Y Tyst

0 FRYN I FRYN. Y MAK'K enw Ossian yn ddigon i weriniaeth Ossian Davies. Cviiirti ond gweil dweycl Ossian Davies er mwyn pendefigaeth Cyinru, a'r Parch. J. Ossian Davies er mwyn y Pulpud a'r Eglwys. Gwr syml a tlieuluol ydoedd ef ei hun, ac ni roddai nemor, os dim, o'i feddwl ar enwau. Bod yn rhywun ydoedd ei bwnc mawr ef. Yr ydoedd ei holl asbri mewn bod, ac nid mewn enw. Cliwarddai'n lied gellweirus i'w sodlau yn wyneb enw ac arddang- hosiad, ond ymunionai ac ymorcliestai fel cawr i fod yn rhywun. Buasai farw eYl1 y buasai'n ffugiol. Buasai'n well ganddo fynd i uffern yn onest iia mynd yn archesgob yn ffugiol. Ni chododd Cymru ei anwylach a'i harddach mewn symledd. naturioldeb ac hawddgarwch, ac am hynny yr oedd pob fiug a lol ac honiad yn ffwl- bri i'w ddirmygu yn ei olwg. Pan ar ein ffordd i odfa weddi nos Lun wyth- iios i'r diweddaf, clywedai gwr o Pethodist wrthym Y mae Ossian wedi myiul.' Vn swn canu a gweddi'au'r saint yn y moddion, y ddau beth a fynnai fod yn ein ineddwl oedd Ossian a'i fynd.' Mynd Ossian Davies Mynd erioed ydoedd mynd Ossian. Un felly ydoedd ar lan- nau'r Teifi yn Aberteifi. Yr oedd fel petai deu parth ysbryd Caleb Morris wedi disgyn arno, beddrod yr hwn oedd ar un llaw iddo, a'r Gwbert, lie bu farw, ar y llaw arall. Mynd a wnaethai Ossian tra yn argraffydd ym Merthyr. Ysgrif-" ennai i'r wasg, canai i'r Eisteddfod, dadleuai ar hvyfan gwleidyclcliacth, areithiai yn wenfflam ar ddirwest. Tua'i ugain oed cyfansoddai ddarnau mawrion. a thrymion mewn barddon- iaeth. Ni fedrai droi allan dameidiau ni hidiai am y delyneg. Pryddest hirfaith a fynnai ef, a hynny cyn ei ugain oed. ITli o'r cyfryw ydyw ei bryddest ar Suddiad y Northfleet.' Mesura lion tua chwe tudalen o'r Diwygiwr yn ei llyth- yren fan, ac yn ddwy golofn ar bob tudalen. Am y Capten Knowles a gollwyd gyda'r cannoedd. dywed— 'Ar len anfarwoldeb y paentir dy enw Mewn byw lytliyrennau tanbeidiach na'r dydd Ym mynwes Britannia cei fythol gofebau A safant tra'r wcndon yn dawnsio yn rliydd.' Yr ydym yn dyst byw i ddwyn tystiolacth illai AIVNI) OSSIAN ydoedd un o'r golygfeydd mwyaf ei cliyfaredd a'i chyffronster ymhlith Annibynwyr Cymru 35 mlynedd yn ol. Yr oedd Enwad cyfan, a chenedl, yn dechreu mynd ym mynd Ossian. Ni welsom yr un fel efe, ac i'r un graddau ag ef, yn ymhoywi yn ei waith. Meddai ar ryw wane anniwall at Bulpud a Llwyfan, ae am hynny yr ydoedd yn gampwr ac yn campro yn ei waith. Ni wyddai fawr, cs dim, oddivvrth ofn a phetrus- ter ac yswildod. Yr ydoedd yn eithaf bonheddwr a boneddigaidd, ond yr ydoedd yn hyf ac yn feiddgar yr un pryd. Llamai mewn rhyw afiaeth hogynaidd i'w Lwyfan at ei ddarlith, ac aetha ar redeg yn liwyfus i'w Bulpud i roi ei bregeth. A chariai feichiau trvmion bob tro i'w Lwyfan a'i Bulpud. Y Bod o Dduw,' Anfarwoldeb yr Enaid,' Ysbrydoliaeth y Beibl,' Yr Angylion,' Dirgeledigaethau