Y Tyst a'r Dydd

MADAGASCAR. At Olygivyr y Tyst a'r Dydd. FONEDDIGION,—Yn y TYST am heddyw, gwclaf fod W. H. Evans, Manchester," yu gwneyd sylw an- mhriodol o'r ychyciig eiriau a ymddangosodd yn y IIYSTam Gorpbenöf 6ed yn nglyn a Madagascar. Nid anwybyddu y 4ydd vr oeddwn, mwy na'r 5ed. Gwyddwn fod Mr Griffiths wedi gwneyd mwy na'i flaenor:aid, oblegid cafodd fyw yn hwy, ac i'w lafur ef, gyda bendith Duw, y mae i ni brioJoli y llwyddiant mawr fu ar y Genadaeth yn ynys Madagascar. Nid rhoddi hanes y cenadon oadd mewn golwg genvf, ond galw sylw Cymru at y ffaith fod Ffrainc yn meddwl goresgyn yr ynys. Canlyniad o hyny fydd sefydlu Pabyddiaeth yno. Nid oedd dim yn boliticaidd yn y cwestiwn genyf, ond moesoI-am gyff roi Cymru yr oeddwn i godi ei lief at Dduw, ar ran yr ynys, mewn gweddi daer am oruwchly wodraethu, nes peri i fyddin a llynges Ffrainc gael eu galw adref. R—m—i. D-—d O-N. O.Y.—Wedi ysgrifenn yr uchod, gwelais fod Cym- deithas Genadol Llundain wedi jralw sylw at y peth, ac yn apelio yn daer ar i bob Cristion godi ei lef at Dduw ar ran yr ynys ddiamddiffyn. Gobeithio na fydd Cymrn ar ol.-D. 0.

YR YSGOL SABBOTHOL. Y WEES IUIYNGVVLADVýIUAETHOL. {International Lesson.) GAN Y PAECH. D. OLIVER, TREFFYNON. AWST 5ed.—Dinasoedd noddfa.—Jos. xx. 1-9. Y TFSTYN EURAIDD-—" Duw sydd noddfa a nerth i mi, cymhorth hawdd ei gael mewn cyfytigder."—Salm xlvi. 1. RHAGARWEINIOL. I ragflaenn llofrnddiaeth, ac i ddyogelu y neb a laddai ei gymydcg mewn amryfusedd, rhag cynddaredd ei erlyniwr trefnodd Duw chwcch o ddinasoedd noddfa yn Israel-tair o du y dwyrsin i'r Iorddonen, a thair o dn y gorllowin. Yn Gen. ix 5, 6, cawn fod Duw yn trefnu fod i ddyn-laddiad gael ei gosbi a marwolaetb. Yr oedd gweiuyddu y gosb hono yn perthyn i frawd neu i berthynas agosaf yr un a lofruddid. Dangosai y cyfryw un awydd penderfynol iawn yn wastad i ddial gwaed ei berthynas. Trefnodd Moses chwech o ddinas- oedd, i'r rhai yr oedd y llofrudd i ffoi am ei einioes am nodded rhag Hid dialydd y gwaed. Safai y dinasoedd hyny fel y canlyn :—Cades yn Galilea, Sichem yn myn- ydd Ephraim, a Hebron yn Judah—yr oedd y rhai hyn tu yma i'r Iorddonen; Beser yn llwyth Reuben, Ramoth yn llwyth Gad, a Golan yn Basan o lwyth Manasseh—yr oedd y tair hyn y tu hwnt i'r Iorddonen. Eiddo y LefiaiJ oeddynt oil. Yr oedd gofal mawr hefyd i ddarparu ffyrdd uniawn ac eglur i'r dinasoedd, fel y gailasai y ffoadur gael pob chwareu teg i gyrhaedd y ddinas. Cyfraith y nodded hwn oedd hon:—Pan laddai dyn un arall, efe a hrysurai am ei einioes i'r ddinas noddfa ncslf ato. Derbynid ef iddi, a chedwid ef rha? II id y d i alyd i gwaed.' Yna rhoddai y dialydd gwaed ei gwyn ger bron henuriaid ei ddinas; ac os caent h-vy fod y llofrudd wedi lladd ei gymydog yn fwriadol, ac oddiar falais, yna anfonent i'r