Y Genedl Gymreig

SIBRYDION 0 DDYFFRYN NANTLLE. SiBBvo.i Sieocyn yn fy nghlust y ayaa or niaen fod to:i pwn y S brydioa yu drosedd a haeddai gotb: pwy byuag ohonoch sydd vu euog o r M. fadwaitU, dylni wneyd esgusawd am ei gamwedd ar frys er adferu heddwoh, onide bydd yn war arnocb. SIBHYUIR fod Cwdyn yn aynyg gwobr anrhyd- eddus o bwys o t!e i bwy bynag a faluria y piyg ma" r sydd ar waelod Twll Coch. Oai f rddai yn well i'r rhai sydd yn casglu o dan y plyg gynyg cant o benwai; am beidio F gan y byddai y gys- tadlenaeth yn debyg o fod yn fwy lluosog. SIBRYBIR fod hea lane adn ibyddus wedi myned i fasnachdy adnabyddus. Wedi myned i fewn galwodd am werth ceiniog o g icenan. VVedi eu cyr- haedd iddo, dechreuodd eu bwyta, a ohan fod yno dri u-bu bedwm 0" gosytl caw% chwtdl pobl Aberdaron, newydd dd'od adref, gofynai 1 r siop. wr faint oedd pris y cyntaf ? Atebwyd ef Yua cymerai iamaid i'w brofl, felly gyda'r ail a'r tryd. ydd, ond er ei fraw, darfyddodl y ,at,onaii cyn cyrhaedd et y pedwerydd, a ba raid idio fyned heb ei brofl, gan ei fod ar frys. SUBYDIR fod y pill ddoabBxthwr yn teimlo an?hyCredin o dau effeithiau r d?M]it? arddercC og a dreddodwyd yn v noswafth o'r blaen. llywed Siencyu iddo ei weled ? deigryn gloyw ar ei rudi pan yr opdd y darlithydd vn sylwi ar y dyaion hyny Bydd mor hofE o flldio castelli'vu yr awyr." (lobeith io, pa fodd bynag, fod hyn yn arwydd o droedigieth yn hrlnes y cyf. aill doniol. SiBBTnia fod y dem ind yn llawer mwy iialr supply o'r Qenedl y dyddiau hyn. Parhawch i egluro gwirioneddau sydd yn perthyu i'r fasnach, fech- gyn, a cbawn ninan ddifyrwth a llivwer o adeilad- aeth wirtlf 6U dartlen. Y mile Sicncyn, coflwcb, yn teimlo dros yr ochrwapaf. no o, caiff bamdden bvdd iddo eeisio dal llusern o flaen. yr amddiflyn- wyr. Cr,nnmNIWR. I

"GWEBTHU LLVFR IU iR Y SiBBHTH." FONEODIOION,—Yn y Genedi, ychydig w thuosau yn ol gotyna "YetyrM:" "A ydyw yn gyd- weidol & chysegrefrigrwydd Dydd yr Arglwydi i na'Rt!t enwau, gwerthu a dcrbj n a ian am lytiatl, yn yr Ysgol Sabbotb >1 ar y Sabboth P'' Yr ydwyl i lofodhwiiyufateragii,dd yn mEi-ldu ar bwysigrwydd mawr, ae yn hawlio yet, r aeth ddit- rifol. Onid masnacb fydol ydyw gwerthu llyfranl1 Ond dichon y dadhmir mai n d er mwyn yr elfen tasnachol sydd yn gysylltiol & hyn y gvveithrodir, oad er amcanu gwneuthur da -mi, t<wy dd 'od < llyfr neuUduol i sylw a med:iiant deiliaid yr Ysgol Sabb thol. Dyna y wedd oreli i'r cweetiwn, yn ddiamheu Yn awr, os ydyw un Uyfr da yn haedau ei ddwyn i sylw fel hyn obid ydyw pob llyfr da felly P A dichon fod Uu yn ha-lio y flienor aett ar y rhai a ddygir i s-lw gau "Ystjriol" Ac os agorir y drws fel yna, dyua Udyld yr Argwydtt wedi myned yn diiwrucd gw ithio, t thy Ddaw wedi myned yn dy -jjarchiiacl. p,, beth, atolwg, sydd yn galw am hyn P Ai dittyg cyi- leusdraP Na/e; ouid oes rhai yu gwerthu lljjrtn yo mhob cymydogaeth P a llawer hefyd yn cerdaeo oddiamgylch yn no swydd i wertnu liyfriiu P Mewn gair, ni t wyf v> petr, s,) dywej fod hyn yu drosedd ar oyseptredigrw., dd Dydd yr Arglwydtt. Os rhaid gwerthu ar y Sa both o gwbl, ll*i crwg, ynol fy meddwi i, fuasai agor y siop i hyny; neut os na fydd y siop yn gyfleus, coder bwrdd ger- Ilikw, ya yniyl y cwpel N- b-ciiai byny ya llesteirio gwaith yr Ysgil S ibbothcl. Hvnynay _.¡.h hn" b irii ar hyn. Os oes amddifEyniad, beth vdy w ? Ii-.

