Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
2 erthygl ar y dudalen hon
Cuddio Rhestr Erthyglau
2 erthygl ar y dudalen hon
CYMRU A'R RHYFEL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
CYMRU A'R RHYFEL. Mae mab Dr. Herford, gynt o Goleg Aber- ystwyth, yn awr o Fanceinion, yn ymladd gyda'r fyddin yn Ffrainc. Mae bron bob eglwys Ymneilltuol yn Llan- dudno wedi pasio penderfyniad yn protestio yn erbyn caniatau chwarac golf ar y Saboth. Hysbysir fod y Parch. R. Jones, M.A., Llandinam, wedi ei benodi yn g apian Ym- neilltuol, ac i fod ynglyn ag adran Gymreig o'r Fyddin. Deallaf for chwiorydd eglwys Gymreig y Drefnewydd wedi cychwyn cyfarfod wythnosol i ddarparu dillad cynnes i'r milwyr, sydd wedi myn'd o'r dref. Yr oedd yr eglwysi eraill wedi cychwyn er ys tro. Mae Cymdeithas y Groes Goch yn awyddus am gymryd adeiladau y Col eg Diwinyddol yn Aberystwyth. Gyda'r amcan yma bwriedir apelio am fil o, bunnau, y swm sy'n eisiau, gyda rhodd y,LJywodraeth, i gario'r lie ym- laen am flwyddyn. Mae pedwar o gaplaniaid Ymneilltuol yn myned allan gyda'r Fyddin Gymreig i Ffrainc yr wythnos hon,—Hugh Jones (B.), Llandud- no; Arthur Hughes (M.C.), Caerfyrddin; James Elvans (A.), Caerdydd, a W. Llewelyn Lloyd (M.G.), Llangaffo. Ychydig iawn ddaeth ynghyd i gyfarfod ymrestru oedd wiedi ei gyhaoeddi yn Llan- gefni, a gwrt'hododd Syr Henry Jones siarad. Ar apel y Parch. John Williams, Brynsiencyn, cydsyniodd pyr Henry i siarad, a chaed cyfar- fod da er fod y cynhulliad yn druenus. Ymdengys fod nifer fawr o athrawon Ys- golion Sir Fflint wedi ymuno a'r fyddin. W-rth ystyried pa fodd i lanw y bylchau yn y rhengau, awgrymodd rhywun fod cais yn cael ei wneud at bregethwyr y Sir am eu gwasan- aeth a'u cynhorthwy. Dywedodd Cyfar- Wyddwr Addysg fod ganddo enw un g-weii-ii- dog fel ymgeisydd yn barod. Diameu y gellid llawer yn y cyfeiriad hwn. Nos Lun ymwelodd y Parch. J. Williams, Brynsiencyn, a myfyrwyr CoIeg- Diwinyddol y Bala yngtyn ag ymrestru. Fel y gwyddis y mae y Parch. John Williams yn gaplan y fyddin Gymreig, ac yn llanw'r swydd' o Cyrnol. Nid oes weledigaeth eglur hyd yma sut y try pethau gyda golwg ar y Coleg, ai ei gauyn hollol ynte a unir y rfiai fydd yn aros yma ac yn Aberystwyth i gyd-gyfarfod. Mae y nifer helaethaf o fyfyrwyr y Bala: wedi dat- gan eu parodrwydd i wasanaethu ynglfn a'r milwyr, Cynhaliwyd' cyfarfod yn neuadd drefol Llanbedr, Ceredigion, i ddadleu dros gynhil. deb, er rhoi cychwyniad i'r symudiad sirol ymhlaid hyn. Llywyddwyd gan gadeirydd y Cyngor Sir. Y siaradwr cyntaf oedd Mr. Ellis Davies, A.S., ond cyn ei fod wedi cychwyn ymron, cododd rhywun i ofyn pwy oedd' yr aelod dros Eifion yn gynrychioli. Wedi hynny cododd un arall yr un cwestiwn, gan ddadleu mai gwell