ddinas noddfa i geisio y llofrudd oddi yno, a rhoddid ef yn llaw dialydd gwaed fel y byddai farw. Ond os ymddangosai i'r henuriaid hyny, i ba rai y perthynai barnu yn yr achns, fod y weithred waedlyd wedi ei chyflawni yn anfwriadol, neu ynte mewn hunan-ddiffyf-iad, yna gadewid y lleiddiad yn y ddinas nod !fa. Yr oedd yntau i ofalu peidio ei gadael hyd farwolaeth yr archoffeiriad; ond y pryd hwnw gallai ddychwelyd i'w dy ac at yr eiddo, am fod hawl y dialydd gwaed i ddial yn darfod gyda bywyd yr archoffeiriad. Os crwydrai y llofrudd allan o derfynau y ddinas cyn marwolaeth yr archoffeiriad, a chael o'r dialydd gwaed ef o'r tuallan i'r terfynau Lyny, yna eallai y dialydd gwaed ddial arno a'i ladd yn gy freith- lawn." ESBONIADOL. Adnod 1.—" A llefarodd yr Arglwydd wrth Josua, gan ddywedyd." Y mae yn debygol fod yr Arglwydd wedi llefaru wrth Josua trwy yr archoffeiriad. Wedi rhanu y tir i'r gwahanol Iwythau, y mae yr Arglwydd yu gorchymyn i Josua gario allan orchymyn Moses mewn perthynas i'r dinasoedd noddfa. Adnod 2.—" Llefara wrth feibion Israel, gan ddy- wedyd, Mceswch i chwi ddinasoedd noddfa, am y rhai y lleferais wrthych trwy law Moses." Y mae yn amlwg fod Josua yn gwybod am ysgrifeniadau Moses. Ceir cyfeiriadau at y dinasoedd hyn oan Moses yn Ex. xxi. 13 Num. xxxv. 9; Deut. xix. 2. Adnod 3.—"Fel y ffo yno y llofrudd a laddo neb mewn amryfusedd neu mewn anwybod, a byddant i chwi yn noddfa rhag dialydd y gwaed." Nid oedd y dinas- oedd hyn wedi eu bwriadu i fod yn amddiffyn i lofrudd bwriadol, ond rhoddent cyfleusdra i bawb a gyhuddid o lofruddiaeth i gael a'nddiSyn ei hun. Nid oedd hyd yn nod yr allor yn amddiffyn i lofrudd g, irfoddol (gwel Ex. xxi. 14). Yn Num. xxxv. 16-18 a Deut. x x. 5, ceir eglurhad sr yr hyn a olygid wrth yr ymadtoddion, mewn amryfusedd a mewn anwybod, dialydd y gwaed —un yn dial neu yn cosbi. Pan leddid un, dan yr Hen Oruchwyliaeth, dyledswydd ei berthynas agosaf oedd ad-dalu i'w lofrudd drwy fynu gwaed am waed. O gan- lyniad, gelwid y cyfryw un dialydd y gWaed. Adnod 4. A phan Iro efe i un o'r dinasoedd hyny, a sefyll wrth ddrws porth y ddinas, a mynegi ei achus- ioniloyclywo henuriaid y ddinas hono, cymerant cf atynt i'r ddinas, a rhoddant le iddo, fel y trigo gyda hwynt," A phan ffo.—Yr oedd pob mantais yn caclei roddi i'r ffoadur. Yr oedd y flyrdd i'w cadw mown cywair da, a lie byddai amrjw ffyrdd yn cy/arfod yr oedd mynegbyst, ar y thai yr oedd y gair Noddfa" yn'&i'graffe'iig. Yr oedd gofal helyd ar fod pontydd ar bob afon. Nid oedd dim i'w oddef a fuasai yn rhwystr. bob afon. Nid oedd dim i'w oddef a fuasai yn rhwystr. Wedi eyrhaedd at y ddinas, yr oedd i sefyll wrth ddrws porth y ddinas. Wrth ddrws porth y ddinas yr oedd pob mater cyfreitblon i'w drin (Ruth iv. 1; 2 Sam. xv. 2). Wedi sefyll wrth