YMA AC ACW. I Ya hen batriarch, 87 mlwvdd oed, Robert Jones, Taly-sarn, a gfcntyr emyncanlynol.- Mae amaf ofn gwynebu'th waith Heb Dy gymborth, A. myn'd yn mlaen drwy'r anial maith Heb nefol ymborth: Mae gelynion fwy n\ rhi' Am fy roaeddu, Anwyl leeu, bydd o'm tu I'w gorchfygu. YKHOITDD a YSPIfOn%-A fedr un o'ohdarllen- wrr fy hysbysu sut mae deohreu englyn Taiiesin Mflon i'r "AIMCh," ag sydd yn dlwedlu fel in r- Hwyliwr hardd,-elliw yr td,- A gwsg ar Iron ei gysgod." "Ft Mnl, nen fy Meddwl" ydyw penawd irthyglau mewn un newydliadur Cymraig- aodemg am ei Iiialidra. Tybed iod gwit yn yr "tori a ledaenir fod mwy o'r cyntaf yn cael ei Jdadguddio ynddynt. Dydd tilun ail-agorwyd Eglwys St. Dewi, Owm Bfaondda. T mae Miss Price Griffith, Tryfan, wedi anrhegu Bglwys Llandwrog 4 l-etma dderw hardd. Penderfynodd pwvllgor Eisteddfod Genedle-thol Merthyr wrthod v calf a wsaed gan Clwyd tarld tttn gost ei elurliad i'r eisteddfod, yn yr hon y gweitbredai fel arweinydd. Tn ngbyfarfod diweddaf Bwrdd Ysgol Yatr?- y-fodwg mynegwyd f,)d athraw Ysgol Glyn Qydach wedi mvued i r America, a bod ychydig =gyu ei gyfrifon arianol. Fel hyn y oanodd Plenydd ar yr achlysur o brtodas y P,rch W. Jones, M.A., Fourcrosses, i Beridwen Perie:- 'Rwy'n siwr v clywsoch rai'n son,-wel tae, Am multipliott": [hau Nid daii inis, ni wna du ddn,—rhaid am). Os am i leisiau wneyd eordt melasion. Boed i Nof ar B,-d yn hyn, -yik dyner, Ro'i am danoch rwfmyn; Yn awel glos hen niwl y glyn Os Duw a addaw nig gadaw gwed'yn. Oes faith, oes o waith, oes wen,-oes da wel, Ot's a diwyd ddarlleu, Oes rywiog, oes yr awen,—oes nwyfus, Hael a chariadt.s foots Bill a Oheridwen. Rhy nnig oedd Wil o'r hanner,-nycbst Un ochot yn ofer; Yiai o boen le i asen bêr, A byd oedd d'eyd ei bader. Y wa r a ddaeth, yn wir ddyn,—a hwyliodd Heulwen bob ya ronyn; Oaru o'i hwyl-dim curo byn- Llafuriodd nes dallu'i forwyn. O'r diwedd, daew'r dawel,-gaxiadus Geridwen dan insel Sim no more free, fl 'run fel Ni all wingo'n llaw angel. Aed y son o Fon i Fynwy,—moled M loedd digynortfcwy Aeth yr hen lane, cyn ei drano, drwy Ymadrodd y cwlwm modrwy. MAL hyn yr atebws Prydydd y Trydydd IVoed y sawl a'i cyfarchws yn y OenecU 'chydig wathnooe yn ol:- Digri yw clywed darogan-fy Mod yn perchen digon o arias A ixine am liaw yn llydan Ar h: d fy nudd yn Uesa'r gwan. Kid oes geniif ddigon i fuw ar ddiogi,-ac OadHwaf y swvdd i'r sawl su'n ei hofti, A gwe thio wnaf tra gallaf i I gadw tr'einiad o'i trueni. ABEL DAVIS, Atiao "PRYDTDD T TKTPTD» THOBD." YMSON tra yn gwrandaw Llew Llwyfo yn tanu wedi ei holl anffodion diweddar:— Clywaf swn-'rwy'n cael fy symu,-sail llai8 "Y Llew" heb asthygu; Hyfawr i iaith-caf ei ru Oyda r,&r i'w gydmbaru 1 lOAN GLAX DULYN, LlanUyfni, a gyflvyna y •Million u ganlyn o'i waith i sylw difnfol y Y, (Flafoerwr Tybaco yu yr Addoldy: Ceir IIawer ct inerind pUT ddoniol, 'rwy'n siwr, Mewn ardal bob ngaidct chwarelwyr- Ibal'n hynod am yied peth cryfacb na dw'r, Ac ereill yn twelU fel ysmocwyr. Arferion neiilduol sy'n dilyn pob oes- Mewn rhinwedd a drygfoes mae'n lIynu; Can hyny, mi gredaf, oa'r duwiol ei loes Wrth weld aumharohu'r addeldy. Oeir gwsl'd > gUfoerwi tybaco yn iteeli Yn nghanol y benbgyn direidue: Mae'n uchai ei euau mae'n hynod o ffel ~Maii'n got'gf »lcti ei 'tor1 gableddus; Fel rheol, mllc'n wawdiwr dig'wilydd a hyf, Ac hefyd, cfallai, yn Jhegwr- Yn lodyn hunanoi a balchaidd y tyf, Ac yDB, o boeibl, mae'n gablwr. Mae'n goegaidd ei oego-yu cerdded yn Ilane- I'r capel mae'n drystfawr Yn troedio; Fe gMglecb tod sanddo ei filoedd mewn bane PM gljwech ef eto yn bostio; Ond slcr, er gvr»etb»f ei ddwndwr a'i fost, Fel hynod lafo-rwr rhagora (Pj •well ini dosturio wawdio yn doet, A chredu fod gwendid synwyra'. Wrth wrando, fe'i clywn yn gwneutbur rbyw swn, A hyny yn nghanol 'r addoldy- Mae'n beidiio cymeryd y seat yn ipit-tvn I boeri glafoerion w, lylddu. Migredaf mai rlivfygofnadwy yw hyn Yn Bhy cysegredig y Ditwdod XWu bechod, mae'a ddirmyg ar Dduw ac ar ddyn- Naeln:Maidd arfetiad anhyglod. 9 ynfyd, jetvrla'n ddifrifol mewn pwrll, A gochel y fflsidd arferiad: Paid ymddwyn yn ysgifn Mewn cellwair. thwyll Hewn man oyuegredig addoliad: ?t?bydda fod eto rhyw ddiwrnod i dd'od itanm ein !!uawa gweithredoedd, Pryd hymy dadgu Mir pob pecbod sy'n bod. Ac ynwn dedfrydir ar gyhoedd. fRw1'n gofyn yn ddidwyll, ar deifyn y gan, Am iin, 'r glafoerwr, ffiaiddio "B arferiad annheilwxtg, a dilyu un glan Mewn rhiuwedd a uioes yn ddi-ildio. ftofala am gadw mewn cof yn y ty Mai'rletn eydd yno'u teyrnasu Bydd hyny yn !fmborth rbag bod yn rhy hy', Ae felly i bdcbu.r addoldy. Ya en glyn canlynol a anfonodd y diweddar larch Robert Thomns, Midiardau, at y Parch John Jones, Rhoa, i'w gvsuro pan oedd yn dyoddef imews cyetudd yu y flwyddyn 1846 :— loan ap loan y pia-y goron Ar gvwn gwllld Gwynfa: Iddo y dyd ti Oduw da Iachirrb hyth ni chwyna.

There in nothing more noarishing and warming in odd weather than a cup of really good Cocoa, but the difficulty has be. n to obuin it pure. This may be Meared at a coet of one halfpenny for a large breakfast up by using Odbory R Oocoa Esseace, which goes three times ui fir as the adoltcrated and starchy cwn- voundd ordinarilj scold, the smallest packet niakujg foarteen breakfast sapa of strong Cocoa. A CARD.—To ALL WHO ARS SBPPUEINO FBOM the emrs and indiscretion «' ,outb ne"ou. weakness, _Iy de.y, t? 01 manhood, &o i wi)i tend a recipe t?twiU<mrey':n. FREE OF C?AEGE. This great remedy was by a missionary in South America. Send a "-If addressed nnyelope to the REV JOSRPH T hMAN, Station D, New York aitV. U.S.A. Avoid the many dangerous and doubtful compound 1101d as Toilf-t Pjwole always ask for Matthews Prepared Fullers Earth, uaed in the Royal Nnreeries, and highly wcomiueuded by the Faculty; it protects the akin frem cold wiuds, chaps, Ac., and preserves the complexion from redness, roughbow, Ac. Can he obtained f Chemists, Perfumers, Druggists, and Stores threui»|j,.ut the world at 6d. and Is. By post "id. extra, fr". the «>ia proprietors, RoWle & Co., 12 Wig'nore?t)?<, London. Refuse imitations. B85 AOOODTNIXF, TO KVOW." Every man and woman in the land ought to know that Dr Bardsley's Antibili- oss Pills a), u >urp axd safe cure for all diseases e?aed by th" fdUure of the Bowels or Kidneys to perform thi>ir;!v>t'«.. U?Botiailtotrythem. Sold )? aU ChCinHltö' Botes at (3td. and 2s. 9d. Box Met post frw o" r t ip! of 15 or 35 stamps. Wm. Mather, Otu^gfet, Manohestw.

ANFON OLERIGWR I GAROHAR AM I LADRAD. Yn Llys Heddgeidwadol Westminster, ddydd Inu, cafodd clerigwr o'r enw Jeremiah Murphy ei ddwyn gerbron ar y cyhuddiad o ladrata llyfrau, gwerth coron, oddiar lyfrwerthfa Smith A Son yn ngirsaf Victoria Profwyd y trosedd, a chafodd y gwr parchedig ei anfon i garchar am ddeufls gyda llafur caled.

DARG AN FYDDI AD DYOHRYN- LLYD. I Mown cyfarfod o eiddo pwyllgor claddedigaeth- au a gynhaliwyd yn Hull, ddydd Merchor, galwyd sylw at ddargaafyddial nifer o gyrph plant, y rhai y bernir na anwyd yn fyw, a'r rhai a giadd- wyd mewn botes ychydig fodfeddi oddiwrth wyJIeb y tir mown niynwent ag sydd yn gauedig er's pedair hlsnedd ar ddeg. Yr oedd amryw ohonynt wedi eu claddu yn ddiweddar. Y mae y dyn a edrychai-at ol y fynwent yn y blynyddoedd diweddaf wedi symud i'r America, a'r farn yw ei 101 yn (Icrbyn arian am eu claddn. Pa lodd bynag, gwneir ymchwiliad pellach i'r mater, 80 anfonir at yr Yogritenydd Oartrefol er ei hysbysu o'r ffeithian.

I HUNAN-LADDIAD CLERC FFO- EDIG. Nos Fawrth diweddaf derbvniwydlhysbyerwydd yn neoTsaf Gwrecsam fod Alexander Beale, clerc a ddiangasai oddjyno yr wythnos cynt, wedi ei gael yn farw yn Hyde Park, Llundain. Dar- gmfyddwyd ef nos Lun, ac ymddengys fddo d ?ibl?nu ei oes drwy Methu ei h?mgydttHa?- ddryl, yr hwn a gafwyd yn ei ymyl. Tua phyrathegnos yn flaenorol yr oedd ef, a chlerc arall, wedi dianc o Wrecsam, ac wedi llalrata swm o arian cwmni y rheilffordd. Yn yetod y treDgboliad ar y corph darllen wyd Uythyr, yr bwn oedd yn gyfeiriedig at Y sawl a 4deuant 0 byd i fy nghorph," yn yr hwn y desgriSti et hanss a'r modd y "rhedodd ymaith" o Wrecsam ac y teitbiodd o'r naill le i'r fllall non cyrhaedd Llu-idain. Dywedai nad oedd gan. ddo ddim i fyw er ei fwyn. Yr oedd wedi piwnio ei ddillad i bwrcasu ymborth, ae yn dyoddef poenau artcithiol mewn corph a meddwl Dychwelwyd rheithfarn i'r perwyl iddo gyflawni hnran-laddiad tra mewu ystad o wallgofrwydd amserol.

