Papurau Newydd Cymru
Chwiliwch 15 miliwn o erthyglau papurau newydd Cymru
4 erthygl ar y dudalen hon
Nvni o'n BarddoniaethI
Nvni o'n Barddoniaeth I The New Poetry of Wales oedd testyn darlith Mr. W. Hughes-Jones, B.A. (Elidir Sais) gerbron Cymdeithas Genedlaethol Lerpwl nos Wener ddiweddaf; Mr. T. Taliesin Rees, ) F.R.I.B.A., yn y gadair a'r Mri. O. W. Owen, M.A., J. H. Jones, a W. Garmon Jones, M.A., yn diolch i'r darlithydd am ei draethiad galluog a ffres ond yn barnu'n bur wahanol iddo ar lawer o'r hyn a ddywedodd. Er mwyn chwarae teg, a rhag tywyllu dim wrth gyfieithu, wele rediad y ddarlith yn yr iaith y'i traethwyd I have said that I can find little but the Welsh Language as a spiritual achievement of the centuries. What else ? The Welsh Bible ? Yes, but it counts in the language achievement. The death of John Penri he fought for sermons in Welsh Griffith Jones, for schools in Welsh John Morris Jones for his Grammar of Welsh. Yes, all of them possessed a Virtue. What else ? Some one will reply: Yes, but give Wales a chance. Her day has only just dawned. Look around you now. Can't you hear everybody around you saying Wales is at last coming to her own." Now for the achievements. Now for the soul of the people So I look for it. Where shall we begin ? London or Aberdaron ? Hold it in mind that we are seeking achieve- ments with spirit, with soul in them, as we find in the French Academy, The British Museum, The Law Courts, The Times News- paper, The University Boat Race, The Nat- ional Theatre at St. Petersburg, The Opera of Poland based on the Folk Song, The Party of the Young Turks, The Politics of Mazzini. There is nothing incongruous in associating these phrases and names with the phrase spiritual achievements. But think of it in connexion with the Welsh Party at West- minster. Can you imagine a conception of it and its work as a spiritual achievement ? Do you know of anything in the world with so puny a corporate soul ? The Irish members have one ideal. The Labour members have a common inspiration. The Welsh members have nothing, but as many ambitions as the number is of them. They are a body without a spirit, and I fail to see how there can be much of a spirit in the nation that can suffer long so soul-less a lead. But there is the Cymrodorion Society (for which I have great respect, it has done great work), very proud of itself the other day on account of a great thing it had done. Its correspondent wrote to all the papers, as if to say, See Wales, what I've done for you at last. Don't be too eager. No, I haven't persuaded the Cymrodorion to give a pension to one of your poor poets. No, I haven't thought about asking any of the poets to come and speak to our Society. You see they are not very learned nor quite classy enough. Nor can I say that I have ever offered to publish a Welsh writer's book for him, because, you see, they must be poor, these men, or they couldn't be poets and men of letters. Nor have I thought, with all the money we've got, of publishing Islwyn, and Dafydd ab Gwilym, and Ceiriog in beautiful editions very cheaply for the people, that would be too modern for the Cymrodorion, not antiquarian enough, do you see ? As it is, we have quite enough to do with Wales in the Stone Age. No, my dear Wales, let me tell you at once I've invited somebody great to my Cymrodorion Banquet. Who ? O. M. Edwards, John Morris Jones, Henry Jones, Pedrog, Dyfed, Gwynn Jones-No, no, not a Welshman, an Englishman, I said a great man," and so on. And we all know that the Speaker of the House of Commons