borth y ddinas yr oedd i fynegi ei achos. Os gallasai argylioeddi yr henuriaid fod ei achos yn galw am eu hamddirtyniad, yr oedd i gael ei dderbyn i'r ddinas. Nid yn unig yr oedd y ddinas yn gysegredig, ond hefyd 2000 gufyddau o amgvlch y ddinas. Unwaith y cyihaeddasai y ffoadur o fewn y cylch hwn yr oedd yn ddyogel. Adnod 5. Ac os dialydd y gwaed a eilid ar ei ol ef, na roddant y lleiddiad yn ei law of, canys mewn an- wybod y tarawodd efe ei gymydog, ac nid oedd gas gatiddo ef o'r blaen." Yma dangosir pa todd yr oedd henuriaid y ddinas i ymddwyn os deuai dialydd y gwaed i hawlio bywyd y ffoadur. Ac os, neu pan. Adnod G.—"Ac efe a drig yn y ddinas hono nes iddo sefyll o flaen y gynulleidfa i farn, ac nes marw yr arch- offeiriad fyddo yn y dyddiau hyny Yna dyclnveled y llofrudd, a deued i'w ddinas ac i'w dy ei hun, sef y ddinas yr hon y ffoisai efe ohoni." Yr oedd yr YIll- thwiliacl gan yr-henudaid with bortli y ddinas yn uuig yn rhagbarotoawl. Yr oedd yr achos i'w ddwyn i farn o flaen y gynulleidfa, sef cynulleidfa y ddinas o'r hon y ffoisai- Yr oedd i gael prawf teg o flaen y gynull- eidfa; os ceid ef yn ddieuog yno, yr oedd i gael ei ddychwelyd i'r ddinas noddfa, ac i aros yno hyd farwol- aeth yr archoffeiriad end os yn euog, yr oe id i gael ei roddi i'r dialydd. Nid oedd v dinasoedd noddfa wedi eu bwriadu i lofruddion gwirfoddol, yn cymeryd ymaith y bywyd oddiar gasineb, ond i'r rhai oedd wedi lladd mewn amryfusedd neu anwybod. Adnod 7.—" Am hyny y cysegrasant Cedes yn Galilee, yn mynyd I Naphtali, a Sichem yn mynydd Kphraim, a Chaer-Arba (hon yw Hebron) yn mynydd Judah." Wrth eu cyseuru yr oedd yr Arglwydd am i'r bobl edrych arnynt gyda difrifwth a pharch. PerthynentoII i'r Lefiaid, ac fe ly yr oedd yr holl ffoedigion yn cael mwynhau manteision crefyddol. Yr oedd yr achos hefyd yn sicr o gael ci drin gan y rhai oedd fwyaf hyddysg yn y gyfraith, ae, felly, yn fwyaf cymhwys i roddi barn. Yr oedd y dinasoedd hyn wedi on cyfleu yn y lleoedd mwyaf manteisiol i rai o bob cwr o'r wlad —Ct des yn y gogledd, Sichem yn y canol, a Hebron yn y dehau i Ganaan- Adnod 8.—"Ac o'r tuhwnt i'r Iorddonen, o du y dwyrain i Jericho, y rhoddasaut Bes:-r (yn yr anialwch ar y gwastadedd) o Iwyth Reuben, a Ramoth yn Gilead 0 lwyth Gad, a Golan yn Basflo o lwyth Manasseh." Yr oedd y dinasoedd y tuhwnt i'r Iorddonen wedi eu trefnu gyferbyn a'r dinasoedd yn Nghariaan- Neilldu- wyd y dinasoedd hyn gan Moses ei hun (gwel Deut. iv. 41-43. Adnod 9 —" Y rhai hyn oedd ddiuasoedd gosodedis; i holl feibion Israel, ac i'r dyeithr a ymdeithiai yn eu mysg hwynt, fel y ffoai pawb iddynt ar a laddai neb wewn amryfusedd; ac na byddai marw trwy law dial- ydd y gwae i, nes iddo sefyll o flaen y gynulleidfa." Yr oedd y dyeithr a ymdeithiai yn eu mysg i sefyll ar yr un tir