CAIS AT LOFRUDDIAETH A I HUNAN-LADDIAD. Yn Nenadd lir fol Nottingham, d'1,.cd Mercher, cyhuddwyd dy-ne,, isuanc o'r enw Emma Lithwacke o geisio llofruddio ei tnham drwydywalltgweawyu i'w chwpau dê, hefyd o geieio cyllawnt humm. ladOiad trwy lyncu peth o'r gweawyn ei hun. Gwenwyn llygod ydoedd, a bu y gyhuddedig mewn cyflwr peryglus am gsyn ameer ar ol ei gymsryd. Cafodd yr achos ei ohlrio.

D k RGANFYDDI A.D ERCHYLL TN HYDE PARK, LLUNDAIN. Nos Iau diweddaf daethpwyd o hyd i gorph plentyn wedi ei losgi a'i dorl yn ddau yn Hyde Pttk Yr oedd un ran o'r corph wedi ei lapio mewn rhifyn o'r Court Journal am Hydref 29nin. Oafwyd y darn arall wedi ei rwymo yn gyflelyb tua 150 o latheni. oddiwrth y fan y darganfydd- wyd y cyntaf. Yn ddiweddarach, darganfyddwyd penglog plentyn ar y Chelsea Embankment, a thybir ei fod yn perthyn I'r gweddillion a gafwyd yn flaenorol.

CARIAD-FERCH ANFFODUB. I KosSadwrn cyn y diweddaf diflanodd mercb ieunnc o'r enw Aune Taylor, yr hon a breswyliai yn Ilkeston, Bwydd Derby, mewn modd sydyn 80 annysgwyliadwy. Yn mhen rhai dyddiau hys. byswyd yi heddgeidwaid fod thywun wedi clywed gwaeddixdau torcalonus ar y noson ddywededig yu nghyfeiriad yr Erewash Canal-camls.9 yn y gvmydogaeth. Wedi chwilio y Ilecyn deuwyd o hyd i gorph yr eneth anffodus, a chadach wedi ei rwymo mor dyn am ei gwddf fel y tybid iddi gael ei thagn. Yn uniongyrohol, cymerwyd dyn ieuanc o'r enw Johu Pearson i'r ddalfa. Gwel- wyd ef yn ei chwmni nos Sadwrn, ae yr oedd yn cadw cyfeillach gyda hi er's peth amssr. Dygir ef gerbron yr ynadon ar y cyhuddiad o lofrudd. iaeth

TY-DORIAD BEIDDGAR YN LLAN- GENECH. Prydnawn y Sul diweddaf ymwelodd ty-derwr a ffermdy Cae'rgors, geT Llangenech, pan oedd y teulu yn y gan gymeryd ymaith benadur. P«n ddychwelodd Mr J. Jenkins gwelai fod y diws yn agored a'r ty wedi ei chwilio. Ymddeag- ys i'r lleidr ar ol hyny wneyd ei ffordd i ffermdy arall o'r enw Bryiirheffre. Yn anSodus, yr oedd ?wr y ty, y fereb, a'r forwyn yn yr e IWye. gwr y ty, 1118in y drwo yn agored, gan ,ti re at T*fi#dd y Mra Davies, yr hoa oedd yn dirwyn pwysau y cloc ar y pryd. Ymaflodd ynddi gertydd ei gwallt, a th-nodd allan gyllell clgydd oli logell, gy a'r bwriad, wrth bob tebyg, o'i thrywanu; ohd, yn ffodus, yn yr ymdrechfa cyrthiodd w y gyllell i'r llawr, ac fel y plygai ar ol kwnw diangodd Mrs Dayies allan pI1 weeddi "Mwrdwr," pan y rhedodd yr adyn ymaith. Hyderir y daw yn fuan i'r ddalfa.

GWRTH-DARAWFAD AR Y RHEIL. I FFORDD. Kos Wener cymerodd gwrth-darawied le rhwag tr@u nwyddau a tb'ên teithwyr ar reilffordd y North British, yn swydd Fife. Lladdwyd amryw o'r teithwyr, a cliatodd niter luosog eu nlweidio.

LLADRATA GEMAU YN LLUNDAIN I —M AI NT Y GOLLED I Y mae awdurdodau 11 heddgeidwaid, bellach, mewn tefyllfa i allu cyfrif y golled a achoewyd drwy y lltdrad beiddgar a gyuerodd le yn Ilyth- yrdy Tlitton-garieu, Llundain. Oyfanswm gwerth y geniaii a'r diemwat a gymerwyd ymaith oedd 14,300p Hebl?w y rhai hyn, yr oedd an- ryw bapyrau H nod an yu y Hythyrxod?, a tbrwy gymeryd y rh?ii hyn i'r cyftif yr oad li?y a, golled yn l5,000p.

LLONG DDRYLLIAD AR LANAU YSGOTLAND.-UGAIN 0 FYWYDAU WEDI EU COLLI. Y mae llong-ddrylliad galarus wedi oymeryd lie ar lanau Ysgotlacd. Yr oedd y llestr haiarn Cultean yn cael ei thowio, wedi colli ei hwyliau, 0 Dundee i'r Clyde -mordaith neillduol o berygius ae ystyried gerwinder yr hin. Tra yn amgylchu goijledd Ysgotland, gorfu i'r llestr droi i amryw horthladdoedd er osgoi grym yr yntorm. Yn ystod y dymhestl ofnadwy nos Lun, fodd bynag, torodd y Uestr yn rhydd oddiwrth y tug-boat, a chollwyd golwg ami yn y tywyllwch. Erbyn boreu dranoeth gwelwyd ei bod wedi ei hyrddio o flaen yr ystorm, ac wedi myned yn ddr lliau mewn lie a elwir Sound of Islay. Yr oedd ugain o ddwylaw ar ei bwrdd, brodorion o Dundee, a chredir fod yr oil wedi cyfarfod a dyfrllyd fedd.

BRADFORD.—LLOFRUDDIAETH A I HUNAN LADDIAD. Boreu Llun diwedd if dygwyddodd amgylchiad gofllus yu Bradfori. Er's peth amser bellach yr oedd gwr a gwraig mewn oedrau, o'r enw Kelly, yn byw yn New Hall street, Manchester-road, ac oherwydd rbyw ftchos nen gilydd yr oedd y gwr yn ddrwgdybus o'i wraig, ac mewn canlyniad i hyn byadai cwerylon yn dygwydd yn ami. Nos Sul, ar ol i'r pla-it fyned i'w gwelyau, clywyd swn dryll yn tanio; ac wedi i un o'r plant fyned i lawr y grisiau, y peth cyntaf a welodd ydoedd ei fam ar lawr wedi ei e iethu. Wedi hyn cymerodd y tad y llawddryll vn ei law, a rhoddodd ief yn ei enau, gan chwythu ei ymenyddallan Bu y ddau farw in mh Miychydig f/nydsu.