is a very .fine Englishman, but it was not at all a very fine thing for the Cymrodorion to boast of having got him to come to dinner, when there are many mora lowly and more honourable things to be done by way of encouraging letters in Wales. Then there is the Eisteddfod, a huge, un- wieldy, helpless, frothy leviathan, floundering blindly once a year in a field, pretending to be a highly complex and perfect and effective organism carrying on the intellectual life of Wales from year to year, developing it, extending it, a true epitome of the nation's progress. But it is nothing of the sort. There is no more progress in it than in that of a log idly drifting on the ocean. You have only to attend the local committees of a National Eisteddfod to know how contempt- ible is its organization. Some time ago I attended six or seven meetings of a literary Committee of the National Eisteddfod, and the ignorance and bad taste and conceit that were exhibited there was bearable only by reason of the utter humour of it all. Look at the programs too of the last ten Eisteddfodau, and you will see how foolish it is to say that the Eisteddfod is a great progressive, delicate, intellectual or artistic national institution. One gets one's moments of ecstasy occasion- ally talking with a radiant bard on the green outside the tent (for you very seldom see the bards inside), and when the great choirs are singing there is a gross, material, mercenary thrill about the place, wanting to know who will win. But there is no more spiritual' achievement about the whole business than there is about a mass of impotent stone outside a quarry in Arfon. And there is Thursday, the great Chairing Day of the Eisteddfod. What does the local committee say about it nothing about the Chairing and its spiritual meaning, but rather, whatever else happens-get Lloyd George down and he has gone down to the last five or six Eisteddfodau, and spoilt completely every Chairing Day he's been present at. People crowd to the Eisteddfod that day out of sheer vulgar curiosity, they come there to see Lloyd George and nothing else, they overcrowd the pavilion, they abuse the adjudicators, they are impatient with competitors, they hiss the choir adjudication, they miss the whole point of the ceremony. They want Lloyd George. I I have heard him now on five occasions speaking on Chairing Day, and I have never listened to more futile and self-conscious and ad hominem commonplaces in my life. He says nothing or these occasions that would be of spiritual guidance to the nation for the following year. He comes there saying he must not talk politics or give away stage secrets, so he just talks honeyed nothings and pats everybody on the back, garbles some- thing|about GwIad'y^Bryniau, and sits down. Ladies and Gentlemen, that is the whole attitude of our political leaders to our national institutions. They just trifle with them, and flirt with them, and use them to become popular. And I say this to you, and I have no fear of saying it to them either, tlaat it is a great shame they should do so. I look forward to a day, Mr. Chairman, when our political leaders should be our spiritual leaders too, to explain Virtue to us as well as The Insurance Act to be the fathers of their constituencies, as well as mere nurses before a general election to go often to the homes of the poor people, as well as to feast at the tables of the mighty to put young men on their feet as well as knock their political opponents down to come down off the platform more and wave their arms about less