Baner ac Amserau Cymru

UNOLIA,ETH Y BEIBL. FOMEDDIGION. 11- I I 11 -1 .Mewr. attabiaair syiw a wnaemocnyn eicu i>uu- iadiiu Llenyddol" yn y FANER am Ebrill 4ydd, o berth- ynas i lyfr y Parch. John Hughes ar Unoliaetk y Beibl, y mae yn dlla genyf fod yn alluag i hysbysu, ar ol ym holi, fod y gyfrol hon allan o'r wasg, ne nad oes yn aros ond gwaith y llyfr-rwymydd cyn y bydd yn barod i'w rlioddi yn Ilaw y miloeddsydd yn disgwyl am dani. Os yw prophwydoliaetli y rhai a welsant gyfranau 0'1' gwaith yn gywir (fel y m'e yn ddiallllllheu ei fod) fe fydd y gyfrol hun yn fendith i Gytnni, ac yn gofgolofn ardderchog er aufarwoli yr awdwr fel un o brif feddyl- wyr duwinyddol Cymru. Nid oes genyf yr ammiteuaethjleiaf na rydd fy nghyd. wladivyr dderbyniad mor groesnwus i'r gyfrol wreiddiol hon ag a wnaethant i gyfielthiad yr awdwr o waith yr fcjob Butler. Ond cawn lawer lien arni yn ddiau cyn pen nemawr o wythnosau. Yr eiddoch, k. Ebnll Zed. THOMAS PARRY. I

PENNY KEADINGSI I T'lKEDDiGION, I Gair neu ddau ar ysgrif Trcfnydd, o bartb yr uchod. Tybed nad yw y brawd (canys brawd i mi ydyw, y mae J" ymddangos wi th ei enw) yn siarad dipyn yn rhy gryf yn ei frwdanwcli ? Tarewid fi ar ddavlleniad y frawdd- gyntaf o'i eiddo &'T meddw1 mai c> faill tanbaid, I'l?""y,lig ydyw, ac wrth gwr', fy?? meddwlyn ODOST yr ?'n a ddywed. Gallai ei fod y nos o'r blaen wedi dig- wydd troi i fewn i un o'r cyfiyw gyfarfodydd, 'lle y cenid ufu y darlleuid rhywbeth II dybiai ef yn nonsense, os nid graefch na hyny; a dyna fo ar ffrwst at ei biu a'i bapur 1 dilyweyd wrthycli chwi ei brofiad. Ni charwn ddyweyd m gair a allai ddolurio teimlad tyner un dyn gwir gref- j d "01, ao aid oes genyf hawl i hyny. YIl wir, y mae genyf barch calon i bob dyn o'r fath; ar yr un pryd, yr y¡ yn liunx fy hawl i farnu yn waliano), a dywevd y f?r" heno, Yr wyf yn ddigon boddlawn cani&tau i fttfimdd fod Va,¡/ tbe:Od¡gdtlt:¡ a gwael yn (4?l eu dwyn yn mlaen mewn oyfarfodydd adroddiadol, V-mty reudinys, concerts, &c,. mewn llawer mail ond \(,\wg, ni synwyr a chrefydd yw dyweyd amy ewbl yn Fy marn ddiduedd yw liiai un o gyfatfodydd t¡[¡afol yw y Penny Readings" &c a chyhoeddi uwoli "n y neb a el iddynt, Yr ydych drwy eu cefnogi yn kclm yn erbyn eglwys Dduw, trwy clori ei rheolau, a Y Y,,y yn dlardllel eicli liunain 011 chymmunlieb, V; 'I'ylni eglwys Ddaw gymmeryd sylw o'ch achos.' '.Sdylai bid siwr a'r drwg yw, na byddai pobl gref- NSol yn cyinraeryd lllWY o sylw o lionynt, ae o'r mud. ,/dan llenyddol, cerddorol, baiddol, adroddiadol, a phob i{"¡¡ a fyddo o werth, a'u gweithio allan i fuddioldeb J Ueshaa, yn lie eu gadael felly i bobl ddigrefydd yn gall wneyd gwynebau a ohilio draw, a chyhoeddi J malhemas, &c., yn lie cyfiawni eu dyledswydd- .1 t RymdeitUas yn mhob peth. Pe cymmerem gyn- I7""fAldd i feirniadu ambell i berformance orefydd 1:dbeth fydùai y canlyoillù? Na, na: gadewch i ni fod rdd eg hèfyd. pwngc ydyw, a y w y cyfryw gyfaifod- j J 0 angenrheldrwydd ynddynt eu hunain yn rhwym o yn ddrwg dim ond drwg, adtwgigydf Os felly, iiv, Klcr« goreu pa oyntaf yr anghefnogir hwy gau bob cull a phob dyn crefyddols as o'r ttt atall, M "Cb t'l. 'iwssa lÜ\ioni i aw«u«l, "Ii QIlIf fob sotse pa le y mae'r cII.1llwedd i mi eu mwynhsu"? Y mae yn dda geayf mwy na pheidio fod Trefnydd wedi cael ar ei feddwl i alw sylw at y pwngc, gan obeithio y cymmerir sylw o liono gan'ysgrifenwyr mwy cyfarwydd na mi, er mwyn gwyntyllu tipyn arnn, Cymmaint a hynynaynawr. Yr oiddoch, &c., DAFYDD JONES. I