a holl feibion Israel mewn perthynas i ddarbodion y dinasoedd noddfa. Yn hyn yr oeddent yn gysgod o ddarpariadaa yr Efengyl, y rhai sydd wedi eu bwriadu i bawb yn ddiwahaniat th. GWEESI. Yn y trefnia.t hwn yr oedd yr Irglwydd yn dysgu Israel mor gysegredig ydoedd bywyd. Y m 'e bywyd i'w barchu ac i'w ystyried yn gysegredig. Y mae yr Efengyl wedi gosod mawredd ar fywyd trwy egluro ei werth. Gellir edrych ary dinasoedJ noddfa yn gysgocl o Grist lesu fel Noddfa pechadur. Yr oeddent o osodiad Dwyfol; yn amIwg ac yn gyfleus, yn rhydd i bawb yn ddyogelwch bollol rhag dialydd. Felly y mae Crist yn Waredwr o osodiad Dwyfol—yn hawdd ei gael; yn gwahodd pawb ato; yn sicrhau dyogelwch tragywyddol i'r rhai sydd yn dyfod ato. Nid oedd noddfa arall ond yn y dinasoedd hyn. Nid oes enw arail trwy yr hwn y mae yn rhaid i ni fod yn gadwedig ond enw Iesu- Other refuse have I none Hangs my helpless soul on Thee." Ni raid byth adael y noddfa hon. Ceir aros ynddi am dragywyddoldeb, mewn perffaith ddyogelwch rhag pob gelyn. Gellir canu yn hyderus, Safe in the arms of Jesus." GOFYNIADAU AR Y WERS. 1. Beth oedd amcan sefydliad y dinasoedd noddfa P 2. Pa sa,wl un ooddent ? Rhoddwch eu heuwau, a nodwch eu safleoedd- 3. Egiurwch y gyfraith perthynol iddynt, ac ar ba delerau yr oedd y ffoadur yn eael ei dderbyn iddynt. 4. p" Y oedd dialydd y gwaed ? 5. Pe hawlid y floadur gan ddialydd y gwaed wedi cyrhaedd y ddinas, pa fodd yr oedd yr henuriaid i ym- ddwyn ? 6. I ofal pwy yr ymddiricdwyd y dinasoedd hyn ? Paham ? 7. Hyd pi bryd yr oedd i aros yn y ddinas F 8. A oeddent yn rhoddi nawdd i rywrai creill heblaw i'r Israeliaid?

Jlysbysiarlan. DALlEJt ,sn,W.];ydù yn hyfrydwch all y Cylioeddwr osod i mown yn rliad llysbysiadau am Gyfarlodydd Orduinio a Selydlti, (Jyi'arfodydd Chwartorol, a Cliymanlaocdd Biro). Am bob math arall o Ilysbysiadau Knwadol, codir ycliydig dal am dauynt. T H ESSENTIALS LETTS'S DIARIES. Kndlcss Varieties. Prices 6d. to 14a. LETTS'S HOUSEHOLD MAGAZINE. AmnKill!<, Instructive, TTsofnl, and Artistic. For Youn^ and Old. Male or Fomale, Week-day or Sunday. The Hest Magazine fortho Family. Monthly, 7d. LETTS'S COMPLETE POPULAR ATLAS. Absolutely Unrivalled, say a the entire Press. Prices from 112s. Partiduara of Bookstalls; or Lixxs, LIMITED, Londou Bridge. Dosbarth Isaf Caerfyrddin. CYNELtli Cyfarfod ('hwartcrol y dosbarth hwn yn Sardis, tr ddyddiau Mawrth a JMorohor, Awst I teg a'r IMed, pryd y dysffWylir y Parell E. ISvans, Pcnybont, i bregothn iir" i'fyddiondeb yn y Moddion Cyhocddns," n'r Parch 1). C. Jones, Caerfyrddin, ar Ailddyt'oiliad Criat." Cyuadlodd y dydd cyntaf am 2 o'r gloch. Bydd ccrbydau yn cyfarfod y tren 1140 yn Cidweli. (;WallOrldir y frawâoliaeth yti. ¡ryucs ha, trodvr, do'wch ar hyn q rybadd. W. C. Jl:NKI:i;" (iwtiuido^.