to be the priests of their people as well as to be their idle and luxurious represent- atives. That is my Poetry of Public Life. Let me turn for a moment to our Religious Institutions. I went to a great Cyfarfod Pregethu some little time ago. I went there, I believe, in a reverent and zealous spirit I went there, too, because in an English city I was to share in an institution so dearly peculiar to Wales. I went because I should find there the best expression of the spirit- uality of the Cymry. I came back with a bitter taste in my mouth, with tears almost ready to flow, with a disappointed heart. I was there an hour or two before time. There was great excitement in the passages and schoolrooms because, there being two preachers, one was to preach upstairs in the chapel to a congregation of a 1000 and the other in a little schoolroom for the overflow of about two hundred. One of the preachers was loved for his chaste, pure, soft-voiced eloquent, ascetic spirituality. The other was known for his great and often inspiring torrent of words. Where would the first preach, asked everybody of one another. But the secret was rigidly kept in the Set Fawr. Where are you going ? Where are you going ? asked everybody. There was a flutter and a wildness about, like that on a Stock Exchange. Some cynic facetiously declared the odds. Of course, the milder. the sweeter, the more soulfull orator, took the back seat, and preached below. I heard the other. There were nigh a thousand of us, mostly young people, there crushed together i n a badly ventilated chapel, curious for emotional excitement, a desire from which the spiritual had oozed out long before. The singing was heavy, unwieldy, artless, ugly. The organ had no soul. A scratch choir in the organ loft for the occasion played fearful havoc with a delicate anthem. The preacher in a harsh, rough voice, tried to force the congregation into emotion. The congregation was cold and passionless, which only exas- perated the orator into more strident and high-pitched phrases. Many of us went home hurt to the core of the heart. It is with great sincerity, and a great reverence for what I consider the higher things, that I say the whole achievement, from the tactics of the deacons to the chattering in the aisles and the I, rushing out of the doors at the end, was vul- gar. It was religion without the innate spirituality in its forms which is every heart's deep down desires. Mr. Chairman, I hope you will believe me when I say that I did not go to that meeting with prejudice, and that all I have said is a superficial fancy of mine. It is my heart's experience that I have told you, and I hope you will forgive me if I have said anything that appears hasty and in- temperate. If you have not asked me here to say what I have felt, I would rather be dumb than tickle your ears with mere words only. Now there is a great deal to be done by Wales in the Sphere of Literature, a sphere that has been one of the great channels of spirituality since the day of the first poet in the world, for it was he really who first ¡ discovered spirituality apart from the mere flesh. So I find the Calvinistic Methodist Association, with its large amount of money, unearned increment, mind you, made from its Book Room, about to take over The Traethod- ydd, one of the great spiritual and national reviews, honourable for the spiritual literary efforts of Dr. Edwards alone, to take it over chiefly for the dissemination of its own theology, with an occasional tit-bit about Art and Literature, for which the Sassiwn