CYNDDYLAN A'l FEIRNIAID. I POWEDDIGION. I Er cymmaint o ddiffygion sydd yn pertbyn i'r Eistedd- fod Fawr Genhedlaethol, rhaid addef iddi fod yn fodd- ion i ysgubo ymaith y livvob oddi ar, i loewi, a dwyn allan i weithrediad athrylith, dysg, a galla meddyliol cryn nifer o feibion Gwalia. Y mae yr Kisteddfod wedi bod, ae yn parhau i fod yn fath 0 Balas Gwydr-ar. ddangosfa fawr talent- Cxymraeg, yn neillduol felly mewn dwy gangen ddefnyddiol-sef barddoniaeth a cherddoriasth. iT oedd Eisteddfod Aberystwyth o'r nodweddiad yma Dygodd i sylw un dyn ieuange, yr hwn sydd yn meddu ar y gailti naturiol cry fat i farddoni a fedd Cymru benbaladr Enw y dyn ieuangc hwn ydyw John Jones (Cynddylan), Aberystwyth. Y mae yn bregethwr gallnog a phoblogaidd yn nghyfundeb y Metliodistiaid CalSnaidd, ac ar hyn o bryd yn efrydydd yn Athrofa Trefecca- £ v: mae Cynddylan yn fardd or iawn ryw. Medda 7ddycliyiumyg gwyllt a galluog anghymmharol. Tair gwaith y cystadleuoid erioed mewn barddoniaeth, ae allan o'r tair gwaith hyny, bu yn fuddugol ddwy jwaith. V maa oi feirniaid wedi talu compliment uchel iawn iddo y tair gwaith yr yinddang- asodd o'u blaen, Gwraudewch beth a ddywed Caled- fryn am bryddest fuddugol Cynddylan ar "Daniel Rowlands, Llangeitho— Cristion (dyna oedd ei Jrugenw), yr hwn sydd yn llawn o wreiddiolder a gwylltineb mor debyg i wreidd- iolder a gwylltineb Rowlands ei bun, pan y torai ffuniai yr hen gorlanau cyssegredig, Dyn rhyfedd yn ei oes oedd Rowlands. Un o'r dynion hyny sydd yn cael eo codi bob can mlynedd, neu anamlach. Ac yr oeddyn ofynol cael pryddest farwnadol iddo gwahanol i bob un a gyfansoddwyd erioed yn Gymraeg, ao yr ydym yn cael hyny gan Cristion i raddau go fawr. Rhoddwn her i'r Stoiciad mwyaf gwydn ei ewynau i ddarllen y gin lion heb deimlo Biasai hon yn gorclifygu liyd yn oed Dafydd Hume yr antfyddiwr." Nid ydyw Caledfryn yn unig ar allu Cynddylan i farddoni. Mae beirniadaeth Hwfa vlfin ac I D. Ffrai(I ar bryddest Cynddylan ar Dafydd. yr bona gyfan- soddwyd erbyn Eisteddfod Genhedlaethol Aberystwyth, yn rhedeg yn gyfochrog. Dyma ddarn o'r feirniadaeth- Mae y bryddest hon yn orlawn o syniadau bard don" ol, a. y e. gl.e-d.? y. pelydm t,?yddi fel Ü\1'i y s6r e:r :e y rf:¡:ru yl'W;d% teimlo wrth ddarllen y bryddest hon ein bod yn mhras.¡ ennoldeb awon rwysgfawr a galluog, ae yn ngwyddfod j bardd sydd yn gallu gwisgo ei feddwl a rhyw u(jwyd(l-! deb Pa ddyo ieuangc erioed a gafodd uwoli tomphment ? Mao beirniadaeth y tri beirniaid enwog byn yn dango? yn eglur fod tdlyngdod yn ,glyf-ns.ddiad?u Cynddyl- an i gael eu hargraphu. Trueui o'r mwyaf ydyw i r pryddestau g?.he?it.1 byn gacl eu gadael yn shelf ?bar. gofiant. Ai ni ddylai y cyhoodd annog y bardd ieuangc Cynddylan i'w hargraphu ? Onid ydyw beirniadaeth y beirdd enwog uchod yn ddigon o sicrwydd am deilyng- God y cyfansoddiadau 2 Hyderwn y cawn ?.l.d Calad. fryn, Hwfa Mdn, ao 1. D. Ffraid, yn dyfod allan trwy gyfrwng eich newyddiadur, i annog y bardd Cynddylan i gyboeddi ei farddoniaeth. Dvlai y cyhoedd ddyfod allan fel un g\h i fad yn subscribers i'r gwaith. Cyn- ddylan, gftd i'r pryddestau aruchel hyn weled haul a Ilygad goleuni. D,sgwyliwn weled hysbysiad ar fyrder o'th ?idd? i'r perwy] ?l?l?od. Excelsior, gyfaill. Dring tuag i fyny. Mae digon o le rhyngot a r haul a'r wybren deg UWQb ben. Llwyddiant mawr a gorono dy lafur. GLAN TB AFON.

