyd yu y flwyddyn I/iO.
DAU SABBOTH GYDA'H SAESON.…
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
llwyddo. Honyna ydyw rbeol y Testatment Newydd. Mae yn syndod meddwl fod oddeutu haner nifer 0 Saeson yn yr un dref, ac o ran dim allem farnu, yn agos yr un amgylchiadau, yn gwneyd cymaint arall a'r Cymry o gyflog i'w gweinidog. Nid oes dadl nad yw yr eglwysi Cymreig wedi gwella llawer yn eu cyfraniadau at bob peth yn ystod yr ugain mlynedd diweddaf, ondy mae ganddynt dir lawer eto i'w feidianu cyn y codont cyfuwch a'r Saeson yn y gras hwn. Cryn orchwyl ydyw dysgu yr eglwysi yn y peth hwn. Awgrymir ato yn ami gan wahanol bersonau, ac ar wahanol amgylch- iadau, ond pur gynil yr ymdrinir ag ef. Fel y gwyr llawer o ddarllenwyr y TYST A'R DYDD, nid oes neb yn mhlith y Saeson, fel rheol, yn dyweyd dim yn gyhoeddus yn y capel ond y pregethwr. Gwneir pob eyhoeddzad o bob nabnv perthynol i'r eglwys o'r pwlpud. Gyda'r Cymry y mae cy- hoeddwr yn perthyn i bob eglwys, yr hwn sydd i ofalu am yr holl gyhoeddiadau pur anaml y cy- hoeddir dim gan y pregethwr. Mewn rhai eglwysi nid oes ond y cyhoeddwr yn siarad am gasglu, ac yn anog pobl i gyfranu ni chlywir neb arall yn agor ei enau braidd byth yn y cyfeiriad hwnw. Meddyliwn y cymer y diaconiaid yn y rban lucs- ocaf o'r eglwysi yn lied unol at siarad am gyfranu. Anfynych iawny dywedir gair gan y gweinidog ond ar aohlysur y gwyliau blynyddol. Byddai yn drosedd anfaddeuadwy yn ngolwg llawer pe cy- merai y gweinidog at ddyweyd gair yn y cyfeir- iad hwnw, oblegid mai gwaith y diaconiaid ydyw. Cydunwn yn hollol a'r cyfryw trwy ddyweyd mai gwaith y diaconiaid ydyw am byny mae yn well genym y drefn Gymreig na'r un Seisonig. Ond rbaid cydnadod nad yw y Cymry yn gweith- redu cystal a'r Saeson yn y peth hwn. Tybiwn fod y ffaeledd nid yn y cynllun, ond yn nghariad allan y cynllun. Rhaid felly, os bydd eglwys yn colli yn fawr yn y gras hwn, nad yw y diaconiaid mor ffyddlon i'w swydd ag y dylent fod. Dywed loan fod "y byd yn myned heibio;" ydyw, ac y mae ei ddull befyd yn myned heibio mor gyflym ag yntau. Mae y cyfnod hwn yn hynod am gapelau hardd a drudfawr, ac yn bur hynod yn ei ddull i dalu am y cyfryw. Art Unions a Bazaars ydyw go y dyddiau hyn. Mae y pethau yna yn fashionable dros ben yn ill hab cym- ydogaeth; nid yw y Saeson mwy na'r Cymry yn rbydd oddiwrth ddilyn y ffasiwn anghrefyddol yna. Beth fydd nesaf ? Dichon, fel y cyfeiriodd un boneddwr yn ddiweddar, mai rhedegfa ceffylau fydd y ffasiwn. Pwy a wyr na welir ambell i hen ddiacon yn dyfod allan yn bur grefyddol ei ysbryd i fetio gyda'r ceffyl melyn "Tom Spring," a'r gweinidog yn dyfod allan yn ei erbyn i fetia gyda'r ceffyl glas "Flyer;" ac wrth reswm mae'r enillwr i roddi yr elw at dalu dyled y capel. Cyf- nod hynod o flasus i gybyddion yn yr eglwys fydd hwnw. 0 bosibl y meddylia rhai ein bod yn siarad yn bur ddamegol a dychymygyl; gobeithio ein bod ond ofnwn nad ydytn. Nis gallwn gau pin llygaid; yr ydym yn driftio i rywle peryglus. Seion, aros, ystyria pa le yr wyt; dychwel i'th hen lwybrau, rhag ofn i ti ddinystrio dy hun. CYMKO.