I DtJERYN NANTLLE. IDAJtWAIV ERCHYLL TK'CHWABBL BLAD-Y CAB.—BAC DDYN WIIDI RU LL &DD. -Y:rRaxGHOLIAD. Uadentu hanner awr wedi dau prydnawn oadwrn, y 19ag cynflsol, ddygwyddodd damwain erchyll yn y ohwarel uchod, drwy yr hon y lladdwyd John Roberts, Snowdon-street, Pen-y-groes, chwarelwr, a William Dayies, Ty'n-y-weirglodd, Pen-y-groes, labrwr. Gynhaliwyd trengholiad y dydd LIun I caulynll o flaen Dr Hunter Hughes, Pwllheli. Blaenorii y iheithwyr (y rhai oeddynt 16 o nifer) gan Mr Elias Jones, V<on-haul. Owen Owens, Pant-y-celyn, Llaullyfni, a ddy. wedai ei fod ef, Cadwaladr Pierce, John Owens, a'r trancedigion yn gweithio yn ngwaelod y chwarel y dvdd Sadwrn a nodwyd. Yr oeddynt yn dysgwyl gwagen wig, yr hon oedd ar yffferdd o'r braidd. Olywodd Smith yn gwaeddi War, oddiar y bwrdd, ond cyn I neb gael amser i symud yr oeddy wages wig wedi taraw John Roberts a William Davies. Yr oedd y cyntaf o dan y wagen wedi malu ei goes a dryllio el ben yn ddyebryn- lly-d, a'r olaf wedi syrthio i'r sine oedd naill du ill dau yn hollol farw. NI fedrai ddyweyd pa fodd y sytthiodd y wagen, gan na welodd hi oyn ei bod wedi disgyn. Gwelodd y pin toredig ar waelod y chwarel yn fuau ar ol y ddamwain. Blaenor: A oeddych chwi yn tybio fod yno berygl P Nac oeddwn. A wyddech chwi fod y pin wedi gwiag,, P Na wyddwa, ac ni chlywais neb yn dyweyd hyny. Mr John Robinson (perchenog y gwaith): Pe buauent wedi sefyll ychydig uaill du, a fuasai y ddamwain hon yn dygwydd P Na fuasai. Yr oedd y trancedigiou yn sefyll mewn troedfedd i'w gilydd, ac o fewn latben i'r lie yr oed,1 y wagen i ddisgyn. Pe buasa; y wagen yn disgyn yn blwm, buasai wedi dyfod ar fy nghefn i. Yr oedd yno ddigon o le i gilio o gyrhaedd perygl, a rheol y gwaith ydyw i ni wneyd hyny. Y ffordd arferol ydyw sefyll yn glir hyd nes dolow y W&Ftu o fewn pedair llath i si, yiia nesuati i'w derbyn a'i chy- er, d i'r lie priodol. Rheithiwr; A ydych chwi yn coflo defnyddio y wagen dan s/lw cyn hyn ? Ydwyf, yr oeddym wedi rhoddi careg gryn dunell o bwysan ynddi ddeg mynyd era y ddamwain, a llwyth o rwbel ar ol hyny. Yr oeddym ni yn arter cilio pan fyddai yjwageni yn dyfod I lawr, a buom yn eulrhybuddio Hwythau i wneyd yr un modd. Mr William Jones (goruchwyliwr): Pa sawl ehain sydd ytso yn gweithio ? Dwy, a gweithir hwynt yn gyson. Paham na bnaaeeh yn eilio pan glywsoch yr arwydd arferol P Nid oedd amser i hyny: dygwyddodd y ddamwain ar amrantiad. Yroedd pob uu ohonom YB sefyll o'i le ar y pr,d. Cadwaladr Pierce, Ty'n-y-weirglodd, en-y- groes, a ddywedai ei fod yntau yn gweithio y prydnawn y dygwyddodd y dlamwain. Yr oedd yn sefyll, wedi bachu wagen lawn o rwbel i fyned i fyny i'r bwrdd. Y peth oyntaf a glywodd oedd Smith yn gwaeddi War, ao ar y gtir gwelai y wagen wtig yn taro Wiliiam Dayies. Credai ef eu bod yu Befyll yn y fan y dylasent. Gwir mai un drwg am fentro oedd William Davies: byddai yn arfer dal ei freichiau i fyny gyferbyn a'r wagen pan fyddai yn y elanee, ond nis medrai ddyweyd a wnaeth felly y fro hwn. Ni welodd y pin toredig ar;y pryd, ac ni wyddai ei fod wedi gwisgo ey. maint Yr oedd yn anmhosibl iddynt gilio i le diogel beb fyned o dan y chairu neu ddringo i fyny'r grftig-mae y lie yn rhy gul. Rheithiwr: Ai nid ydyw yn asgenrheidiol i chwi weithio dan y ehaint pan fydd y llwythi yn myned i fyuyP Ydyw, neu ni bydd genym lwyth yn barod erbyn galwad. Pe buasai y trancedigion yn gallu bod yn y fan lie yr oeddym lSi, bnnBeiit yu glir a r thtins a'r wagen wag. Mr J. Robinson: AI nid eu dyledswydd ydoedd aros yn glir hyd nes y buasai y wagen yn agos atynt P Ië, ar bob eyfrif.-Pa wor agom ? Hyd nes y buasai o fewn i'w cyrhaedd.—A wyddoch chwi lie mae bargen Evan Lewis P Gwn, y mae y naill du i'r ehtxn.—Ai nid oes modd cilio yno, a bod allan o berygl P Oes. Nid ydwyf yn gwybod m un reol yn gofyn am i ni gilio-yr ydym yn ael gwrteyd fel y mynom. (Pan oedd Mr Robins in yn myned i lawr i'r twU y dydd Gwener cynt, lnynodd stopio yr $9") Yr wyf yn methu a gweled fod hynyna yn dystiolieth o gwbl James Smith, Snowdon-street, Pen-y-groes, a ddyweda: ei fod ef y prydiayu hwnw ar y bwrdd yn dysgwyl am wagen lwytfaog i fyny. Gwelodd y wagen wag yn gadaelgy "elimee," a gwaeddodd ^War,'ovA yn rhy ddiweddar i'r dynion symud; gwelodd hi yn taraw y trancedigion, ac yn eu malurio. Yr oedd wedi gweled y pugey yn gweithio, ond ni chymerodd sylw ohono. Cofiai iddo roddi pedwar pin newydd ar yr 8fed o Hydref, a'r un =I; oedd un ohonynt. Ni welodd bin fel hyn yn tori yn flaonnfol-byddent yn arfer parhau am bedair neu bum' mlynedd. Nis gallai roddi cyfrif dros hd y pin wedi gwisgo fel yr oedd, os nad am eu bod yn codi pwysau trymion,en fod yr haiarn heb fed yn dda Y mae yno oddeutu 80 YJl. gweithio yn y twll, a chredai fod yoo le iddynt ollllllan o berygl. Nid oes yno neb wedi ei apwyntio i archwilio y pulliet, &c., ond gallai y dynion sydd yu y gwaelod wneyd hyny yn rhwydd. Sicrhai na chafodd efe erioed ei gyfar- wyddo i'w harchwilio, nac i gymeryd eu gofal. Dyledswydd y byrddwr ydyw rhoddi oilarnynt yn ddyddiol. Michael Redmond, byrddwr, a dystiai mai ei waith ef ydoedd rhoddi oil ar y pulliet, Ac. Gwnaeth hyny boreu Sadwrn, ac ni sylwedd fod dim allan o'i "le ar y pin a dorodd. Yr oedd yn sicr iddynt gael yr oil o'r pint perthynol i'r pulliet dan sylw yn newydd o law y gOf ar yr 8ted o Hydref. Efe a Smith fu yn eu rhoddi yn eu lleo ?dd priodol. Bu yn archwilio y pint ereill ar ol y ddamwain, ac nid eeddynt wedi gwisgo fel y pin toredig. Yr oedd o'r un farwa Smith, mai codi ce-yg trymion barodd i'r pin wisgo cymaint. William Jones a ddywedai ei fod yn byw yn Felin-geryg. LlanUyfni, ac yn oruchwyliwr Chwarel Blaei-y-cae. Ei ddyledswydd ef ydyw edrych ar ol y dyniou, eu bod i wneyd eu gwaith, a sut iddyut i'w wneyd. Y mae ganddynt reolau, ond nid wedi eu hargraphu. Byddai ef i lawr yu y twll gyda'r gweithwyr y rhan twyaf o'i amser-eithriad ydoedd iddo beidio. Yr oe4d yn arfer eu gorchymyn i stopio gweithio pan r,dd,ii y wageni yu myned i lawr m i fyny, chilio i 1,? diberygl. Rbeithiwr: Os ydynt i stopio pan fydd y wageni yn myned i lawr ac i fyny, pa bryd y maent yn cael amser I weithio P Pan fydd y wageni yn cael eu dadlwytho ar y top. Mr John Robinson: Ai nid yn eich gofal chwi y mae pobpeth sydd yn perthyn i Chwarel Blaen-y- caef Ie.pobpt th. ftyddwn yu archwilio y eJtaim, Ac, yn ami iawn. Yr wyf yn gallu cadamhau tvstiolaeth y tystion blaenorol mewn perthynas i fod y pi' t y.) newydd a ebryf, a rhoddwyd hwynt yn eu lie ar yr 8fed o Hydref. Rheithiwr: A ydyeb chwiyn tybio foil pm wedi gwisge fel hwna yn addas i ddal pwysau wrth ben dynion jn gweithio, aca fedrweb chwi roddi oyf. rif sut yt aeth fel y mae P Nae ylwyf, ae y mae allan 0' m gallu i roddi cyfrif pa fodd y gwisgodd gymaint. Bum yn myned yn y wagen f lawr rai i,ddiou cyn y ddamwain, felly ni wyddwn ei fed yu berygius _n\o .J."ltJ. Ar ol i t tren^ii'Jiyuu J Deillàuasnt. "?Y  rheithfarn ca?? fel y canIyn:Fod y trancedigion wedi cyfarfod iu marwolaethyn ddamweiuiol, trwy i'r pin dori yn y pulley, ac i'r waeen syrthio arnynt." Belyd," En bod hwy Tnanghyineradwyo l'wll Blaeu-y-cao yn 011 dull y mae y u cut! ei weithio yn b-esenol-ac yn aw- orymu fod dvn o hyn allan yn citl einodi i edrych ar eLy ehtUs, &o, bob mi6, a hwnw yn gyflogedig, d'r rheswm dros hyny am fod y lie yn rlay gyfyng, a bod y ehaint ar e t hyd." ■XH "BJnRI DRAMATIC COMPANY." I Olywsom fod yn mwriad y cwmni uchod i ym- weled a Tal-y-sarn i roddi perfiformiad o'r drama arddercbog » Owain GV.ndwr Mae yma lawer yn hiraethu am eu clywed, a diau y rhoddir iddynt croenaw eyffreciinol. Cawsom y fraint o ddarllen v drama dau sylw, a gallwn sicrhau fod yr addysg foesol sydd yn rhedeg drwyddi yn bur, a i duedd at lesbau. DAMW AIN ABALL. I Boreu dydd Gwener diweddaf dygwyddodd dam- wain ddifrifol yn Chwarel y Oilgwyn. Daeth rhan o'r graig i lawl, a disgynodd ar gefn Evan J. Evans, Carmel, ,:an ei ladd yn y fan. Yr oedd y trancedig yn flaenor gyda'r Methodistiaid Calfin- aidd yn Carmel, ac yn frawd i Mr John J. Evans, rwif nrvirhwvliwr vu Chwarel y Penrhyn. GOHBBYBD. I