I "GARIBALDI," PWY, A PHA FATH YDYW? I FONEDDIOION, Synais yn fawr weled yn eich rliifyn am Mawrtli 23ain lytbyr etto oddi wrth Mr. J. W. Garibaldi Jones, ae yntau wedi diweddu ei lytbyr blaenorol drwy ddyweyd, "IIi wnaf Ull sylw pellach o ildifiiaeth ae enllib M, D. JORes," Ei reswm drOs atteb yw, ei fod "wedi dyweyd ei fod yn hollol barod i'm ffirfod ar by.g.i.. b..fd,,l y ddadl rhyngwyf ag f." Yr wyf finnau yn dyweyd na ddywedodd uu gair o'r bIaen am ei barodrwydd i'sefj-U dadl, yr hyn nid yw yn un anrhydedd iddo, pan y mae ei ymddygiad wedi bod Jrior fradwrus a dieliellddrwg. Nid dadleu sydd yn gweddu i bechaduriaid, ond edifeir- weh. Mae Mr. J. W, Garibaldi Jones yn methu a gwrthwyn- ebu'r dystiolaeth a ddygais i broii mai efe yw Qaribtildi yr Herald, sef tystiolaeth Owen Glyndwr, a Berwyn. 0 ganlyniad, nid oes un ainmheuaetli nad Mr. J. W. Jones, Gol. y Drych, ydyw Ifaribaldi'r Ilerald Gymraeg. Nid ydwyf am i neb feddwl fy mod yn gwrthod yr hawl i Njr. J. W. Jones wahaniaethu yn ei fttm oddi withyf ,Ull a, a pbob pwngc at-all a phe buasai o dan fl'ugenw wedi dangos cyssondeb a pharch i wirionedd wrth ysgrifenu yn erbyn y Wladfa, neu ryw bwnge arall, ni fuasai He i'w gondemniofel bradwr. Nid am idciv wahaniaethu yn ei farn oddi withyf yr wyf yn ei faio; ond am iddo yn un pethymosod ar adeg annhSg, sef pan t/r oedd y fintai ar gychwyn, a ninnau wedi cymmcr.ad llonq. Pan y soniwyd am ail anfon mintai, darfu'r Herald a Garibaldi ymosod yr ail waith. Os yw y WJadfa yn ddrwg ynddi ei hunan, dylid dangos hyny drwy resymau teg cyn i neb fyned i gyfrifoldeb arianol yn ei chyloh. Ond yr adeg bono yw dewis adeg Gari- baldi i ,ymosod, Nid oes eisieu talent fawr i wneyd drygau 0'1' fath y mae Garibaldi wedi ameanu en gwneyd. Grolyger fod llu o fugeiliaid medrus yn casglu defaid i'r gorlan oddi ar y mynyddoedd, ae ar ol hir (iraffertli tu bod wedi eu cael i ddrws y gorlan; ond ar yr adeg hyny, dyma hwdwch o hen gi cyfaithog yn dangos ei ben dros y wal, 110 yn eu gwasgar yn'mhob cyfeiriad, a oddefai'r bugeiiiaid i fwnci ysgymuiun felly ddadleu ei hawl i agor ei enau, ae i gyfartli yii,ol fel y gwelai efe yn dda ? Os yr lien gi oedd yn ei le, ac nad oedd eisieu hel y defaid i'r gorlan o gwbl, nid yn nrws y gorlan yr oedd y man i'r hen gi ddongos gyntaf ei fod Yl: gwahaniaethu yn ei farn oddi wrth y bugeiiiaid. Am beth fel hyn yr ydym ninnau yn beio Garibaldi, am mai ei adeg of i ymosod at y Wladfa ydyw, put y byddo mintai yn cychwyn, a llong wedi ei chymnieryd. Nid ysgrifenu y mae yn erbyn cychwyn hel defaid, ond neidio tuol i wal y'gorlan; a phan y byddo'r piaidd yn dyfod i'r drws, y mae. yntau yn gwneyd oi ymddangosiad, ae yn udo yn eu gwynebau i'w gwylltio i ffwrdd ar garlam. Talent lien gi liyll, cloff, banner dall, a diwerth,,yw talent Garibaldi'r Herald, Pan y byddo petli fel liyn yn digwydd ar y mynydd- oedd, bydd y defaidleryfaf, a'r goreuon, oil yn diange, a rhyw ycbydig o'r rhai gwanaf yn cael eu casglu i'r gor- lan. Er mwyn eglurder, galwn yr hen gi yn Garibaldi. Ar ol casglu