is very sorry. If you write up to them about it, it cannot afford to pay for a long literary article of 15 or 16 pages but 15/- or so. Now, the Sasiwn, as I have said, has thousands of pounds in the Bank, derived from its sale of Literature, and this niggardly appreciation is unworthy of so noble a body. If it had a sense of the spiritual possibilities of all the forms of culture, it would have handsomely endowed the Traethodydd and presented it to the nation as a great patriotic review, to propagate Poetry, Virtue, Beauty, Truth, in a large and appealing way, instead of turning it into a soul-less machine for its own purpose. The other would have been a spiritual achieve- ment indeed. The Anglican Church in Wales, for a moment. Most of you have read in to-day's papers the speech of Bishop Owen on the Disestablishment Question (I am not going into politics), I think it is a very admirable speech, with potentialities of Virtue in it. I should like somebody to ask the Bishop of St. David's what are his ideas about Giraldus Cambrensis. I never could quite understand why the Palace of this see is at Abergwili near Carmarthen, and not at St. David's. If I were Bishop of St. David's, I think I should live at Abergwili, too, if I were afraid of St. David's haunted by the spirit of Giraldus Cambrensis. For I consider that one of the great spiritual attempts of Cymric national history was the effort of Gerald Du Barri and later of Owen Glyn Dwr, to get an Archbishop- ric of Wales established at St. David's. What an opportunity for Gerald there would have been to-day, and what a chance have the prelates of Wales missed at this Disestablish- ment time to do a great spiritual thing for Wales, by making the Welsh Church inde- pendent and national in the only true sense. If they had said, Let us break with Canterbury let us keep the endowments, leave us to our- selves, for we have a work to do in Wales. If he had said this, then I say he himself would be surprised at the response Wales would have given to him. He would have touched Virtue. He would have been a great man. I think Giraldus Cambrensis would have done it to-day. And so, treating this Disestablishment question quite in the spirit of a spectator, I fail to find virtue and spirit f uality on either side. The demand is political, the defence is political. One spark of the spiritual on either side would set Wales on fire. I have now come to the end of my intro- duction. Why have I not said anything about Welsh Poetry ? about the poems of the Poets, of the New Poets ? Because I've got j nothing to say about them. The New Poetry of Wales has not yet been written. It cannot be written while there is so little Poetry in our I Public, Civic and Religious Life. -0
O'R DE.I
O'R DE. I (GAN ALBAN]. I Glewion yr laith yng N ghasnewydd ar Wysg. Y mae'r Gymraeg i Ifyw, ebe Syr I Edward Anwyl. CYNHALIWYD cyfarfod blynyddol Cymdeitha s yr laith Gymraeg yn Neuadd y Dref, Cas. newydd, ddydd Sadwrn. Croesawyd cyn- rychiolaeth gref gan y Maer, sef y Meddyg J. Lloyd Davies, Y.H., a bu Cymdeithas GymraegCasnewyddgarediced a'u diwallu a. chinio. Derbyniwyd llythyr oddiwrth y llywydd, Syr Marchant Williams, o Lisbon, i ddweyd ei fod yn gwella, ac yn edrych ymlaan at ddychwelyd yn fuan i'w hen gynhefin. Cymerwyd y gadair gan Syr Edward Anwyl ac ar ei ddymuniad, pasiwyd pleidlais lon- gyfarch i'r Marsiant ar adnewyddiad ei iechyd. Cefnogwyd gan yr Athro J. E. Lloyd, M.A. Yna penderfynwyd llongyfarch nifer o'n cydwladwyr a dderbyniasent an- rhydedd yn ystod y flwyddyn. Soniwyd am y