I amddifad, oedd i'w gadael ar ei hoi. Ond er yr hoffder oedd rhyngddynt, ymadael fu raid am ychydig bach, a chan bwyso ar anghyfnewidioldeb yr Iesu, bu farw Mrs Oliver, fel y bu byw, mewn tangnefedJ liedd- ychol." DYDD EI CHLADDEDIGAETH. Daeth tyrfa yn nghyd o bobl barchusaf y pentref a'r ardal o gylch i Mount Pleasant i gludo yr hyn oedd farwol ohoni i dy ei hir gartref- Darllenwyd agweddi- wyd yn y ty cyn cychwyn gan ei gweinioiog, yna ym- ffurfiwyd yn orymdaith i gapel y Methodistiaid Calfin- aidd, lie y bu yr ymadawedig yn aelod mor ffyddlon am 45 mlynedd. Ficer y plwyf a gweinidogion ereill amryw yn mlaen. Wedi cyrhaedd y capel, dechreu- wyd y gwasanaeth drwy ganu pedwar penill o'r emyn mclus hwnw gan Ieuan Glan Geirionydd sydd yn dechreu— "Mae 'ngbyfoillion adre'n myned 0 fy mlaen o un i un," &c. 0 fy mlaen o un i un," &c. Methodd rhai a divveddu yr emyn heb wyJo yn bidl. Darllenwyd rhanau priodol o'r Tsgrythyrau- Aiiorch- wyd y dorf gan yr ysgrifenydd a chan y Parchn D. P. Jones (B.), a John Thomas, B.D. (A.), yn dra phriodol. Terfynwyd trwy weddi gan yr o!af; ac wedi canu y penill Bydd myrdd o ryfeddodau Ar doriad boreu wawr," &c., aed i gladdfa y teulu yn mynwent Eglwys y plwyf, ac yno y claddasom ni Sarah Oliver, mewn gwir ddyogel obaith o adgyfodiad i fuchedd dragywyddol." Y GYFEILLACH GREPYDDOL DRANOETH. Anfynych, Mri Go]., y bydd eich eohebwyr yn myned a'ch darllenwyr yn mhellach na dydd claddu en cyfeill- ion ond goddefwch i mi am unwaith fyned hyd dran- oeth, i gyfeillach y brodyr a'r chwiorydd crefyddol yr anwyl ymadawedig, i wrando pa beth sydd ganddynt liwy i ddyweyd am dani, oblegid llawn ydyw pawb o'r adgofion nelusaf Ni chladdwyd neb o fewn cof i mi a chnn lleied o'r ond diflas yn perthyn iddi a Mrs Oliver. Yr oedi Naaman y Syriac) yn wr cadarn, nerthol, mawr, ac an- rhydeddus, ond yr oedd efe yn wahanglwyfus. Felly llawer ar ei ol. Yr oedd Mrs Oliver heb yr ond yna." -Blaenor.. "Yr oeddwn i yn well yn wastad o gymdeithas Mrs Oliver. Chtvaer. "Ac i minau yr oedd yn foddion gras."—Chivaer avail. Ond rhaid ymatal. Nawdd y Nef fydd i'w phlant a'i hwyrion oil, a chofied yn neillduol am ei hunig ferch dyner ac amddifad- Disgyned arni hi fantell ei mam, ac ar ferched ieuainc, gwragedd a maman, ein heglwysi yn gyffredinol. W. L.