ychydig o'r dt-faid gwanaf i'r gorlan, er gwaethaf 3aiibaldi, beth pe byddai yr hen gi yn beio'r bu2eiliaid am gasglu pridd mor wael i'T gorlan, a'r hen gi" ei h'?n? wedi gwylltio y goreuon ? Rywbeth fel hyn yw ymddygiad Garibaldi'r Herald, am ein beio ni ein bod wedi anfon mintai mor wael i Patagonia. Pe buasai efe wedi gadael llonydd i'n mintai, buasai wedi ei gwneyd i fyny o ddynion llawer iawn gwell na'r rhai a ^Beiwn'Garibaldi'r Herald am amcireddeiu ei ymosod iad. Mae efe wodi dyweyd lliaws o bethau o duedd air ffafriol i'r wlad, er mwyn dychrynu pobi rhag myned y)M. .,r pethan Ily?y heb fod yn *lr. %wo<l« d mi,i < ei? MttM?, rh?Uyd, M? F?M!?. ? ei thiroedd, ei binsawdd, ali dyfroedd allan fel y rhai anghymmhwysaf at wneyd Gwladfa. Darluniodd ei plneswylwyr fel y rhai creulonaf a mwyaf peryglus ar wyneb y ddaear; ond ni ddywedodd nad oedd ganddynt arfau tlin. Ni ddangosodd fod Indiaid Missouri a holl Ogledd Americ". o herwydd fod ganddynt arfau t&n, yn llawer mwy peryglus. Dyfynodd o ffugcliwedlau, er mwyn eu drwgliwio, a chymaierodd ddycliymmygion yn lie pethau i ddychrynu pobl rhag ymfudo i'r Wladfa. Ychydig o amser cyn gwneyd hyn oil, anfonodd lyth- yr cyfeillgar ataf, yn dyweyd ei fod yn falch am fy mod wedi ail ymaflyd yn y pwnge gwladfaol. Yr oeddwn yn dadleu yn ol fy ngallu dros Patagonia, a dywed yntau fod yn dda iawn ganddo fy mod yn gwneyd hyn. Yr oedd llr. J. W. Missouri Jones wedi bod am bedwar mis o daitb drwy Pennsylvania, Neiv Jersey, Maryland, a rhan 0 Ohio, ac yr oedd Patagonia ar dafod pob un Or bron. Pe buasai y drws wedi ei agor, a phethau wedi ell trefnu, gallasai Mr. J. W. Missouri Jonesgael "can, noedd" i fyned i Patagonia. Rhoddodd Uythyrau'r Prwyadwyr Patagonaidd yn y Drych, a sylwadau ar y wlad, am fod arno eisieu dal y pwngc o flaen y wlad yn barhaol, a dywedodd amryw bethau ereill Or un natar. Ar ol i mi ei ddal yn fradwr, y mae yn awr yn ceisio dy- weyd na bu erioed dros Patagonia. Rhoddaf ei lytliyr ataf atn y drydedd waith get bron darllenwyr y FANER, yr hwn sydd yn dangos ei fod wedi bod yn Patagoniad brwdfrydig, os ydym i'w gredu Utica, Oneida Co., N. Y. Mai 30am, 1863. lloFFus GYPAILL, Dyma fi o'r diwedd wedi cael ychydig funydau 0 hamdden i ddanfon gair atoch, ac i ddiolch i chwi am eich gohebiaethau diweddar i'r Drych-unig newyddiad- ur Cymry Amcri, a. Y mae yn dda iawn genyf eieh bod wedi ail ymaflyd yn y pwngc Qwladychfaol, a bu eich nodiadau yn y Drych yn foddion i mi gael allan dynged oich Ilyfrau ar y pwngc, y rhai, erbyn hyn, ydynt wedi eu rhanu dros y gwahanol daleitliiau Ymgymmerais 11'1' gwaitls o'u dosbarthu fy bun, ac yr oedd yn dra syn genyf eu bod wedi cael au cadw ymamewn distawrwydd cyhyd o amser. Holais droion yn y 'l'olldy yn New York yn eu CJ leh-ond dim gair o'u hanes. Yr wyf newydd ddychwelyd odaitham bedwar mis drwy dal- aeth Pennsylvania, New Jersey, Maryland, a rhan o Ohio, a chefais ddigon o fanteision i arsyllu, ymddiddan, a gwrandaw yilrh Ich y Wladychfa a chefais fjddlon- rwydd sicr fod y rhan helaethaf 0 lawer o'r