golled a gafodd addysg Gymraeg o farw'r hen Arglwydd Tredegar, T. H. Howell, Y.H., a Syr William Preece o Gaernarfon. Penod- wyd yr ardderchogion canlynol i weini'r Gymdeithas am y flwyddyn ddyfodol :— Marsiant yn llywydd Syr Isambard Owen yn is-lywydd yr Athro J. E. Lloyd, trysorydd a'r canlynol i ymffurfio'n Bwyllgor Gweith- redol :-Yr Athro J. Morris Jones a'i gyd- frawd T. Powel S. J. Evans, M.A. Llangefni, Llew Tegid Dr. James, T. G. James, T. W. Berry. Arolygwyr Addysg adrannau'r De H. Howells, Treorci; J. E. Southall Owen Owen, M.A., Caerdydd, ac Edward Jones, y Barri. Etholwyd y Prifathro T. F. Roberts, Syr Harry Reichel, yr Athro Joseph Jones, Aberhonddu Dr. W. E. Thomas, Rhondda R. H. Rhys, Caerdydd, a Jeremiah Williams, Abergele, yn aelodau anrhydeddus o'r Gym- deithas. Yna rhoddwyd hanes ffyniant y Gym- deithas am y flwyddyn gan yr ysgrifennydd, Mr. D. James (Defynnog). Dywedodd fod yr Ysgol Haf yn para yn ei grym ac yn symbylu Awdurdodau Addysg i fwy o lwyddiant ymhlaid addysg y Gymraeg. Nodwyd budd- ugoliaeth Casnewydd, ac yr oedd ffrwyth llwyddiant achos yr iaith o fewn y dref boblog hon, a thrwy Sir Fynwy, yn goron ar ym- drechion egniol gwladgarwyr fel yr Henadur T. H. Howel, y Meddyg J. Lloyd-Davies, W. S. Nash, J. E. Southall, Abraham Morris, y Cynghorwr Peter Wright, a'r Arolygwyr Addysg. Hysbyswyd gan yr Athro J. E. Lloyd fod ganddo £90 ar law yn Nhrysorfa'r Gymdeithas. Penderfynwyd ar gynhygiad Mr. Rowland Thomas, Aberhonddu, y byddai I i'r Ysgol Haf gyfarfod eleni yn Aberhonddu. Darllenodd Mr. Huw Huws, Caerdydd, bapur cynhwysfawr ar Anawsterau'r Dull o gyfrannu Addysg yn y Gymraeg yn yr Ysgolion. Gwasgodd y ffaith nad oedd yr holl Awcuir- dodau Addysg yn gwneud eyfiawnder a'r gwaith pwysig hwn. Edrychant arno megis hap antur. Yr oedd ychydig amser bob dydd yn well o lawer na chyflawnder o amser ar un dydd neilltuol unwaith bob wythnos. Diffygiol tros ben mewn brwdfrydedd ydyw rhai o'r athrawon, ac yr oedd ereill heb gymwysterau o gwbl at y gwaith. Ni ellid disgwyl i athraw teithiol lwyddo mewn dylan- wad ar ei ddosbarthiadau fel y llwydd yr un hwnnw a erys gyda'r un dosbarth trwy'r dydd. Achwynai Mr. Huws ar y rhieni a siaradant bopeth ond Cymraeg gartref ar yr aelwyd. Purion peth fai cael undeb o rieni wedi ym- dynghedu i siarad Cymraeg yn gyson ar aelwydi'r wlad. Gellid cydweithredu felly a'r eglwysi Cymraeg. Yng Nghaerdydd yn unig yr oedd dros ddengmil o blant yn dysgu Cymraeg. Siaradwyd ymhellach gan yr Athro J. E. Lloyd, M.A. Plediai'n selog tros fwy o arfer Cymraeg gartref ac yn yr Ysgol Sul. Anogai'r Tad Kane o Landrindod yr ysgol- feistriaid a'r athrawon a'r athrawesau i fwy o frwdfrydedd. Gofidus iddo of, a oedd Wyddyl, ac a feistrolodd yr iaith Gymraeg, ydoedd sylwi yn y South Wales Daily News nad oedd un o athrawon ac athrawesau Cas- newydd yn mynychu'r Ysgol Haf o gwbl. Os oedd ysgolfeistriaid yn amddifad o fedr i gyfrannu gwybodaeth mewn Cymraeg, yr oedd yn amhosibl iddynt lwyddo i loywi deall a dychymyg y plant oedd tan eu gofal. Ffafriodd Mr. J. E. Southall fwy o awyr- gylch Gymroaidd yn yr ysgolion dydd (clywch clywch). Rhodder Uawer mwy o le i'r iaith hefyd ym mywyd cyhoeddus y genedl. dROESO'R GORFFORAETH. I Prynhawn dydd Sadwrn, estynnwyd de- heulaw cymdeithas dinesig i'r ymwelwyr o bob man gan y Maer. Yr oedd yn hyfrydwch ganddo weled cynifer ynghyd, ac yn fwyo hyfrydwch ganddo eu hysbysu y byddai eu gwaith y dydd hwn yn fendith ac yn ysbryd- iaeth i Bwyllgor Addysg Elfennol Casnewydd. Gwnaeth trigolion y dref yn benigamp ar gwestiwn yr Iaith Gymraeg. Yr oedd