fuasai i Geredigion gael mynd ym- laen yn ei dull ei hun, fel y trefnwyd. Dyna, hefyd, oedd barn y cyfarfod, a siomedig oedd effaith gweinidogaeth y pregethwr dieithr. Rhaid bod yn fwy gofalus gyda'r mudiad hwn nag y mae'r aelodau Cymreig yn meddwl. Yr wythnos ddiweddaf bu Mr. John Red- mond, y Gwyddel enwog, ar ymweliad a'r milwyr Gwyddelig yn Ffrainc. Cyn dychwel- yd yr oedd trefniadau wedi eu gwneud iddo dalu ymweliad a brenin Belgium. Fodd bynnag, wedi iddo gyrraedd y terfyn, chwil- iwyd ei passport ac oherwydd rhyw ddiffyg gaed ynddo, ni oddefid i Mr. Redmond fyn'd yn ei flaen. Y modd y daethpwyd alla.n o'r anhawster oedd cymryd Mr. Red- mond yn garcharor, a'i anfon i wyddfod, y brenin dan ofal gwarchodlu. E;r mai felly y daeth, cafodd groeso mawr gan y brenin, yr hwn fethodd ymatal rhag wylo wrth i Mr. Redmond ddatgan iddo gydymdeimlad ag ef a'i ddeiliaid yn ninistr iew gwlad. "Hen Gyfaill a ysgrifenna: Chwith iawn fydd gan hen gyfeillion y Milwriad J. L. Davies, glywed fod ei rieni galarus a'i briod hoff wedi cael gair ei fod wedi marw o'i glwyfau, a'i gladdu yn Wesel, yn Prussia. Yng Nghaergrawnt y cyfarfyddais ag ef rai blynyddoedd yn ol, yn llawn gobaith ac yni, yn gorffen ei gwrs athrofaol. Penodwyd ef yn Athro ysgol uwchraddol Caerdydd,—ym- restrodd, priodbdd, aeth allan i'r frwydr, a chlwyfwyd ef ddiwedd Medi. Bu farw fel y bu byw." Mae'n debyg fod gorfodaeth filwrol eisoes mewn grym yng Ngholwyn Bay. Anfonodd y pwyllgor lleol y llythyr canlynol i'r Parch. J. H. Howard: Dear Mr. Howard,—I am desired by the Ward Committee to ask you to be good enough to see the recruiting officer, and be examined and certified, and you can appeal to the local tribunal to be exempted for the present or placed in a later class. I am sorry to trouble you and shall be glad if you wilj confirm. I am, yours sincerely, 3) Dyma ddywed Mr. Howard am y Ilythyr: If the voluntary system does break down at all, I maintain that the chief cause of its failure will be these clumsy and childish attemts, to fore- stall Conscription. Y mae ffermwyr Maldwyn wedi taro ar ffbrdd ragorol i gasglu arian at gynorthwyo Cymdeithas y Groes Goch. Maent yn cynn.il arwerthiant cyhoeddus ar nwyddau ac anifeil- iaid fydd wedi eu rhoddi, ganddynt i'r amcan hwnnw. Yn gyffredin rhydd y prynwr y y pethau fydd' wedi ei brynu yn ol, a gwerthir hwy drachefn, liaws o weithiau. Yn y modd hwn derbyniwyd cymaint a deg punt a thrigain am lo bychan mewn arwerthiant. Mae arwerth fel hyn wedi eu cynnal eisoes yn y Trallwm, Trefaldwyn, Carno, Llanidloes, a Chaersws, ac y mae trefniadau yn cael eu gwneud at hynny mewn lleoedd eraill. Mae amryw filoedd o bunnoedd wedi eu casglu fel hyn,—pob lie yn gwneud am y mwyaf.
/''-PERSONOL.