DINBYCH A'R AMjYLCITOEDT)- I [ODDIWBTH us GOHEBYDO I Nid yn ami y clywir am dref 0 faiat a phoblog- I aeth Dinbych yn hynodi gymaiut am I ANAMLDBR Bl TKBOSEDUAV I fel y dref bon. Nt chynholir y llys heddgeid- wadol yma ond unwaith bob prmthegnos, ac yn aml gellir myned trwy yr 011 o'r achosiou a fydd i'w gwrandaw yr adeg b8no mewn ychydig o fynydau. Y mae hyn yn adlowyrchu clod nid bychan ar y dref a'i hnmgrlohoedd, a phe byddai pob tref arsll mor lin oddiwrth droeedd- au, byddai Cymrn yn wirimieddol yn wlad y menyg gwynion" Yn nghiniaw blynyddol Siamber Amaethyddol Dyffryn Clwyd, yr wythnos ddiweddaf, dywedodd M r Oliver Burton, ncbel-sfrydd y sir, mewn fltebiad i'w lwne- destyn, y gellid yn hawdd gwneyd ymnith &lr swydd yr oedd ef yn ei llanw pe byddai ganddynt ond ychydig llai o waith i'w wneuthur. Dengys hyu fod y air yn gyffredinol mor )An oddiwrth droseddau a thref Dinbych ei banan, ac fel en-htaipht i brofl e< ddywe?iad d?mgosoddMr Burton fod y tfoeeddau a gyanwrnr yn y sir yn flynyddol, y rhai oeddynt yu y flwyddyn 1847 flynyddol, 36 W, orbyu y ilwyd,iya 1881 wedi P.i. 18,000. Hir y parhao Dinbych i deil- ynea y cymeriad hwn.-Yn ol pob rhagolyg- on bydd BUTBODPOn ORNEDLARTHIL 1882, I yr bon a fwriedir ei chynal yn NmDycn, yn Uwyddiant hollol. Y me y pwyllgor gweithtol yn llafurio yn egnisl; y mae y teotynau mwyaf pwysig wedi eu dewis, ao ni cllywir wwnamiw yn awr yn cghylch p?modfad Mr F. 0. Watkins, Mamolwy, M .?.ei.ydd ?Or l' eisteddfod. Gobeithaf fod y corau wedi dyfod i ryw gyd- ddealltwriaeth hapus ar y pwnc hwn Y mae y maer wedi dywedyd yn gyhoerirlux y bydd iddo ef a'r gorphoraeth wneuthur yr oil yn eu gallu er hyrwyddo llwyddiant yr eisteddfod, ac i goroni'r cwbl y mae yr hen farwn o Wynnstay, Syr Watcyn Willvms Wynne, wedi aldaw llywyddu diwmod y oadeirio. Da iawn. Bydd presenol- deb y Tywyeog Iyn Nghymru yn arrkiydedd Vr eisteddfod, a diau y bydd hyny yu foddion i at. dynu miloedd i'r cytarfod.-Prydnawn dydd Gwener diweddaf oynhaliwyd cyfarfod o OTMDKITHA8 ESLWTSIO DYFFRYN CLWYD, yn y Town Hall. Llywyddyd gan Mr P. P. Pennant, ac yr oedd cryn nifer o glerigwyr a Deygwyr yn bKBeno!. Y prif bwnc o flaen y Ufl'agl.'d y?doedd cynygiad y Parcb D. Lewis, Trefnant, I newid enw y gymdeithas. Yr enw fel y mae yn bresenol ydyw, "The Church Association for the Rurals of Denbigh, St, Asaph, and Dyffryn Clwyd" Yn mhlith yr amryw resymau dros fabwysiadu ei cynygiad, dywedodd Mr Lewis fod cymdeithas arall yn dwyn yr un enw, a ohan fod adroddiadau eu cyfarfodydd hwy yn ami yn yet. ddangos yn y pipyrau Llundeinig, arweinid llawer i feddwl mai adran oeddynt o'r lanion Church Attoeiati n Yr oedd hyn wedi profi yu goUed ac yn rbwystr i'r gymdeithas, gan ci gwneuthur yn llai llwyddiannus nag y buasai fel arall. Dymunai ef yn syml newid y gair assoeiation 11 am ryw air arall a fuasai yn rhoddi iddynt deitl gwahan- iaethol. Siorhai ef y gymdeithas na ddrygid hwynt drwy hyny.—Eiliwyd y cyuygiad gan Mr W. Reaton. Siayad(,di y Parch J. O. W. Browne, Bodfari, yn gryf yn erbyn y cynygiad. Yr oedd yn ddrwg ganddo ef weled cTerigwr o Eglwyø Brotestanaidd Lloegr yn cynyg y fath uewidiad oblegid yn unig y gsllid camgymeryd y gymdeithas am y "Ohuroh Association," cym- deithas ag oedd wedi ei ffurflo er y flwyddyn 1800, er gwrthweithio synindau P,ibyddol. Oynygiai ef fel gwelliant nad oedd angen am newid yr cnw.- Arol dadl lied frwd Ihoddw-d y gwelliant i'r cyfarfod, pryd y pleidleisiodd 8 yn ei erbyn, ac 8 o'i Cafr, felly rhoddodd y eadeiryid ei bleidlais derfynol yn erbyn y gwelliant, a chariwyd y oynygiad gwreiddiol gan fwyafrif a ddau. FeUy bydd i'r gymdeithas hon newid ei henw, a phen- odwyd pwyllgor i roddi "enw newydd" ami.— Nos Wener diweddaf, cynh iliodd SIAlfBBB AMAETHYDDOL DYFFRYN CLwYD eu ciniaw blynyddol yn y Crown Hotel yn y dref hon. Llywyddwyd gau Syr Watoya W. Wynne, A.S., Wynnstay, Be yr oedd prif foneddigion yr ardaloedd "aargylchynol yn bresenol. ktraddod- wyd areithian meithion gan amryw foneddigion ar gwestiynau perthynol &g amaethyddiaeth, y prif o barai yn ddiau ydoedd yr bon a draddodwyd gan Mr P. P. Pennant ar "Drotbiant Lleol." Yn ystod ei eiraatb cyfeiriodd y llvwydd mewn modd meistrplgar at y Meanr G-.vyd lelig, ac hyderai y byddai iddo brofl yn llwyddiannus. Oanwyd daman s^?ynol yn ystod y noswaith gan Mr T. Bartley, y Ueur adnabyddus, a Mr Winter, tra y chwareuwyd ar y delyn gan Mr W. Jones, ac ar y cyfetUant gan Mr Angel, iea. Ym?dengys yr oU o't areith&u yn y ??A W«Us Bpress ddydd eit.1 f u Gwener MBaf.—Y mae y TYWTDI) I yn palrb u bur yetorMU8 yn yr amgylchoeda hyn y dyddhm pleeenol Y mae ya gwlawio yn drwm bron bob dydd, ac :y MM y gwynt yn Riy? w yn acM, 'M yn rbagY8bYsu gauaf oa¡ed.- Ddvdd Sul diweddaf aeth GWIRFODDOI.WVR MKBYCH, I TO ol eu harferiad ar Sul y Urawys, i b iwya ere. Hair, He y pi tbwyd iddyut gan y Parch Mf Rees, cura4. erwydd y tywydd yetormus, nid I oedd ond ychydig o'r aelodau wedi ymgynun yn I iiirhvd.—Yn N#HljgDEITNAS MMYDD0L 10S SWAN, I nos Ian diweddaf, traddodoM y rat:n T. Niaholoon, y gweinidog, ?MMth, I b..i'gr.?i ar Yr Arlywydd 6ata<M." ?t oedd cryn nifer o wyr ienaiuc (a hen hefyd) wedi ymgynull yn nghyd, a mawr foddhawyd hwy gan y modd meistrolgar yr ymdriniai Mr Nicholson a'i destyn, a diau genym fod amryw o'r aelodau wedi peaderfynu dilyn esiampl y gwr mawr hwnw, ar ol pa un y mae y byd gwareidd- iedig hyd y dydd hwn mewu glal.-Drwg genym na fuasem yn gallu aywedyd fod CTMDMTHAS LBNYDDOL Y CAPEL MAWR I mor lwyddiannus a'r gymdeithas ddiwylliadoi. Oyn y gellir dysgwyl dim llwyddiant, y mae yn rhaid I'r gymdeithas hon gnel gwell tefn er cario yn milieu ei gweithrediadan. Bydded iddynt fiurfio pwyllgor er dewis testynau, &c., yn lie gadael i'r cyterfod oyffredinol wneuthur hyny, ac hefyd credaf pe bnasent yn cyneu tan yn yr ystafell ar nosweithiau j cyfarfod y deuai llawer mwy o wyr ieuainc yn nghyd. Yn y cyfarfod a oynhaliwyd nos Lun, wythnos i'r diweddaf, y pwne dan sylw ydoedd, "A ydyw chwareuon yr oes yn gyson ¡g eg lVyddorion yr Efengyl?" Dadlea- wyd dros yr ochr gadaruhaol mewn papyr meistrol- gar gan Mr J. P. WilHaus, tra yr atweinid yr ochr nacaJl mewn dull doniol gan Mr David Hughes. Siar?dwyd yu dJitynol ar y mater gan II amryw o'r aelodau, ond pan roddwyd y mater i t cy?Mfod gwe?wyd fod y mwyafrH o'r fam nacaol. cyfarfod CWOHBBDD GAN T PHHHARMONIO SOCIETY I -1 I yn y Town Hall, Dinbych, nos Ira mweaaai, pryd y perfformiwyd cantata Van Bree, St. Cecilia's Day," mewu modd meistrolgar tany cor, o dan arweiniad Mr F. C. Watkins, Llanelwy. Gwasanaethwyd yn ystod y cytartoj gan amryw o'r cautorion lleol, y thnl a gynortbwywyd gan Miss Kate Shackell, R. A. M. Yr oedd y cyegheidd drwodd yn na gwir 04si-