sydd eiddo'r Arglwydd,' a. Graddoldeb Datguddiad oedd ei brif destynau yn nechreu ei yrfa gyhoeddus. Ymgodymai a'r materion hyn gycla meistrolaeth traethai arnvnt. mewn iaith gref a chydag awdurdod tywysog- aidd ac aethai'r ewbl Y11 fyw—yn Ilaiiineidi)1 o fyw—yn ei law. Pregethai am awr, ac awr a hanner, a hwnt i hynny ambell dro, ac yr oedd yr oil yn pasio fel breuddwyd. Pwy na chofia ei ddarlith ar Y Bwystnl Rhufeiiiig ? Cvmerasai ddwy awr gyda'r hen fwystiil hwn. Yr oedd yr olwg ar yr hen fnv)-stfil yn ofnadwy. Aethai'r Babaeth yng nghylchoedd y ddarlith yn ben wan o'i chof, a buasai. chwardd Ossian wrtli glvwed am ei bygythion yn iachach idclo nag wythnos o ddwr y mor. Cycla llaw, pa chwardd fel chwardd Ossian j*n lan, yn annwyl, ac yn heul- wen rhwng cymylau ? Nid hir Y bu cwrs y Bwystfil hwn ar hyd 3" wlad; ond a clu-nuyd ci chyinod byr i'r cyfrif. ni bu'r un ddarlith yn hanes Cymru yn fwy poblogaidd. Diwedd stori'r Bwystfil yw, ddarfod i Ossian yn amser ei olyg- iaeth dros y Diwygiwr ei ladd a'i ddarnio, a'i arddangos yn rhannau yn y Diwygiwr. A rhyfedd y gwahaniaeth a geid rhwng Bwystfil y ddar- r lith a Bwystfil y papur misol. Yr oedd llawer o ddirgelwch llwyddiant a phoblogrwydd Ossian yn ei safiad pendant ac hunanfeddiannol, yn ei lais perseiniol a bariton- aidd, yn ei eiriau mawrion a'i frawddegau cryfion, ac yn ei draddodiad anghyffredin ac arbennig am ei gyflymclra a'i gryfdcr diflin. A thucefn i'r ewbl ceid clyn cywir, didwyll, caredig, heb hidi.) nn-mryn am wg na gwen. Lie bynnag y gwelsai Ossian ffug a rhagrith, a inyflaeth a ffiloreg, cawodai ddifriaeth ar ei ben mewn araith nen bregeth neu ddarlith neu bamffled nen ysgrif, a gwnaethai hynny dan ganu, ac aethai pawb i ganu gydag ef. Tra ynLlanelli aflonyddid ef gan Ysbrydcgwyr. Traddododd bregeth i'w di- noethi, a chyhoeddodd y bregeth. Yr oedd hynny yn Rhagfyr, 1877. Ysbrydeg yw ei theitl. Yn y bregeth hon ceir trem ar gwmpas ei welediad, ei feistrolaeth ar y Gymraeg, priod- ddull ei orgraff, ei fedr i roi ffeithiau a ffigyrau mewn trefn, ei ddewis-eiriau ncwyddion, colfen- nog a bachog, a'i ergydion dychrynllyd. A beth am ruthr ysgubol ei h)la-dledd ? Ceir ganddo i'r bregeth hon ddeg o osodiadau arweiniol, ac mae pob un ohonynt yn llawn ac yn helaeth. Terfyna ei bregeth drwv ddweyd Cladder am byth y breUddwycl fod ysbrydion yn ddigon penwan i ddod i lamneidio o gylch y bwrdd. Diolch i Dduw fod y canhwyllau cyrff wedi diffodd, a'r CWll bendith mamau wedi cnoi eu gilyad o'r byd a brysied y dydd pan fo'r ofer- goeliaeth sidanog hon wedi ei chladdu yn yr un bedd a'r bwei a gwrach y rhibyn.' Pregethodd lawer gwaith yn holl Gymanfa- oedd lleol Yr Enwad drwy Gymru i gyd, ac yr oedd bwrlwm ei barabl a maint ei eiriau a'i frawddegau yn amheuthun anesgrifiadwy. Un a gawsai fwvnhad eithriadol i'w weld a'i wrando oedd Dr. T. Rees, ac