mwyaf- rif mawr o blaid ei dysgu. Dywedodd am ei gwerth iddo ef ei hun yn ei rawd fel meddyg pan yr oedd yn cynnyg am is-feddygiaeth Gwaith Haiarn Dowlais, cafodd y swydd am ei fod yn hyddysg yn y Gymraeg. Gwnai gWarchod nodweddion delfrytaf y bywyd Cymreig hwy'n well Cymry ac yn ddinas- yddion unionach o'r Ymprodraeth. Pan gododd Syr Edward Anwyl ar ei draed, yr oedd pob enaid byw yn glustfain i wrando ar un sydd erbyn heddyw yn gymorth hawdd ei gael fel arweinydd doeth a dysgedig i ni fel Cymry. Diau a diameu yw cynnydd sicr mudiad yr Iaith Gymraeg," eb'r march- og. Bu'r Gymraeg fyw er gwaethaf y Rhufeinlu, y Sacsoniaid, a'r Norddmyn. Ni ddylech fyth fod a chywilydd o'r hen iaith. Y mae gennych heddyw iaith lenyddol a lien sydd mor fyw ag erioed. Fy mhrofiad i ydyw fod y Cymro a barablai Saesneg cyfrdo yn rhagorach Seisnigydd na'r Sais gweddol ei ddiwylliant. Maentumiai fod plentyn a ddysg ddwy iaith yn ystod ei faboed yn gym- hwysach o lawer iawn i feistroli'n hyfedr ieithoedd Ewrop. Yr oedd tuedd hynaws a thyner athronddysg wleidyddol yr oes hon yn oddefus o nodweddion gwahaniaethol, eto i gyd yr oedd hen ysbryd erlidgar yn glynu wrth ambell i fodyn diddysg a diddawn. Cen- fydd y sylwedydd craffaf fod gan lawer o Season goleubwyll gydymdeimlad a'r dafod- iaith Gymraeg. Yr oedd i'n hiaith hanes aruchel a godidog yn wir, bwysiced ydoedd nes ei bod o'r diddordeb mwyaf i feddylwyr detholaf Germani a Ffrainc a hwythau i'w cael heddyw yn ei dysgu ac yn sylweddoli fwyfwy ei gwerth amhrisiadwy iddynt er cyrraedd nod uchaf ysgolheigdod Ewrop. Nid oedd lenyddiaeth a fedrai gyffwidd a'i deimlad dyfnaf ef fel lien ei wlad ei hun, ac yr oedd ei feddwl yn dawel am ddyfodol disglair y Gymraeg (cymeradwyaeth uchel a hir. Siaradwyd ymhellach gan T. G. James, H. Howells (Treorci), H. E. H. James, B.A. (Swyddog Addysg Penfro), a Mr. Howel T. Evans, M.A. (Caerdydd). Terfynwyd un o'r cyfarfodydd mwyaf effeithiol o holl gyfres hanes Cymdeithas yr Iaith Gymraeg. Yn awr, ddarllenwyr, i'r gad a chwi, utgenwch utgyro arian buddugoliaeth y dyfodol. Y mae'r etifeddiaeth yn eich haros, chwi feibion a merched Cymru. Cawn weled ein gwlad cyn bo hir yn adfeddiannu diwylliant ei gwerin a beirdd a phroffwydi ei dyfodol a fynnant gyfrannu i'w cydwladwyr syber,— nid dynwarediaith barddoniaeth Saesneg, eithr hufen Ewrop o amser ceinder ymadrodd y Roeg hyd at ddiwylliant ddisglair ddigymar y Galiad fel y'i ceir yng ngwindir Ffrainc heddyw. Ymaith a'r hualau a gynhygiant ein hatal. -0
Heresi KiKuyuI
Heresi KiKuyu I Bobol annwyl Bwyta gyda'r Pechaduriaid Ym- neilltuol. Zanzibariaid Cymru. I GWELAF fod helynt Kikuyu yn cael ei drafod bellachyn Y BRYTHON, ac ni wyr neb yn y byd mawr beth fydd ei ddiwedd. Wele fdint o ddefnydd y mae ychydig dan yn ei ennyn Yn ol adroddiad un oedd yno, casglodd nifer o genhadon Cristnogol yn Nwyrain Affrica ychydig fisoedd yn ol at ei gilydd, am seibiant oddiwrth ludded y gwaith, ac i adrodd eu hanes a'u profiad y naill wrth y llall. Nid oedd ond cynhadledd fechan mewn lie dinod, ac er eu bod yn dwyn yr enwau Esgobaethwyr a Phresbyteriaid ac Anghydffurfwyr, yr oeddynt, fel yr Eglwys Gyntefig, oil yn gytun yn yr un lie." Heb neb yn tynnu'n groes." Yr oedd dau ohon- ynt yn Esgobion Eglwys Lloegr,—un yn byw ym Mombasa a'r llall yn Uganda. Nid oedd unmeitrna chochlwisg yn y golwg y diwrnod hwn. Yr oedd pob rhwysg gweladwy wedi diflannu o'r golwg gan mor lachar oedd y Goleu Nefol. Nid oedd yno nac Iddew na Groegwr, Barbariad na Scythiad, caeth na rhydd, ond pawb fel ei gilydd yn clywed dim ond yr un llais a'r un gorchymyn