HELYNT Y GANTAWD. j Kit CXJMWEN AC CN O'K VWYLIOOH." I MBI GOL,—Buoch yn ddigon caredig i gyhoeddi copi o lythyr Mr J. 8pmcer Curwen, yr hwn a ysgr!fenwyd fel ffair berHonol ("II perwnal favour") ar gais Dr Pany, ac a drosglwyddwyd I ofal ei amddifiynwr, ei noddwr, a'i gymwy aswr uebel. geisiol a bombaetaidd i'w gyhoeddi trwv hull newyddiadnron ûymru, oddigerth y "Sillifrit" cerddorol, sef "Cronicl y Pixiielf," a It Demon. Sprite." Fel un sydd wedi dsrllen holl ymdrafodaeth yr "helynt" hwn, efallai y goddef^ch I minau yehy gfGgo'cbgoi?)d I ddilyn rhagymadrodd eich gohebydd i lytbyr Mr UMwen. Hefyd, ymd 'ehd bron anghysonderau, dywedi?d'?u, a gwl tbd ly.ed? I&dau y beirniad newydd dibroflad hwn. Yn gyntaf, dywed eich gohebydd fod 140iwydr. ad," alias II Llew Llwyto," yo herio neb i brofl mai anwiredd ac athrod yw yr hyn a draethwvd am Dr Parry parth ei feirniadaeth ar y cantodu uchod, sef mai ar ol dyfod i Ferthyr, 8e ar ol gwybod pwy ydoedd Corelii." neu Mr W. Jarrett Roberts, Caernarfon, y penderfynwyd still y wobr. Wel, darltenais lythyr yn y Faner am Tach 9fed, mewn atebiad i nil Ur W. A. Davies, gan Un o't Gyhoedd," yn esbonio yn fanwl a theg ffeithiau nas grllfr eu gwrthhrofi. Nid oes a fynaf fi 4'r rhan olaf o'r sylw uchod, set in&i ar ol gwybod pwy ydoedd I Corelli I yr ataliwyd y wobr," er y myn rhai o'n hysg'ifenwyr mai gwir yw hyny. Ond deuaf fl a ffeithiau i brofl mai ar ol dyfod I Ferthyr y penderfynodd Dr Parry atal y wobr. Dylynaf ychydig o'r esboniadmi a gYbyg. Iwyd ary pwnc. Ya cl telegram Mr Curwen efe, se! Mr J. S Curwen, a feddyliodd yn gyntaf am "codi y safon" ac atal y wobr, trwy thyw ddylanwadan, a dywed (gweler y telegram) fod Dr Parry wedi cytuno & hyny Dyma'r to egran: "After going over cantatas ag'in, have come to conclusion to with hold priz*. Dr Purr; arr(ies- do you agree pIt Onid yw y telegram ei hun yn profl mai yn Merthyr, ar drydydd dydd yr eistedd- fod, y cytunwyd i atal v wobr P Barned y byd. Gwir a ddywedodd "Un o'r Pwyllgor" nad oes eisieu gair o esboniad mwy i wrthbrofl -or haeriadan disailyr "Un o'r Pwyllgor" hwn, y W. A. Davies, a'r "Pro Bono Publico" (sef y tri vn un), na chynwysiad y telegram ei hun fel ag i argvho ddi pob dyn o farn. A dywerlaf flnau yn bendant a phendifaddeu mai yn Merthyr, aC nid cyu hyny, y penderfynodd Dr Parry atal y wobr. II A wado hyn aed II hi, A gwaded i'r haul godi Wel, yn awr, af at lythyr Mr J. Spencer Cur- wen. Dywedir mai "copy ydyw, ond its gellir credu hyny fel ffaith.am fod yr U n o'r Pwyll«or" hwn mewn llythyrau blaenorol vn euog o a-1ael allan ranau gwir bivysig o frawldegau. er hwylus- dod iddo ef a'i fEug-ymgystadleuw.fr Wedi darllen llytbyr Mr J. Spencer Ourwen, dywedaf heb nac ofn nac arswyd fod y llythyr yma o eiddo un o'r beirniaid yn gyfryw ag i gondemnio holl achos yr amddifl/nwyr trechedig hyn, canys y mae yn dadlenu dwy ffaitl,, ag y mae cwmni "ochr arall o'r stori" yn eu gwadu yn bendant, a'r rhai hefyd 8)dd yn cadamhau y ffeithiau a gyhoeddwyd ar y cyntaf gan y Ie Orwydrad," ac a barhant 44 o godud h^ul hyd fachlud dydd," set yw hyny, fod Dr Parry am wobrwyo ymgeisydd arall, ac nid 'I Coralli fel yr oedd efe, set Curwen, yn bwriedu; ac hefyd fod y gorcbwyl o feirniadu yn anhawdd idd" ef, sef Dr Parry,»m ei fod yn alnabodyllaw ysgrifau. Ond cawn drafod hyn yn fwy maawl yn mheliach yn mlaen, pan y deuwn at y sylwadau hyny. Hefyd, nis gall nndyii lai na m ddwl naa ydyw cynwysiad y llytbyr (llith-edifeiriol) hwn yn ddim amgen na llythyr o gydymdeimlad fel ffafr bersonol" (o dan y fath amgylchiadau pan 9 mae reputation dyn yn 11 conceriaed a'r hyn oedd wedi ei amlygn iddo trwy ohebiaeth gyfrinachol). Canys dywed felly yn ddifloesgni Ond y syiw oyntaf y cyfeiriaf ato ydyw cyfaddeflad Mr Curwen ei hun, mai cael ei dynu allan yr erbyn ei ewyllys a ddarfu ef, a hyny gan Dr Parry, wrth gwrs. Dyma eiriau Mr Curwen ei hun: -"I am extremely reluctant to write a word about any of the ad- judicators at Merthyr." Dyma ei gyffes, air yn air, heb eisieu gair o caboniad; y nvie ei leferydd yn ddigon croew. Oud fel esboniad" nad oedd tan y dyeithr-ddyn hwn na bias nac awydjl ysgrifenu o gwbl ond fel "Ibfr bersonol" a chymelliad arbenig Dr Parry iddo wn:!yd h,. ny, dywed air yn air, You beg ef me however as a personal favour," &e. Oi.id yw y fra^ddegyma yn profi mai trwy ddylanwad yr obebiaeth gyfrin- achol yr ysgrifenwyd y llythyr hwn i Dr Parry p. Gellir sylwi hefyd yn y fan hon nad oes gair ynddo yn cymhell nac yn caniataa ei gyhoeddiad, oud pan dderbyniwyd hyd yn nod dadleniadau brad- ychns Iddynt hwr mewu ffurf o grdymdeimlad," wele y frawdohaeth yn rhuthro i'r wasg, gan fradyebu cyfrinach Mr Curwen, yr hwn a yegrif oddyngyfrinachol,ahynyyn"ext.reraely reluctant" ao fel "personal favour, "ond nid fe! llythyr i ;{alel ei gyhoeddi. Camgymeriad ofnadwy ar ran y fiawdoliaeth oedd ei gyhoeddi o gwbl, canys y mae y llythyr yn profl tnbwnt i bob amheuaethmai mewn ysbryd addfwvn, caredig,?yr ysgriferold ef, fel dyn yn dyfed allan i achub dyn arall the,, angen beirniaid eisteddfodol. Ond gall" OrIV," drad" ddyweyd am Curwen, "Oawr a fu awn i'm cryfhau." Yn y dyfyniad nesaf yr ydym yn cael rhyw chwim-chwam tebyg i hyn Writing from London,*a week or so before the meeting, I said to Rev. E. Stephen tat I thought' Corelli's I the best cantata." Yn awr, cyeoned y term yma, sef I thought," yr un a gynwynai el lythyr at Tanymarian Awst 26ain, pan y dywed ef "lquite agree that I Corelii' is the best." Y mae yn twy na thebyg fod rhywrai yn dewis iddo wneyd y cyfnewidiad yma, fely byddai yn fwy cys jn a u hasriadauthwy, set heb yr "I qute agree," ond ";ddaw hi ddim. Dywed Mr Curwen belvd, "When I met you at Merthyr you showed me your adjudication already written in Welsh, and said that if the prize were given at all yon were for awarding it to another competitor, whose motto I forget." Yn awr dyma'r ochr arall i'r stori," ac wele hwynt a minau yn deall ein gilyd i. "I have yon now where I want yen," "Your adjudication written In Welsh." Yn awr, ddarllenydd, pa fodd y gallai Mr Cnrwen ddyweyd mai beirniad aeth ar y cantawdan oedd yr hon a welodd gan Dr Parry "in Welsh," 08 gwelodd hefyd, mwy nag a aliai ddyweyd mai circular am dysteb genedlnethol i'r Doctor a allai fod; ond deaUir fod rhyw rai yn honi gwybod, ac yn herio fod ?hyw feim=h wadi ei dyddio Awst 27ain; a mwy na thebyg eto mai cael gan Curwen a wniacd i gredu mai beiruiadaeth ydoedd yn y llythyrau cyfrinachel hyny, a chan iddo ddyweyd hyny yn y llythyr hwn, y buasai yn elfen gref i gadarnhau en haohos hwy. (Ptc barhtu.)