Cymry yn wir frwdfrydig am Wladyclifa, ac yr oedd Patagonia ar dafod pob un 0'1' bron. Yr wyf yn cnedu y gallaswn gael cannoead i fyned pe buasai pethau wedi eu trefnu, a'r drws wedi ei agor. Ni welais neb yn erbyn y symmud iad, 01 d y ibai ydynt yn meddwl mwy am hunan-les nag am ddim byd oenhedlaethol. Y r oodd yn dda dros Len gan gannoedd weled eich llythyr diweddaf yn y Drych; a pliarodd eich triniaeth ar y boneddwyr hyny i minnau cliwertliin yu braf. Y masnt oil yn teimlo i'r byw, a llythyr sarcastical ydoedd, lliaid cjfaddef. Rhoddais lythyrau y Prwyadwyr yn y Drych diweddaf, a sylwad- au ar y wlad, canys y IDae arnof eisieu dal y pwngo yn harhaus 0 flaen y wJad, o blegid yr wyf yn sicr nad oes un Cymro yn America yn adnabod cynnifer o Gymry ag ydwyf fi, o herwydd fy mod yn teithio y gwahanol daleithiau unwaith bob blwyddyn er's dios ddeng mlyn- edd; gan hyny, rhaid fy mod yn deall eu syniadau :u tueddindau, ac y mae y pwngc Qwladychfaol yn agos iawn at galonau miloedd lawer o Gymry America. Yr wyf yn bwriadu dyfod drosodd ynn. yr haf hwn, os gallaf, a chaf welod pa fodd y mae pethau yna. Ni fu yr un cyhoeddiad erioed yn America yn ffafriol i Wladyclifa ond y Drych, ae y mae gan y Drych fwy o gylohrediad na'r holl rai ereill ynghyd. IVele i obwi syniad Gol. Y Sereti Orllewinsl (B.) am y Wladyclifa; ond cofiwch mai emigrant agent ydyw. N id yw ei hanes ef fel agent yn un credit i'r Cymry. Eithaf peth fyddai i chwi anfofl gair ato trwy y Drych. Nid oes ganddo ddim dylanwad at neb, ond arl10 ei liun. V. wyf yn anfon y Drych i chwi fel y gelJwch waled yr oil a ddywedir. Fy nghof, ion serchus atoch. J. W. JONES. 0, Y.-Yr oeddwn yn New York yr wythnos ddiw, eddaf, a bum yn siarad a John Rees, 4 Jones, ac ereill, ynghylch y Wladyclifa. Bu yno gyfaifod hychan yn nb vohii Rees. Mae cawodydd o ohebiaethan gwladychfa- ol yn parhau i ymdywallt i'r swyddfa hon, -ac nis gallaf gaelne i'r banner. OR douaf drosodd yr bai hwn, bwr- iadwyf fyned drwy boll siroedd Cymru i araithio ar wahanol destynau, ac yn eu plith y Wladychfa; canys yr wyf fi yn wir awyddus am weled y Oymry yn gwlad- yohu, ae yr wyf wedi eugwasanaethu yn y wlad hon el's tua deuddeng mlynedd am d41 bychan iawn. Caf weled faint a geir i fyned ymaith; ac wedi dychwelyd, Uf drwy holl sefydliadau Cymreig America, nes y caf allan faint a aiff oddi yma hefyd, Ysgrifenaf oddi yma lythyrau wytc111os01 i l' Drych, ac ill; a WIl y bydd i fy nyfodiad gieu tipyn o gynnhwrf, pa fodd bynag. Anfonwch ohebiaethau met ami ag y bydd modd. J. W. J." i Wedi ysgrifenu y fath lytbyr ataf, pwy fuasai yn dis gwyi i'r awdwr ysgrifenu y fath 1\ tliyrau croes i hyn i'r Herald Gymraeg o dan y ffugen w Garibaldi. Arolimi ei gyhuddo, y mae'n ymddwyn fel dyn euog drwy wadu nad efe oerld y gw'r Garibaldi. Yn mhen ychydig fisoedd ar ol ysgrifenu'r llythyr ucliod, y mae ei ymddygiad yn newid. Pa ffordd y me i ni roddi eyfrif am y eyfnewidiad T Y mae gWJr Missouri yn cynnyg iddo wasanaethu en mudiad hwynt, ac yn rhoi ar ddeall iddo y caffai ei dalu. Nid yw