o eiddo ein Harglwydd Ewcli a phregethwch yr Efengyl i bob creadurac i anwariaid duon ac aflan yr Affrig. A hi yn tynnu at hwyr y dydd. a'r amser yn nesau i bawb ddychwelyd i'w diriogaeth ei hun, teimlodd rhai mai da lawn fyddai iddynt gydgyfranogi o'r Cymun Sanctaidd cyn ymadael, yn ysbryd yr Efengyl. Ac i arwain yng ngwemyddiad y Sacrament syml, gofynnwyd i Esgob Mombasa, ac o'i law ef, ar eu deulin, y derbyniodd yr holl frawdol- iaeth yr elfennau, gyda diolchus gof," fel y dywed Charles, am yr Angau Mawr. Wylwyd cariad lawer yno, yn ddagrau melys iawn." A'u cwpanau yn llawnion felly y troisant bob un i'w ffordd yn ol wedi ailgysegru eu hunain i'r un neges, sef ennill y bobl at Grist. Ond, arhoswch Yn llwyth Lefi y mae Esgob arall o wahanol raen, a hwnnw'n byw yn Zanzibar. Y mae'n gwisgo'r un math ar ddillad, ac yn dysgu yr un oraclau ac yn arfer yr un Llyfr Gweddi a'r detect esgob arall ond a'i lygaid craff gwelodd efe fod ei frodyr yng Nghrist yn Kikuyu wedi matliru Moses ac Aaron a'r tadau dan eu traed, ac wedi bwyta gyda phechaduriaid. Ac y mae'n gwaeddi heddyw o Affrica dros y mor i Loegr fod ei frodyr yn euog o heresi, ao yn galw'n groch am eu disgyblu! Nid oedd y brodyr bach, y Pres- byteriaid a'r Annibynwyr a'r Bedyddwyr, yn Kikuyu, er yn ymddangos yn llawn o'r Ysbryd Glan, erioed wedi derbyn y bedydd esgobol Wele fel y mae hanes yn ailadrodd ei hun. Dyma yr hen ddadleuon o'r cyn-oesoedd yn codi eto. Yr hyn a fu a fydd-nid oes dim newydd dan yr haul." Oni wnaiff hanes fel hwn daflu goleu i ddosbarth mewn Ysgol Sul ar eiriau Simeon am y baban Iesu-y byddai Efe yn gwymp ac yn gyfodiad i lawer yn Israel ? Talodd gwledydd cred bob amser y warogaeth briodol fwyaf bob amser i ordinhad y Swper Sanctaidd ac iawn y dywed Renan yn rhywle, fod yr ordinhad fechan a syml hon, fel y cedwir hi yn yr holl eglwysi Cristnogol ymhob oes, yn un o'r pethau rhyfeddaf mewn hanes. Ac eto, lie dylai Crist fod oil yn oil, dyma Esgob o Affrica ac ereill o Loegr yn gwaeddi am gau'r wahanlen drachefn, a'n dwyn dan reolau Ecsodus a Lefiticus a Numeri a seremoniau'r oesoedd tywyll. Gallwn ni fel Ymneilltuwyr Cymreig ff orddio trin mater Kikuyu ynlled ddifraw, efallai; ond sut y mae hi mewn gwirionedd yn ein gwlad ni ein hunain ? Pa sawl Esgob Zan- zibar sydd yng Nghymru heddyw ? Y mae ein Hesgobion ers amser bellach wedi bod yn gwario eu nerth ar ymladd eu cyd- grefyddwyr, a dal i ymladd a wnant hyd y diwedd, dros eu Heglwys, meddant hwy. Pan yn blant, buom yn eu hysgolion, ac ni fedrwn anghofio fel y' dywedwyd wrthym lawer tro gan reithor y plwyf mai hereticiaid oeddym ninnau, blant Ymneilltuol, fel ein rhieni, tra y daliem i rodio i'n Bethel fach yn y pentref. Diolch am y niter fawr o ddynion da yn Eglwys Loegr heddyw ddyry werth ar bethau trymaf y gyfraith, ac nid ar y mintys a'r anis a'r cwmin. Yr ydym o galon yn dymuno yn dda i Eglwys Loegr yng Nghymru eto, ar dir cariad Cristnogol; ond y mae'r blynyddoedd diweddaf hyn wedi dangos Esgobion a rhai o Ddeoinaid Cymru mewn goleuni rhyfedd iawn. Y maent wedi ymroi i fflangellu eu cyd-grefyddwyr Ymneilltuol a ffrewyllau sarffaidd, ac yn hytrach na cheisio deall safle a meddwl eu brodyr yn yr Efengyl ac o'r un gwaed, gwell fu ganddynt fod ar esgynloriau gyda rhai o fawrion y byd, y rhai na wiw ganddynt sarnu Sabothau a gorch- mynion ereill Duw dan eu traed. A oes amser gwell i ddyfod ar grefydd yngNghymru. Pe buasai'r hyn a ddigwyddodd yng Kikuyu yn cael maeth a lie yng Nghymru, oni fuasai hynny'n wynfydedig ? Gwawried y dydd yn fuan i hynny ddigwydd. Manchester. HUGH LLOYD.