CYNRYCHIOLA.ETH SIR FPJRIONYDD. AT BICH OOHUBYDD O PFBSTINIOO. syr,-ratodd yr hysbysrwydd fod cyfarfod cy- Sredinol wedi cael el gynal yn raha un yr a ml eg- wyd dymuniad cyfEredinol arfod i Mr Gee,Dinb»oh, d-lod yu ymgaisydd am gynrychiolaeth sir Feir- ionyddyn lie Mr Holland gryn dipyn o syndod: i ni. A buaeem yn ewyllysio gwybod, pa bryd ao yn mha le'y cynhaliwyd y cyfarfod P A gafodd y gwhanol bwyllgorau lleol drwy y sir hysbysrwydd fod y fath gyfartod i gael ei gynal ? Os nad ellir ateb y gofyniadau hyn yn gadarnhaol, ewyllysiwn wybod ar ba sail yr ydych yn gallu gwneyd y fath hysbysiad. Os ydys am gadw y blaid llyddfrydig yn y sir yn unol, onid y pwyllgor canolog, fel ei gelwir, sydd ag awdurdod i benorti ymgeisydd P Protestia cadeirvdd. y pwyllgor lleol yn yr arial hon na chafwyd un math o hysbysiad am y eyfryw gyfarfod, ao o bwibl nad oes llawer o bvyllgorau eol drwy y sir yn barod i wneyd yr un p,th. Os dyna ydyw y ffaith,y mae yn oiuus y bydd mnd b y blaid gael ei ddinystrio. Ni fynem er dim i hvny gymeryd Ile, pan y mae y Toriaid mor llygadog i welud eu mantais. Er cymaint ydoedd y mwyaf. rit In yy otholiad diweddat, ychydig o ymraniad a'i difodai ar unwaith. Gwn yn eithaf da fod y blaid Ryddfrydig yn gref iawn yn FiMttMog. yn sryfach nag yn un man yn y sir erbyn hen ae fed yno bwyHgot Heot gweithgM a dytMwadol, ond er hyny y mae y lleoedd bychain dinod mew 1 cyd- manaeth, y rhai nad aUeot ond cyfrif eu betholw?r wrth y dega., yn d:Ys1 Pc YIhlio ael I!as mewn penodi pwy tyaa yrymgeisyaa y im nesat Nid wyf mewn un mold yu y byd yn amheu 1 cymhwysder Mr Gee i'r fath sefyllfa, ond am fy mod yn aaheu a ydyw y dalganiad am Mr Gee wedi d'od o'r lie priodol, dymnnaf yn ostyngedig am ychwaceg o eglurhad ar water, Y mae yn amlwg fod yn llawn bryd i ym- rolam ymgeisydd cymhwys i fod yn barod pan elwir am dano, ond gadawer i ni ei gaelitrwy gydsyniai y nvwyairif. A thuagat hyny bydded i'r goracb wyliwr cyffredinol alw y pwyllgoiau Ibnl at eu gwaith yn ddioed, a threfnu ar fod y pwyllgor catolog yn cyfarf ad mewn trefn i gael 1HH y sir yn gyffredinol, 8C yutl gellid dy's»-v# "deb a cbydweithrediad calonog a chyttre-lv; I Bin; jn. -rwR.. FoNiDnioioN —Y mae yn wir ddrwg genyt ty mod wedi cael fy nghaaarwain mewn perthyMS i'r pwni uchod yn fy ngohebiaeth i'r (trnedl am yr wythnos ddiweddaf. Yr oedd newyddion o'r fath yn cael eu taeun ar hyd ein clm; dogaethau yr wythnoeau diweddaf, ac mtwn gwirionedd yn parhau i fod felly, fel y mae yn anhawdd gwybod beth i'w gredu a beth i beidio. Ond dymnnaf hysbysu pawb y perthyn iddynt wybod, nad oedd, ac na fydd, yr amcan leiaf at ddrygu yr achos Rhvddfrrdiff vn y sir. GOHEBYDD (Ftestinfog).

I LEFROY. r FOJTKDMGION,—Mid 11. soys i vawII U un u, 1 arian i dalu Mr M. Williams am ainddifEyn (er yn ofer) y condemniedi» uchod Cofus genym i lyfryn ddyfod allim, yn fna wedi'r prawf cyntsf, dan yr enw "Tair No.on A-swydus rThree Ts-riile Nights/, yn dwyn da.luH IIC enw I'efroy ya ei lawysgrif ef ei hun, fel yr awdwr. Gyhoedd- wyd hwn yn b,«n.phlet am y p is o geiniog yr no, a chafodd werthiad eaug, o ba un y deilliodd nn gini ar bymtbeg a thriugain 79 l;uiuAas), I faai y cyfrjw yr oedd yn rhaid gwerthu 19,152 o rtieaj o lyfrau, allan o ba rai y cafodd Mr William. ei obnty dyledus. Egremout. AB MATTHEW.