Mr. J. W, Garibaldi Jones mwyacli yn Batagoniad, ond y mae am ddyrysu y Wladfa yn Patagonia, yr hon yr oedd efe wedi addaw ei phleidio yn ei lytliyr cyfrinachol ataf. Mae pobl Missouri yn cynnyg ei dalu. Cydnabyddwn mai till byohan a gafodd am Drych. HoEfasem allu ei dalu am Wladfa Gymreig, tra y gallasem gredu fod ei argyhoeddiadau o'i thu, a thra y buasai ei ymddygiadau yntau yn ffyddlawn a theilwng. Ond ar ol cael cynnyg ei dalu gan wkr Mis- souri, mae ei ymddygiad yn newid, a'i gred flaenorol yn fy ngwaith yn ail ymaflyd yn y pwnjrc gwladfaol yn cael ei rhoi o'r nailldu. Mae'1' Drych yn llawn o ohebiaethau Missouraidd, a'r gohebiaethau Patagonaidd yn cael eu eau allan. Gall Mr. J. W. Missouri Jonas benderfynu y daw amser ar y Wladfa i allu codi gwasg o'i heiddo ei hunan yn America, naill ai drwy yinuno û hen gyhoedd- iad, neu godi UI1 newydd o'i lieiddo ei Imnan, a chredaf fod bellach yn beth mwy ymarferol i'r Wladfa lethu yr Ilerald a'r Drych nag yw hi i'r ddau newyddiadur yma i ysgrifenu'r bobl o Patagonia. Er fod tystiolaeth met gadarn yn erbyn Mr. J IV Missouri Jones, y mae efe yn beru, ae ya ail a thrydydd dacru, ei fod yn ddieuog ond y mae ei lytliyr Llottionaidd-selog Batagonsidd- ataf yn gofgolofn oesol Or fradwriaeth; ac y inae ei hunan-amddifiyniad yn daugos ei fod yn y gors at ei ddwy glust; a pho fwyaf a wingo, dyfnaf yn y byd Y mae yu suddo i'r llaid. Fol un yn parchu fy nghymwieriad am uniondeb ymddygiad, ni fynaswn mo'r byd am yggrifenu y fath amdtlffyniad cnafaidd i mi fy Inman ag a wnaeth Mr, .1, W. Garibaldi Jones. Gall efe bender fynueifodyn ddymchweliad hollol iJdoyn ngolwg pawb a barchant wirionedd a didwyllder. Y, WI f yn awr wedi tmio'r goedwig (t'r dyrysni, fel y mae y ddraig Garibaldttidd yn gorfod ymlus¡¡o allan er ei gwaethaf, ao y mae hi yn ceisio golymu ei cholyn i'm cnawd, a chwythu ei gwenwyn brwmstanaidd ar fy nghymmeriad. Dywed 0?,?ib.idi fy mod wedi bygwth cyboeddi !lythyrau cyfrinachol O't blaen, Mae hyn yn ?,?w edd. Ni ddiw3,dd?dd f,;d aches. Rhoddais bdd'ddo 'tadirJ::ld a{¡* di wdI; cyhoeddwn ei lythyrau, os cawn allan m8Í efe .?dl yr Isoadot. Parbaodd i wncyd ei w"thaf i ni. N id oedd genym ddim i'w wneyd ond cyhoeddi ei lythyrau i attal ei fradwriaeth. Mm Me, f W, QwikMl denos rn 1I\h tlvr 11tb yrau cyfrinachol o'm heiddo innau arnaf. Nid oes arnaf eu liofn. Caiff eu cyhoeddi, ond iddo anfon y gwreidd- i«l i Mr. Gee, i Ddinbych-a chadwed Dir. J. W, Gari. baldi Jones gopïau 0 honynt. Yr wyf yn dyweyd nad ysgrifenais ato ddim yn groes i'r hyn a broffesais yn gyhoeddus, a heriaf ef i brofi fy mod wedi brsdychu na chyfaill nac egwyddor, Ond am ddynoethi Judasia d, yr wyf yn psnderfynu gwneyd hyny tra byddo anadlynwyf.. Hynod fel y mae amryw ohebwyr yn yr Herald Gymraeg wedi dysgu siarad iaitli Garibaldi, ac y mae'r Gol. weithiau yn siarad yn union yr un fath. Mae'r holl gynnyrcliion gwrbhwladfaol a dienw yr Herald jn dwyn delw cu gilydd. Dichon fod amryw o'r gohebwyr vn ysgrifenu yn yr un ystafell, ac i'r un pin, ac ingc, a hyirelyb bapur. M. D. JONKS.