Newyddion
Dyfynnu
Rhannu
PERSONOL. Ymhlith y blaenoriaid o ardal Aberystwyth sydd ganddynt feibion yn filwyr, y mae Mr. James James, Capel Dewi, a chanddo. bedwar, a Mr. Jenkin Lewis, Mynach, a chanddo ddau. Mae eisoes tua Z350 wedi eu cyfrannu tuag at wneud tysteb i Mr. Owen Owen, M.A., ar ei ymneilltuad o fod yn ysgrifennydd Bwrdd Canol Cymru. -<> Ar ei ymadawiad o'r cyldh, cyflwynodd eglwys Carmel, Conwy, American Roll-top Desk i Mr. Josef E. Jones, yr hwn fu yn organydd yr eglwys am agos i 20 mlynedd. 1 0 Y mae'r Proff. J. Young Elvans, Aberyst- wyth, wedi ei benodi yn un o'r arholwyr sydd i weithredu ynglyn a'r arholiadau lleol yn Rhydychen yn niwedd y flwyddyn. --0- Er nad oes yn bosibl i arian wneud i fyny am dd'amwain fel yr un gyfarfu y Parch. Robert Roberts, Colwyn Bay, drwy gael ei daro i lawr gan fodur, eto da gweled fod yr hyn oedd yn bosibl wedi ei wneud ym mrawd- lys Caer. Rhoddwyd Z500 o iawn, a Y,122 at ei, gostau i Mr. Roberts: Yr oedd y ddam- wain yn un ddifrifol iawn. --0-- Er bod llawer yn gwybod (er nas gwyr pob argraffydd) y gwahaniaeth rhwng Mynwy (Monmouth) a 'Mynyw (Menevia, sef Ty- ddewi), dichon mai ychydig a wyr fod, neu y bu, Mynyw ym Mynwy, sef afon fechan a lifai gynt i afon Wysg yng nghymydogaeth capel Mozerah, tua .phedair milltir o'r Fenni. Damweiniais ar y cywreinbeth hwn yn ddi- weddar wrth ddarllen cyfrolau mawr y Milwr- iad Bradney ar Hanes Sir Fynwy, gwaith y bu'r Parch. J. Davies, F.S.A., Pandy, yn ei gynorthwyo wrtho. Ceir yno hefyd lawer o ddefnyddiau a rodded gan y llyfryddiaeth- wr penigamp o'r Cwrtmawr. Ond' paham, tybed, y mae'r Lladin sydd yn y cyfrolau gwerthfawr hyn wedi ei argraffu'n llawer cywirach na'r Cymraeg? "America mewn sgwrs a darlun," yw testun darlith y Parch. Samuel E. Prytherch, Nantymoel. Traddoda hi yn Falmouth Rd., Llundain, yr wythnos nesaf,—Mr. T. Wood- ward Owen yn llywyddu. -0-- Da gennyf hysbysu fod Mr. Roy Jones, mab Mr. Arthur Jones, Aberyswyth, llywydd C.M. Gogledd Aberteifi, yn prysuro i wella o'i afiechyd. Hwyrach nad oes un blaenor yn y Sir mor egniol o blaid gwella cyflwr ariannol y weinidogaeth na Mr. Arthur Jones. Caffed, ei fab adferiad buan. --0-- Yng nghyfadod y "Welsh Executive" o'r Cyngor Eglwysi Rhyddion Cenedlaethol (Mr. Meyer), pasiwyd yn yr Amwythig Ein bod yn galw ar wyr ieuainc yr eglwysi rhyddion i ymrestru." (2) Ein bod yn credu bod ergydio ar y Llywodraeth unedig (Coalition Govern- ment) yn erbyn llwyddiant ac effeithiolrwydd y deyrnas. (3) Ein bod yn dymuno ar i Loegr a Chymru ddod o dan y no-treating order." -0-- Gwelaf fod pedwar blaenor Methodistaidd, a phob un o honynt yn ynad, ac yn fab i weinidog neu flaenor, yn llywyddion y pwyll- gorau ymrestru yn eu gwahanol ardaloedd