SEFYLLFA DDIFiilFOL Y FASNACH LEOHI. FONEDDIGION,—Fel 110 yld wedi darllen at ystyried yn fanwl yr holl drnfooaethar y pwac uchod, teimlaf yn diiolcligar os bydd t chwi ganiatau ychy iig ofod i minau, i ddadgan fy nghymeradwyaetii i Mr liLkards am ei amddiflyn- iad galluog yn erbyn yr amryw ym sodiadaa beiddgar a wneir arnn, a hv yo dan eDwau o- adnabyddus i rad'iau. Go (defer i ini sylwi laid wyf wrthJsrmervd y cwrs hwn yn catlfy nh tedd* i .th hyn sydd mor g ffredin y dyddtoa hyn yu ein chwarelydd, Met evu ioneiddiwck. Nid wyf wrth ddyweyd h. n ychwaitb >n £ ol/m nad ydyw pob chwarel yn y D- ffryi-. hwn, a phob un arall,yn mediu ar dd. uion eydd yn ddarostyng- dig i'*2 pechod gwartiius o g>nffona; men gwirionedd, y mae hyn wedi pr fl yn felldith i ai fel chwarelwyr lawer gwaith, uc yn ot pob golwg ar gynydd parhaus y mae yr arferiad isel gwarthus yn myned. Hyddai yu dda i ni ill chwarelwyr ymwrtliod a'r arferiad a gidael i'r dosbarth israddol, sef y labrgreigwy r, i gy-iiffoas tipyn oe b dd raid. Wedi Bylwi fel yna mewm ffordd o hunan gyfiawnhad, gallaf ddyweyd yn ddibetms am Mr Richarl8 nad oes y fath beth derbyn wyneb yn perthyn iddo, ac yr wyf wedi cael prawf o hyny yu yr adunbyddiaeth berson*l ohono. Heblaw hyny, ceifir profl yn hollol annheg nad ydyw ef y dyn a doylai fod Ja goruwehreoli obwartli I ft-hi, a'u syniad ydvw ym ddiau nad ydyw yn meddu ar y W; bod aeth a'r proflad sydd yn;ddigonol i'w wneyd yu gymhwys 11 gwaith bwnw. He.) y gradd leiaf o betroster yr wyf yn meiddio dyweyd, os ydyw dwyn i fyny ym fachgen yn y chwarel yn ddigonol i wnsyi goruchwyliwr neu o nwch-oruchwyUwr, a chael addysg ddyddiol briodol, gallaf ftkihau fod JIr Richards yn ddyu cyfla«n yn yr jstyr f^nylaf yna o'r gair. fel prawf b.-chan e hyny y mae ef ym caru chwarel, chwa-c!wvr, a chwarelyddiaeth gy-maitit fel yr hoffai ymdebygu yr awr hon ilp aJeg pan oedd ef yn gweitbio ei hun, megys eistedd i lawr yu y chwarel i fwyta ei giniaw ar J domen gy da'i bittr bash fel yn Jr hen amser, ac ym y diwedd myn ei wrthwynebwyr i ni gredu nadyw yn feddiannol ar y nodweddion hyny sydd ym ddigonol i'w wneyd yn oruchwyliwr amotu. Yr wyf yn teimlo yn faloh welei Mr Richards yn d'od allan, ac yn dal ei d;r yn gadarn. Gabeithiaf y bydd i "Gweithiwr,"ac ereill,fod mor foneddigaioit ao y gwelif fod eu gwrthwynebwr yn y drafod- aeth bOB; ac y byddwn niuau yn cael goleunf ar bethau sydd i nddau yn dywyll i hi ta nglyn i'r f«snach.—Yr eiddoch, Ac., I RYBBLWR,

Yn ystod yr ystormyid diweddar llwyddodd y bywydfadau perthynol i'r National lifeboat butI- tution i achab 288 o fywydnu ao wyth o longau, 18 gwueuthur y oyfanawm o 883 o fywydau a 2$• longau yn y deg mis diweddaf. Y mae yn bresenol le i 50 o fechgjn ychwanegel ar fwrdd yr hyffordd-long Ctio, yr hon sydd ar y Fenai. Y mae lleoedd hefyd i "techgyn gwlr. foddol," dros ba rai y b/dd eu rhieni nen ea gwarcheidwaid yn foddion idalu 20p y flwyddyn. Y maepedwar ugain o feohgvn alia-* o'r 120 a ryddha#yd yn Ionawr diweddaf wedi myned i'r m6r, ac y maeut oU 1n gWlleuthur jn dda. Nidoes dim anhawsder yn cael ei deiralo i sicrhau lleoedd ar lougau i fechgyn a ryddheir, oblegid y 1M&4 capteniaid ac ereill yn gwyb,,4 yn dda am yr hyflorddlant gwerthfawr y mae bechgyn y Ofiaya ei dderbyn. Y mae y twnel rhwng Ffraine a Lloegr erbyn heddyw yn beth sydd bron a bod yn llwyddianlM a sicr, ac y mae caralas fawr y Suez yn has gywreinbeth yn &vr. Eto y mae y byd yn teithle yn mlaen, ac y mae son am ryfe idodau mwy i ddyfod. Bonlr am adeiladu argliwdd yn SiaOel St. George, rhwng Cymru a'r Iwerdclon, ercysyllkl y ddwy wlad Y mae y cynygiad yu un rhagorol, a phe geUid ei gylitlwni byddai yn fendith annhraethol i bawb. Tebyg fod y fan wedi 8i ddewis, ac y mai y c. chwyuwyr yn edrych aas gyfalaf. er ud yw y pwnc wedi ei gyhoeddi i'r byd yn bresenol. YSOOLOBIAITH BAKHAOL I GVKBV Yx T Gamm. TSOOL FBBNINOL.—Mr Gol ,—Trwy haelirni calf. øarwyr Seisnig y mae auryw ysgoloriaetha* parhaol wedi eu sefydlu yn y rioyal Academy of Music, ae eto nis gall Oymru, er bod ei meibloa gli merebe(I yn enwog iawn am eu talent gerdd- orol. ymflrostio ei bod wedi cr. u hyd yn nod m ysgoloriaeth o'r fath er addysgiad ei phlnt tlawd gnUuoa. I egiuro y sefyllfa hon ar bethau yr wyf wedi bod yn llafurio am y p-dair blynedd di- weddaf yn yr ymdrech i g^sglu. un 11,1 o bunnau tuagat waddoliad vsgoloriaeth gyffelvb i'mgwlad c-nedigol, ac wedi Uwyddo i godi 70)p o'r swm gnfvnol. Y mie o'r pwys mw.vaf ibe d o caniatftn i'r achos ymddihoeni yn mhellreb; f:1n hyny, yr wyf yn anturio i wneyd yr apSl h fn (yr hwn, hyderwyf, fydd y diweddaf) at holl gerddgarwyr y Jlywysogaeth, y rhai nad ydy nt hyd yn hyn wedi cyfram, i r iddi at y 300p sydd eto yn eisieu er gwneyd "Ysgoloti,eth Barhaol i Gymru" ym ffaith gyflawnedig cyn diwedd y ftwyddyn bresenol. -Credweh ft yr e'ddocb yn ffyldlawn,—JOHK THOV»S (Pencerdd Gwalia), Telynor ilw Mawrhydi y Frenines.

KA.Y'S LINSEED COMPOUND for Colds and C()Dgh co," nine cases out tAn. Sold by Chemist. l8lM,2sM. "?*?' ?' ? KY in the world don't you take Dr Barddey'o AnMbilteus PM!B? Th?'swhat 1 t?e, aadthe?tl. ways keep me in perfect tune." Sold by &U Goemict in Boxes at I?d. a-.A ?". 9? Box nd x e o BOX send post free on receipt of 15 or 35 stamps. Wm. Mother, Wholesa.e Druggist. MsnchesVr. THHOAT ArrncMoss AND fering from irriution of the throat all" boaneuen will be agreeably surprised at the ulsso.t im.?disto Witf sKordoJ by the use of "10.n'. BronchU' Troch?." Tfcow f. laeng.. are Of»" 'Old bj molt rentable chcmisU in tb» cmnirr at 18. lid, ner box. lCople troubled .-it'- C..g r'-?t cold," or bronchia) ?'ct).,M, cannot t? ?.tmtr.? ?.r"? ?M. 'j ?ow?! to pr.- ?.?n)t4..tri<? PutN?ary*nd A.?m.c .00,. See that tbe "'? Browo • Bronchjal Troches" on the Goveruweut Stamp around each box- t>t»Dar«4 by Joa» 1. ?0?!' SONS, limrAI4 UA  5.? ?-tST? ? ? 11II- B<?? I J.üdoa.