MIL 0 BUNNAU 0 WOBR AI DDAL FOB LLEIDR A BROFIR YN EUOG. ijON'EDPIGlOtf, t Cynuygia ysgrifenydd ataf o dan y penawu ucjiuu fod pwyllgor i gael ei ffurfio yn ddioed er rhoddi y wobr fechan uchod am ddal pob un a brofir yn euog o fyned a benthyca llyfrau oddi ar eu oyd-ddynion, ac o'u Ilyfrgell. ofldd (lil,ra,ies), lieb byth eu dychwelyd yn ol. A dy wed BefcWydyw hyny ond liadrad noethlymuii." A dywed liefyd-" fii ami clywir ambell un yn dywedyd, da chwi \11' a fyddwch chwi gystal a rhoddi bentbyg y llyfr a'r llyfr i mi am ychydig amser, gan fod arnaf eisieu ysgrifenu traethawd i gyf&rfod eystadleuol," &c. "0 cewch siwr," ebe yntau. Dud ni ddaeth y llyfr yn ol etto; a'r gwirionedd ydyw, pe byddai gan bob llyfr dafod, ac yn gallu siarad, dyma ddy wedent wrth y eyf. ryw :-Rhag eicla cywilydd, gyrweh fi airef Ilt fy mher- chenog bum yma lawn digon 0 amser, do, a gormod o amser 0'1' banner, a do, mor hir fel l.ad ydyw fy ngwic borchenog yn gallu cofio pa le yr ydwyf ae y dylai pob un ag sydd yn euog 0 hyn wIÍdo 0 blegid hyn, A dywed hefyd iddo ef ei hun golii gwerth dwy buiit a throsorld yn y modd yma a'i fod wedi gweled grtn ral pobl lyfrau yn eu tai a fenthyciwyd ganddynt riynydd- oedd yn ol, ac am a wyr ef, heb feddwl byfch eu dy. cliwelyd. A dymuna ef ar y cyfryw ddynion i gymmeryd rhybudd mewn pryd, rhag y bydd y gymdeithas Mil Pumm gael ei sefydlu, ae o ganlyniad, y dygir y eyf. rvw ddynion i warth oesol. I Un hoff o x hjfr,

I "DAELLEXYDD CYSON" AC "AP IORWERTfl' IR-HERALD CYMRAEii. I FONEDDIGION, T7" Y mae gan •' Apiorwcitn iytnyr yn yr U U"t((L am Mawrth 24ain, ar "Patagonia." Ac yn nghynffon ei lythyr, dywed y Gol. fel hyn u Buasai yn dda genyui pe rhoddasai eingohebydd ei enw priodol wrth ei lytbyr o herwydd, trwy hyny, canfyddasai ein darllenwyr oi fod yn mbell o fod yu ddyn cyffredin; ond fe allai na tbramgwydda wrthym am ddadguddjo cymmaint a hyn 10 berthynas iddo, ei fod yn ddyn o ddysg a jj^ybodaeth helaeth, ac yn llenwi rbai ewyddogaethan pwysig mewn byd ?glwy?." G?.1s?m hlwer 0 Iythvrou oddi wrth elynion y Wladychfa, cyn, ac ar ol anfoniad y fintai gyntaf allan, rhai yn ffugiol a chelwyddog, wedi eu gwneyd gan ryw rai-ae y mae eu distawrwydd yn ddig- on o eeboniad arnynt; ereill yn ffugenwol a ID3.lo;sas, yn llawn a dwyll a bradwriaetb, wadi ell coninio at chwaetli yr Herald, yr hwn ydyw prif elyn y Wladycbfa Gym. reig. Oxid a boli llythyr a ymddangosodd etto drwy y wasg, un "Ap Iorwerth" Bydd wedi dangos mwyaf a ddwlni ac onwybodaeth. "Y dyn o ddysg (1) a gixybod. aeth (?) helaeth," Y dyn sydd yn llenwi (?) swyddo^- aethau pwysig mewn byd ac eglwys," meddai Ool yr Herald, Be atto, y dyn hwn mor anwybodus ynghylch y Mudiad Gwladychfaol ag ydyw Garibaldi am hins"wdd a daearyddiaeth Patagonia, f mae y Gol yn teimlo yn fawr na buasai Ap Iorwerth" yn rhoddi ei enw priod- 01 wrth ei ysrif, fel pe buasai hyny yn foddion i daraw cyfeiilian y Wladychfi, it mudandod tragwyddol. Oiid yr ydym ni yn gallu barnu yn eitbaf da pa fath ddyn ydyw wrth ei lythyr, ac o'r un farn yn gymmhwys Wr Gol, yn y pwnge, sef ei "fod yn mhell 0 fod yn ddyn cyffredin, yn mhell o fod yn fedduinnol ar ddysg cy; ffredin, 11a gwybodaeth gyffredin, na synwyr cyfrredn chwaifch, ac, i'n tyb ni, mai dal y "swyddogaethau mew" byd ao eglwys" y mae, ac nid eu lleliwi, fel