yn Sir Benfro, sef y Mri. S. J. Watts-Williams, H. W. Evans, Samuel Lewis, a J. H. Har- ries. Ymhlith y rhai rhai sydd yn flaenllaw mewn perswadio dynion yn Nhyddewi, y mae Mr. J. Watts Evans, mab Mr. David Evans, blaenor hynaf ein heglwys yno. Y mae Mr. H. J. Evans, efrydydd o'r Bala, a nai'r ustus gwladgarol o Solfach, wedi ymuno a'r pioneers," ac yn dra chyfarwydd a pheir- iannau modurol. -0-- Y mae Bwrdd Addysg Canolradd Cymru, mewn atebiad i lythyr y Bwrdd Addysg, yn argymhell cynhildeb, wedi penderfynu gwneud i ffwrdd a'r arholiad isaf (junior certificate) am y flwyddyn nesaf, bydd hyn yn arbed ^1,841 o gostau. Yr oedd Alderman S. -N. Jones yn dal fod hyn yn arwydd o banic yn hytrach na dim arall. Dadl Mr. J. E. Powell oedd fo-d addysg y wlad mor bwysig a dim os oeddent i fod' ar y blaen fel cenedl. Dywedai Mr. E. T. John, A.S., y byddai yn ddrwg ganddo pe gwariai Cymru lai ar addysg pan y gwerid wyth miliwn ar ddiod feddwol yng N ghymru yn unig. Ceisiwyd gwneud i ffwrdd a'r arholiad cerddorol, ond ni lwyddwyd. Pasiwyd i longyfarch Mr. Owen Owen ar ei wasanaeth hir a phwysig i addysg yng Nghymru. -0-- Derbyniais gopi o gyfieithiad rhagorol W. J. Gruffydd o bamffledyn a gyhoeddir gan un o'r cymdeithasau heddychlawn." Nid hwn yw'r lie i feirniadu'r athrawiaeth. Dynion pur anhydrin yw'r pacifists gan mwyaf, a gwr o athrylith na ellir ei farnu fel mwyafrif meibion Adda yw W.J." FelIy ni ryfedd- ais glywed ei fod wedi derbyn comisiwn gyda'r R.N.R., ac ar fin gadael yr is-gadair Gymraeg yng N gholeg C'aerdydd, lie clywir eisiau, yn ddiau, ei ymresymiadau miniog a doniol yn erbyn rhyfela a milwrio. Gwell yw'r polisi yma nag eiddo'r sawl sy'n bloeddio dros ryfel, ond yn dra. gofalus o'u crwyn eu hunain. Bydded arf W. f. yn orau arf a darf derfysg." Y mae wedi rhoi esiampl odidog o gyfieithiad, ac o wladgarwch sydd j yn rhagori hyd yn oed ar hwnnw. <>- Traddododd y Prifathro Roberts anerchiad swynol ac awgrymiadol odiaeth i Gymdeithas y Gweinidogion yn Aberystwyth yn ddiwedd- ar.Dewisodd bwnc y mae ef yn awdurdod di-droi'n ol arno, sef dysgeidiaeth Socrates yn ol y goleuni diweddaraf arni. Dangosai'r cysylltiad agos oedd rhwng damcaniaethau uchaf yr athronwyr Groegaidd a chrefydd, gan draethu'n eglur iawn ar bwysigrwydd Pythagoras fel rhaigflaenydd Socrates yn ei athrawiaethau am y sylwedd-ffurfiau (ideas) cysefin. Ond odid nad hon oedd yr araith athronyddol orau a glywyd er ys talm yn y d'ref, a gwyn fyd na ellid ei chael wedi ei Chymreigio yn un o'n cylchgronau. Da gweled y Prifathro yn olynydd mor deilwng- o'i ragflaenydd fel dehong-lwr elfennau gwreiddiol athroniaeth a moeseg, gorchwyl na fedr neb arno heb ysgolheigdod clasurol ddiledryw a dynoliaeth fawrfrydig.