Advertising
Tom Davies (Dewi Meirion), ADRODDWR. AR WEINYDD, BEIRNIAD, Buddugol yn Eisteddfodau Taleithiol y Gogledd ac yn Eisteddfod Genedlaethol Llundain. Rhoddir Gwersi. Cyfeiriad— Bryn Deinlol, Bangor Y DDRAIG GOCH." THOMAS JONES, Bookseller, 16 BROWNLOW HILL (opposite Midland Adelphi Hotel). Large selection of School Books in various sub- jects and languages, new and second hand. Also the following- Y Brython, Y Beirniad, Cymru, Y Llusern, Wales, Welsh Outlook, Cofiant Thos. Gee, Almanac Caergybi. Orders receired for all kinds of Welsh Books and Magazines. "An Accomplished Elocutionist. Wallasey News, E. KINGSTON JONES, Gold Medallist—Winner at Royal National Eisteddfod. ELOCUTIONIST. ENTERTAINER. ADJUDICATOR. Pilot's Concert, Philharmonic Hall :—" Mr. Kingston Jones was responsible for some of the best features of the entertainment. "-Live,rpoot Courier. Adroddiadau Cymraeg a Saesneg. Concerts, Part or Entire Evening. Lessons given. Apply 27 Olifton Road East, Tuebrook, Liverpool CANU GYDA'R DELYN. Mr, G. OSBORNE DAVIES, Athraw ar Ganu Penhillion Telyn.' Telerau Ehesymol. Ymofyner yn 4 Exeter Road, Bootle. Madame Gladys Williams, PROFESSOR of ELOCUTION, Deportment, Gesture, Voice Culture Defects of Speech, &c. ADJUDICATOR leading Eisteddfodau, including ROYAL NATIONAL, BANGOR, 1914. ENTERTAINER principal Welsh and English Concerts. 35 Hamilton Square, Birkenhead Couponf] Rhad.Yswiriaeth v (Peidier a'i hollti'n rhydd), btdd ft I GRESHAM Fire and Accident Insurance Society Lta St. Mildred's House, Poultry, LONDON. E.G. dala L100 (can pant) i gynrychiolydd oyfreithio a phersonol y sawl a fo'n ddUea-ddaliwr y coupon hwn, os y bo iddo fo neu hi gael eu lladd yn hollo ao yn uniongyrchol drwy ddamwain o fewn y Deymas Gyfunol i dren unryw Gwmni Reilffordd, I Tramcar, Omnibus, Cab, neu Gerbyd Trwyddedlg a Llog yn yr hwn y bo'r daliwr yn oael ei gludo fel teithiwr tocyn a chlud, yn ddarostyngedig bob amser i'r amodau arbennig a ganlyn sydd ystyried fel rhan a ohyfran o'r oytnndeb- (a) Fod y marw'n digwydd o fewn deng niwrnod ar hugain wedi'r ddamwain (b) foe rhybudd ohoni'n cael ei roi i'r Gymdeithas e fewn saith niwrnod yn eu Prif Swyddfa ya Llundain (c) fod y cvfryw dystiolaeth res- ymol parth achos y farwolaeth yn cael ei gyflwyno ag a fo'r Gymdeithas yn ei ofyn (d) fod y daliwr wedi 'sgrifencu ei arwydd- enw arferol, cyn i'r ddamwain ddigwydd, as inc yn y lie dsrparedig gogyfer a hynny na bo'r Gymdeithas yn gyfrifol i fwy nag on person parth mwy nag an coupon yn y papur wn n80 r un cyhoeddiad arall (/) na bo r ya- wiriaeth hwn ddim yn gaffaeladwy i bersonaa tan ddeuddeg na thros ddeg a thrigain mlwydd oed, ac a ddeil yn ddilys am saith niwmod o 12 o'r gloch y dydd y'i codir. Arwyddnod y Dalivr Trifrfod I Danysgrifwyr. Raid I dderbynwyr cyson y papur hwn ddlmtarwyddo r Coupon os ca'r Gymdelthas gwbl slcrwydd a phrawf ei fod yn cael an anfon Iddynt yn ddifwlch. PALAIS DE LUXE, LIME ST., LIVERPOOL. LLUNIAU BYW SYMUDOL Chwaethus, dyddorol, ac adeiladol ao YN BARHAOL. 0 2.0 hyd 10-30 bob diwrnod o'r wythnos. Henwch pan y mynnoeh, ao arhoswch oybyd air y dymnnoch 7 e yn rOOd heb dal rhwng f G 6 yn yr Orchertr Stan., Pit Stalix, a'r Drett Cirelft Mynediae.12-1 I- a 6ch v'