y bydd cor- achod ac anwladgarolion yn ei wneyd bob amser. Ac ond odid pe unwaith y gwelir ci enw, nad dyna ydyw ei gymmeriad. Ae os yw Ap Iorwertb" yn teimlo dros y flubi yn Patagonip, 'fel y mae yn ceisio ffngio hyny y?? t,y ?i Jythyr; ae os yw Gol. yr Hemld yn teimlo mwy 0 bwysyneienw priodol nag yn ei waith yn yfgrifenu, ac felly yn tvbio, liwyrach, fod pawb arall yr un fath ag yntau, oni fyddai yn well i ni gael ei enw, wedi ri at- graphu mewn Jlythyrenau breision ar ddalenau yr Herald, heb un gair o'i waith yn agos ato; dichon drwy hyny nad aiff neb byth yn cbwaneg i Patagonia, ac y deuai y rhai sydd wedi myned yno adref "r fyrder; ond tra yr ysgrifena ef 0 dan y ffugenw Ap Iorweith," yr ydym yn ofni mai diantrc a wna y Cymry oll yn fuan iawn i ddyffryn bras y Chupat 0 ran dim a all y "dyn dysgedig" wiieyd i'w rhwystvo hwy, 01)(1 pa fodd bynag aiu hyny, nid yw ei lythyr presennol yn werth gwneyd un sylw 0 hono. Gan hyny, gwnawn ychydig0 sylwadau ar lythyr "Darllcnydd Cysson." Y mae y gohebydd uchod yn gofyn y pethau canlynol,i Cadifor, yn 1, A fu Cadifor yn ysgrifenu, neu yn gwneyd rhyw- beth o blaid y Wladychfa Patagonaidd, cyn iddo gael y ssvydd o fod yn ysgrifenydd y cwmni ruasnachol Cym- relg1 Atlcb,-Do, lawer iawn, Yr oedd Cadifor ynbwiiadu myned i'r Wladychfa ei hunan, a rhoddodd ddeg punt at anfon y fintai gyntaf i ffwrdd. 2. "Os llwyddir i sefydlu y cwmni hwn, gyda phrif swm 0 hanner can mil ø bunnau, oni fydd bod yn ypgrif- enydd iddo yn snug-berlh i ddyn ieuangc fel Cadifor ?" Mae malais y gofyniad ymlt yn amlwg, nid yw'r gof- yniad wedi ei roddi gan yr fferald, nac un o'i ohebwyr, i ysgrifenydd lID cwmni ond ewmni y Wladychfa. Y mae Cadifor wedi profi ei hunan yn deilivtg fel eyfaill y Wladychfa, as y mae ei gymmbwysderau yn ei wneyd y dyn addasaf 0 bawb i fod yn ysgrifenydd. N id oca obaith i Garibaldi am y swydd, am fod y gwladfawyr wedi colli eu parch iddo, ac ni cbaiff un swydd 0 werth ,1"n sefydliad Missouri, 0 ba le y mae y Cymry yn di- angc i ffwrdd rhag y eryd, ac felly, y mae efe, dman, drwy chwarea i 110n ddwybig" rhwng dwy stOl, wedi myned i lawr. 3, ifcOni allwn ninnau, y cyhoedd, gan hyny, dynu casgliad fod 4f rhesymau interested yn ysgogi rhyw ddyu- iolt heb law Garibaldi I" Alteb, Mae gwahaniaeth rhwng fod dyn yn pleidio achos am arian fel Garibaldi, a bod y dyn yn cael ei ddi- golkdu am ei wasanaoth dros ryw achos, ac yntau yu gweithio 0 egwyddor fol y mae yr enwog Cadifor wedi gwneyd. Dywed "Darllenydd Cysson fel hyn Ar ol dwyn cyhuddiadau pwysig yn erbyn Garibaldi, y rhai y mo yr 3 ggrifenwr liwnw yn ei herio i'w profi, &c sut y mae "Darllenydd CYSSOB" yn gwybod fod Garibaldi yn ei herio i'w profi, os nad efe yw Garibaldi V Y uaae yn amlwg fod "Darllenydd Cvsaon" ynteiinlo dros y "Drych Americanaidd," fel Garibaldi, yr un fath ag y buasem yn disgwyl. Y mae genylU ninnau rai go, iyr.iadau i'w rhoddi i Garibaldi, a'1 gyfaill, y u Darllen- ydrl Cvsson," yn 1. Pwy yw yr Anangarwr, pa un ai Garibaldi sydd wed. gweithio dros W-JT Missouri ar ol cael cynnyg <41, neuMr M. D, Joues fydll wedi cyfranu? Ymosododd > aribaldi ar y Wladychfa ar ol cael cynnyg cyflog dadl- euodd Mr. M. D. Jones drosti am ddim, lie aeth i'w ogeil er mwyn ei cheiel. U un o'r ddan iiveid yn toil, >»«« Wrth t CynhyglorW QsfilHtW ,!1"" t