meddai un tro am dano ITII Ossian yma. Pe wna'r gair nawdd y tro i ni bregetliAvyr cyffredin, ond mae'n rhaid iddo ef gael nawddogaeth." Oedd, yr oedd. rhyw fynd hudoliaetlius 3-11 Ossian. Wele ddvn ieuanc o'r coleg yn codi galwad i un o tglw-3\si Annib3*nnoI pw3*sicaf y genedl, scf i eglwys Dr. William Rees ac wrth glywedynewyddyr oedd coed ymaesyncnro canu. Yr oedd peth o'r fatliyprydhwnnwyn debyg i wyrtli, ond wele Ossian yn gwneud hyn ac ar ol eiwneudyroedddyfroeddeiboblog- rwvdd wedi codi Inantheg cyfndd uwchlaw'r mynydd uchaf. Yn fore iawn 311 ei hanes a'i Twf cynnar ydoedd ei dyfiant ei. PW3- arall mor ieuanc a wclwyd mor boblogaidd ? Nis gW)"1<1(111 am yr un pregethwr arall a fu 311 gymaint o ddeifroad i Bulpud ei wlad. Efelycliid ef gan yr ienanc, ac ofnicl d gall ei livn ond btiau y gwdwyc1 ei fod yn i'w iau. a'i fod 3-11. nod- edig o barotitis o'i hyn. Odfa. o wlaw tarauau a luasai pob odfa o'i eiddo. G3*da'r gair cyntaf 113-d y gair diweddaf, am awr a lianner neue ddw3* awr, aethai yn llanw uweli yn ci odfa. Buasai ei barahl yn un cenlli mawr yii dygyfor dros y glannau, ac yn cario'r cwbl gydag ef a theithiai yntan'n gawraidd ar hyd ei ffordd gyda chyilym- dra tren cylfym Paddington ac AbcrgAvaun, nes y gwelid 3" llwcli a'r papural1 yn hofran yn gymylau ar ei ol, ac ar hyd yr holl linell gofelid fod yr holl signals yn eu lie. Wedi i ni gyrraedd yr odfa weddi ar ol clywed am ei farwolaeth, bu raid arnom i ddweyd wrth 3' bobl am y new3"dd, a dilynid hynny a gweddi un o frodyr gwreiddiol yr eglwys, ac meddai yn ei weddi: Diolch i Ti am Ossian Dyfed. Clyw- sonl ef yn pregethu gen'ti ar (iadw'r Saboth," a byth oddiar hynny mae arnom ofn pechu ar y Saboth. Gwelsom rai gennyt, wrth ei wrando, yn codi ar en traed ac yn poeri myglys o'u genau, er mwyn bod yn fwy rhydcl i waeddi Amen.' A helyntion o'r fath a geid yn odfetiou Ossian, set rhrfeddn, llygadrythu, aflonyddu, codi ar draed, chwerthin, mynd ar garlam yng ngharlam y pregethwr, yn dorf fawr ac yn syn- dod i gyc1.. Cyfnod bendigedig am ei bregethwyr ydoedd adegborenddydd Ossian Davies. Dyma clclydcl John Evans o Bethania, Dowlais, a Thomas o'r Ciwcrnllwyn, a Thomas o Landore, a W. N. o'r Groes Wen, ac Owen o Glandwr, a John Thomas o Bontardulais, a Pandy Williams o Biynmawr, a Towyn, a Rhondda, a rheiny a ellid en henwi gyda deigryn ar ein grudd ond yr yclym yn hollol 3rn ein lie pan yn d weyer focl Ossian yn fawr yng nghymdeithas yr angylion mawrion hyn. Os am ddarlleniad cywir o Ossian fel dyn, darllener ei Rag air i'w gyfrol, Old, yet ever New.' Y110 dy^wed We are all "quotations" more or less. Our possible originality is that of style and setting and phraseology. I owe much to the great pulpit orators of my native Wales.' Yna rhydd y frawddeg a ganlyn am ei bregethau They are printed as they were preached, of course, the living voiec..